Ruimte voor ouderen Deel II: Analyse prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Ruimte voor ouderen Deel II: Analyse prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg Opgemaakt voorjaar 2015 Studie in samenwerking tussen: OCMW Gent - Departement ouderenzorg Stad Gent - Dienst stedenbouw en ruimtelijke planning, Dienst wonen, Dienst sociale voorzieningen / toegankelijkheidsambtenaar

INHOUD INHOUD... 2 1. Inleiding... 4 2. Situering... 5 3. Bevolkingsanalyse Dampoort Sint-Amandsberg... 6 3.1. Hoeveel 60-plussers zijn er in Dampoort Sint-Amandsberg?... 6 3.2. Waar wonen de 60-plussers?... 8 3.3. Wat is het profiel van de bewoners?... 14 3.3.1. Dampoort... 14 3.3.1.1. Scheldeoord... 14 3.3.1.2. Aannemersstraat / Wolterslaan / Toekomststraat... 14 3.3.1.3. Heernisplein en Antwerpenplein... 14 3.3.1.4. Heilig-Hartplein... 15 3.3.1.5. Begijnhof... 15 3.3.1.6. Wasstraat / Zeemstraat... 15 3.3.1.7. Buurt Banierstraat... 15 3.3.1.8. Buurt Spitaelpoortstraat / Spijkstraat... 16 3.3.1.9. Buurt Nieuwe Wijk... 16 2 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3.2. Sint-Amandsberg... 16 3.3.2.1. Centrum... 16 3.3.2.2. Bernadette... 17 3.3.2.3. Heiveld... 17 3.3.2.4. Westveld... 18 3.3.2.5. Oude Bareel... 18 3.4. Ouderdom en woonplaats van sociale huurders... 19 4. Levensloopbestendige wijk: 3 criteria... 21 4.1. Criterium Wonen... 21 4.1.1. Aanbod in Dampoort / Sint-Amandsberg... 21 4.1.2. Tekort / Overschot in Dampoort / Sint-Amandsberg... 23 4.2. Criterium Welzijn en zorg... 25 4.3. Criterium Dienstverlening... 27 4.3.1. Openbaar vervoer... 27 4.3.2. Huisartsen, kinesitherapeuten... 31 4.3.3. Handelspanden... 32 5. Overzicht zoekzones... 34 3 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

1. INLEIDING Uit de analyse in deel IA bleek dat zowel Dampoort als Sint-Amandsberg tot de prioritaire wijken behoren. Gelet op het stadsvernieuwingsproject dat lopende is, worden deze wijken na de testcase Wondelgem als tweede onderzoek volledig gescreend. Dampoort en Sint-Amandsberg worden in dit onderzoek samen genomen. De wijken vloeien in elkaar over en gebruiken elkaars voorzieningen. Beide wijken huisvesten heel wat 60-plussers, maar zijn onvoldoende uitgerust om als levensloopbestendige wijken te fungeren. Als ouderen wel nog zelfstandig kunnen wonen, maar dit moeilijker en moeilijker wordt in hun eigen woning (o.w.v. bv. trappen, onderhoud, ), worden ze door het ontbreken van gepaste woon- en zorgalternatieven in eigen wijk, vaak gedwongen om in een andere wijk op zoek te gaan naar een woning die wel aan hun noden beantwoordt. Beide wijken worden volledig geanalyseerd (qua bevolkingsgroepen en bewonersprofielen) en er wordt gezocht naar zones waar woningtypes / woonvormen voor ouderen het meest geschikt zijn. Na een korte bevolkingsanalyse worden de drie criteria voor levensloopbestendige wijk onderzocht. Finaal worden de meest geschikte zones naar voor geschoven waarop woonprojecten voor ouderen kunnen ontwikkeld worden. Op die manier hopen we op termijn van Dampoort en Sint-Amandsberg levensloopbestendige wijken te kunnen maken. Om in Dampoort en Sint-Amandsberg zelf zeer concreet te werk te gaan in functie van de noden van de 60-plussers en de mogelijkheden qua uitbouw van voorzieningen, kunnen we beroep doen op enkele sleutelfiguren uit deze wijken: * Hanna De Voogt (Gebiedsgerichte werking Sint-Amandsberg) Abdulah Bulgur (intercultureel medewerker buurtwerk Macharius * Nele Verhoeven en Dieter Nieuwborg (GSA en SV, sector Scheldeoord Dampoort) Dampoort / Sint-Amandsberg) Jelena Uyterhoeven (maatschappelijk werker WoninGent) * Dominique Martens (dienst wonen) Carine Stevens (maatschappelijk werker welzijnsbureau Sint- Sylvie Van de Putte (centrumleider lokaal dienstencentrum De Amandsberg) Horizon Dampoort) Katy Bourguillion (buurthuis Scheldeoord) * Ingrid Bogaert (maatschappelijk werker ldc De Horizon Kristien Vanmarcke (dienst buurtwerk Dampoort Bernadette) Dampoort) Frieda Leenknecht (buurtwerker Dampoort) * Christine Vervaet (centrumleider ldc Wibier Sint-Amandsberg) Yilmaz Kocak (CDF Turkse vereniging) * Chantal Boone (verzorgende thuiszorg ldc Wibier Sint- Frieda Leenknecht (buurtwerker Dampoort) Amandsberg) A. Verzeele (ikv renovatieproject rond Spitaelpoortstraat en Evelyn Fiers (Stedelijke vernieuwing) Spijkstraat samenwerking tussen stad Gent, Nadine Rombout (dienst buurtwerk Macharius Scheldeoord samenlevingsopbouw en KUL) Dampoort) Voor de analyse van deze wijken werden gesprekken gevoerd met een aantal van bovenstaande personen. Deze zijn aangeduid met een asteriks voor hun naam. 4 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

2. SITUERING Dit onderzoek handelt over de wijken Dampoort en Sint-Amandsberg zoals ze werden afgebakend door Gebiedsgerichte Werking. De grenzen van deze wijken komen niet overeen met de grenzen van de deelgemeenten. Delen van zowel wijk Dampoort als Sint-Amandsberg maken deel uit van 9000 Gent, delen van de wijk Dampoort liggen in de deelgemeente Sint-Amandsberg. Ook zijn er delen van de wijk Sint-Amandsberg die tot de deelgemeente Oostakker behoren en omgekeerd. In onderstaande studie spreken we over de wijken Dampoort en Sint-Amandsberg, rood afgebakend op de kaart. Deze wijken liggen ten oosten van het centrum van Gent, en worden in het noorden begrensd door de Kanaaldorpen en zone en Oostakker, in het zuiden door Gentbrugge en de gemeente Destelbergen.

3. BEVOLKINGSANALYSE DAMPOORT SINT AMANDSBERG 3.1. HOEVEEL 60 PLUSSERS ZIJN ER IN DAMPOORT SINT AMANDSBERG? Verhoudingsgewijs heeft Sint-Amandsberg meer 60-plussers dan Dampoort, en meer dan het Gentse gemiddelde. Van alle inwoners van Sint-Amandsberg is 22,6% ouder dan 60 jaar. Voor Dampoort is dit slechts 15,3%. Voor de 2 wijken samen is 19,7% van de bevolking ouder dan 60 jaar. Zonder rekening te houden met mogelijke verhuizingen van en naar deze wijken wordt de toename van het aantal 60-plussers in beide wijken gedurende de periode 2013 2030 op circa 900 geschat. Dampoort vertoont een groei van bijna 300 60-plussers, Sint-Amandsberg neemt circa 600 60-plussers extra voor zijn rekening. De tabel hieronder geeft het aantal 60-plussers, 60- tot 80-jarigen en het aantal 80-plussers weer, en toont ook de prognose tot 2030. Ook hier blijkt duidelijk zoals voor heel Gent dat vooral de groep 60-80-jarigen toeneemt. Dampoort: prognose 60 plussers Dampoort Aantal Prognose 1 2013 2015 2020 2025 2030 Aantal 60+ 1.820 1.837 1.912 2.012 2.105 Aantal 60-80-jarigen 1.461 1.475 1.552 1.664 1.712 2500 2000 1500 1000 500 60+ 60 80 80+ Aantal 80+ 363 366 368 363 395 0 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 1 Prognoses o.b.v. cijfers Studiedienst Vlaamse Regering, omgezet naar wijkniveau (d.i. zonder rekening te houden met verhuisbewegingen, dus een foutenmarge is reëel) 6 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Sint Amandsberg: prognose 60 plussers Sint-Amandsberg Aantal Prognose 2 2013 2015 2020 2025 2030 Aantal 60+ 4.103 4.141 4.310 4.535 4.746 Aantal 60-80-jarigen 3.044 3.071 3.232 3.466 3.585 Aantal 80+ 1.054 1.065 1.070 1.054 1.149 5000 4000 3000 2000 1000 0 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 60+ 60 80 80+ Totaal Aantal Prognose 3 2013 2015 2020 2025 2030 Aantal 60+ 5.923 5.978 6.223 6.547 6.851 Aantal 60-80-jarigen 4.505 4.546 4.784 5.129 5.306 Aantal 80+ 1.417 1.431 1.438 1.416 1.544 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Totaal: prognose 60 plussers 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 60+ 60 80 80+ 2 Prognoses o.b.v. cijfers Studiedienst Vlaamse Regering, omgezet naar wijkniveau (d.i. zonder rekening te houden met verhuisbewegingen, dus een foutenmarge is reëel) 3 Prognoses o.b.v. cijfers Studiedienst Vlaamse Regering, omgezet naar wijkniveau (d.i. zonder rekening te houden met verhuisbewegingen, dus een foutenmarge is reëel) 7 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.2. WAAR WONEN DE 60 PLUSSERS? Het grootste aantal 60-plussers woont in de statistische sector Syngemkouter (E031). Deze wijk ligt net buiten het centrum van Sint-Amandsberg en kent heel wat verkavelingen van de jaren 60, 70 en 80. Daaropvolgend zijn in de sectoren Westveld kern (E10) en Scheldestraat (E042) de 60-plussers ook goed vertegenwoordigd. Het hele centrum van Sint-Amandsberg heeft een gelijkmatige verdeling van 60-plussers. De sectoren Oude Bareel (E29) en Oude Bareelkern (E201) en Westveld verspreide bebouwing (E19) kennen weinig 60-plussers. 8 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

9 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

10 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

11 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

12 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

13 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3. WAT IS HET PROFIEL VAN DE BEWONERS? Zowel wijk Dampoort als wijk Sint-Amandsberg zijn op te splitsen in een aantal buurten, veelal gelinkt aan de vroegere kerkdorpen of natuurlijke fysieke grenzen. Elke buurt heeft zijn eigenheid en typische kenmerken. Wijk Dampoort wordt afgebakend door de spoorweg, de Schelde en de 3 grote steenwegen. 3.3.1. DAMPOORT 4 3.3.1.1. Scheldeoord Scheldeoord is een sociale woonwijk met een 300-tal sociale appartementen voor een 800-tal bewoners van gemengde leeftijden. Scheldeoord is eigendom van sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent. De buurt kent een grote samenleefproblematiek en verschillende diensten trekken er weg. Er is een buurthuis (lokaal met bar) en er opende recent een nieuw café De Roos. Home Claire plant 36 assistentiewoningen en een restaurant met sociaal karakter voor de buurt. 3.3.1.2. Aannemersstraat / Wolterslaan / Toekomststraat Hier wonen de betere tweeverdieners. De woningen zijn groter en de buurt wordt getypeerd door burgerswoningen. Er is een groep senioren, maar eveneens een instroom van jonge gezinnen. De senioren zijn meestal eigenaar van hun (groot) huis en willen in eigen buurt oud worden. Eventueel geschikt publiek voor hospitawonen. In de Aannemersstraat is er een groot flatgebouw waar voornamelijk senioren wonen. Zij huren privé maar de huurprijs is voor sommigen aan de hoge kant. Er leeft een sterk buurtgevoel en bijna elke straat heeft een eigen buurtcomité. 3.3.1.3. Heernisplein en Antwerpenplein Aan het rond punt ter hoogte van supermarkt Delhaize wonen vooral Turkse en Bulgaarse mensen. Het wordt vooral ervaren als een knooppunt voor openbaar vervoer en horecazaken en heeft weinig woonfunctie. Wonen gebeurt vooral boven de winkels en cafés en in slechte omstandigheden (lage woonkwaliteit, opdeling, huren per opbod, ). Aan de overzijde van apotheek De Voorzorg is er een sociaal woonblok waar heel wat alleenstaanden wonen, ook senioren, vaak in lage kwaliteit. 4 Op basis van gesprek met Hanna De Voogt, Dominique Martens en Ingrid Bogaert 14 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3.1.4. Heilig Hartplein Geografische gezien valt een deel van het H. Hartplein in de wijk Sint-Amandsberg. Er is een zeer actief open huis De Krekelberg maar dat bereikt maar een beperkte groep senioren. Er is een grote instroom van allochtone mensen en de verhuisfrequentie is hoog. Er is een kern oudere bewoners die er al lang wonen en meestal eigenaar zijn van hun woning. Het klooster werd opgekocht door WoninGent om er 12 sociale appartementen te realiseren (vergund in 2015). Vanuit De Kring gebeuren er heel wat activiteiten die wel gericht zijn naar senioren (Femma, Okra, KWB, ) 3.3.1.5. Begijnhof Het Begijnhof huisvest diverse leeftijden van bewoners, diverse organisaties en stelt verschillende ruimtes ter beschikking voor derden. Het beheer is in handen van een vzw. De woningen worden verhuurd. Vooral senioren voelen de druk van de vzw om te moeten verhuizen (senioren betalen de laagste huur). Deze senioren nemen massaal contact met de woonwinkel, vaak al met het water aan de lippen. Momenteel is er geen woonalternatief voor handen. De huurders zijn sterk afhankelijk van de beslissingen van de beheersinstantie. Zo lopen er momenteel acties in het kader van gezamenlijk renovaties waarbij de bewoners de keuze hebben de renovaties zelf te doen (huurprijs blijft gelijk) of te laten doen door de vzw (hogere huurprijs). Voor senioren geen evidentie en een bedreiging voor hun woonzekerheid. 3.3.1.6. Wasstraat / Zeemstraat Deze buurt wordt gekenmerkt door kleinere rijwoningen, vaak van slechte kwaliteit. Er wonen in hoofdzaak Bulgaren. Meer huurders dan eigenaars, maar wel van diverse leeftijden. De buurt typeert zich door een financieel zwakkere bevolking. Er is een school in de buurt en in de Wasstraat is er een sterk comité aanwezig (vooral jonge gezinnen). 3.3.1.7. Buurt Banierstraat Hier wonen veel senioren die eigenaar zijn van hun woning. Een 10-tal jaar geleden startte er een renovatiegolf. CDF (koepelorganisatie Turkse verenigingen) is actief in de buurt. 15 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3.1.8. Buurt Spitaelpoortstraat / Spijkstraat Deze buurt wordt eerder als onaangenaam beleefd. Er zijn veel huurwoningen en veel senioren. Momenteel ook gekenmerkt door een instroom van jonge gezinnen. 3.3.1.9. Buurt Nieuwe Wijk Deze wijk bestaat uit sociale woningen van WoninGent. De woningen beschikken over 3 à 4 slaapkamers maar worden hoofdzakelijk door alleenstaande senioren bewoond. Deze senioren blijven daar vaak wegens gebrek aan een goed woonalternatief. De buurt zelf is uitgeleefd. 3.3.2. SINT AMANDSBERG 5 3.3.2.1. Centrum Deze buurt wordt gekenmerkt door een divers publiek: zowel autochtonen als allochtonen maar beiden financieel zwakkere bewoners. De senioren zijn minder begoed en/of al lang eigenaar van hun woning. De buurt wordt doorkruist door de Antwerpsesteenweg. Hier trekken de middenstand en andere voorzieningen weg. Er ontstaan kleinere initiatieven zoals de boerenmarkt, buurtcomité Campo Sancto, wijk aan zet-dossiers, leef- en speelstraten. De werking van open huis Azalea en de Dekenij is minimaal tot niet meer bestaand. Het is een fragiele buurt, met weinig draagkracht. Er wonen relatief veel senioren, zowel eigenaars als huurders, maar de woningen zijn weinig aangepast. De senioren willen bij voorkeur in eigen wijk ouder worden (kan ook richting Heiveld), maar tot op heden bestaat er geen betaalbaar woonalternatief. De omgeving van de Rozebroeken is voor veel senioren aantrekkelijk, en dan voornamelijk door het aanwezig groen op de V. Braeckmanlaan. 5 Op basis van gesprek met Hanna De Voogt, Dominique Martens, Chantal Boone en Christine Vervaet 16 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3.2.2. Bernadette Buurt Bernadette is op te splitsen in 2 deelgebieden: de tuinwijk en de wijk erbuiten. De tuinwijk bestaat uit sociale huisvesting van WoninGent. Er is een zeer actief buurtcomité De Smileys maar met weinig draagkracht en een moeilijke samenwerking. Het is een probleemwijk, mede door de grote concentratie van mensen in kansarmoede. De mensen identificeren zich echter wel met hun wijk. De senioren in de tuinwijk wonen in slecht onderhouden woningen die totaal verouderd zijn, meestal in flats van 3 à 4 slaapkamers en dus niet aangepast aan hun woonsituatie. Ten zuiden van de wijk, tegen het park wordt een meergezinswoning gebouwd met 32 appartementen om de senioren uit de Bernadettewijk op te vangen. Dit gebouw heeft enkele volledig rolstoelaangepaste appartementen. Er is weinig middenstand aanwezig. De Dekenij is echter wel actief en er zijn veel jeugdbewegingen. Er is een groot gebouwencomplex Nova-centrum, recent gerenoveerd en in gebruik als ontmoetingszaal. Het leegstaande schoolgebouw wordt gerenoveerd en wordt een brede school. Aan de Hoge Weg komt een nieuwe ontwikkeling van SoGent, waar zowel sociale als budgetwoningen zullen geïntegreerd worden (in totaal 329 entiteiten). In deze ontwikkeling zijn er geen andere diensten voorzien terwijl deze buurt dit wel zou kunnen gebruiken. Buiten de tuinwijk zijn er veel grote huizen, waarvan de bewoners eigenaar zijn. Er is veel groen en het is er aangenaam wonen. De bewoners hebben allemaal gelijkaardige leeftijden en wensen in eigen buurt te blijven wonen. Deze inwoners zouden een uitwijk richting Oostakker ten noorden overwegen. 3.3.2.3. Heiveld Hier is geen Dekenijwerking meer aanwezig, maar er ontspruiten her en der kleinere buurtinitiatieven. Vele van die initiatieven leunen dicht aan bij buurtzorg en worden ondersteund door ldc Wibier. Door het wegvallen van de werking van de Dekenij is de binding in deze buurt ver zoek maar de mensen die zich ergens voor engageren, ENGAGEREN zich ook echt. Dit zijn vooral jong senioren die zelf in de buurt willen blijven wonen en als dusdanig een verantwoordelijkheid voelen mee te helpen bouwen aan de buurt. De mensen zijn zeker bereid om zich ergens toe te engageren, maar eerder op vraag dan op eigen initiatief (heeft ook te maken met het verlies aan binding). Er zijn veel grote huizen waarvan de bewoners meestal eigenaar zijn. De huizen zijn echter niet aangepast om er levenslang te kunnen blijven wonen. 17 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.3.2.4. Westveld Gevoelgsmatig kan Westveld opgedeeld worden in klein Westveld en groot Westveld. In klein Westveld woont er een grote concentratie senioren (80%) en heerst er een sterk ons kent ons gevoel. Klein Westveld bestaat vooral uit sociale huisvesting (Volkshaard), vaak onaangepast en met leegstand. Deze wijk wordt stelselmatig gerenoveerd. Er is een grote cohesie, maar er is ondersteuning nodig. Er zijn diverse straatfeesten en een actieve Kring. Deze ontmoetingsplaats kreeg recent een nieuwe uitbater. De werking van OKRA neemt fel af, en een samensmelting met de Oude Bareel wordt overwogen door de voorzitster. Er zijn in de buurt twee bakkers, een slager, een buurtwinkel, een krantenwinkel, een kapper, SAKO (kleinhandel), een café en een bankautomaat. Er is geen rechtstreekse verbinding met openbaar vervoer richting Heiveld en dat zorgt ervoor dat er een eilandgevoel leeft. De bewoners identificeren zich wel met de wijk en willen er blijven wonen. Groot Westveld typeert zich door een aantal woonblokken (Hypodroomstraat) met een relatief goede cohesie. Dit geldt niet voor de nieuwe woonblokken. Meestal privé-huur, met uitzondering van de Draversstraat waar een aantal sociale koopwoningen zijn. Er wonen een aantal buurtschakels en een aantal OCMW-medewerkers die geëngageerd zijn in hun buurt. In deze buurt wordt bij voorkeur pro-actief actie ondernomen om te voorkomen dat, door het recent wegtrekken van diverse organisaties, de buurt verloedert. In het kader van wijk van de maand kwam er vanuit Westveld een specifieke vraag naar meer omkadering en een ruimer aanbod op vlak van ontmoeting voor senioren. 3.3.2.5. Oude Bareel Deze buurt situeert zich tussen de R4, de spoorweg en de Antwerpsesteenweg. Gevoelsmatig hoort het stuk rond de Carrefour er ook nog bij, tot aan de Krijtestraat. De buurt wordt vooral getypeerd door grotere huizen in verkavelingen en een grote bouwdruk tussen de spoorweg en de Beelbroekstraat. De lokale middenstand trekt weg, maar het kerkdorp Oude Bareel is zeer actief. Er zijn veel vrijwilligers in ldc Wibier die uit deze buurt komen. Er is een voelbare breuk tussen de actieve oude verenigingen en de nieuwe instromers. De buurt typeert zich door een goed sociaal weefsel en kan niet beschouwd worden als problematische wijk. In het kader van wijk van de maand, werden dialoogtafels gehouden met senioren uit de buurt. Algemeen kwamen volgende zaken aan bod: - Nood aan woningen volgens het principe van levenslang en levensloop bestendig wonen; - Nood aan meer aangepaste sociale woningen; - Nood aan kleinhandel op buurtniveau; - Nood aan hulp(middelen) bij crisissituaties. 18 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

3.4. OUDERDOM EN WOONPLAATS VAN SOCIALE HUURDERS In de wijken Dampoort Sint-Amandsberg zijn in totaal 1.278 sociale woningen: 466 in wijk Dampoort en 812 in wijk Sint-Amandsberg. Dampoort De wijk Dampoort telt 466 sociale woningen, daarvan staan er 112 leeg 6. De sociale huisvesting groepeert zich vooral aan het Scheldeoord (334 entiteiten), en 2 kleinere complexen aan de Dendermondsesteenweg (42) en het Antwerpenplein (19). In de rest van de wijk is er verspreide sociale huisvesting van maximaal 10 entiteiten. In de 354 bewoonde sociale woningen (goed voor 676 bewoners) wonen er 199 personen die 60 jaar of ouder zijn. Bijna 1/3 van de bewoners van sociale huisvesting in deze wijk is 60 jaar of ouder, quasi 6% is ouder dan 80 jaar. De meeste ouderen wonen in het complex Scheldeoord (Woningent). Deze blokken zijn eind van de jaren 90 gerenoveerd en zijn allen met een lift toegankelijk. De appartementen zelf voldoen vermoedelijk niet aan het GOLLDprincipe. nr site aantal woningen Dampoort aantal 60+ 1 Nieuwewijk Campo santo 6 2 1 1 2 Dampoort 126 49 37 12 3 Scheldeoord 334 148 122 26 TOTAAL 466 199 160 39 676 29,4% 23,7% 5,8% waarvan aantal 60 80 waarvan 80+ totaal aantal personen % 60+ % 60 80 % 80+ 6 Deze hoge leegstand is te wijten aan de renovatie van het appartementsgebouw aan de Emile Moysonlaan (72 entiteiten). 19 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Sint-Amandsberg De wijk Sint-Amandsberg telt 812 sociale woningen, daarvan staan er 83 leeg 7. In de 729 bewoonde sociale woningen (goed voor 1.508 bewoners) wonen er 503 personen die 60 jaar of ouder zijn. 1/3 van de bewoners van de sociale huisvesting is 60 jaar of ouder, bijna 12% is ouder dan 80 jaar. De sociale huisvesting is vooral terug te vinden op 3 locaties: Sint-Bernadette (209 entiteiten), Westveld (495 entiteiten) en Nieuwewijk Campo Santo (98 entiteiten). De wijk Sint-Bernadette is een wijk met vooral eengezinswoningen. Aan de rand van deze wijk is recent wel een vergunning afgeleverd voor 32 appartementen, bedoeld om de ouderen binnen de Bernadettewijk daar te huisvesten zodat de eengezinswoningen vrijkomen voor grotere (en meer mobiele) gezinnen. De voorziene appartementen zijn op het gelijkvloers volledig rolstoeltoegankelijk ontworpen, op de verdiepingen voldoen ze enkel aan de gewestelijke verordening toegankelijkheid (dus rolstoeltoegankelijk tot aan de voordeur van elk appartement). In de wijk Westveld wordt door Volkshaard een stapsgewijze renovatie gepland. Hierin zou bekeken kunnen worden of een groep van sociale assistentiewoningen tot de mogelijkheden behoort. nr site Sint Amandsberg aantal woningen aantal 60+ 1 Syngemkouter 4 2 2 0 2 Sint Bernadette 209 101 83 18 3 Nieuwewijk Campo Santo 98 40 30 10 4 Westveld 495 360 212 148 TOTAAL 806 503 327 176 1508 33,4% 21,7% 11,7% waarvan aantal 60 80 waarvan 80+ totaal aantal personen % 60+ % 60 80 % 80+ 7 Deze leegstand is te wijten aan renovaties in de wijken Sint-Bernadette en Westveld. 20 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4. LEVENSLOOPBESTENDIGE WIJK: 3 CRITERIA Voor alle hiernagenoemde criteria is wandelafstand een belangrijk begrip. Het is een meerwaarde om op wandelafstand van deze criteria te wonen. Wandelafstand wordt in deze studie vastgelegd op 400 meter. Dit is de afstand die kan afgelegd worden op 8 à 10 minuten bij een gematigde wandelsnelheid. De kaarten geven telkens de verschillende voorzieningen aan, met 2 cirkels errond. De binnenste cirkel heeft een straal van 200m, de buitenste van 400m. Dit zijn de afstanden in vogelvlucht, wat doorgaans niet de echte wandelafstand is. Als een voorziening op 400m in vogelvlucht is gesitueerd, kan dat makkelijk anderhalf keer zo lang zijn als men deze te voet wil bereiken. Uiteraard worden ook voorzieningen over de grenzen van Dampoort / Sint-Amandsberg mee opgenomen. Voor de duidelijkheid worden deze op de kaarten eveneens getoond. De voorzieningen in grensgemeenten zijn niet op kaart aangeduid, maar waar gekend worden deze in de teksten vermeld. 4.1. CRITERIUM WONEN Woonalternatieven voor ouderen behelzen meer dan woonzorgcentra en assistentiewoningen (zie deel 1A: analyse). Bij gebrek aan cijfers omtrent de andere woonvormen, worden voor Dampoort / Sint-Amandsberg enkel de gegevens omtrent eerstgenoemden opgelijst. 4.1.1. AANBOD IN DAMPOORT / SINT AMANDSBERG Woonzorgcentra: 231 bestaande bedden in Dampoort / Sint-Amandsberg. Geen geplande. In elke wijk is er één woonzorgcentrum: In Dampoort is dit Home Claire (Wolterslaan 60), met 54 kamers. In Sint-Amandsberg is dit Het Heiveld (Antwerpsesteenweg 776), goed voor 177 bedden. Net over de wijkgrens, in Oostakker, is er een woonzorgcentrum gepland, nabij Residentie Militza, goed voor 34 bedden. In Oud-Gentbrugge is er het woonzorgcentrum Ter Hovingen, waar 179 bedden beschikbaar zijn. In de aangrenzende deelgemeente Destelbergen zijn er 2 woonzorgcentra: het Panhuys Park met 108 bedden, op korte afstand van de wijken Sint- Amandsberg en Dampoort (circa 2 km), en Het Kouterhof (OCMW), in de verder gelegen deelgemeente Heusden (circa 7 km). 21 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Assistentiewoningen: 20 bestaande assistentiewoningen in Dampoort / Sint-Amandsberg, 66 geplande. In de wijk Dampoort worden circa 36 assistentiewoningen gepland, gelegen bij het woonzorgcentrum Home Claire (Wolterslaan 60). In de wijk Sint-Amandsberg zijn er 20 bestaande assistentiewoningen (Stichting Wibier Defay, OCMW, Antwerpsesteenweg), en worden er nog 30 gepland op dezelfde locatie. Net over de wijkgrenzen bevindt zich ten noorden, in Oostakker, de residentie Militza met 90 assistentiewoningen. Ten zuiden, in de wijk Gentbrugge, worden normaliter assistentiewoningen gepland aan de Gentbruggekouter. In de aangrenzende deelgemeente Destelbergen zijn er 3 groepen van assistentiewoningen: 2 van het OCMW (De Vlierbes en de Lijsterbes) met telkens 20 assistentiewoningen, en 1 bij het wzc Panhuys van 32 assistentiewoningen. 22 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4.1.2. TEKORT / OVERSCHOT IN DAMPOORT / SINT AMANDSBERG Het tekort / overschot werd hier enkel overgenomen uit deel IA, de analyse van Gent. Op de kaart wordt aangeduid waar in Dampoort / Sint-Amandsberg de grootste tekorten zich manifesteren. Woonzorgcentra: Programmatiecijfer op Vlaams niveau bepaald, de stad Gent kan hier niet van afwijken. Assistentiewoningen: Dampoort Tekort in 2013: 56 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Tekort in 2025: 27 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) door de geplande projecten wordt Dampoort geen prioritaire wijk meer (geen tekort van meer dan 50 aw), maar heeft Dampoort wel nog een tekort. Sint-Amandsberg Tekort in 2013: 107 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Tekort in 2025: 92 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Totaal Tekort in 2013: 164 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Tekort in 2025: 119 assistentiewoningen (o.b.v. 3 AW / 100 60-plussers) Elke wijk blijft in totaliteit een tekort hebben. Dampoort zal echter, indien Home Claire effectief assistentiewoningen zal voorzien, geen prioritaire wijk meer zijn, maar weliswaar toch nog met een tekort kampen. 23 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

24 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4.2. CRITERIUM WELZIJN EN ZORG Voorzieningen die hieronder vallen zijn voorzieningen die hetzij zorg aanbieden, hetzij info verstrekken of hulp aanbieden bij administratieve zaken, hetzij activiteiten organiseren voor ouderen. Deze centra zijn vlot bereikbaar als ze op wandelafstand gelegen zijn. In deze studie wordt wandelafstand vastgelegd op maximaal 400m. Dampoort Lokaal dienstencentrum (ldc): / Antenne van een lokaal dienstencentrum: / Welzijnsbureau (wzb): welzijnsbureau Sint-Amandsberg, Wittemolenstraat 89 Antennes van welzijnsbureau: / Dagverzorgingscentrum: / Open Huis: Open Huis Krekelberg 18 Sint-Amandsberg Lokaal dienstencentrum (ldc): lokaal dienstencentrum Wibier, Antwerpsesteenweg 768 Antenne van een lokaal dienstencentrum: / Welzijnsbureau (wzb): / Antennes van welzijnsbureau: / Dagverzorgingscentrum: Het Heiveld, Antwerpsesteenweg 776 Open Huis: Open Huis Azalea (Achterstraat 20) en Open Huis Ter Biest (Biest 1) Net over de wijkgrenzen zijn er nog volgende welzijn- en zorgvoorzieningen: Lokaal dienstencentrum (ldc): lokaal dienstencentrum De Horizon, Ferdinand Lousbergkaai 12 (wijk Macharius Heirnis) Antenne van een lokaal dienstencentrum: / Welzijnsbureau (wzb): / Antennes van welzijnsbureau: Antenne Heirnis, Tarbotstraat 61b (wijk Macharius Heirnis) Dagverzorgingscentrum: / Open Huis: Open Huis Oude Bareel, Antwerpsesteenweg (wijk Oostakker) & Open Huis Gentbrugge Bassijn, Bassijnstraat (wijk Oud- Gentbrugge) 25 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

26 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4.3. CRITERIUM DIENSTVERLENING Dienstverlening is vlot bereikbaar als ze op wandelafstand gelegen is. Ook hier betekent wandelafstand maximaal 400m. Voor het criterium dienstverlening worden de haltes van openbaar vervoer (inclusief de frequentie), de dokters / apothekers edm., en de handel onderzocht. Dampoort 4.3.1. OPENBAAR VERVOER Dampoort ligt aan het uitstekend uitgeruste Gent-Dampoort station vanwaar vlotte treinverbindingen zijn naar zowel Gent-Sint-Pieters als naar de omliggende en verder gelegen steden en gemeenten (lijn Kortrijk Antwerpen). Daarnaast zijn er enkele zeer frequente busverbindingen: - De lijnen 34 35 36 rijden vanuit de wijk Macharius Heirnis over Dampoort langsheen de Dendermondsesteenweg richting Destelbergen. - Lijn 3 (trolleybus) rijdt vanuit Mariakerke door het centrum door de Dampoortwijk (Dendermondsesteenweg, Gentbruggestraat) naar Gentbrugge - Lijn 6 rijdt vanuit Mariakerke Wondelgem Muide Meulestede Afrikalaan via station Dampoort Antwerpsesteenweg Adolphe Baeyensstraat Dendermondsesteenweg Gentbruggestraat, Waterkluiskaai en richting centrum Gent. Dampoort heeft een zeer dens openbaarvervoersnetwerk. Nagenoeg de hele wijk heeft een bushalte op minder dan 400m wandelafstand. Sint-Amandsberg Sint-Amandsberg wordt gekenmerkt door buslijnen die radiaal vanuit het centrum van Gent Sint-Amandsberg doorkruisen richting Oostakker en Lochristi: - Buslijnen 70 71 72 73 74 rijden richting Oostakker - Buslijnen 76 77 78 rijden richting Lochristi - Buslijnen 17-18 en 38 39 rijden vanuit het centrum doorheen Sint-Amandsberg. Nagenoeg heel oud Sint-Amandsberg heeft ook een zeer dens openbaarvervoersnetwerk: bijna overal is een bushalte binnen 200m van de woning te vinden. Enkel ter hoogte van de Heiveldlaan (straat parallel tussen Antwerpsesteenweg en Victor Braeckmanlaan, ten westen van de Nieuwelaan) en aan de wijk Ombeekhof (ten oosten van de Sint-Bernadettewijk) bedraagt de wandelafstand meer dan 400m tot de bushaltes. Het oostelijker deel van Sint-Amandsberg is minder goed bedeeld met openbaar vervoer. De statistische sector Oude Bareel heeft geen bushaltes op wandelafstand. De sector Achtendries heeft één buslijn (38) langsheen de Orchideestraat, met een traject van circa 25 minuten naar Dampoort. 27 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Algemeen De radiale verbindingen van en naar het centrum zijn veelvuldig aanwezig en doorgaans vlot. De concentrische verbinding van Sint-Amandsberg naar Dampoort of richting Gentbrugge of van Gentbrugge door Sint-Amandsberg naar Oostakker zijn echter niet aanwezig: een omweg en overstap aan Dampoort station is altijd vereist. In onderstaande tabel zijn de lijnen opgenomen met de voornaamste haltes in Dampoort / Sint-Amandsberg en de frequentie op weekdagen, zaterdagen en zon- en feestdagen. Lijn Reisweg Route door Dampoort Sint-Amandsberg Frequentie overdag in minuten 3 Mariakerke Post Gentbrugge Meersemdries 6 Gent Watersportbaan Mariakerke Post Dampoort Nieuwhof Banierstraat Heernisplein Gentbruggestraat Dampoort Van Arenbergstraat Schoolstraat Van Cleemputteplein A. Baeyensstraat Heernisplein Gentbruggestraat Gentbruggebrug Wolterslaan Weekdagen: 7,5 Zaterdagen: 8.5 à 12 Zondagen: 12 à 14 Weekdagen: 15 Zaterdag & zondag: 30 17 18 Drongenstation P+R Oostakker Merendree DrongenLuchteren P+R Oostakker Dampoort Victor Braeckmanlaan Koerspleinstraat Westveld Oude Bareel Weekdagen: 15 Zaterdag & zondag: 15 34 35 36 Sint-Martens-Leerne / De Pinte Sint- Martens-Latem Gent Wetteren Dampoort Nieuwhof Banierstraat Heernisplein A. Baeyensstraat - Weekdagen: 30 Zaterdag: 30 à 40 28 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

38 Gent Blaarmeersen Sint-Amandsberg Achtendries 39 Gent Blaarmeersen Oostakker Dorp Lossystraat Dampoort Grondwetlaan Snelllaertplein Vogelzang Krijtestraat - Wildebrake Pijkestraat - Achtendries Dampoort Grondwetlaan Snelllaertplein Vogelzang Krijtestraat - (Campus Wolfputstraat) Zondag: 1h Weekdagen: 20 (Sint- Amandsberg: 30 ) Zaterdag: 15 (Sint-Amandsberg 30 ) Zondag: 30 (Sint Amandsberg 1h) Weekdagen: 20 (Oostakker: 40 ) Zaterdag: 15 (Oostakker: 30 ) Zondag: 30 (Oostakker 1h) 70 71 72 Tussen Oostakker Dorp Zwijnaarde Molen Sint-Bernadettestraat Sleutelbloemstraat Waterstraat Grondwetlaan - Dampoort Weekdagen: 15 Zaterdage,: 15 Zondagen: 30 76 77 78 Tussen Lochristi Dorp Sint-Denijs-Westrem Dorp Dampoort Antwerpsesteenweg Oude Bareel P+R Oostakker Weekdagen: 15 Zaterdage,: 15 Zondagen: 30 29 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4.3.2. HUISARTSEN, KINESITHERAPEUTEN Het aanbod aan directe hulpverlening is geconcentreerd aanwezig in Dampoort en oud Sint-Amandsberg. In het oostelijk deel van Sint-Amandsberg én het gebied Syngemkouter (waar net veel ouderen wonen) zijn zeer weinig tot geen huisartsen of kinesisten te vinden. 31 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

4.3.3. HANDELSPANDEN In deze studie ligt de focus op levensmiddelen, warenhuis, horeca, persoonlijke verzorging en cultuur. Dit zijn de handelszaken die ouderen frequent nodig hebben en mogen dus niet te ver van de woning gesitueerd zijn, liefst op wandelafstand (= 400m). Onderstaande kaart toont de verschillende handelspanden, waarbij de focus vooral wordt gelegd op primaire handel (handel die men dagelijks nodig heeft, zoals bakker, supermarkt, apotheek, ) en op de horeca. Deze werden met gekleurde bollen op de kaart aangeduid. De witte kleinere bolletjes zijn de overige handelspanden, het kan daarbij gaan om bijvoorbeeld een kledingzaak, een sleutelmaker, een bandencentrale, Dampoort De primaire handel concentreert bijna uitsluitend ter hoogte van Dampoort Station en de Dendermondsesteenweg. Ten zuiden van de Dendermondsesteenweg zijn er wel nog tal van kleinere kruidenierszaken, horeca en apothekers. Het deel Dampoort ten westen van de Gentbruggebrug kent geen handel. Sint-Amandsberg De grotere handelszaken concentreren zich vooral op het eerste deel van de Antwerpsesteenweg. Verder op de Antwerpsesteenweg richting Lochristi zijn wel kleinere handelzaken te vinden. De wijk Heiveld kent ook een kleine handelskern met supermarkt. De wijk Syngemkouter (waar veel ouderen wonen) kent langs de randen wel wat kleinere handelszaken, maar zijn niet altijd op loopafstand. Het oostelijk deel van Sint-Amandsberg is zeer autogericht: handel is er niet aanwezig, behoudens de grote Carrefour supermarkt. Ook openbaar vervoer is weinig frequent. Een diepte-interview met dienst Economie kan bijkomende informatie opleveren per wijk over het toekomstbeeld van de handel: sommige handelspanden kunnen immers uitdovend zijn (bv. o.w.v. de leeftijd uitbater of (online-)concurrentie). 32 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

5. OVERZICHT ZOEKZONES Door het op elkaar leggen van alle bovenstaande kaarten, kunnen we inschatten welke plekken in Dampoort Sint-Amandsberg het meest geschikt zijn om assistentiewoningen of andere woonvormen voor ouderen te voorzien. Onderstaande kaart geeft dit beeld. Daaruit kunnen we afleiden dat assistentiewoningen of andere woonvormen voor ouderen het best worden voorzien op die plekken die goed uitgebouwd zijn met openbaar-vervoerhaltes en primaire handel. Zones zijn zeer geschikt als zowel frequent openbaar vervoer als een cluster van primaire handel binnen een straal van 400m aanwezig zijn. Zones zijn niet geschikt als er noch openbaar vervoer (of zeer sporadisch) noch een cluster van primaire handel is op wandelafstand. Op onderstaande kaart zijn zones afgebakend van 200 en 400m vogelvlucht ten opzichte van haltes van openbaar vervoer, (primaire) handelspanden en de bestaande zorgvoorzieningen. Geschikte zones zijn vooral: - Nagenoeg de hele wijk Dampoort, met uitzondering van het meest oostelijk deel (ten oosten van de Gentbruggestraat, en ten oosten van de Adolphe Baeyensstraat) - Oud Sint-Amandsberg In deze zones worden beter geen assistentiewoningen voorzien (gelet op het feit dat er onvoldoende voorzieningen zijn voor ouderen): - de wijk Ombeekhof, - het gehele gebied Sint-Amandsberg ten oosten van de wijk Heiveld (statistische sectoren E29, E19, E222) 34 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

35 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Binnen deze zones kan verder onderzocht worden welke terreinen in aanmerking komen voor de bouw van assistentiewoningen. In eerste instantie moeten de terreinen qua bestemming hetzij in woongebied, hetzij in zone voor gemeenschapsvoorzieningen of openbaar nut liggen. Deze zijn op onderstaande kaart aangeduid. 36 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Daarnaast kunnen de onbebouwde percelen in kaart gebracht worden. Het wil echter niet zeggen dat elk onbebouwd perceel kan bebouwd worden met assistentiewoningen: zowel bestemmingsplannen als stedenbouwkundige voorschriften kunnen beperkingen opleggen aan deze onbebouwde percelen. Onbebouwde percelen zijn bovendien niet de enige gronden die kunnen ingezet worden, ook op bebouwde percelen kunnen, mits afbraak / nieuwbouw of renovatie, assistentiewoningen gebouwd worden. De in groen aangeduide percelen op onderstaande kaart zijn percelen waar reeds projecten op gepland zijn. Sommige projecten zijn al zo ver gevorderd dat een deel assistentiewoningen binnen het project niet meer mogelijk is. 37 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

De eigendomsstructuur kan van belang zijn. Gronden die de stad of het OCMW zelf in eigendom hebben, kunnen misschien vlugger ingezet worden. 38 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg

Op deze manier kan actief gezocht worden naar terreinen die geschikt kunnen zijn voor de bouw van assistentiewoningen. Naast het beschikbaar stellen en actief ontwikkelen van terreinen is de uitbouw van welzijn en zorg in Dampoort en Sint-Amandsberg ook belangrijk. Voorts wonen momenteel veel 60-plussers in de verkavelingen van de jaren 60 en 70. Deze verkavelingen zijn niet uitgerust met handelszaken op wandelafstand en ook het openbaar vervoer is niet zo frequent aanwezig. Deze buurten seniorvriendelijk maken is geen evidentie en enige creativiteit zal aan de orde zijn (bvb thuislevering, kleinschalige buurtprojecten, ). Anderzijds kan het verhuizen naar een aangepaste woning buiten hun vertrouwde buurt met de nodige administratieve en praktische begeleiding gestimuleerd worden. 39 Ruimte voor Ouderen, deel II. Prioritaire wijken Dampoort Sint-Amandsberg