DEFINITIEVE RAPPORTAGE Ketenanalyse ophoogzand voor MNO Vervat Betrokkenen: John Kerstjens Sander Hegger Maxim Luttmer MNO Vervat Groep Vestiging Rotterdam, november 2010
Rapportage Ketenanalyse ophoogzand voor MNO Vervat, november 2010 Datum Versie 1 november 2010 1.1 Initialen Naam/Functie Bedrijf Handtekening Opgesteld door S Hegger (Consultant) Controle door M.A. Luttmer (Manager Klimaat & Strategie) Controle door
INHOUD 1 INLEIDING... 3 2 DOEL... 3 3 DE KETEN EN PARTNERS IN DE KETEN... 4 4 DATAVERZAMELING... 4 5 RESULTATEN... 5 5.1 CO 2 -emissie in de zandketen... 5 5.2 Reductiemogelijkheden... 6 6 CONCLUSIE... 7 2
1 INLEIDING ProRail heeft vorig jaar de CO 2 -prestatieladder geïntroduceerd. Een bedrijf dat gecertificeerd is op een niveau van deze ladder krijgt een fictieve korting op het inschrijfbedrag als het meedoet aan een aanbesteding van ProRail. Hoe hoger het niveau waarop het bedrijf is gecertificeerd, hoe hoger de korting. Deze korting loopt op tot maximaal 10% bij het hoogste niveau, niveau 5. MNO Vervat is al gecertificeerd voor niveau 3 op de ladder, maar heeft de ambitie hoger op de ladder te komen. Deze studie is uitgevoerd als onderdeel van het behalen van niveau 4 van MNO Vervat op de CO 2 -prestatieladder. Voor het behalen van niveau 4 is het nodig de scope 3 emissies in kaart te brengen. Een scope 3 emissie is een term uit het GHG-protocol en daarmee wordt een CO 2 -emissie bedoeld waar MNO indirect voor verantwoordelijk is. Een activiteit die bijvoorbeeld leidt tot scope 3 emissies is de inkoop van kantoorartikelen. De CO 2 -emissie van de productie van deze kantoorartikelen vindt niet plaats onder verantwoordelijkheid van MNO Vervat maar door de inkoop van deze artikelen zijn ze er wel indirect voor verantwoordelijk. Het is volgens de CO 2 -prestatieladder niet noodzakelijk alle scope 3 emissies in kaart te brengen. Het is nodig twee ketens te analyseren op CO 2 -emissies. De selectie van de ketens is beschreven in document Bepaling onderwerpen ketenanalyse. Dit document geeft de analyse van één keten. De geanalyseerde keten zal het zand dat gebruikt wordt voor het ophogen van bouwlocaties zijn. 2 DOEL Het doel van deze ketenanalyse is het inzichtelijk maken van CO 2 -emissie in de zandketen om reductiemogelijkheden te identificeren. Het rapport is geschreven ten behoeve van de betrokken bedrijven, de auditeurs en andere bedrijven in de sector. 3
3 DE KETEN EN PARTNERS IN DE KETEN MNO Vervat maakt veel gebruik van zand voor de ophoging van zijn bouwlocaties. De zandleverancier Spaansen groep was in 2009 zelfs één van de grootste leverancier van MNO Vervat. Om een goed beeld te krijgen van de zandketen is door MNO contact gezocht met Spaansen en op 28 september 2010 is er een ontmoeting geweest tussen Spaansen en MNO. Tijdens dit bezoek heeft Spaansen zijn medewerking toegezegd. Op 29 september is John Kerstjens van MNO met Sander Hegger van adviesbureau op bezoek gegaan bij Johan Spaansen van Spaansen. Tijdens dit gesprek is de keten zo veel mogelijk in kaart gebracht. Spaansen beheert de gehele keten zoals deze in Figuur 1 is weergegeven. Om de dataverzameling te vergemakkelijken is gekozen de zandlevering te berekenen voor een specifiek project van MNO Vervat namelijk de aansluiting van de N201 op de A4. Dit is een groot project voor MNO Vervat en hiervoor is Spaansen ook de zandleverancier. De zandketen begint met het baggeren van het zand op zee. Dit gebeurt meestal met een sleephopperzuiger. Dit schip vaart nadat het vol is naar de kust en stort het zand vervolgens in een overslagdepot. Bij Spaansen gebeurt dit vaak in IJmuiden in de fortput. Vervolgens wordt het zand opgezogen en op een binnenvaartschip geladen. Dit schip vaart naar de volgende overslaglocatie. Tijdens deze vaart wordt het zand ontzout door middel van spoelen. Bij de overslaglocatie wordt het zand door middel van een kraan in vrachtwagens geladen die het vervolgens naar de bouwlocatie transporteren. De CO2-emissies in deze keten zijn met name afkomstig van energiegebruik. Het grootste energieverbruik in de keten is het gevolg van schepen, vrachtauto s en materieel van de overslaglocaties. Hier zal tijdens de dataverzameling dan ook de nadruk op komen te liggen. Figuur 1 De Zandketen Transport binnen- Sleephopperzuiger Overslag depot Overslag depot Transport vrachtwagen Bouwlocatie 4 DATAVERZAMELING De data is in te delen in voorgrond- en achtergrond data. Voorgronddata is data die specifiek is voor de onderzochte keten, in dit geval zand. Dit is data met betrekking tot transportafstanden, 4
dieselverbruik en beladinggraad. De voorgronddata is afkomstig van Spaansen 1. Achtergronddata is meer generiek en daardoor toepasbaar op veel verschillende ketens. Het gaat hier om de CO 2 - emissie als gevolg van het verbranden van diesel. Deze data is afkomstig van ProRail. Spaansen heeft het brandstofverbruik van de volgende stappen in de keten opgegeven: Dieselverbruik sleephopper Dieselverbruik zuiger fortput Dieselverbruik per retourtrip, zand capaciteit van binnenvaartschip Dieselverbruik van de kraan van de zandoverslag Gemiddeld dieselverbruik per kilometer, transport afstand per retourtrip, zandcapaciteit van de vrachtwagen Spaansen heeft alleen het dieselverbruik opgegeven. Deze verbruiken moeten omgerekend worden naar CO 2 -emissies. De emissies als gevolg van het dieselverbruik zijn overgenomen van de conversiefactoren van ProRail 2. De gebruikte conversiefactor is 3,135 kg CO 2 /liter diesel. Voor het bepalen van de afgelegde afstanden is het project van MNO Vervat aan de N201 als uitgangspunt genomen. 5 RESULTATEN 5.1 CO 2 -emissie in de zandketen De resultaten van de analyse van de zandketen op CO 2 -emissie zijn weergegeven in Figuur 2 en Tabel 1. Zandketen 4% 38% 19% 30% 9% Sleephopper Zuiger fortput Transport binnenvaartschip Kraan overslagplaats Transport vrachtwagen Figuur 2 De relatieve CO 2 -emissie van de processen in de zandketen. 1 Persoonlijke Email correspondentie van Spaansen naar MNO Vervat en 2 ProRail; Handboek "CO2-prestatieladder, Samen zorgen voor minder CO2", versie 1.1. 5
Emissie (kg CO 2 e) Relatieve emissie (%) Afgelegde afstand (km) Sleephopper 2,2 30 32 Zuiger fortput 0,6 9 - Transport binnenvaartschip 1,4 19 36 Kraan overslagplaats 0,3 3 - Transport vrachtwagen 2,8 38 47 Totaal 7,3 100 97 Tabel 1 De absolute en relatieve CO2-emissie van de processen in de zandketen per 1m 3 zand. De aannames met betrekking tot de afgelegde afstanden (heen en terug) zijn ook weergegeven. Aangezien zand wordt gezien als natuurproduct, is de gehele CO 2 -emissie van het zand het gevolg van het baggeren en transport van het zand. De totale CO 2 -emissie van het baggeren en transport van 1m 3 zand naar de bouwlocatie van de N201 van MNO Vervat is 7,0 kg CO 2 e. De grootste CO 2 - emissie is het gevolg van de vrachtwagen, gevolgd door de sleephopper en het transport per binnenvaartschip. De zuiger van de fortput en de kraan van de overslagplaats hebben de laagste CO 2 -emissie. Bij het analyseren van de CO2-emissie met de afgelegde afstand valt op dat het binnenvaartschip een relatief kleine emissie heeft. 5.2 Reductiemogelijkheden Het doel van de studie is het inzichtelijk maken van de CO 2 -emissie in de keten van het ophoogzand, zodat reductiemogelijkheden kunnen worden geïdentificeerd. De CO 2 -emissie in de keten van het ophoogzand is geheel het gevolg van dieselverbruik van het baggeren, transporteren en de overslag van het zand. Reductie van CO 2 -emissie in de keten kan daarom alleen gerealiseerd worden door vermindering van het dieselverbruik. Het dieselverbruik kan verminderd worden door: Vermindering van het aantal en grootte van vervoersbewegingen Voorbeeld: Vrachtwagen ontwikkelen die meer zand kan transporteren. Hierdoor is het mogelijk met minder ritten evenveel zand te transporteren Voorbeeld: Optimalisatie van de logistiek. Er zijn minder transporten nodig als de logistiek wordt geoptimaliseerd, dit bespaard diesel. Een mogelijke optimalisatie is bijvoorbeeld dat zo veel mogelijk van het transport per binnenvaartschip gedaan. Efficiëntere dieselverbranding Voorbeeld: Het ontwikkelen van motoren die zuiniger zijn. Deze zuinige motoren verbranden minder diesel terwijl evenveel zand wordt vervoerd De reductiemogelijkheden worden verder onderzocht en beschreven in het document Doelstellingen Milieuzorgsysteem MNO Vervat. 6
6 CONCLUSIE In deze studie is de keten van ophoogzand geanalyseerd op CO 2 -emisies. Het doel van de studie is het inzichtelijk maken van de CO 2 -emissie in de keten, zodat reductiemogelijkheden kunnen worden geïdentificeerd. De keten van het ophoogzand is in kaart gebracht. Per onderdeel is de CO 2 -emissie onderzocht. Mogelijke CO 2 -reducties zijn besproken. De conclusies van de studie zijn de volgende: De totale CO 2 -emissie voor het ophoogzand dat gebruikt wordt voor het project van MNO Vervat voor de verbinding van de N201 met de A4 is 7,3 kg/m3. De grote CO 2 -emissiebronnen in de zandketen zijn het baggeren en transport van het zand met de sleephopper, het transport per binnenvaartschip en transport per vrachtwagen. Reductiemogelijkheden worden gezien in het verminderen van het aantal en grootte van de vervoersbewegingen en een efficiëntere dieselverbranding. De reductiemogelijkheden en de reductiedoelstellingen van MNO Vervat worden verder onderzocht en beschreven in het document Doelstellingen Milieuzorgsysteem MNO Vervat. 7