sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina i De Surinaamse grafimedia industrie: Samenwerking, Concurrentie of "Co-opetition"? juni 2005 Fonds Technische Bijstand Particulier Sector ( F T B P )
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina ii Voorwoord Van december 2004 tot en met maart 2005 heeft onze stichting sectoronderzoek gedaan in en naar de grafimedia-industrie van Suriname. Dit onderzoek werd uitgevoerd op verzoek -en in opdracht- van de Grafische Werkgevers Federatie (GWF) in Suriname, waarbij de Nationale Ontwikkelings Bank (NOB) Suriname als co-financier optrad. De banden tussen GWF en INGRIN dateren al van 1994, toen de eerste trainees uit Suriname deelnamen aan het INGRIN-stageprogramma in Nederland. Zoals wellicht bekend, heeft onze INGRIN-organisatie (www.ingrin.org) als doel een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de grafimedia-industrieën in zich ontwikkelende landen in Azië, Afrika en Latijns- en Zuid-Amerika. Binnen dat kader hopen we dat we juist in dit jaar van ons 10-jarig samenwerkings-jubileum met GWF door middel van dit rapport een aanzet hebben kunnen geven tot de verdere ontwikkeling van de grafimediaindustrie in Suriname. Een rapport dat kan worden gezien als startpunt voor verdere statistische onderbouwing die op een behoorlijk aantal punten simpelweg niet aanwezig was, niet in de laatste plaats omdat de grafimedia-industrie als industrie ondanks haar belang voor de ontwikkeling van een land een relatief onbekend begrip is. Maar ook een rapport dat in de Conclusies en Aanbevelingen zo concreet mogelijk heeft proberen te zijn, op basis waarvan ook concrete vervolginitiatieven zouden kunnen worden genomen. Die initiatieven, en ook richtingen die gekozen worden, zullen in eerste instantie en als eerstvolgende stap- door de Surinaamse grafimedia ondernemers zelf moeten worden bepaald.tijdens het onderzoek is gebleken dat men zich ervan bewust is dat een proactieve, en tot op zekere hoogte ook zeker collectieve, insteek vereist is om het hoofd te kunnen bieden aan ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld internationalisering en digitalisering. Wat echter ook duidelijk werd, is dat in de Surinaamse grafimedia-industrie zelf ten opzichte van elkaar het een en ander aan weerstand en wantrouwen dient te worden weggenomen om überhaupt aan gezamenlijke initiatieven te kunnen denken. Eén van de geïnterviewde ondernemers noemde dit een houding die typisch is voor wat hij noemde het dorp Suriname, waar iedereen elkaar kent, maar vooral voor zichzelf bezig is. Daarbij werd aangegeven dat er in het Surinaamse zakenleven, en dus ook in de Surinaamse grafimedia industrie, een typische krabbenmentaliteit heerst: als je krabben in een emmer water zet, dan proberen ze er allemaal zelfstandig uit te komen, waarbij er niet naar elkaar wordt omgekeken, en de een zelfs de ander naar beneden lijkt te duwen. Om tegenwoordig verder te kunnen komen, of zelfs alleen maar te kunnen overleven, zal het echter zaak zijn om deze voor vrijwel alle Surinamers bekende krabbenmentaliteit om te zetten in een meer samenwerkingsgerichte attitude, die tevens te combineren is met onderlinge concurrentie. Dat is een wereldwijd verschijnsel, waarvoor bijvoorbeeld in Hongkong zelfs het woord "Co-opetition" in het business-jargon is geïntroduceerd, hetgeen een samenstelling is van "Co-operation" en "Competition". Om in de beeldspraak van de eerder genoemde ondernemer te blijven: de Surinaamse grafimedia industrie in het geheel zou er baat bij hebben wanneer de individuele, op zichzelf gerichte krab plaats zou maken voor de collectief ingestelde, op samenwerking gerichte Sabaku, of kleine Zilverreiger, die overal langs de kust van Suriname te zien is. Onder de INGRIN-experts die aan het onderzoek hebben deelgenomen bestaat er geen twijfel over dat deze realisering onder de Surinaamse grafimedia ondernemers aanwezig is, en dat er verder ook een aanzienlijke potentie aan human resources en human intelligence in het land beschikbaar is om de eigen plek in het moderne grafimedia-marktgeweld af te kunnen bakenen. Al of niet in samenwerking met historische partners zoals bijvoorbeeld Nederland.
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina iii Suriname is een bijzonder land met heel bijzondere mensen. Het zijn vooral die mensen, maar ook de bedrijven en organisaties, die we van harte willen bedanken voor hun deelname en steun aan het onderzoek. Zij zijn degenen die het mogelijk hebben gemaakt dit eerste officiële rapport over de stand van zaken in de Surinaamse grafimedia industrie anno 2005 te realiseren. Almere-Haven, juni 2005 Namens INGRIN Foundation for International Graphic Training Co-operation drs. J. Traas, President drs. Robert E. van Weldam, CEO / Founder
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina iv
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 1 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Inleiding 2 2. Onderzoekskader 4 2.1 Definitie van de industrie als uitgangspunt voor het onderzoek 4 2.2 Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industriewereldwijd 5 2.3 Praktische veranderingen op de werkvloer van de grafische industrie 7 3. Doel en methode onderzoek 10 Doel 10 Methode 10 4. De Surinaamse grafimedia industrie 14 4.1 Algemene observaties 14 4.2 Typen bedrijven en producten 16 4.3 Materialen, apparatuur en (administratieve) organisatie 17 4.4 Branche-organisatie(s) 18 4.5Factoren die van belang zijn voor de groei van de branche nationaal en internationaal / problemen 21 4.6 Mogelijke nationale wetten en overheidsregels die betrekking hebben op de grafimedia industrie 22 4.7 Economisch belang van de sector voor de Surinaamse economie en imago industrie 23 4.8 De handelspraktijken van Surinaamse grafimedia bedrijven, marktbenadering en marktontwikkelingen 24 5. Opleidingsmogelijkheden 26 6.Werkgelegenheid 28 7. Internationaal 31 7.1 Algemene situatie 31 7.2 De grafimedia industrie en internationalisering 32 7.3 Positie van de Surinaamse grafimedia industrie internationaal, met name regionaal (Caricom) + ontwikkelingen 33 8. Conclusies en Aanbevelingen 40 Annex Expert Team 45 Annex GWF - bestuursleden 48 De Surinaamse grafimedia industrie 1
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 2 1 Inleiding In de ontwikkeling van elk land speelt de grafische sector een belangrijke rol. Want het is door middel van deze industrie dat het bijvoorbeeld mogelijk is kennis over te dragen en informatie door te geven. De rol die (school-) boeken, tijdschriften, kranten voorbeelden van producten uit het grafisch productieproces- in dit geheel spelen, zal iedereen duidelijk zijn. De monniken in de Middeleeuwen beseften dit terdege, en dankten een deel van hun positie aan het min of meer monopoliseren van het gedrukte woord. Door de eeuwen heen heeft de overheid in China ook altijd veel waarde gehecht aan de grafische industrie, omdat die industrie een belangrijke rol wordt toegedicht bij de morele educatie van de bevolking. Een ander aspect dat in de loop der jaren een steeds belangrijker rol is gaan spelen, is de overdracht van ICT-kennis die in en door de industrie plaatsvindt. Want door het proces van digitalisering, in combinatie met Internet- en multimediatechnologieën, is Informatieen Communicatie Technologie integraal onderdeel geworden van de grafische industrie. Door het gebruikersvriendelijk aan- en toepassen van die nieuwe technieken draagt de grafische industrie belangrijk bij aan het verhogen van de kennis op ICT-gebied. Hoewel ontwikkelingen zoals digitalisering en internationalisering voor nogal wat onzekerheid in de sector zorgen, zeker in die landen waarin arbeidskosten hoog liggen, wordt m.n. in wat ontwikkelingslanden worden genoemd, langzaam maar zeker toch ook steeds meer onderkend dat de grafimedia industrie heel wat mogelijkheden kan bieden, mits aan de juiste voorwaarden wordt voldaan. In de Filippijnen bijvoorbeeld, wordt de grafimedia industrie gezien als de op twee na meest succesvolle franchise-industrie. In Ghana, waar oorspronkelijk het drukken van schoolboeken werd uitbesteed aan landen in het Midden-Oosten, heeft de Ghana Book Development Council van het Ministerie van Onderwijs onlangs besloten dat voor het jaar 2007 minstens 60 % van de schoolboeken in Ghana zelf dient te worden gedrukt. Dit in de lokale industrie gestelde vertrouwen heeft een enorme boost gegeven aan de ontwikkeling van de sector, waar nu diverse initiatieven zijn genomen om de grafimedia industrie kwalitatief-technisch en organisatorisch omhoog te helpen (o.m. door het opzetten van een nationaal grafimedia ontwikkelings- en trainingsinstituut, dat in eerste instantie nationaal, maar daarna ook in de ECOWAS-regio, een rol van belang moet gaan spelen). De grafimedia industrie biedt vooral mogelijkheden bij het ontwikkelen en creëren van werkgelegenheid. In Pakistan, bijvoorbeeld, een land met ongeveer 50.000 grafische bedrijven, is de grafimedia industrie de op één na grootste werkverschaffende industrie. Dit is eveneens onderkend door de overheid van Sri Lanka, die na uitvoerig onderzoek te hebben gedaan per 2002 / 2003 heeft aangegeven dat de grafimedia industrie samen met de automobielindustrie, twee industrieën zijn waarin voldoende werkgelegenheid is en kan worden gecreëerd. Vandaar dat aan beide industrieën prioriteit wordt gegeven bij het opzetten van werkgelegenheidinitiatieven. Hierbij worden door o.m. het opzetten van trainingsinstituten in de hoofdstad Colombo, maar ook in de provincies, nieuwe werknemers zoals b.v. schoolverlaters getraind, en bestaande werknemers omgeschoold. Naast de reguliere banen in de industrie is gebleken dat de grafimedia sector verder een grote potentie heeft bij het creëren van zelfvoorzienende of ondernemerschaps banen. Hierbij valt te denken aan grafisch ontwerpers, scan operators, maar ook aan banen die horen bij de meer ICT-gerelateerde diensten, zoals web designer, of multimedia programmeur. 2 De Surinaamse grafimedia industrie
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 3 Voor Sri Lanka heeft de actieve ontwikkeling van de industrie ertoe geleid dat Sri Lanka op dit gebied in haar regio (SAARC: South Asian Association for Regional Co-operation) een steeds belangrijkere rol is gaan spelen. Met als voorlopig hoogtepunt het als relatief klein land toegekend krijgen van de organisatie van het South Asian Print Congress in augustus 2003, waarbij alle grafische organisaties uit de SAARC - regio (India, Pakistan, Malediven, Nepal, Bhutan, Bangla-Desh, Sri Lanka) en daarbuiten aanwezig waren. Op basis van de hierboven geschetste ontwikkelingen heeft de Grafische Werkgevers Federatie van Suriname (GWF) het plan opgevat om een kwantitatieve en kwalitatieve studie te doen naar de nationale grafimedia industrie van Suriname, waarbij de branche in kaart wordt gebracht, en aspecten van mogelijke product- of dienstspecialisatie, werkgelegenheid en internationalisering speciale aandachtspunten vormen. De conclusies en aanbevelingen uit dit eindrapport dienen vervolgens als uitgangspunt te fungeren voor mogelijk te ondernemen acties ter ontwikkeling van de branche. GWF heeft de stichting INGRIN Foundation for International Graphic Training Co-operation uit Nederland aangezocht om als samenwerkingspartner in dit project te fungeren. De samenwerkingsrelatie tussen GWF en INGRIN dateert al van 1994, het jaar waarin de eerste trainees uit de Surinaamse grafimedia industrie het INGRIN-stageprogramma in Nederland volgden. INGRIN, een organisatie die zich ten doel heeft gesteld een bijdrage te leveren aan de grafimedia industrieën van ontwikkelingslanden in Azië, Afrika en Latijns- en Zuid- Amerika, houdt zich sinds 1990 bezig met 1) het uitvoeren van trainingen, 2) het opzetten en ondersteunen van nationale trainingsinstituten, 3) het uitvoeren van Technische Assistentie o.m. door seminarprogramma s, en 4) het vormen van netwerken van grafimedia-organisaties in en tussen de 20 landen waarmee INGRIN samenwerkt. Veel van INGRINs activiteiten zijn voorafgegaan door verschillende vormen van onderzoek in samenwerking met de lokale counterparts. Hierbij valt te denken aan feasibility studies voor Indonesië, Sri Lanka en Ghana in samenwerking met de nationale werkgeversorganisaties, en sector-studies voor Sri Lanka en de Filippijnen in samenwerking met ministeries, overheid en branche-organisaties. Hierdoor is op grafimedia onderzoeksgebied door de jaren heen een zeer rijke ervaring opgebouwd. De Surinaamse grafimedia industrie 3
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 4 2 Onderzoekskader 2.1 Definitie van de industrie als uitgangspunt voor het onderzoek De grafimedia industrie als industrie is een relatief recent begrip. Zoals sectie 2.2 Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industrie duidelijk maakt, heeft in de afgelopen 5 tot 10 jaar een fusie plaatsgevonden tussen de grafische industrie aan de ene kant, en de Informatie- en Communicatie Technologie industrie aan de andere, hetgeen heeft geresulteerd in het ontstaan en de ontwikkeling van de grafimedia industrie. Dit is een aparte industrie, waarvoor bijvoorbeeld in Nederland ook een CAO bestaat. Conform die CAO worden bedrijven die tot de grafimedia industrie behoren, als volgt gedefinieerd: "Tot het grafimedia bedrijf behoren de ondernemingen of delen van ondernemingen die zich toeleggen op een of meer van de volgende activiteiten: het vervaardigen, bewerken en/of beheren van data met het doel deze data, hoofdzakelijk in de vorm van tekst en/of afbeeldingen, te verveelvoudigen, tot eindproducten te verwerken en te verspreiden of openbaar te maken middels gedrukte, geprinte en/of elektronische vorm, dan wel deze hiervoor geschikt te maken. Het vermenigvuldigen, tot eindproduct verwerken en verspreiden of openbaar maken van deze data, hoofdzakelijk in de vorm van tekst en/of afbeeldingen, middels gedrukte, geprinte en/of elektronische vorm Tot het grafimedia-bedrijf behoren in ieder geval: ondernemingen die zich toeleggen op hoogdruk, diepdruk, vlakdruk, ongeacht het te bedrukken materiaal het (grafisch) Voorbereidings- c.q. Prepressbedrijf; het (grafisch) Nabewerkingsbedrijf; het Zeefdrukbedrijf; het Signbedrijf; het Dagbladbedrijf; het Digitaal printbedrijf; overigen. " Van belang voor de kadervorming met betrekking tot de eerder genoemde fusie is verder dat tot het (grafisch) Voorbereidings- c.q. Prepressbedrijf worden gerekend: a) "die ondernemingen, die geheel of in overwegende mate voorbereidende werkzaamheden verrichten ten behoeve van drukprocessen in de bedrijven Het betreft ondernemingen waar beelddragers en/of drukvormen worden vervaardigd door het hoog-, diep-, vlak- en zeefdrukproces, evenals digitale bestanden, voorzien van grafische parameters ter aansturing van deze of andere vermenigvuldigingsprocessen. Daartoe worden teksten en/of afbeeldingen bewerkt langs mechanische, optische, elektronische of digitale weg tot eindproducten. De werkzaamheden zijn eventueel aangevuld met printtechnieken, die digitaal worden aangestuurd. De levering van deze eindproducten vindt plaats op (fotografisch) papier en/of film (analoog), of digitaal middels andersoortige dragers als magnetische en optische opslagmiddelen, dan wel rechtstreeks onder meer via kabel- of satellietverbindingen b) afdelingen van uitgeverijen met fotozet- en/of beeldvervaardigingsapparatuur". Ten slotte worden tot de groep "Overigen" gerekend: a) "typebureaus en computerservicebureaus of onderdelen daarvan, die diensten verlenen aan de grafimedia-ondernemingen en wel als volgt: indien zij overwegend werkzaam zijn ten behoeve van de toelevering aan grafimedia-ondernemingen: ; 4 De Surinaamse grafimedia industrie
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 5 indien zij niet overwegend werkzaam zijn ten behoeve van de toelevering aan grafimedia-ondernemingen; uitsluitend voor die afdelingen waarin hoofdzakelijk zetselvervaardiging plaatsvindt als duidelijk herkenbare activiteit a) ondernemingen, waarin etiketten worden vervaardigd, daaronder mede begrepen zelfklevende etiketten. b) ondernemingen, waarin het kartonnage- of flexibele verpakkingsbedrijf wordt uitgeoefend voor wat betreft de (vaktechnische) productiemedewerkers in de afdelingen voorbereiding en drukkerij". In overleg met de Grafische Werkgevers Federatie (GWF) in Suriname is besloten in eerste instantie haar leden als uitgangspunt voor dit beschrijvende onderzoek te nemen. Daarmee is eveneens een keuze gemaakt voor bedrijven die zich voornamelijk bezighouden met "communicatie op papier", met een enkeling behorend tot de groep Overigen (computerservicebureaus). De resultaten kunnen ook worden gezien als startpunt voor het opzetten van een betrouwbare database van gegevens over de grafimedia industrie, aangezien betrouwbare statistische gegevens bij de officiële instanties (Bureau van Statistiek, Kamer van Koophandel en Fabrieken) zo goed als ontbreken (zie ook sectie 3. Doel en Methode Onderzoek). 2.2 Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industrie wereldwijd In zijn bijdrage "Print Media Industry Where does it go?" die tijdens de EGIN (European Graphics Industry Network) Annual Conference in april 2005 werd gehouden, gaf Prof. Dr. Dr. H.C. Liebetruth van de Bergische Universiteit in Wuppertal, Duitsland, zijn visie op de toekomst van de grafimedia industrie. Daarbij werd aangegeven dat de grafimedia industrie vooral gekenmerkt wordt door kleine en middelgrote bedrijven, waarbij 85 % van alle bedrijven slechts maximaal 19 werknemers hebben. Er is een grote afhankelijkheid van de advertentie-industrie, waarbij men tevens te maken heeft met zware concurrentie als gevolg van aanzienlijke productieovercapaciteit, het op de markt komen van nieuwe spelers, en de toename van de elektronische media. De wereldmarkt voor Print Media werd daarbij als volgt weergegeven: Advertentie-uitgaven maken 1 % uit van het Bruto Nationaal Product. Als daarbij wordt gekeken naar de advertentie-uitgaven van de Duitse media-industrie, dan kan de volgende verdeling worden gemaakt: Ondanks de aanzienlijke groei van non-print media (34 %) ten opzichte van print media (12 %) was er slechts een kleine toename in volume tijdens de periode 1995 2001 (printmedia: 14,0 naar 16,4 miljard Euro; non-printmedia: van 4.0 naar 5.3 miljard Euro). Voor 2010 schat Heidelberg dat print media en non-print media een even groot aandeel van 50 % in de markt hebben. In deze schatting zijn verwachte groeipercentages van respectievelijk 2,4 en 8,4 % al meegerekend. De Surinaamse grafimedia industrie 5
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 6 Year Digital Media Paper based media Media TV Broad- Movie Online News- Direct Maga- Adver- Refer- Bus. Outdoor Weekly News casting Theatre adver- paper Mail zines tising ence Maga- Advert. Sunday paper tising paper books zines poster paper suppl. 1995 17% 3% 1% 0% 30% 14% 10% 8% 6% 6% 3% 1% 1% 2001 21% 3% 1% 1% 26% 15% 10% 8% 5% 6% 4% 1% 0% Een factor van belang voor het scenario van 2010 is het globalisatieproces dat aangestuurd zal worden door industriële standaarden, verbeterde transportsystemen en een ingrijpend verbeterde ICT. Wat ook van de bovenstaande verwachtingen uit zal komen, duidelijk is wel dat de grafimedia industrie aanzienlijke veranderingen zal ondergaan. Wat niet iedereen weet, is dat het grafisch productieproces een breed scala aan activiteiten omvat, van grafisch ontwerp tot drukken tot en met afwerken, inclusief verpakken. Ook het implementeren van prepress- en softwarediensten op het gebied van bijvoorbeeld Internet en multimediaproductie, wordt hierbij gezien als onderdeel van de hedendaagse grafimedia industrie. Die grafimedia iindustrie is momenteel wereldwijd enorm in beweging, waarbij twee hoofdoorzaken kunnen worden onderkend, te weten: digitalisering en internationalisering. Technologisch gezien heeft de industrie zich ontwikkeld van boekdruk naar offsetdruk (per 70-er jaren), en is het nu terechtgekomen in de periode van het digitaal drukken. Het proces van digitalisering dat zich momenteel afspeelt, veroorzaakt een ingrijpende verandering in het grafisch productieproces, waarbij tegenwoordig een aantal productiestappen gewoon kunnen worden overgeslagen. Het proces van digitalisering in combinatie met Internet- en multimediatechnologieën zorgt er verder voor dat de traditionele drukkers momenteel een noodzakelijk heroriëntatieproces ondergaan. Want waren in vroeger tijden papier en inkt min of meer exclusieve middelen voor publicatie, en daardoor exclusief voorbehouden aan drukkers, tegenwoordig kunnen publicaties en andere vormen van informatieoverdracht ook plaatsvinden door middel van het World Wide Web, CD-ROM, DVD, etc. En doordat die laatste mogelijkheden vrijwel gemeengoed zijn geworden -of aan het worden zijn- krijgen drukkers ook steeds meer vraag om hun traditionele producten eveneens in andere vorm te produceren, bijvoorbeeld een jaarrapport niet alleen op papier, maar ook op CD-ROM, of zelfs op het web. Om hun klanten en markt te behouden -en niet te vergeten zelf te kunnen overleven- zien drukkers zich in veel gevallen genoodzaakt om ook zogenaamde mediaproducten en media-activiteiten in hun diensten op te nemen. Het is vooral op dit punt dat duidelijk wordt dat er momenteel een fusie heeft plaatsgevonden tussen de traditionele grafische industrie aan de ene kant en Informatie en Communicatie Technologie (ICT) aan de andere. Digitalisering en Internet hebben er verder voor gezorgd dat de banen in de grafimedia industrie anders zijn geworden. Was het vroeger een arbeidsintensieve en op één specifiek onderdeel van het productieproces gerichte industrie met een nogal stoffig imago, tegenwoordig is kennis de drijvende factor, en is de oriëntatie op het productieproces in zijn geheel een doorslaggevende factor. In de praktijk houdt dit in dat waar vroeger mechanische activiteiten (b.v. het met de hand inspannen van een drukplaat, en ook het manueel mengen van inkten) van belang waren, er tegenwoordig elektronische activiteiten en principes gelden (b.v. automatisch inspannen van de drukplaat: zgn. Power Plate Loading of PPS, en drukpersen waarbij de inktregulatie automatisch gestuurd wordt). Dit vereist ook een meer abstraherende geest van de werknemer, aangezien die in toenemende mate goed inzicht dient te hebben in het grafische productieproces als geheel. Dit heeft tot gevolg dat er een ander soort technisch personeel vereist is. 6 De Surinaamse grafimedia industrie
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 7 Digitalisering heeft ook het proces van internationalisering vergemakkelijkt. Over de gehele wereld zijn er, c.q., ontstaan momenteel, handelsregio s (b.v. SAARC, ASEAN, ECOWAS, COMESA, de Europese Unie, CARICOM, en later FTAA), waarbij er in de respectievelijke gebieden tussen de landen onderling vrijhandel plaatsvindt. Doordat er in principe een vrij verkeer is van mensen, goederen en producten in die regio s, krijgt een ondernemer -of hij of zij het nu wil of niet- vroeg of laat te maken met aspecten van die internationalisering, waarin een positie zal dienen te worden bepaald (b.v. hoe te reageren op concurrerende diensten / producten van bedrijven uit andere landen in de regio, marktbepaling, marktafbakening, wel / geen fusie om internationaal te kunnen werken). In dit internationaliserings- proces kan Internet momenteel een belangrijke rol spelen op het gebied van m.n. marketing, maar ook bij zgn. distributed computing, waarbij vanuit 1 centrale database in verschillende landen data kunnen worden geprint (b.v. in het geval van het drukken van brochures voor multinationals). 2.3 Praktische veranderingen op de werkvloer van de grafische industrie Praktisch gesproken is er de laatste 10 jaar een grote verandering ontstaan binnen de grafische industrie. Deze verandering is voornamelijk veroorzaakt door het invoeren van de computer in de grafische bedrijven. Hoewel de computer uiteraard al werd gebruikt, zijn de technologische verbeteringen en de toepassingsmogelijkheden van de computer binnen de grafische industrie de grote inspirators geweest voor deze verandering. In bedrijven waar technisch goed geoutilleerde fotografische zetaparatuur stond, zijn deze binnen enkele jaren volledig vervangen door de Mac en PC. Dit had ook zijn gevolgen voor de rest van het grafische proces. De grootste en ingrijpendste verandering heeft plaatsgevonden binnen de prepressafdelingen. Door de invoering van programma s zoals Photoshop en de invoering van de digitale fotografie is de reprocamera zo goed als verdwenen en nemen scanners en digitale camera s dit volledig over. Ook met programma s zoals Illustrator worden beelden simpel bewerkt en geschikt gemaakt voor het drukproces. De wereld van de verschillende bestandsformaten heeft het proces binnen deze tak nogal veranderd, en open gemaakt voor allerlei invloeden vanuit de computerwereld. Vooral het toepassen van PDF-files en de invoering van uitgebreide en geavanceerde RIP-technieken heeft veel invloed gehad. Opmaakprogramma s zoals Pagemaker en Indesign hebben het proces van klein-montage en contactkasten volledig overgenomen. De grootmontage is in veel bedrijven overgenomen door programma s zoals Imposition die volledige inslagschema s kunnen maken en die op film uit kunnen draaien, de zgn. CTF systemen ("Computer to Film"). Hierdoor is het ook mogelijk geworden om deze gegevens te gebruiken voor het maken van de plaat zonder tussenkomst van film, de zgn. CTP systemen ("Computer to Plate"). Veel bedrijven gebruiken de gegevens van de platen om het sturen van de inktgeving in de drukpersen te optimaliseren. Ook het meebelichten van controlestrips is een goed controlemiddel gebleken. De bovengenoemde ontwikkelingen hebben grote invloed gehad op de introductie van de klein- en grootvolume printers in de grafische industrie. Veel drukkerijen hebben deze kans gegrepen en printers in huis gehaald om zodoende hun markt te vergroten. Het proces van sturen en interpreteren van gegevens was al bekend en kan nu gebruikt worden voor het besturen van printers. Zeker in het kleine oplagegebied is dit een aantrekkelijke markt voor veel drukkerijen. Hoewel niet zo sterk als in de prepress hebben de computerontwikkelingen ook invloed gehad op de drukpersen. De techniek van het drukken is niet echt veranderd; wel is de bouw en technische verbetering van de drukpersen sterk aan verandering onderhevig. Automatische plaatinspaninrichtingen, computerbesturing van de inktgeving en persinstellingen zijn hier voorbeelden van. Ook de CCI systemen voor het automatisch sturen van de inktgeving gekoppeld aan densiteiten is sterk ontwikkeld. Door al deze verbete- De Surinaamse grafimedia industrie 7
sur aug2006 04-10-2006 09:59 Pagina 8 Ook op het gebied van drukwerkopslag is het een en ander in de afgelopen jaren veran- derd. Tot een aantal jaar geleden was het gebruikelijk dat klanten hun drukwerk bij de drukkerij lieten opslaan en het dan op afroep konden laten bezorgen. Er zijn enkele oorzaken aan te geven waardoor dit minder of bijna niet meer gebeurt. Door de steeds duurder wordende vierkante meterprijs bij de drukkerij werd dit erg duur voor de klanten. Ook werd er dikwijls wat efficiënter besteld waardoor er geen grote voorraden meer ontstonden. De opkomst van het digitale drukken heeft meer invloed gehad. Doordat veel documenten nu digitaal in databases kunnen worden bewaard en het digitaal snel kon worden gedrukt is het niet meer nodig om voorraden bij de drukker te hebben. Meestal kan je iets bestellen, daar wijzigingen in aanbrengen en dan digitaal verwerken. ringen is de snelheid van de drukpersen sterk toegenomen en is het proces van drukken en inrichten veel sneller geworden. Het zelfde geldt voor de nabewerking. De basistechnieken zijn niet echt veranderd, maar ook hier zit de verandering in de technische verbeteringen van de apparatuur. Geavanceerde snijmachines en volledig geautomatiseerde bindstraten zijn hier duidelijke voorbeelden van technische innovaties. Het verschil tussen conventioneel en digitaal kan schematisch als volgt worden weergegeven. Vroeger Zetsytemen met uitdraai op papier of film Camera s en drumscanners voor het opnemen en rasteren van foto s Contactkasten voor het inbelichten van teksten in foto s e.d. Kleinmontage technieken Negatieve en positieve films voor grootmontage Drukplaten maken Drukpersen voor verschillende technieken Bind en afwerkingapparatuur Opslag Nu Mac en PC die op film of papier kunnen uitdraaien maar ook volledig op kunnen maken van pagina s en inslagschema s. Door het toepassen van extensies uit de computerwereld zijn bijna alle bestanden bij de drukkerijen bruikbaar geworden. Toepassen van RIP-technieken heeft mogelijkheden sterk verbeterd. Workflow van het hele proces is beter beheersbaar en voorspelbaar geworden. Scanners die hoogwaardig kunnen scannen. De output van digitale camera s kan simpel in Photoshop verwerkt worden. Gebeurt nu volledig op de computer. Gebeurt nu volledig op de computer. Er wordt vanuit de computer rechtstreeks op de film belicht. De CTF systemen. Worden gemaakt via belichtingstechnieken met film maar kan ook volledig door de computer uitgevoerd worden. De CTP systemen. Veel persen zijn technisch verbeterd druktechniek is gelijk gebleven. Opkomst van de print/kopieersystemen heeft een grote invloed gehad op de kleinere systemen, waardoor de markt sterk veranderd is voor veel kleine bedrijven. Basistechnieken niet echt veranderd. Door technische verbetering en innovatie is er veel veranderd en is de productiesnelheid verhoogd en de kwaliteit van het product verbeterd. Er is bijvoorbeeld een drukkerij in Nederland die alle wijzigingsbladen van de Wet op de Ondernemingsraad heeft gemaakt, deze drukte en naar de klanten stuurde. Als er weer een nieuwe wijziging kwam, moest alles vernietigd worden en weer opnieuw worden gedrukt. Nu wordt alles digitaal bewaard op bijvoorbeeld CD en DVD, en direct veranderd als dat nodig is. Als er weer een zending moest worden gedaan, dan werden de documenten uit de database gebruikt en samen met een klantenadres geprint en verstuurd. 8 De Surinaamse grafimedia industrie