Uitgangssituatie Algemeen Realisatie Eckeltse vennen Projectnummer: 2008_008 Projectnaam: Realisatie Eckeltse vennen PMJP: B1 Inrichting verworven EHS Natuurdoel: Inrichting van 5 voedselarme licht gebufferde vennen met overgangen naar vochtige heide, heischraal grasland en droge heide. Tevens herstel van leefgebied voor de knoflookpad. Doelbereik: 18 ha inrichting verworven EHS Status: Uitgevoerd conform plan Periode van uitvoering: Najaar 2013/Voorjaar 2014 Uitgangssituatie Aan de noordzijde van natuurgebied de Eckeltse Bergen is een oppervlakte van ca. 18 hectare ingericht als nieuwe natuur EHS. Ook is leefgebied hersteld voor de ernstig bedreigde knoflookpad, die in de directe omgeving nog wel aanwezig is, maar waarvan de populaties onder grote druk staan. De Eckeltse Bergen maken onderdeel uit van Nationaal Park de Maasduinen en vanwege bijzondere natuurwaarden is het gebied aangemeld als habitatrichtlijngebied in kader van Natura 2000. Figuur 1. Luchtfoto (google earth) voor uitvoering De inrichting van nieuwe natuur is zich gericht geweest op herstel van een groot areaal oligo-troof tot mesotroof open water (licht gebufferde vennen) met gradiëntrijke overgangen naar vochtige heide, heischraal grasland en droge heide. Specifiek zijn aanvullend voor de knoflookpad herstelmaatregelen van landhabitat gerealiseerd. Hiertoe is een deel natuurakker/ruigte ingericht nabij voortplantingswater en zijn zandige landduinen hersteld. Resultaten Vooronderzoek en inrichtingsplan In 2008 is in opdracht van Stichting het Limburgs Landschap door Bureau Natuurbalans en B-ware Research Centre al een vooronderzoek uitgevoerd naar de potenties voor natuurherstel van het gebied. Door het ontgraven van de voedselrijke bouwvoor zouden er voldoende schrale bodemcondities ontstaan voor waardevol herstel van heischrale natuurtypen en vennen. Om de hydrologische randvoorwaarden voor natuurdoeltypen te optimaliseren naar gewenste grondwaterpeilen was in het plan ook opgenomen, om in combinatie met de bouwvoorverwijdering, enkele diepe ontwateringsloten te dempen en de aanwezige drainage uit het terrein te verwijderen. Voor de knoflookpad zijn in het projectgebied nog matig voedselrijke delen in het plangebied gecreëerd (o.a. in vervolgbeheer als natuur-/braakakker of ruigte) en zijn zandduinen aangevuld met schraal zand, zodat de knoflookpad zich voldoende kan ingraven gedurende de overwinteringsperiode.
Uitvoering Vanwege een lange vergunningprocedure hebben we de uitvoering van het werk in het najaar van 2013 pas kunnen opstarten. Door de aannemer is van het gehele terrein ca. 40 cm voedselrijke bouwvoor ontgraven. Een klein deel van de vrijkomende grond is speciaal herschikt in het terrein, rondom een nieuw ven voor de knoflookpad. De overige voedselrijke grondstroom is voor herbestemming afgezet in het project Nevengeul Lomm en als afwerking van een oude zandwinning. Vervolgens zijn in 5 terreindepressies ondiepe vennen ontgraven [tot 0,5m]. De hierbij vrijgekomen voedselarme ondergrond is gebruikt om de voet van de vroegere dekzanden [Maasduinen] op verschillende plaatsen te herstellen/aan te vullen. Ook zijn met de schrale ondergrond diepe ontwateringsloten [tot 1,5 meter diep] in het terrein gedempt. Figuur 2. Ontgraven en afvoeren van de fosfaatverrijkte bovenlaag Het projectgebied is vervolgens geënt met heidemaaisel, afkomstig van Landgoed de Hamert. Rondom de vennen en lager gelegen delen is heidemaaisel van vochtige heide uitgestrooid ca. 4 ha. Op de hogere delen en overgangen naar de aanliggende dekzanden is een mengsel van meer droge en klein beetje vochtige heide ca 5 ha opgebracht. Door het enten worden allereerst de nodige mycorrhiza-bacteriën ingebracht op de ontgraven en kale bodem. Hierdoor kan heidevegetatie beter en sneller kiemen. Dit zorgt op zijn beurt er weer voor dat ontgraven bodem snel bedekt is met gewenste vegetatie, zodat storingsonkruiden als akkerdistel en melkdistel minder snel kans krijgen om te kiemen. Aan de oostzijde van het gebied is als zachtere overgang naar bebouwing van derden een bosaanplant aangelegd. De aanplant bestaat uit een kern van zomereik, haagbeuk met linde en een zoom van struiken als inlandse vogelkers en hazelaar. De aanplant heeft plaatsgevonden in kader van de internationale boomfeestdag.
Figuur 3. Na ontgraving ontstaan weer vennen met schrale oeverzones Het terrein is geheel omrasterd met een ursus-afrastering (1452 m) en er is een houten toegangspoort geplaatst. Het is hierdoor mogelijk om in de toekomst het gebied integraal te begrazen met (kempische) schapen of indien nodig bijvoorbeeld in de winter met paarden. Ontwikkelingen Dat de resultaten van grootschalig venherstel niet lang op zich zullen laten wachten, weten uit eerdere ervaring met soortgelijk natuurherstel. Het gebied zal met name aantrekkelijk worden voor tal van (bijzondere) fauna die gebonden zijn aan een afwisseling van (zwak)gebufferde vennen, vochtige heide, heischraal grasland en overgangen naar enerzijds droge heide op dekzanden en anderzijds mesotrofe natuur. Hierbij kun je denken aan boomvalk, wintertaling, grauwe klauwier, tureluur, roodborsttapuit, amfibieën als de rugstreeppad, heikikker en dagvlinders als groentje en kleine parelmoervlinder. Door bij de inrichting van het gebied specifiek ook aandacht te hebben gehad voor de eisen van knoflookpad, hopen we dat het binnen een paar jaar ook geschikt zal zijn voor de ernstig bedreigde knoflookpad. Door de variatie in bodemsamenstelling (zand/leem/grind) met toestroom van voedselarm gebufferd maar ook lokaal grondwater zijn er in de lagere delen kansen voor ontwikkeling van waardevolle vochtige heide-vegetaties en op termijn weer herstel heide(hoog)veentjes. Hierbij horen soorten als ronde zonnedauw, dopheide, snavelbiezen en klokjesgentiaan. Tot slot zal het het uitgestrekte gebied in de trek- en winterperioden kansen bieden als tijdelijke rust- en verblijfplaats voor steltlopers als watersnip, kemphaan, zwarte ruiter, groenpootruiter. En wie weet ook voor een spectaculaire soort als de kraanvogel.
Figuur 4 Diepe ontwateringsloten voordat deze gedempt zijn. Figuur 5 Na afronding van het grondwerk ontstaan als spontaan natte laagten Figuur 6 Terreinafwerking door middel van enten van heidemaaisel Figuur 7 Bosaanplant in kader van internationale boomplantdag bij de Eckeltse Vennen
Resultaten