SCHRIJVEN Doel workshop Soorten schrijfproblemen Handvatten om het schrijven te verbeteren Definitie van schrijven Schrijven is het op papier zetten van een boodschap Motorische vaardigheid Communicatiemiddel Expressiemiddel Schrijven blijft belangrijk, zelfs in het digitale tijdperk
Kinderen met schrijfproblemen 5 tot 25 % van alle kinderen jongens > meisjes Speciaal basisonderwijs: 60% Schrijfprobleem Schrijfbeweging kan niet of beperkt aangeleerd worden Nauwelijks leesbaar handschrift (dysgrafisch schrift) Tempo te traag Verschillende processen: Schrijven is een complexe vaardigheid Cognitie Visuele perceptie Motoriek Schrijven lezen
Soorten schrijfproblemen A. Motorische probleem B. Cognitieve en/of gedragmatige problemen C. Didactische probleem D. Combinatie Goed onderzoek naar de oorzaak is belangrijk!!!! Wanneer schrijfproblemen: Overschrijven Dictee/spelling Zelf een tekst bedenken, opstel Langzaam, snel Invloed van liniering/ grootte Weinig / veel tekst IQ 71
3 deelbewegingen Ruitenwisserbeweging vanuit de schouder (30 cm) Horizontale bewegingsrichting van uit de pols (+/-5 cm) Verticale bewegingsrichting vanuit de vingers (+/-15 mm)
Kinderen die groot schrijven hebben vaak problemen met de vingermotoriek Liniering aanpassen (omgeving) Motoriek trainen (kind) De oplossing? Fijne motoriek Ergonomie, linkshandigheid Hulpmiddelen Tekenen/kleuren, voorbereidende schrijfoefeningen Extra aandacht voor schrijven, tips Blokschrift verbonden schrift Typen fijne motoriek Er is een matige relatie tussen fijne motoriek en schrijven. Deze relatie geldt voor: Vingertikken In de hand manipuleren
Ergonomische aspecten Zithouding Pengreep Papierligging Schrijfhouding Goede houding: ideale uitgangspositie voor de 3 deelbewegingen Papierligging Schuin met een hoek van 20 tot 30 graden De hand kan soepel over het papier glijden (ruitenwisserbeweging)
Linkshandigheid Andere hellingshoek Potlood iets hoger vasthouden Plaats in de klas belangrijk Een duwende beweging/ vulpen Papierligging is essentieel Pengreep Statische 3-puntsgreep: 4-6 jaar Dynamische 3-puntsgreep: 95% van de kinderen ouder dan 6,5 jaar Variatie van een goede 3 puntsgreep: lateraalgreep Geen relatie tussen de pengreep en de kwaliteit en kwantiteit van het schrijven De pengreep alleen corrigeren als het leidt tot een beter schrijfresultaat
Kleuren/tekenen, voorbereidende schrijfoefeningen Alle 3 de deel- bewegingen, nodig voor het schrijven, worden geoefend Doseren: licht en donker Stoppen en starten Verschillende richtingen Verschillende vormen Schrijfmateriaal en hulpmiddelen Schrijfmateriaal Aanbieden van verschillend materiaal kind leert zijn motoriek aan te passen aan het materiaal
Soorten schrijfmateriaal Kleine krijtjes: goede 3-puntsgreep Potlood: geschikt om te leren schrijven Balpen: punt kan wegglijden Viltstift: weinig weerstand op het papier Vulpen: vereist goede coördinatie Hulpmiddelen om de pengreep te verbeteren Het zijn goede hulpmiddelen om een kind een goede pengreep te laten ervaren Vanaf groep 4 is het lastig om de pengreep te verbeteren Hulpmiddelen en schrijfmateriaal blijft een kwestie van uitproberen Leidt een goede pengreep tot beter schrijven? Wat vindt het kind prettig?
Blokschrift verbondenschrift De discussie wat beter is, is nog steeds gaande!! Blokschrift Eenvoudig Hetzelfde als leesletter Steeds optillen Schrijftempo lager Kans op spiegelen Onduidelijke spaties Verbondenschrift Complex Afwijkend van de leesletter Vloeiende beweging Schrijftempo hoger Minder kans op spiegelen Duidelijke spaties Wanneer blokschrift? IQ < 70 Problemen in de visuele perceptie Ernstige lees- en spellingsproblemen Kleuterperiode aanwijzingen voor schrijfproblemen in de toekomst Wisselen van schrift heeft een grote impact Soms de keuze aan het kind laten: als het maar leesbaar is
Mengvorm van blok- en verbondenschrift Typen Typen kan het schrijven niet vervangen Schrijven ondersteunt lezen beter dan typen Starten als het schrijven geautomatiseerd is Typen vraagt veel vaardigheden!!! Groep 8: typsnelheid = schrijfsnelheid Typeles noodzakelijk Elke dag 10 minuten oefenen Typen en schrijfproblemen Eerst werken aan het schrijven. Pas als schrijven niet lukt: typen Veel aandacht voor het leren typen!!!!
Het schrijven Het schrijven verbetert het beste door het schrijven te oefenen! Een taak- georiënteerde benadering Schrijven gecombineerd met taaltaken heeft een beter resultaat dan alleen schrijftaken Opbouw motorische uitvoering Vloeiendheid Constantie Nauwkeurigheid Opvoeren snelheid Gevarieerd oefenen. Er is een transfereffect van het oefenen van gelijkvormige letters. En het liefst zo snel mogelijk woorden oefenen Voorbeeld; Bel hek heb fel enz
Instructie tips Veel aandacht voor goed letterspoor Expliciete visuele aanwijzingen De beweging uit het geheugen uitvoeren Onleesbaar handschrift Een onleesbaar handschrift wordt bepaald door een gering aantal letters, vaak complexe letters. Het is belangrijk deze letters op te sporen en extra te gaan oefenen. Behandeling Theorie Kind Omgeving: Oefenen fijne motoriek Rustige werkplek Extra schrijftraining Activiteit schrijven Taak Grotere liniering Meer tijd Minder schrijfwerk
samenvattend Goede analyse van het schrijfprobleem!! Hulp bieden daar waar de problemen zijn, vaak op meerdere gebieden!! De oplossing is er niet! Zoeken en uitproberen Een taakgeoriënteerde benadering werkt het beste Voorbeelden van kinderen met schrijfproblemen Ramon Groep 4 IQ: 88 Movement ABC 2: 0,1 percentile
Anne groep 4, regulier onderwijs Spraak/ taalprobleem: rugzakje rec 2, oa. auditieve discriminatie IQ: 76 Motoriek: movement- ABC: vooral problemen met de fijne motoriek
Jamie Groep 5, regulier onderwijs Bekend met ADHD Movement ABC test; problemen met de fijne motoriek Letterprogramma s niet goed geautomatiseerd Onderzoek schoolbegeleidingsdienst; Vraagstelling: is er sprake van dyslexie?? Nee IQ: 84 Lezen: achterstand van 1 jaar Spelling: niveau van begin groep 3. Leerrendement 8 %
Kinderrevalidatie Motorische schrijfproblemen en problemen met de lettervorming Individueel of schrijfgroep Onze hulp kan ook worden gevraagd voor een goede analyse van de schrijfproblemen en advies Vragen bel of mail ons!