ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 1 IKC's in Leeuwarden: KRACHT VANUIT DE BASIS
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 3
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 5 De Kinderkoepel: eerste IKC in Leeuwarden Hans Greidanus is directeur-bestuurder van PCBO Leeuwarden e.o. Het eerste IKC in Leeuwarden is één van zijn scholen. De Kinderkoepel heeft 325 kinderen en een team van in totaal 35 medewerkers: leidinggevenden, leerkrachten, pedagogische medewerkers, cultuur- en sportcoaches. Er zijn al vergevorderde plannen om in 2014 een tweede IKC te openen. Het PCBO in Leeuwarden is als eerste begonnen met een IKC, in samenwerking met Stichting Kinderopvang Leeuwarden en Sinne Peuterspeelzalen. De Kinderkoepel zit in de wijk Oud-Oost, één van de aandachtswijken in de stad. De directeur onderwijs van dit IKC is ook directeur van het geheel. Eén van de adjunct-directeuren is afkomstig uit de kinderopvang en verantwoordelijk voor kinderen tot en met 6 jaar. Het bijzondere van een IKC is dat leerkrachten, pedagogisch medewerkers, cultuur- en sportcoaches vanuit een doorgaande lijn werken, zodat kinderen zich binnen en buiten onderwijstijd optimaal kunnen ontwikkelen. Ze krijgen de ruimte om hun talenten te ontdekken en te versterken. Een IKC is goed voor alle kinderen, zeker ook voor kinderen die minder kansrijk zijn. Al op jonge leeftijd kan worden ingespeeld op hun ontwikkeling. In samenwerking met andere partners binnen en rond de school kunnen we er voor kinderen en hun ouders of verzorgers zijn. Meer weten? Hanny Voskuylen, aanjager IKC s gemeente Leeuwarden: hvoskuylen@leeuwarden.nl, 058-233 28 02 / 06-43365547 Colofon Het Leeuwarder Model is een uitgave van de gemeente Leeuwarden, sector Jeugd Onderwijs en Cultuur Oldehoofsterkerkhof 2 8900 JA Leeuwarden November 2013 Visie voor kinderen tot dertien jaar OPTIMALE ONTWIKKELINGSKANSEN Het Integraal Kindcentrum (IKC) is een compleet concept voor speel-, leer- en ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen van nul tot dertien jaar. Leeuwarden loopt hiermee voorop in Nederland. Het streven is om in 2025 tien IKC s te hebben. De gemeente Leeuwarden wil hiermee een doorgaande ontwikkelingslijn voor kinderen bevorderen. In een IKC werken basisscholen, kinderopvang, speelleergroepen en buitenschoolse opvang nauw samen. Ook met partners in sport, cultuur en zorg. Het motto is: één organisatie, één visie, één bestuur, één locatie. Leeuwarden is een gemeente met 108.000 inwoners. De gemeente telt bijna 13.000 kinderen in de leeftijd van nul tot dertien jaar en 46 basisscholen (waarvan vijf voor speciaal onderwijs). Het eerste IKC is in september 2013 geopend. Eén van de succesfactoren van het Leeuwarder model is het brede draagvlak. Iedereen vindt dat die IKC s er moeten komen: politiek, bestuur, de ambtelijke organisatie en het veld zelf. Andere succesfactoren zijn: goed overleg en korte lijnen. De gemeente voert een zachte regie; het initiatief komt bij de scholen zelf vandaan. Elk IKC heeft een eigen profiel. De IKC s zijn zelf verantwoordelijk voor organisatie, doelstellingen en resultaat. De gemeente ondersteunt dit door de ontwikkelingen rond het IKC te stimuleren en waar mogelijk te faciliteren. Definitie IKC Een IKC is een voorziening voor kinderen van 0-13 jaar waar kinderopvang en onderwijs naadloos in elkaar overlopen. Tien voordelen op een rij: één doorgaande lijn van 0 tot 13 jaar; één pedagogisch concept met één dagarrangement (van 7.30 tot 19.30 uur); aansluiting in de zorg voor 0-13 jaar; één aanbod voor ouders; één leiding over alle werksoorten; integrale financieringsstructuur; één samenhangend ontwikkel- en volgsysteem efficiënt gebruik van middelen (ruimten, materialen); meer samenhang in de wijk. één denominatie, bij voorkeur in één gebouw
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 7 Klaar voor de toekomst: integraal jeugdbeleid Leeuwarden heeft momenteel tien brede scholen, waar onderwijs, opvang, sport, cultuur en zorg worden aangeboden en zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd, zij het vanuit verschillende organisaties. Nu is het tijd om de volgende stap te zetten. De vorming van IKC s heeft veel raakvlakken met de transitie jeugdzorg en passend onderwijs. Daarmee zijn de IKC s ook op de toekomst gericht. De verbinding tussen IKCs, jeugdzorg en passend onderwijs is snel te leggen, doordat alle partijen aanwezig zijn die zich inzetten voor de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Drie pijlers als basis De visie van de gemeente Leeuwarden voor het IKC rust op drie pijlers: Pijler 1: gemeentelijk beleid (brede scholen/ kinderopvang/ huisvesting); Pijler 2: samenwerking tussen alle betrokkenen; Pijler 3: financiële faciliteiten. Pijler 1: gemeentelijk beleid VAN BREDE SCHOLEN NAAR IKC Het gemeentelijk beleid voor IKC s is vastgelegd in de beleidskaders: Brede Scholen, Harmonisatie Kinderopvang, Onderwijshuisvesting en in het beleid voor Cultuur en Sport. In de afgelopen jaren is er niet alleen hard gewerkt aan de harmonisatie van peuterspeelzaalwerk, voor-/ vroegschoolse educatie en kinderopvang, maar ook aan de totstandkoming van brede scholen en huisvestingsbeleid dat de ontwikkeling van brede scholen en IKC s bevordert. Harmonisatie kinderopvang geslaagd De zogeheten Harmonisatie had als doel de ontwikkelingskansen van kinderen van 0-4 jaar te vergroten door peuterspeelzalen en kinderopvangorganisaties samen te voegen. In Leeuwarden hebben alle peuters van 2,5 tot vier jaar recht op opvang voor minimaal twee dagdelen van drie uur, 40 weken per jaar. De kinderopvang (speelleergroepen) wordt uitgevoerd door zeven organisaties. Ruim 300 pedagogisch medewerkers zijn geschoold in het voor- en vroegschoolse educatieprogramma (VVE) Uk en Puk. Dit programma is ontwikkeld voor kinderen die een achterstand in hun ontwikkeling hebben, maar in Leeuwarden kunnen alle kinderen van het programma profiteren. van sport, cultuur, welzijn en taalstimulering is jaarlijks in totaal 750.000 beschikbaar. Met dit bedrag worden onder meer de cultuur- en sportcoaches en de verlengde leertijdprojecten gefinancierd. Budget brede scholen/ IKC s brede scholen aanjager coördinatie activiteiten totaal flankerende budgetten taalstimulering combinatiefuncties VGO totaal 2013 260.000 585.000 56.000 741.000 2014 260.000 110.000 585.000 56.000 751.000 2015 0 50.000 130.000 110.000 585.000 56.000 751.000 Huisvesting In het Beleidskader Onderwijshuisvesting in nieuwe tijden is aangegeven dat het roer omgaat in het Leeuwarder onderwijshuisvestingsland. Schoolbesturen en organisaties zijn zelf aan zet. De gemeente neemt de investeringskosten voor de nieuwbouw en/ of het aanpassen van een gebouw voor haar rekening, inclusief voorzieningen voor nul- tot vierjarigen. Hiervoor is tot en met 2017 een bedrag van 12,8 miljoen euro beschikbaar. Samen met de schoolbesturen wordt vooraf de capaciteit van een gebouw bepaald, verdeeld in een onderwijsdeel en een kinderopvangdeel. Dit is noodzakelijk omdat bij groei of wijziging in gebruik van het onderwijsdeel, het kinderopvangdeel vaak in het gedrang komt. Met de schoolbesturen is afgesproken dat bij groei van het aantal leerlingen het schooldeel wordt uitgebreid. Dit wordt vastgelegd in een overeenkomst. De schoolbesturen sluiten een huurovereenkomst af met kinderopvangorganisaties voor beheer, onderhoud en de exploitatie van het gebouw. Zij betalen een bedrag per vierkante meter, op basis van de stichtingskosten van het gebouw. Specifieke verbouw- of aanpassingskosten betalen zij direct aan de opdrachtgever van een project, zijnde het schoolbestuur.
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 9 Pijler 3: financiële faciliteiten EERST VISIE DAN STENEN De gemeente stimuleert de totstandkoming van IKC s via structurele en incidentele middelen voor kinderopvang, onderwijs, sport, cultuur, welzijn en zorg. Naast geoormerkt geld zet de gemeente voor 25 procent van de totale kosten eigen geld in. Kernbegrippen bij de inzet van middelen zijn: eigen bijdrage organisaties, creatief zoeken naar oplossingen, bundelen van middelen en gerichte inzet. Kinderopvang Alle ouders met peuters in de leeftijd van 2,5 tot vier jaar komen in aanmerking voor kinderopvang (speelleergroepen). Zij kunnen hiervoor gebruik maken van een toeslag via de Wet Kinderopvang. Wanneer een kind (taal)achterstand heeft, kan het worden aangemerkt als doelgroepkind. In dat geval zijn er mogelijkheden voor extra opvang en VVE. Voor ouders van deze kinderen geldt een lagere ouderbijdrage; deze kinderen hebben recht op minimaal 10 uur VVE per week. Voor ouders die niet in aanmerking komen voor de Kinderopvangof VVE-toeslag, hanteert Leeuwarden de Kostwinnerstoeslag. Deze kinderen hebben recht op 6 uur opvang per week. Budget VVE toeslag VVE kostwinnerstoeslag scholing Uk & Puk taaltrainingen ouderbeleid borging kwaliteit toeleiding 2013 350.000 400.000 300.000 55.000 30.000 1.252.013 2014 350.000 400.000 55.000 30.000 1.005.000 2015 350.000 400.000 55.000 30.000 975.000 Brede scholen De gemeente stimuleert (brede) scholen om zich door te ontwikkelen tot IKC s. Voor de coördinatie en organisatie van activiteiten voor brede scholen en het stimuleren van de ontwikkeling van IKC s is in 2013 in totaal 260.000 beschikbaar. Voor 2014 geldt hetzelfde bedrag. Dit wordt in 2015 afgebouwd naar 130.000. Voor programma s in het kader
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 11 De Harmonisatie-operatie heeft een positief resultaat opgeleverd. 1550 peuters van 2,5 tot vier jaar maken gebruik van kinderopvang: dat is ruim 90 procent van het totaal aantal peuters in Leeuwarden. Van deze 1550 peuters gaat 88 procent naar speelleergroepen en 12 procent naar gastouderopvang. Kinderopvang is voor iedereen toegankelijk. Ook wordt er veel aandacht besteed aan de versterking van de kwaliteit van de professionals en de doorgaande lijn met het onderwijs. Brede scholen brengen breed aanbod De tien brede scholen bieden kinderen extra ontwikkelingskansen door programma s op het gebied van sociale ontwikkeling, sport, kunst en cultuur. Ook zijn goede resultaten behaald met de verlengde schooldag, waarbij kinderen extra lessen krijgen in taal-, rekenen studievaardigheden. Dit aanbod wordt opgezet en aangestuurd door twee brede-schoolcoördinatoren in samenwerking met organisaties voor opvang, onderwijs en welzijn. In het Beleidskader Brede Scholen (2011) is de ambitie uitgesproken om in iedere wijk een brede school te starten. Het IKC wordt als de volgende stap gezien in de brede-schoolontwikkeling, maar dit gaat in de praktijk sneller dan was voorzien. Verschillende scholen kiezen ervoor om zich direct te richten op het opzetten van een IKC. Onderwijshuisvesting kent geen blauwdruk De gemeente Leeuwarden wil verantwoordelijkheden zoveel mogelijk neerleggen bij de partijen die voor de uitvoering verantwoordelijk zijn. Dat geldt ook voor de planning van (onderwijs)voorzieningen. Het is aan de schoolbesturen om de IKC s uit te werken, samen met de partners die zij daarbij willen betrekken. Hierdoor ontstaat niet alleen een breed draagvlak voor IKC s, maar ook een visie op maatschappelijk ondernemerschap. IKC s hebben immers gebouwen of combinaties daarvan nodig om een integraal programma te kunnen herbergen. De schoolbesturen primair onderwijs hebben van de gemeente de uitnodiging gekregen om samen met een toekomstplan te komen, en daarin de spreiding van IKC s in de gemeente te schetsen, inclusief een planning qua realisatie. Er bestaat geen blauwdruk voor de ontwikkeling van IKC s; de uitwerking kan per school verschillen. Elk plan wordt getoetst aan de gemeentelijke uitgangspunten zoals die zijn neergelegd in gemeentelijk beleid. Dit leidt tot een meerjarig (investerings)plan dat zo nodig jaarlijks wordt bijgesteld.
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 13 Rol gemeente: visie ontwikkelen, faciliteren, aanjagen, adviseren De gemeente voert een zachte regie. Zij nodigt schoolbesturen uit om met een plan te komen voor de realisatie van IKC s in Leeuwarden. Om dit te ondersteunen, organiseert de gemeente bijvoorbeeld Masterclasses voor bestuurders van scholen en kinderopvangorganisaties, waarin zij zich kunnen voorbereiden op alles wat er nodig is om een IKC te realiseren. Ook is er een speciale aanjager aangesteld die de scholen en partnerorganisaties adviseert en ondersteunt in visieontwikkeling en uitvoering. Rol scholen: visie ontwikkelen, organiseren, realiseren, eindverantwoordelijkheid dragen De gemeente legt niets op, de scholen komen zelf met een plan voor de realisatie van IKC s, inclusief planning, verdeling over de stad en profiel. De schoolbesturen ontwikkelen samen met de betrokken partnerorganisaties een visie voor een eigen IKC, maken op basis daarvan een uitvoeringsplan en leggen dat aan de gemeente voor. Rol kinderopvangorganisaties: organiseren, kwaliteit borgen, afstemmen doorgaande lijn De kinderopvangorganisaties sluiten zich aan bij scholen die een IKC willen worden, en maken samen met hen een plan voor het IKC. De kinderopvangorganisaties bewaken de eigen kwaliteit. De gemeente heeft voor medewerkers in de kinderopvang de scholing VVE geregeld en gefinancierd. De organisaties zijn zelf verantwoordelijk voor borging VVE zoals nascholing en behoud kwaliteit uitvoering. Rol organisaties voor sport, cultuur en zorg: organiseren, afstemmen, stimuleren, inspireren De organisaties voor sport en cultuur werken met zogeheten combinatiefunctionarissen die ervoor zorgen dat kinderen binnen- en buitenschools in aanraking komen met verschillende sporten en een gevarieerd cultuuraanbod. Dit aanbod sluit zoveel mogelijk aan op de thema s waar kinderen op school mee bezig zijn. De cultuurcoaches zijn aangesteld in alle basisscholen in Leeuwarden, de combinatiefunctionarissen sport zijn werkzaam in alle achterstandswijken. Kansen voor kinderen vergroten Thea Koster is wethouder Jeugd en Onderwijs Leeuwarden: Het initiatief voor de Integrale Kind Centra in Leeuwarden ligt vooral bij de betrokkenen zelf. De gemeente faciliteert. Dat is misschien wel de belangrijkste reden waarom het Leeuwarder model zo succesvol is. De gemeenteraad staat daar ook helemaal achter. Een voorbeeld hiervan is dat de gemeente ervoor heeft gekozen om alle pedagogische medewerkers van kinderdagverblijven en peuterspeelzalen te scholen in het voor- en vroegschoolse educatieprogramma Uk & Puk. Een breed ontwikkelingsprogramma, met als doel de kansen van alle Leeuwarder kinderen te vergroten, zodat ze op de basisschool betere leerresultaten behalen. Het programma richt zich op taal, rekenen, motoriek en sociaal-emotionele ontwikkeling. Het is enorm belangrijk dat we kinderen tot dertien jaar de best mogelijke kansen bieden. In die levensfase wordt de basis gelegd voor de ontwikkeling en het latere succes van kinderen. Daar zetten we ons in Leeuwarden met z n allen hard voor in. Pijler 2: samenwerking tussen alle betrokkenen ZACHTE REGIE, VEEL EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID IKC s kunnen alleen tot stand komen in samenwerking tussen gemeente, scholen en andere betrokken partijen. In co-creatie dus. Maar ieder heeft een eigen rol. In Leeuwarden is er van alle kanten de bereidheid om in gesprek te gaan en te kijken wat er mogelijk is, vanuit de gezamenlijke doelstelling om kinderen de beste ontwikkelingskansen te bieden. Dit gebeurt bijvoorbeeld maandelijks in het LEJA-overleg (Leeuwarden Educatie- en Jeugd- Agenda); een platform waar gemeente, schoolbesturen, jeugdgezondheidszorg, kinderopvang- en welzijnsorganisaties met elkaar overleggen. Hieronder worden de verschillende rollen op hoofdlijnen toegelicht.
ikc het leeuwarder model_ikc het leeuwarder model 24-11-13 14:26 Pagina 15