WK 2020 Praktijkprogramma Woningcorporaties Programma en Voor een goed begrip Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren Ad Straub Delft University of Technology Challenge the future
Programma 9.45 Duurzame ingrepen, Ad Straub 10.30 Pauze 10.50 Duurzame en gezonde ontwerp- en productkeuzes, Atze Boerstra 12.10 Lunch 13.00 Duurzaam materiaalgebruik in gevels en daken, Arjen Meijer 13.45 Duurzame inkoop door de keten, William van de Pol 14.30 Pauze 14.45 Groepsactiviteit 16.45 Conclusies en afsluiting Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 2 26
Voor een goed begrip Regeerakkoord Begripsbepaling Duurzaamheid LevensCyclusAnalyse (LCA) Criteria, richtlijnen, handleidingen, (reken)instrumenten en keurmerken Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 3 26
Regeerakkoord VVD - PvdA 29 oktober 2012 Wij streven internationaal naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. We kiezen voor een aandeel duurzame energie in 2020 van 16 procent. Energiebesparing krijgt prioriteit. De aanpak van de Green Deals wordt uitgebreid met ten minste een besparingsdeal met energiebedrijven en woningbouwcorporaties voor een versnelling in het verduurzamen van de bestaande woningen. Het kabinet streeft naar een circulaire economie en wil de (Europese) markt voor duurzame grondstoffen en hergebruik van schaarse materialen stimuleren. Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 4 26
Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen (Brundtland-commissie, 1987) PPP: People (Mens) Planet (Planeet/Milieu) Profit / Prosperity (Winst / Maatschappelijk rendement) Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 5 26
Duurzaamheid: milieueffecten Vaak ligt focus op slechts één milieueffect: CO 2 -emissies (Kyoto-protocol) Energiegebruik Watergebruik Gezondheid Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 6 26
Duurzaamheid van woningen Waar in de keten vinden ingrepen plaats die effect hebben op het milieu? Productie van bouwmaterialen Bouw (schadelijke emissies) Gebruiksfase (energie, onderhoud, aanpassingen) Afvalverwerking (storten, verbranden, recycling) Totaalbeeld met Levenscyclusanalyse (LCA), Cradle-to-gate Winning grondstoffen Productie bouwmaterialen Bouwactiviteiten Gebruiksfase Sloopfase Afvalverwerking Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 7 26
Duurzaamheid van woningen Milieueffecten van: Materiaalgebruik tijdens bouw Energiegebruik tijdens bouw Materiaalgebruik tijdens onderhoud en aanpassingen Energiegebruik tijdens onderhoud en aanpassingen Operationeel energiegebruik Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 8 26
Milieueffecten Uitputting grondstoffen Broeikaseffect Ozonlaagaantasting Smogvorming Humane toxiciteit Ecotoxiciteit water Ecotoxiciteit bodem Verzuring Vermesting Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 9 26
Duurzaamheid van woningen Duurzaamheid is ook (niet in levenscyclusanalyses): Gezondheid van bewoners Gezondheid van onderhoudsmedewerkers de directe belasting voor mens en milieu van onderhoudsproducten: Praktijkwijzer Verantwoord Gevelonderhoud, SBR, 2012 Presentatie 22 november 2012 Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 10 26
Duurzaamheid van woningen Zie bijvoorbeeld ISSO 82.4 Binnenmilieuprofiel woningen, aspecten: Luchtverversing Vocht en schimmel Verbrandingsgassen Thermisch comfort winter Oververhitting zomer Installatiegeluid Geluidisolatie Daglichttoetreding Presentatie Atze Boerstra Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 11 26
Milieueffecten: Schaduwprijs Uitputting grondstoffen Broeikaseffect Ozonlaagaantasting Ecotoxiciteit water Ecotoxiciteit bodem Verzuring Smogvorming Vermesting Schaduwprijs Humane toxiciteit Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 12 26
Milieueffecten: Schaduwprijs (2) Milieueffecten inzichtelijk maken, wegen en financieel waarderen Eéngetalscore Hoe? Theoretische schatting van de kosten om de milieuschade te voorkomen of te verhelpen Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 13 26
Criteria, richtlijnen, handleidingen, (reken)instrumenten en EPA keurmerken Criteria Duurzaam Inkopen BREEAM GPR Gebouw DMOP GPR Onderhoud Binnenmilieuprofiel Praktijkwijzer Verantwoord Gevelonderhoud Toolkits bestaande bouw Uitwerkingsinstructies ISSO 100 Keurmerken Strategisch Tactisch Operationeel Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 14 26
Criteria Duurzaam inkopen Criteriadocumenten voor duurzaam inkopen van Renovatie en van Beheer en Onderhoud kantoorgebouwen Aangewezen instrumenten BREEAM en GPR Gebouw Ontwikkeling naar Prestatiedenken Prestatie-eisen Duurzaam inkopen van renovatie en onderhoud woningen? Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 15 26
Instrumenten Thema s: BREEAM-NL Bestaande Bouw en Gebruik: management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie, vervuiling GPR Gebouw: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit, toekomstwaarde GPR Onderhoud: materialen Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 16 26
Instrumenten Maar ook: CO 2 Prestatieladder (ProRail Stichting Klimaatverandering Aanbesteding en Ondernemen (SKAO)) Systeemcertificaat Klimaatcorporatie, BRL 5018 (SKW Certificatie) Inzicht in duurzaamheid (KWH en Stichting duurzaamheidbarometer) Energiebesparingsverkenner (Agentschap NL) Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 17 26
Instrumenten En nog veel meer: Duurzaamheidstools voor MVO doelstellingen Cradle to Cradle (www.cradletocradle.nl) MVO-Nederland (www.mvonederland.nl/instrumenten) Duurzaam MKB (www.duurzaammkb.nl/page/instrumenten) MVO prestatieladder (www.mvoprestatieladder.nl) GRI (www.globalreporting.org) ISO 14000 en 26000 Milieubarometer (www.milieubarometer.nl) Ecologische Footprint CO 2 scan Water Footprint Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 18 26
Instrumenten: BREEAM Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 19 26
Instrumenten: GPR Gebouw GPR Gebouw 4.1 Energie Milieu Gezondheid Gebruikskwaliteit Energieprestatie Water Geluid Toegankelijkheid Toekomstwaarde Toekomstgerichte voorzieningen Aanvullende energiemaatregelen Milieuzorg Luchtkwaliteit Functionaliteit Flexibiliteit Materiaal Thermisch comfort Technische kwaliteit Belevingswaarde Licht en visueel comfort Sociale veiligheid Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 20 26
Instrumenten: GPR Gebouw Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 21 26
Instrumenten: GPR Onderhoud Kenmerken: Materiaalgebonden milieubelasting van onderhoudsscenario s Duurzaamheid van materiaalgebruik (geen operationeel energiegebruik) op basis van levenscyclusanalyse (LCA) Onderhoudsfase van gebouwen Vervangingen, reparaties en reiniging Doelen: Optimaliseren (binnen scenario s) Vergelijken (tussen scenario s binnen project) Benchmarken (met referentie) Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 22 26
Instrumenten: GPR Onderhoud Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 23 26
Keurmerken DUBOKeur product, woning en grondstof (Nibe) Milieukeur (Stichting Milieukeur) FSC-Hout (Forest Stewardship Council) Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 24 26
Criteria, richtlijnen, handleidingen, (reken)instrumenten en keurmerken Worden ze door jullie toegepast en/of worden ze voorgeschreven voor gebruik door anderen (ketenpartijen)? Zijn ze nuttig? Wat zou nuttig(er) zijn? Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 25 26
Ingrijpen duurzaam/duurzamer? (Rest)levensduur woning en (rest)levensduur bouwdelen en installaties Ingreep en onderhoudssoort: correctief of (planmatig) preventief, toevoegen van materiaal? Cycli werkzaamheden: verlengen, combineren Transport naar de bouwplaats? Trias Energetica? Masterclass Duurzaam Onderhouden en Renoveren 26 26