De staat van de Vlaamse nieuwsmedia Vier jaar onderzoek van het Steunpunt Media Stefaan Walgrave en Julie De Smedt
Beleidsrelevant onderzoek in opdracht van de minister van Media 2012-2015 Universiteiten Doelstelling: o Debat over nieuwsinhoud en mediawijsheid verrijken o Mediabeleid informeren
Drie grote data-archieven opvraagbaar via website o Journalistensurvey o Nieuwsarchieven tv en kranten o Participatiesurvey Output tot op heden: 15 Nieuwsmonitors + 18 rapporten Raadpleegbaar via website
SWOT op basis van vier jaar onderzoek Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Onderzoek Onderzoek Voorbij de data Aanbevelingen Voorbij de data Nieuwsinhoud Onderzoek Onderzoek Voorbij de data Aanbevelingen Voorbij de data Nieuwsgebruik Onderzoek Onderzoek Voorbij de data Aanbevelingen Voorbij de data
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsproductie Hoog opleidingsniveau en specialisatiegraad
94% van de journalisten beschikt over een diploma van hogeschool of universiteit Bron: Journalistensurvey
82% van de journalisten zijn gespecialiseerd in ten minste één domein Bron: Journalistensurvey
Nieuwsproductie Hoog opleidingsniveau en specialisatiegraad Tevredenheid over autonomie redactie en journalistieke vrijheid
Journalisten voelen grote vrijheid bij de klemtonen die ze leggen 78% het kiezen van de berichten die ze behandelen 71% Bron: Rapport Journalistieke autonomie in Vlaanderen
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsproductie Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel
68% mannelijke journalisten 32% vrouwelijke journalisten 49% mannen 51% vrouwen Bron: Journalistensurvey
4 % van de journalisten 13% geboren in buitenland geboren in het buitenland Bron: Journalistensurvey
Nieuwsproductie Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel Bezorgdheid over toenemende werkdruk en bureaujournalistiek
89% van de journalisten zegt dat takenpakket de laatste jaren toeneemt Bron: Journalistensurvey
Jaar 2013 38% van de journalisten zegt altijd van op de redactie te werken Bron: Journalistensurvey
Jaar 2008 35% van de journalisten zegt altijd van op de redactie te werken Bron: Journalistensurvey
Nieuwsproductie Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel Bezorgdheid over toenemende werkdruk en bureaujournalistiek Bezorgdheid over druk van de interne marketingafdeling
'slechts' 56% van de journalisten is tevreden over hun autonomie tegenover interne druk Bron: Journalistieke autonomie in Vlaanderen
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsproductie Samenwerking en overleg inzake mediaconcentratie
Aanpak mediaconcentratie: meer samenwerking en overleg tussen VRM en Belgische Mededingingsautoriteit Verruiming van de opdracht van de VRM?
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsproductie Besparingen in de sector
Zwakkere openbare omroep kan versnippering in de hand werken Race to the bottom? Gratis nieuws (kranten) onder druk? Besparingen kunnen de inhoud treffen
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsinhoud Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering
Geen onrustwekkende stijging van voxpops in tv-nieuws Gemiddeld 14% spreektijd 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Bron: Nieuwsmonitor 5
Lichte daling van criminaliteit in het nieuws 50% 40% 30% 20% 10% Kranten tv Bron: Nieuwsmonitor 22 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Geen sterke daling van buitenlands nieuws in tv-nieuws Veel meer gemengd nieuws (domesticatie) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Bron: Nieuwsmonitor Flash 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Nieuwsinhoud Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering Berichtgeving vertoont stabiele kenmerken van kwaliteit
Politieke nieuws blijft belangrijkste thema in tv-nieuws 40% 35% 30% Politiek 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Criminaliteit Economie/financiën Cultuur Mobiliteit Rampen Milieu/natuur Bron: Nieuwsmonitor 4
Politiek-evenwichtige berichtgeving in balans in verkiezingsperiodes 40% 35% 30% 25% 20% Spreektijd op tv Letterlijke quote in kranten Verkiezingsuitslag 2014 Vlaams Parlement Verkiezingsuitslag 2010 Kamer 15% 10% 5% 0% N-VA CD&V sp.a Open VLD Groen Vlaams Belang PVDA Bron: Nieuwsmonitor 2 Nieuwsmonitor 13 - Nieuwsmonitor 20
Berichtgeving over slachtoffers respectvol en zelden over de schreef. Aanbevelingen Raad voor de Journalistiek redelijk goed gevolgd. Weinig vermelden van persoonsgegevens: naamsvermelding, adres, herkenbaarheid op beeld Weinig vermelden en tonen van schade (sensatie) Bron: Nieuwsmonitor 14
Berichtgeving in tv-nieuws over economie en financiën: veel verschillende bronnen. Meeste experten uit privé. 39% 33% 26% 2% 1% Commerciële organisatie Persorganisatie Academische organisatie Anders Politieke organisatie Bron: Rapport Het nieuws door ogen van financieel-economische expert
Relatief kleine vertekening van berichtgeving tov. objectieve realiteit VERKEERSONGEVALLEN 5% 29000 4% 28000 27000 3% 2% 1% 0% VTM VRT Aantal geregistreerde ongevallen 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 26000 25000 24000 23000 22000 21000 Bron: Rapport Verkeersongevallen in de media
Relatief kleine vertekening van berichtgeving tov. objectieve realiteit CRIMINALITEIT 16% 780.000 14% 760.000 12% 740.000 10% 720.000 8% 700.000 6% 680.000 4% 2% Aantal geregistreerde misdrijven 660.000 640.000 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Bron: Nieuwsmonitor 22 620.000
Nieuwsinhoud Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering Berichtgeving vertoont stabiele kenmerken van kwaliteit Overlap in het aantal nieuwsverhalen tussen kranten niet alarmerend hoog
Een gemiddelde Vlaamse krant brengt in 2013 ongeveer één vierde van alle nieuwsverhalen van een onderzochte week 24% 22% 21% 24% 1983 1993 2003 2013 Bron: Nieuwsmonitor 23
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsinhoud Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit
Gender in tv-nieuws niet evenwichting, zelfs niet bij voxpops VTM beter dan VRT 18% 43% 44% 82% 57% 56% Elitebron Getuige Voxpop Bron: Nieuwsmonitor 9
Weinig spreektijd voor politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen VRT beter dan VTM 100% 80% 60% VTM In totaal slechts 140 minuten spreektijd in 2003-2013 40% 20% VRT 1,13% van alle politici 0% Bron: Nieuwsmonitor 21
Nieuwsinhoud Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit
Politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen spreken in 50% van de gevallen over migratiethema's 100% 80% Immigratie-gerelateerd 60% 40% 20% Niet immigratie-gerelateerd 0% Bron: Nieuwsmonitor 21
Vrouwen vooral in zachte thema's 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bron: Nieuwsmonitor 9 Rapport Roldiversiteit op de Vlaamse en Franstalige Televisie
Nieuwsinhoud Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws
Tweede belangrijkste thema: gemiddeld 18% 40% 35% 30% Politiek 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Criminaliteit Economie/financiën Cultuur Mobiliteit Rampen Milieu/natuur Bron: Nieuwsmonitor 10
Nieuwsinhoud Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws Keuze sprekende bronnen
Steeds dezelfde experten duiken op in tv-nieuws nemen één derde van de totale spreektijd in over financieel-economisch nieuws Bron: Rapport Het nieuws door de ogen van de financieel-economische expert
Nieuwsinhoud Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws Keuze sprekende bronnen Effect mediaconcentratie
Kranten die behoren tot dezelfde eigenaar gelijken meer op elkaar dan kranten die tot verschillende mediagroepen behoren, bijvoorbeeld: 0,5 Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg 0,4 0,3 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3 1983 1993 2003 2013 Bron: Nieuwsmonitor 23
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsinhoud Niet steeds dezelfde experten aan bod laten komen
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsinhoud Weinig mediakritiek
Media (kranten) kunnen slecht om met kritiek (er zijn uitzonderingen, VRT)
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsgerbuik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Veel algemene media en weinig niches Eén publieke sfeer
Nieuwsgerbuik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken Traditionele media blijven sterk, nog steeds belangrijk
Kijken naar televisieprogramma's met nieuws of actualiteit 60% Luisteren naar nieuws op de radio 59% Een papieren krant lezen 35% Nieuwsberichten lezen of bekijken op een computer 27% Nieuwsberichten lezen of bekijken op een smartphone of tablet 17% Bron: Participatiesurvey
Nieuwsgerbuik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken Traditionele media blijven sterk, nog steeds belangrijk Vertrouwen in journalistiek is relatief groot
Crisis van de media in de VS, valt mee in Vlaanderen Vlaamse journalisten informeren mij goed over wat er in de wereld gebeurt 58% Vlaamse journalisten zijn te vertrouwen 43% Bron: Participatiesurvey
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsgebruik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Bron: Participatiesurvey Buitenlandse nieuwssites worden nauwelijks geraadpleegd
Nieuwsgebruik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken Digitale kloof tussen gebruikers en niet-gebruikers
Gebruik mobiel internet: Dagelijks 24% Meermaals per week Wekelijks Meermaals per maand Maandelijks Een uitzonderlijke keer of minder dan 6 keer 8% 6% 5% 4% 8% Niet de voorbije 6 maanden 46% Bron: Participatiesurvey
Gebruik mobiel internet: Dagelijks 24% Meermaals per week Wekelijks Meermaals per maand Maandelijks Een uitzonderlijke keer of minder dan 6 keer 8% 6% 5% 4% 8% Niet de voorbije 6 maanden 46% Waarom niet? Ik ben bang om fouten te maken (67%) Ik vind mobiel internet niet nuttig (44%) Bron: Participatiesurvey
Nieuwsgebruik Vlaanderen = kleine markt met sterke merken Digitale kloof Interactie en online publieke sfeer nog niet rijp
Reacties op nieuwssites en fora: eerder plaatsen van persoonlijke verzuchtingen dan echt debat Bron: Rapport De Vlaamse nieuwsmedia als publiek platform voor online deliberatie
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsgebruik Trend naar heel hybride nieuwsgebruik
Gebruikers breiden hun traditionele mediarepertoires uit met nieuwe en sociale media Mediagebruik wordt steeds complexer Bron: Participatiesurvey
Sterktes Zwaktes Opportuniteiten Bedreigingen Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
Nieuwsgebruik Toekomstig mediagebruik?
Dalende krantenmarkt
Verdere digitalisering en à la carte -gebruik van nieuws bedreigt onbewust leren door burgers
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Nieuwsgebruik
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Vrij kwaliteitsvolle media Geen race to the bottom Nieuwsgebruik
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie Nieuwsinhoud Vrij kwaliteitsvolle media Geen race to the bottom Nieuwsgebruik Redelijk stabiel, slechts kleine verschuivingen Redelijk vertrouwen in journalistiek
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie Journalisten zijn pessimistischer Negatieve weerslag op inhoud en gebruik: is het een kwestie van tijd? Nieuwsinhoud Vrij kwaliteitsvolle media Geen race to the bottom Nieuwsgebruik Redelijk stabiel, slechts kleine verschuivingen Redelijk vertrouwen in journalistiek
Wat weten we nog niet? Next steps?
Vergelijking met buitenland? o Geen systematische benchmark met andere landen Evoluties op lange termijn (continueren nieuwsarchieven)? Vroegere periodes (voor 2003) in kaart brengen?
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia Op basis van vier jaar onderzoek van het Steunpunt Media