Iedereen kan sporten Werkblad beschrijving interventie voor Goed Beschreven Maart 2013, versie 1.0 Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Voor meer informatie centrumgezondleven@rivm.nl www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies www.effectiefactief.nl effectiefactief@nisb.nl Maart 2013, versie 1.0
Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam NOC*NSF Adres Papendallaan 60 Postcode Plaats Arnhem E-mail gehandicaptensport@nocnsf.nl Telefoon Fax Website www.paralympisch.nl/zelf-sporten (van de interventie) Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam n.t.b. Adres Postcode Plaats E-mail Telefoon Fax Referentie in verband met publicatie Naam auteur Titel interventie Databank(en) Plaats, instituut Datum Het Werkblad moet een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie zijn en geeft informatie over de interventie die van belang is voor de beoordeling van de kwaliteit en randvoorwaarden van de interventie. Daarnaast is de informatie bedoeld voor bezoekers van de databank(en) van de samenwerkende organisaties. Het Werkblad is een invulformulier, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. Kijk in de handleiding die bij dit werkblad hoort ter ondersteuning bij het invullen van dit werkblad. Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende organisaties 2
Inhoud Colofon... 2 Samenvatting... 4 Uitgebreide beschrijving... 5 1. Probleemomschrijving... 5 2. Beschrijving interventie... 6 3. Samenhang (Facultatief)... 16 4. Uitvoering... 16 5. Evaluatie van praktijkervaringen... 20 6. Aangehaalde literatuur... 22 3
Samenvatting Eén A-4tje, maximaal 400 woorden Schrijf hier een korte pakkende beschrijving van de interventie en neem hier in ieder geval de volgende onderdelen in op: Doelgroep, doel en aanpak van de activiteiten. De interventie iedereen kan sporten is een methode voor het creëren (stimuleren en vergroten) van aangepast (en/of geïntegreerd) sportaanbod bij sportverenigingen voor mensen met een beperking. Op basis van de lokale vraag en situatie kan de beschreven aanpak ingevuld worden met specifiek sportaanbod. Sportbonden hebben in totaal 37 soorten sportaanbod beschikbaar voor diverse beperkingen (tabel 1). Doelgroep De einddoelgroep van iedereen kan sporten bestaat uit huidige en potentiele sporters met een motorische, visuele, auditieve, verstandelijke beperking en/of gedragsproblematiek, die belemmeringen ondervinden om te (blijven) sporten / deel te nemen binnen het reguliere aanbod. Uit onderzoek blijk dat de sportdeelname van mensen met diverse beperkingen achter blijft bij die van mensen zonder beperking (Mulier Instituut, 2013). Factoren zijn bijvoorbeeld het niet mee kunnen komen met andere sporters en/of het reguliere aanbod, niet gestimuleerd worden om te gaan sporten of geen (bekendheid van) aansluitend sportaanbod ((on)beperkt sportief 2013). Iedereen kan sporten beoogt deze belemmeringen weg te nemen door bij verenigingen in Nederland voldoende vormen van sport te laten bestaan, waar mensen met een beperking met gelijkgestemden in een aparte groep en/of (uiteindelijk) geïntegreerd in het reguliere aanbod op hun eigen niveau lichamelijk actief kunnen zijn. Doel Het doel van iedereen kan sporten is de sportdeelname van de kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische, visuele, auditieve, verstandelijke beperking en/of gedragsproblematiek structureel (minimaal 40 keer per jaar) te verhogen. Bijvangst is de positieve invloed van lichaamsbeweging en sport op de gezondheid. Daarnaast kan sport in verenigingsverband mensen met een beperking helpen om beter te integreren in de samenleving. Aanpak Om dit te bereiken hebben sportbonden en NOC*NSF met de interventie iedereen kan sporten een generieke aanpak beschreven. Uit ervaringen van het beschikbare (aangepaste) sportaanbod van sportbonden blijkt namelijk dat er een vergelijkbare structuur / randvoorwaarden nodig zijn om lokaal tot de match tussen vraag en aanbod te komen, oftewel mensen met een beperking structurele te laten sporten. Een vereniging die sportaanbod voor mensen met een beperking wil aanbieden doorloopt de volgende stappen. Oriëntatiefase 1. Enthousiast en draagvlak creëren 2. Projectleider benoemen en/of stel werkgroep of commissie samenstellen 3. Analyseren van de omgeving 4. Partners binden 5. Planvormen Uitvoeringsfase 6. A Deelnemers en vrijwilligers werven B Accommodatie aanpassen (optioneel) C Kader (bij)scholen D Kennismakingsles(sen) aanbieden (optioneel) E Introductiebijeenkomst en gesprek verzorgen F Aangepaste sportaanbod structureel aanbieden G Competitie spelen (optioneel) 7. A PR / Communicatie B Periodieke events organiseren Evaluatiefase 8. Vastleggen en evalueren 4
Uitgebreide beschrijving 1. Probleemomschrijving Probleem Voor welk probleem, thema of risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard en ernst van het probleem Gebruik hiervoor maximaal 400 woorden. Beschrijf ook de spreiding (hoe vaak komt het probleem voor en bij wie) en de mogelijke gevolgen (immaterieel en materieel) als er nu niet wordt ingegrepen. De sportdeelname van mensen met diverse beperkingen blijft achter bij die van mensen zonder beperking (Mulier Instituut, 2013). 59% van de mensen zonder motorische beperking neemt in 2011 wekelijks deel aan sport. Bij mensen met een matige of ernstige motorische beperking is dit 29%, bij mensen met een matig/ernstige visuele of auditieve beperking ligt dit percentage op 42 respectievelijk 38%. Daarbij komt dat sporters met een motorische beperking minder vaak lid zijn van een sportvereniging dan sporters zonder beperking, respectievelijk 14% en 44 %. Mensen met een beperking ondervinden diverse knelpunten en belemmeringen om te sporten. Factoren voor het achterblijven van de sportdeelname zijn over het algemeen ((on)beperkt sportief 2013): - Niet mee kunnen komen met andere sporters en/of het reguliere aanbod. Dit is bijvoorbeeld omdat zij niet de capaciteit hebben om met mensen zonder beperking mee te sporten, of omdat de sport op zichzelf te moeilijk is. Zo sporten mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking het meest bij verenigingen (met een aparte groep) specifiek voor mensen met een beperking en beoefent 61% van de sporter met een motorische beperking alleen een sport in een aangepaste vorm. - Niet-sporters (89 %) en sporters (46%) met een motorische beperking, maar ook de meerderheid van mensen met een (lichte of matige) verstandelijke beperking wordt door de (sociale) omgeving niet gestimuleerd om te gaan sporten. - Geen (bekendheid van) aansluitend sportaanbod: bij lokale sportaanbieders is niet altijd bekend hoe en welk sportaanbod er voor mensen met een beperking aangeboden kan worden. Bij de doelgroep zelf is niet altijd bekend waar passende sportmogelijkheden zijn. Er is nog niet voldoende landelijke dekking. Ook is er niet overal voldoende kader met de benodigde competenties beschikbaar voor deze speciale doelgroepen. Lichaamsbeweging en sport, hebben een positieve invloed op de gezondheid (PAGAC, 2008; Haskell et al., 2007; US DHHS, 1996). Regelmatig voldoende bewegen (sport is daar een belangrijk onderdeel van) verlaagt het risico op verschillende ziekten zoals coronaire hartziekten en op overgewicht. Ook draagt het bij aan het verbeteren van motorische vaardigheden. Voor mensen met een beperking kan sport in verenigingsverband daarnaast bijdragen en aan het voorkomen van sociale isolatie en helpen om beter te integreren in de samenleving (Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2008). Ook voor mensen met een beperking is deelname aan sport dus zeer belangrijk. Het is daarom van belang dat er voor mensen met een beperking voldoende vormen van sport bestaan, zodat zij met gelijkgestemden in een aparte groep en/of (uiteindelijk) geïntegreerd in het reguliere aanbod op hun eigen niveau lichamelijk actief kunnen zijn. 5
2. Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als de school als de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep op maat worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie verder bij de betreffende paragrafen hieronder. 2.1 Doelgroep Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? De einddoelgroep van iedereen kan sporten bestaat uit huidige en potentiele sporters met een motorische, visuele, auditieve, verstandelijke beperking en/of gedragsproblematiek, die belemmeringen ondervinden om te (blijven) sporten / deel te nemen binnen het reguliere aanbod. Op basis van type beperking zijn de volgende subdoelgroepen te benoemen. Een combinatie van soort beperkingen is uiteraard ook mogelijk. - Verstandelijke beperking: hierbij kan gedacht worde aan een IQ van 75 of lager en diagnose als Syndroom van Down. - Gedragsproblematiek: hierbij is onderscheid te maken in mensen met autisme, internaliserende en externaliserende gedragsproblematiek. - Motorische beperking: betreft zowel rolstoelgebruikers (elektrisch en handbewogen), als lopers die al dan niet gebruik maken van hulpmiddelen zoals een rollator, looprek, prothese en/of krukken. Er kan onder andere sprake zijn van een afgenomen spierkracht of gevoel in 1 of meerdere ledematen, spasticiteit of beperkte bewegingsvrijheid. - Visuele beperking: er kan sprake zijn van blindheid, of slechtziendheid wat zich kan uiten in problemen met de gezichtsscherpte, de contrastgevoeligheid, het gezichtsveld, en de lichtgevoeligheid. - Auditieve beperking: Hier gaat het om zowel slechthorenden als personen die doof zijn. Binnen bovenstaande beperkingen zijn drie leeftijdscategorieën (met specifieke vindplaats) te onderscheiden: 1. kinderen 6-11 jaar Kinderen in deze leeftijdsgroep zijn te bereiken via het (speciaal of basis) onderwijs, hun ouders, en/of revalidatie- en (jeugd)zorginstellingen, waar dan ook goed de werving zou kunnen plaatsvinden. 2. Jeugd 12-18 jaar Jeugd in deze leeftijdsgroep zijn te bereiken via het (speciaal of voortgezet) onderwijs, hun ouders en/of revalidatie- en (jeugd)zorginstellingen, waar dan ook goed de werving zou kunnen plaatsvinden. 3. Senioren vanaf 19 jaar Volwassenen zijn vaak te bereiken via de revalidatie-, woon-, zorginstellingen en/of welzijnsorganisaties, waar dan ook goed de werving zou kunnen plaatsvinden. 6
Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De volgende intermediaire doelgroepen zijn actief om het hoofddoel en de subdoelen te bereiken: - Ouders/verzorgers van de deelnemers met een beperking, die ervoor zorgen dat hun kind mee kan doen aan het (aangepaste) sportaanbod. - Trainer/gediplomeerde sportleraar: technisch kader van de vereniging die het (aangepaste) sportaanbod verzorgt. Bij kinderen 6-11 jaar en jeugd 12-18: - Docent LO (speciaal) onderwijs, die het aangepaste sportaanbod tijdens de (optionele) kennismakingsfase binnen het onderwijs verzorgt. Selectie van doelgroepen Hoe wordt de doelgroep en - indien van toepassing - de (intermediaire) doelgroep(en) geselecteerd? De interventie iedereen kan sporten is bedoeld voor mensen met een beperking in alle leeftijden en kan lokaal ingevuld worden met 37 soorten aangepast sportaanbod van sportbonden. De trainer van de vereniging bepaald door middel van een intake gesprek met de deelnemer (en/of ouder/verzorger), waar nodig aangevuld met proefles(sen) en op basis van zijn of haar ervaring met de doelgroep of deelname aan het reguliere aanbod mogelijk is. Indien aangepast aanbod, kader of materiaal wenselijk is, kan onderstaande tabel gebruikt worden bij de selectie. Bepaald sportaanbod is namelijk aangepast op een specifieke beperking, waardoor niet iedereen hieraan deel kan nemen. De tabel laat bij het beschikbare aanbod van sportbonden zien wat de deelname mogelijkheden per beperking zijn. Tabel 1: sportaanbod Beperking verstandelijk motorisch auditief visueel gedragsproblematiek sport Atletiek Ja - P (licht verstandelijk) Ja - P Ja Ja - P Ja Aikido Ja Ja Ja Badminton Ja Ja - P Ja Ja Bankdrukken (krachtsport) Ja - P Basketbal* Ja (g-basketbal) Ja -P (rolstoelbasketbal) Biljarten Ja Ja Ja Boccia Bridge Ja Ja Dansen Ja Ja Ja Ja Ja Goalbal Golf Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja - P Gymnastiek Ja Ja Ja Ja Handbal Handboogsport Ja Ja - P Hippische sport Ja Ja - P Ja Ja - P Ja Honkbal* Ja Ja Ja Ijsleehockey Ja - P Judo* Ja Ja Ja Ja - P Ja Korfbal* Ja Ja Ja 7
Roeien Ja Ja - P Ja Ja - P Ja (Rolstoel)hockey Ja Ja Ja Ja (Rolstoel)tennis Ja Ja - P Ja Ja Rolstoelrugby Rolstoelschermen Schaatsen en inline skaten Showdown Ja - P Ja - P Ja Ja Ja Ja Ja Sportschieten Ja - P Ja Ja - P Tafeltennis Triatlon Voetbal* Ja - P (licht verstandelijk) Ja (g-voetbal) Ja - P Ja Ja Ja - P Ja (Cp-voetbal (P) en g-voetbal) Ja (regulier en g- voetbal) Wandelen Ja Ja Ja Ja Ja Waterskiën en wakeboarden Ja Ja Ja Ja Ja Wielrennen Ja Ja - P Ja Ja - P Ja Wintersport * Ja Ja - P Ja Ja Ja Zeilen Ja Ja - P Ja Ja - P Ja (Zit)volleybal Ja Ja - P Ja Zwemmen* Ja - P (licht verstandelijk) Ja - P Ja Ja - P Ja Ja Ja (gvoetbal) Meer informatie over bovenstaand sportaanbod is opgenomen in bijgaande brochure Sporten kan iedereen. Sportaanbod voor mensen met een handicap * sportaanbod van de Menukaart Sportimpuls 2014 en/of Goed Beschreven binnen de database Effectief Actief. Dit betekend dat er voor de uitvoerder naast de generieke handleiding van iedereen kan sporten een sportspecifieke handleiding beschikbaar is. P - paralympische sporten. Dit betekend dat de sport ook in competitieverband beoefend kan worden. 2.2 Doel Hoofddoel Wat is het hoofddoel van de interventie? Kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische, visuele, auditieve, verstandelijke beperking en/of gedragsproblematiek verhogen hun structurele (minimaal 40 keer per jaar) sportdeelname. Bijvangst: Structurele sportdeelname draagt uiteindelijk bij aan een betere gezondheid, ontwikkeling van kracht, conditie, motorische vaardigheden, en beter omgaan met normen en waarden, discipline, structuur en verantwoordelijkheden. Tevens draagt structurele sportdeelname van mensen met een beperking bij aan interactie met valide sporters (voorkomen van sociale isolatie). Subdoelen Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: koppel de subdoelen aan de betreffende (intermediaire) doelgroepen, bijvoorbeeld in een schema. 8
Subdoelen op de einddoelgroep: 1. Mensen met een beperking woonachtig in de gemeente waar de interventie plaatsvindt zijn bekend met het (aangepaste) sportaanbod, binnen de club waar ze al actief zijn of bij clubs in hun omgeving; 2. Mensen met een beperking woonachtig in de gemeente waar de interventie plaatsvindt maken actief kennis met een specifieke sport. 3. Deelnemers beoefenen de sport zoveel mogelijk op hun eigen niveau en in een groep met zoveel mogelijk gelijkgestemden (qua beleving en capaciteit). Hierdoor ervaren ze (meer) plezier en zelfvertrouwen in de sport. 4. 75% van de deelnemers neemt, d.m.v. een lidmaatschap bij een club, structureel (40 keer per jaar) deel aan het (aangepaste) sportaanbod. Subdoelen op intermediaire doelgroepen: Ouders/verzorgers van de mensen met een beperking: 1. Ouders/verzorgers van de mensen met een beperking woonachtig in de gemeente waar de interventie plaatsvindt zijn bekend met het (aangepaste) sportaanbod, binnen de club waar ze al actief zijn of bij clubs in hun omgeving; 2. Ouders/verzorgers van de mensen met een beperking zijn bekend met de manier waarop zij het clubkader (trainer en coördinator) kunnen ondersteunen bij het begeleiden van hun kind naar of tijdens het sporten. Trainer/gediplomeerd sportleraar: 1. De train(st)er(s) van de uitvoerende vereniging beschikken over kennis en vaardigheden, die nodig zijn om het (aangepaste) sportaanbod verantwoord te begeleiden; 2. Docent LO (speciaal)onderwijs: de docent LO (speciaal) onderwijs beschikt over kennis en vaardigheden, die nodig zijn om het kennismakingsportaanbod binnen het onderwijs verantwoord te begeleiden en/of zijn bekend met (aangepaste) sportmogelijkheden bij clubs in hun omgeving en zorgen voor een continue doorverwijzing van potentiële nieuwe leden. Randvoorwaardelijke subdoelen: 1. Lokale professionals (medewerkers in het (speciaal) onderwijs, zorginstellingen, huisarts, gemeenten, sportservice) zijn bekend met (aangepaste) sportmogelijkheden bij clubs in hun werkgebied en zorgen voor een continue doorverwijzing van potentiële nieuwe leden. 2. Lokale sportclub werkt (meer) samen met een of meerdere organisatie(s) waar de doelgroep te vinden is ((speciaal) onderwijs, revalidatie-, woon-, of zorginstelling) met als doel het (aangepaste) sportaanbod blijvend aan te bieden. 2.3 Aanpak Opzet van de interventie Hoe is de opzet van de interventie? Denk aan volgorde, frequentie, intensiteit en duur - indien van toepassing. Voeg hier eventueel een schema in. De interventie iedereen kan sporten bestaat uit 37 verschillende aangepaste sporten van sportbonden (tabel 1). Een vereniging die sportaanbod voor mensen met een beperking wil aanbieden doorloopt de volgende stappen. 9
Oriëntatiefase 2 á 3 maanden 1. Maak enthousiast (creëer draagvlak) Initiatiefnemer neemt contact op met het regionaal sportservicepunt gehandicaptensport en de sportbond(en) voor informatie en voorbeelden en zet het op de agenda van de bestuurs- en ledenvergadering. 2. Benoemprojectleider en/of stel Verantwoordelijken voor de opstart, uitvoering werkgroep of commissie samen 3. Maak een analyse van je omgeving, vereniging en potentiele doelgroep en borging van de interventie worden aangesteld. Analyseer de omgeving, vereniging en (potentiele) doelgroep in afstemming met het regionaal sportservicepunt. 4. Bindt partners aan je initiatief Samenwerkingspartners worden gezocht. Zie professionals, onder uitvoerders 5. Planvorming Het maken van een (beleids- en/of communicatie) plan en begroting. 6. Uitvoeringsfase: voorbereiding - 1 á 2 maand(en) 6a. Werving deelnemers en vrijwilligers Deelnemers en vrijwilligers werven via samenwerkingspartners en ouders/verzorgers (informatiebijeenkomst). 6b. Optioneel aanpassen accommodatie De accommodatie toegankelijk maken voor de doelgroep. 6c. Opleiden / bijscholen Trainers volgen (indien nodig) de opleiding c.q. bijscholing om het (aangepaste) sportaanbod aan te kunnen bieden. 6. Uitvoeringsfase: aangepast sportaanbod 10 maanden (seizoen) 6d. Optioneel - kennismakingslessen Het verzorgen van kennismakingslessen: eenmalig tijdens een sportdag of 2 á 4 keer, indien mogelijk, op de vindplaats van de doelgroep: (speciaal) onderwijs, revalidatie-, woon of zorginstelling, of een cluster 6e. Optioneel introductiebijeenkomst en gesprek Het organiseren van een startbijeenkomst voor de deelnemers (en ouders/verzorgers) bij de sportclub en voeren van introductiegesprek. 6f. Structureel aangepast sporten Het verzorgen en borgen van de aangepaste lessen (1 á 2 keer per week), daar waar mogelijk integratie binnen reguliere lessen, en het lidmaatschap van de deelnemers bij de sportclub. 6g. Optioneel competitie spelen Wanneer het gaat om competitieaanbod dan kan er vanuit de aangepaste lessen een competitiegroep ontstaan en bijvoorbeeld regionale toernooien georganiseerd worden. 7. Uitvoeringsfase: randvoorwaarden 10 maanden (seizoen) 7a. PR / Communicatie - continue Het sportaanbod bekend maken/houden en ervaringen delen met clubleden en extern betrokkenen. 7b. Periodieke events Het vieren van successen en het faciliteren van ontmoetingen tussen leden en samenwerkingspartners. 8. Evaluatiefase 2 weken á 1 maand Vastleggen (borging) en evalueren Vastleggen bij de sportclub wat gedaan wordt: in een draaiboek en, indien aanwezig, opname in het beleidsplan. Evaluatie (d.m.v. enquête of bijeenkomst) onder deelnemers en uitvoerders. Het programma, waar nodig, bijstellen en een nieuw seizoen starten.(weer vanaf stap 7 beginnen) 10
Locatie en uitvoerders Waar wordt de interventie uitgevoerd en door wie? Indien van toepassing per onderdeel beschrijven. Uitvoerders De interventie wordt aangeboden door een sportclub. De belangrijkste uitvoerders zijn: - Projectleider, commissie of werkgroep aangepast sporten: is verantwoordelijk voor de opstart (initiatiefnemer), uitvoering en borging van de interventie bij de sportclub. - De trainer/sportleraar van de club: geeft de lessen aan mensen met een beperking. - Ouders/verzorgers: stimuleren/begeleiden mensen met een beperking naar of tijdens het sporten en zijn mogelijk vrijwilliger bij de sportclub. - Docent LO (optioneel): begeleiden kennismakingslessen binnen het onderwijs en zorgen voor een continue doorverwijzing van potentiële nieuwe leden naar de sportclub met aangepast sportaanbod. Andere professionals die (randvoorwaardelijk) betrokken kunnen zijn bij de uitvoering: Landelijk o NOC*NSF Vervuld een thema (gehandicaptensport) brede inspirerende en adviserende rol richting sportclubs o Sportbond met aangepast sportaanbod Zij hebben een adviserende functie en brengen kennis over het opstarten van specifiek aangepast (en/of geïntegreerd) sportaanbod bij de sportclub. Regionaal o Regionaal sportservicepunt gehandicaptensport In de gehandicaptensport zijn zij degenen die in contact staan met de doelgroep, die alle partijen in een regio met elkaar verbinden en dus ook weten waar behoefte aan is en of het aansluit bij wat er al aan aanbod is. Lokaal o Huisartsen Zij hebben een doorverwijsfunctie. Hierbij wordt een potentiële deelnemer doorverwezen door de lokale huisarts naar de lokale club. o (Speciaal) onderwijs Zij hebben een doorverwijs functie en informeren de kinderen/jeugd over het aangepaste sportaanbod bij de lokale club. Optioneel ook een wervende functie, indien de kennismakingslessen binnen het onderwijs plaatsvinden. o Special Heroes Wanneer men binnen de interventie kennismakingslessen bij het special onderwijs aan wil bieden dan kan er samengewerkt worden met Special Heroes. Met dit programma wordt het speciaal onderwijs en de sport samen gebracht. Special Heroes is erop gericht om leerlingen in het speciaal onderwijs zelf te laten ervaren hoe leuk sporten en bewegen is. De kennismakingsprogramma s starten altijd binnen de school. De regionale projectleider van Special Heroes werkt nauw samen met sportverenigingen en andere sportaanbieders in de buurt van de school én van de woonplaats van de leerlingen. Via de school worden ook ouders betrokken bij de sportkeuze. Zo ontstaan er voor de leerlingen mogelijkheden om in hun vrije tijd bij een sportvereniging te gaan sporten en bewegen. Meer informatie: http://specialheroes.nl o Zorg- en welzijn instellingen, revalidatiecentrum en/of woonvoorzieningen Zij hebben een doorverwijs functie en informeren de doelgroep over het aangepaste sportaanbod bij de lokale sportclub. Optioneel ook een wervende functie, indien sport als onderdeel van een behandelplan wordt opgenomen. o Gemeente Zij hebben een wervende functie. Via de combinatiefunctionaris of de buurtsportcoach worden verbindingen gelegd naar lokale onderwijs- of zorginstellingen. o Provinciaal Sportbedrijf of Sportservice Zij hebben een wervende functie en leggen verbindingen met de lokale zorgaanbieders en/of gemeenten o Andere sportverenigingen Omdat de doelgroep klein is, is het belangrijk om kennismakingslessen, introductie- en structureel aanbod van andere sportverenigingen in een regio op elkaar af te stemmen. 11
Locaties - Optionele kennismakingsles(sen): de kennismaking wordt, indien mogelijk, aangeboden op de locatie waar de doelgroep zich bevindt (de vertrouwde locatie van de samenwerkingspartner). Bij kinderen en jeugd is dit vaak het (speciaal) onderwijs en bij volwassenen de zorg/welzijn/woon instelling. Ook kunnen kennismakingslessen plaatsvinden op een event (zoals een regionale sportdag) waar de doelgroep al naar toe gaat. - Optionele introductiebijeenkomst en -gesprek: vindt plaats bij de sportclub die het structurele aanbod gaat verzorgen. - Structureel aangepast en/of geïntegreerd sporten: deze lessen vinden plaats op een locatie van de sportclub, met voldoende beweegruimte en materialen. Inhoud van de interventie Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en eventueel in welke volgorde? Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe. Oriëntatie fase 2 á 3 maanden 1. Maak enthousiast (creëer draagvlak) o Initiatiefnemer (denk aan: bestuurder of trainer van een sportclub, ouder van een kind met een beperking, revalidatiearts, beleidsmedewerker gemeente of buurtspotcoach etc.) neemt contact op met het regionaal sportservicepunt gehandicaptensport, NOC*NSF en de sportbond(en) voor informatie en aanprekende voorbeelden; o Initiatiefnemer zet het op de agenda van de bestuurs- en ledenvergadering van de sportclub. 2. Benoem projectleider en/of stel werkgroep of commissie samen De initiatiefnemer benadert mensen om projectleider te worden en/of om deel te nemen aan een werkgroep of commissie die verantwoordelijk is voor de opstart, uitvoering en borging van de interventie bij de sportclub. Bij de samenstelling kan gedacht worden aan: de initiatiefnemer zelf, een bestuurslid, trainer, coördinator van de sportclub, ervaringsdeskundige (sporter met beperking en/of een ouder) en eventueel adviseur/expert vanuit het regionale sportservicepunt of district medewerker van de sportbond. 3. Maak een analyse van je de omgeving, vereniging en (potentiele) doelgroep De projectleider, werkgroep of commissie kan zich vervolgens in afstemming met het regionale sportservicepunt verdiepen in de volgende vragen: Omgeving o Is er vraag naar in de regio? Wat wordt er al aangeboden door andere sportclubs? Vereniging o Is de vereniging voor verschillende doelgroepen toegankelijk qua ligging en gebouw / sportveld? o Is er voldoende geschoold kader voor verschillende doelgroepen? o Is er voldoende materiaal en beschikbaarheid over velden / zaal / water? o o Is de activiteit(en) en communicatie toegespitst op verschillende doelgroepen? Is er aangepast aanbod nodig of kan de potentiele deelnemer geïntegreerd binnen het reguliere aanbod meedoen? Doelgroep Aan de hand van bovenstaande informatie kan de precieze doelgroep bepaald worden en hun behoefte (qua sport, tijd en/of intensiteit) opgehaald worden. Via het sportservicepunt of de sportbonden zijn voorbeeld behoeftepeilingen beschikbaar. 4. Bindt partners aan je initiatief Eerste partij om te benaderen is het sportservicepunt (zie figuur 1), deze kan de verbinding leggen met de benodigde professionals (uitvoerder(s)). Daarnaast kan gedacht worden aan verstrekkers van subsidies en fondsen. 12
5. Planvorming Naar aanleiding van de analyse en netwerkvorming (stap 3 en 4) kan definitief bepaald worden welk specifiek sportaanbod er door de vereniging aangeboden gaat worden. Via sportbonden zijn er 37 type sportaanbod beschikbaar (tabel 1). Op basis hiervan wordt er een (beleids- en communicatie) plan en begroting opgesteld, waarin eisen en wensen worden vastgelegd aan het betreffende (aangepast) sportaanbod: wat moet minimaal gebeuren, wat zijn extra s? Wie doet wat? Denk o.a. aan materiaalkosten, bijscholingen van trainers en coaches en hoe bereik je je toekomstige doelgroep? Uitvoeringsfase: voorbereiding - 1 á 2 maand(en) 6. A Werving deelnemers en vrijwilligers De deelnemers kunnen geworven worden via hun vindplaats: o Kinderen: (speciaal / basis) onderwijs, revalidatie- en jeugdzorginstelling o Jongeren: (speciaal / voorgezet) onderwijs, revalidatie- en jeugdzorginstelling o Volwassenen: zorg-, welzijn-, wooninstelling, revalidatiecentrum. Of via hun ouders/verzorgers, regionaal sportservicepunt, huisarts, gemeente, buurtsportcoach. Er kan bijvoorbeeld een informatiebijeenkomst worden georganiseerd voor bovenstaande partijen over het (aankomende) aangepaste (en/of geïntegreerde) sportaanbod bij de sportclub. De (potentiële) deelnemers, hun ouders/verzorgers en (potentiële) samenwerkingspartners kunnen tevens een vrijwilligerstaak binnen de vereniging vervullen. Het is daarom goed om hier ook inzicht in te geven en mensen enthousiast voor te maken. 6. B Optioneel aanpassen accommodatie Indien nodig, de accommodatie toegankelijk maken voor de doelgroep. Hier moet afhankelijk van de nodige verbouwing/nieuwbouw van de accommodatie rekening gehouden worden met een langere 13
voorbereidingstijd. Denk bijvoorbeeld aan het toegankelijk maken van toilet of entree voor rolstoelgebruikers door een lift te plaatsen of meer ruimte te creëren. 6. C Opleiden / bijscholen Trainers volgen (indien nodig) de opleiding c.q. bijscholing om het aangepaste sportaanbod aan te kunnen bieden. Deze opleidingen/bijscholingen kunnen gevolgd worden via de betreffende sportbond. Belangrijk is dat de trainers het sportaanbod hierdoor verantwoord, op het eigen niveau en de belevingswereld van de deelnemers kunnen verzorgen. Uitvoeringsfase: aangepast sportaanbod 10 maanden (seizoen) 6. D Optioneel - kennismakingslessen Optioneel kunnen kennismakingslessen worden verzorgd. Dit kan als een lessenserie gedurende 2 á 4 weken 1 maal per week aangeboden worden op (indien mogelijk) de vindplaats van de doelgroep (zie werving) of eenmalig tijdens een regionale sportdag of - evenement. Hierbij kan eventueel samengewerkt worden met andere verenigingen om meerdere sporten aan te kunnen bieden. Verder dient bij bepaalde doelgroepen rekening gehouden te worden met vervoer. Het is belangrijk dat de projectleider en/of trainer / sportleraar al tijdens de eerste kennismakingsfase in gesprek gaat met de ouders/verzorgers. Door ze te betrekken bij de sportkeuze zijn ze eerder bereid om de stap van de deelnemer naar de betreffende vereniging te stimuleren en daar waar nodig te ondersteunen. Indien de kennismaking en/of het structurele sportaanbod (deels) binnen het onderwijs plaatsvindt dan moet hiervoor samenwerking aangegaan worden met Special Heroes en/of een sportbond die is opgenomen in de brochure iedereen kan sporten tipcs & trucs voor het onderwijs. Special Heroes en de bonden die opgenomen zijn in deze brochure hebben namelijk ervaring met en kennis van geschikt aangepast aanbod voor sporten binnen het (speciaal) onderwijs. Daarnaast kan een regionaal projectleider van Special Heroes de verbinding leggen tussen het speciaal onderwijs en sportclubs in de buurt. 6. E Optioneel introductiebijeenkomst en -gesprek Optioneel kan aan het begin van elke seizoen een start/introductiebijeenkomst voor nieuwe deelnemers (en/of ouder/verzorgers) georganiseerd worden bij de sportclub. Het is goed om hiervoor ook de huidige leden uit te nodigen, zodat men meteen kennis kan maken en zich welkom voelt. De trainer voert een intake gesprek met de deelnemer (en/of ouder/verzorger), waar nodig aangevuld met proefles(sen) om te bepalen aan welk (reguliere of aangepaste) sportaanbod structureel wordt deelgenomen en welke specificaties in kader, materiaal, vervoer etc. eventueel wenselijk zijn. Let op: stap 9 en 10 zijn optioneel, voor een succesvol vervolg naar structureel aanbod is het echter aanbevolen om minimaal 1 van de 2 stappen uit te voeren. 6. F Structureel aangepast sporten De structureel aangepaste lessen worden verzorgd en geborgd bij de sportclub of op een locatie waar de betreffende sport goed beoefend kan worden, zoals een skibaan in geval van wintersport of een zwembad in geval van een zwemvereniging. Het groepsaantal en de lesinhoud is afhankelijk van de doelgroep en leeftijd. Dit is opgenomen in de opleidingen en train(st)ersmappen van de betreffende sport. Bij een verstandelijke beperking en/of gedragsproblematiek kost het aanleren van vaardigheden relatief meer tijd, waardoor een goede uitleg en vaak herhalen van oefeningen belangrijk is. De frequentie is minimaal 1 uur per week. Naast het structurele sportaanbod is het belangrijk aandacht te houden voor het betrekken / integreren van de deelnemers met een beperking bij activiteiten van de vereniging, zodat ze deel uitmaken van het clubleven. Denk aan betalen van contributie, deelnemen aan feestavonden en uitvoeren van vrijwilligerstaken. 6. G 14
Optioneel Competitie spelen Indien het een competitiesport betreft dan kan er vanuit de structurele aangepaste lessen een competitieles ontstaan die relatief vaker in de week plaatsvind (2 á 3 keer) en waarvan de deelnemers meedoen aan bestaande regionale of landelijk door de sportbonden georganiseerde competitie. De sportclub kan in dit geval ook wedstrijden organiseren. Tevens kan een talentcoach van de sportbond de talentvolle deelnemers en hun trainers begeleiden bij het goed aanbieden van een trainingsprogramma. Uitvoeringsfase: randvoorwaarden 10 maanden (seizoen) 7. A PR / Communicatie, continu Het aangepaste sportaanbod dient bekend gemaakt te worden/houden bij de deelnemers en betrokkenen. Ook is het belangrijk l ervaringen te delen met de leden en (potentiele) nieuwe leden en begeleiders (om te stimulering wat er allemaal kan). Denk hierbij aan: o de pers inschakelen o een artikel schrijven in regionale krant, op de website van de club en samenwerkingspartners o verhalen ophalen bij betrokkenen en sporters o een presentatie geven aan andere verenigingen en aan de gemeente o de voortgang aan de werkgroep, het bestuur en de leden communiceren 7. B Periodieke events Het is belangrijk (blijvend) aandacht te besteden aan een goede sfeer binnen de vereniging: zorg dat iedereen zich welkom voelt en nodig iedereen uit voor feesten (vier successen!) en vrijwilligerswerk. Evaluatiefase 2 weken á 1 maand 8. Vastleggen en evalueren De projectleider / werkgroep / commissie van de sportclub legt in een draaiboek vast wat er gedaan wordt en houdt het aantal deelnemers bij (monitoring). Tevens wordt er geëvalueerd onder deelnemers en indien relevant ouders/verzorger, trainers en vrijwilligers door middel van enquêtes en/of een bijeenkomst (zoals algemene ledenvergadering) bij de club. Op basis van de uitkomsten wordt het kennismakings- en/of structurele aanbod waar nodig aangepast en worden nieuwe plannen voor de toekomst gemaakt. Bijgestelde doelen en ambities worden (indien aanwezig) opgenomen in het beleidsplan van de sportclub (stap 5). Het volgende seizoen kan gestart worden bij stap 6 of 7. Stap 1 tot en met 5 of 6 zijn vaak eenmalige voorbereidingen. 2.4 Ontwikkelgeschiedenis Betrokkenheid doelgroep Was de doelgroep betrokken bij de ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? De doelgroep is betrokken geweest bij de ontwikkeling van de interventie iedereen kan sporten via het voorafgaand beleid uitdagend sportaanbod het huidige programma samen sporten en de procesevaluaties van het aanbod uit tabel 1 (Menukaart Sportimpuls interventies). Een voorbeeld hiervan is Grenzeloos Zwemmen: De verschillende onderdelen van deze interventie zijn ontwikkeld in samenwerking met leerkrachten lichamelijke opvoeding, specialisten uit het onderwijs, ouders, kinderen, zwemmers, verenigingen, zwembadexploitanten en trainers. De einddoelgroep is dus betrokken geweest bij het ontwikkelen van de interventie. Er is hen gevraagd om input en feedback op de inhoud van de onderdelen te geven. Per sport zijn er gemiddeld 5 personen bij betrokken geweest. Op deze manier is gepoogd om een aanbod te creëren wat zo dicht mogelijk bij de einddoelgroep staat. Alle sporten hebben een vorm van 15
tevredenheidmeting via leden, ouders, begeleiders (bron: monitor sport- en beweegdeelname van mensen met een handicap, Mulier Instituut) 2.5 Vergelijkbare interventies In Nederland uitgevoerd Worden in Nederland vergelijkbare interventies uitgevoerd, zo ver bekend? Welke? Zijn deze opgenomen in één van de databanken met (potentieel) effectieve interventies? Vergelijkbare interventies uit de database Effectief Actief: Special Heroes Zo kan het Ook! Revalidatie sport en bewegen Kies je aangepaste sport Overeenkomsten en verschillen Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen (puntsgewijs)? De belangrijkste overeenkomst is het verhogen van de sportparticipatie (en bijbehorende effecten) van mensen met een beperking. De belangrijkste verschillen zijn focus op een bepaalde leeftijd, beperking of sport ten opzichte van een sport en doelgroep brede insteek binnen de generieke interventie iedereen kan sporten. Bij deze interventie kan gebruik gemaakt worden van verschillende sporten en een netwerkstructuur (via sportservice, NOC*NSF, sportbonden). Waar andere interventies meer gericht zijn op het kennismaken (vindplaats georiënteerd) richt iedereen kan sporten zich met name op het (structurele) vervolg aanbod bij de vereniging. Toegevoegde waarde Wat is de toegevoegde waarde van deze interventie? Met de ontwikkeling van een generieke aanpak voor het creëren van aangepast (en/of geïntegreerd) sportaanbod voor mensen hebben de sportbonden in samenwerking met NOC*NSF als doel om een eenduidige, kwalitatief sterke en goed bruikbare aanpak beschikbaar te maken voor sportclubs die hiermee aan de slag willen. Uit praktijkervaringen van het beschikbare aangepaste sportaanbod van sportbonden blijkt dat er een vergelijkbare structuur en randvoorwaarden (de generieke aanpak van iedereen kan sporten) vereist zijn om tot de match tussen vraag en aanbod te komen, oftewel mensen met een beperking structurele te laten sporten. De interventie is in een aantal gevallen ook goed in combinatie met een andere interventie, zoals Special Heroes aan te bieden. Op deze manier versterken bestaande aanpakken elkaar. 3. Samenhang (Facultatief) Beschrijf in maximaal 250 woorden hoe de aanpak aansluit bij de aanleiding, het doel en de doelgroep. Anders gezegd: hoe leidt deze aanpak bij deze situatie en/of dit probleem tot het beoogde doel bij deze doelgroep. 4. Uitvoering 16
Materialen Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? De volgende materialen zijn beschikbaar: - Handleiding generieke interventie iedereen kan sporten ; - Stappenplan iedereen kan sporten ; - website: www.paralympisch.nl/zelf-sporten - Inspirerende succesverhalen van iedereen kan sporten ; - Brochure sportaanbod voor mensen met een handicap ; - Brochure iedereen kan sporten tipcs & trucs voor het onderwijs ; - Overzicht opleidingen voor trainers; - Landkaart gehandicaptensport; - Contactgegevens van sportbonden en partners. De volgende materialen zijn via de sportbonden op te vragen: - sport specifieke handleidingen, zoals handboek G-voetbal en G-jeugdkorfbal - sport(kennismakings)mappen met lesinhoud voor trainers / leraren - materiaalpakket om direct aan de slag te kunnen met de desbetreffende sportactiviteiten en/of met de mogelijkheid om in bruikleen gebruik te maken van sportspecifieke materialen. - PR producten: websites, flyers, video s Bovenstaande is tevens opgenomen in de bijlage: overzicht producten en materialen gehandicaptensport. (Inmiddels zijn hier twee nieuwe producten aan toegevoegd: Pakket Swimstar Special, kennismaken met de zwemsport en SuperSpetters Special, beloningssysteem tijdens zwemles). Type organisatie Welk(e) soort(en) organisatie(s) kan /kunnen de interventie uitvoeren? De interventie in z n geheel kan het beste uitgevoerd worden door een sportvereniging. Opleiding en competenties Welke opleiding /training en specifieke competenties van de uitvoerders zijn vereist? Doelgroep gerichte opleidingen: Deze opleidingen zijn verplicht indien de aanbieder van het sportaanbod geen ervaring heeft met de betreffende doelgroep. Er gelden geen instap eisen. De opleidingen kunnen door zowel trainers, coaches als verenigingsbestuurders gevold worden en worden aangeboden vanuit het programma naar een veilig sportklimaat of de academie voor sportkader. - Trainen en coachen van jongeren met autisme - Sporters met een visuele beperking - Sporters met een auditieve / communicatieve beperking - Sporters met gedragsproblematiek Zie http://www.paralympisch.nl/zelf-sporten/training-les-geven Sport specifieke opleidingen: Deze opleidingen zijn verplicht voor aanbieders die geen kennis en ervaring hebben van het betreffende aangepaste sportaanbod. Veel sportbonden bieden specifieke opleidingen aan voor trainers en coaches in hun tak van sport (tabel 2). De intensiteit van de opleiding is afhankelijk van de sport. Bij aangepast tennis betreft het bijvoorbeeld enkel 2 keer stuiteren in plaats van 1 keer. Terwijl goal bal voor een visuele beperking geen bestaande sport is welke goed aangeleerd moet worden. Tabel 2 Lichamelijke beperking Verstandelijke beperking 17
1. Aikido - Aikido Nederland 1. Aikido - Aikido Nederland 2. Atletiek - Atletiekunie 2. Atletiek - Atletiekunie 3. Badminton - Badminton Nederland 3. Gymnastiek - Kon. Ned. Gymnastiek Unie 4. Basketball - Ned. Basketball Bond 4. Handbal - Ned. Handbal Verbond 5. Judo (jiujitsu en aikido) - Judo Bond Nederland 5. Hockey - Kon. Ned. Hockey Bond 6. Onderwatersport - Ned. Onderwatersport Bond 7. Paardensport - Kon. Ned. Hippische Sportfederatie / Federatie Paardrijden Gehandicapten 6. Judo (jiujitsu en aikido) - Judo Bond Nederland 7. Paardensport - Kon. Ned. Hippische Sportfederatie / Federatie Paardrijden Gehandicapten 8. Roeien - Kon. Ned. Roei Bond 8. Roeien - Kon. Ned. Roei Bond 9. Rolstoeldansen - Stichting Rolstoeldansen Nederland 9. Schaatsen - Kon. Ned. Schaats Bond 10. Skiën - Ned. Ski Vereniging 10. Schermen - Kon. Ned. Alg. Schermbond 11. Tafeltennis - Ned. Tafeltennis Bond 11. Tennis - Kon. Ned. Lawn Tennis Bond 12. Tennis - Kon. Ned. Lawn Tennis Bond 12. Voetbal - Kon. Ned. Voetbal Bond 13. Volleybal - Ned. Volleybal Bond 13. Zwemmen - Kon. Ned. Zwem Bond 14. Waterski/Wakeboard - Ned. Waterski en Wakeboard Bond Diversen: 14. Honk- en softbal - Kon. Ned. Baseball en Softball Bond Diversen: 15. Gehandicaptensport Nederland 15. Gehandicaptensport Nederland 16. Lydia Zijdel Foundation 16. Lydia Zijdel Foundation Meer informatie over de sport specifieke opleidingen van bovenstaande aanbieders staat in bijgaande inventarisatie opleidingen gehandicaptensport'. Competenties van trainer en projectleider Naast bovenstaande opleidingen is affiniteit en enige ervaring met de doelgroep gewenst. Kwaliteitsbewaking Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? De kwaliteit van de interventie wordt bewaakt door: - Regionaal Sportservicepunt en/of sportbonden Regionale Sportservicepunten en sportbonden kunnen verenigingen begeleiden met kennis, ervaringen (delen van tips en trucs) en netwerk (verbindingen leggen). Sportbonden die opgenomen zijn in de brochure iedereen kan sporten organiseren minimaal 1 keer er jaar een gesprek, verenigingsdag of -congres voor trainers en ouders/verzorgers om de stand van zaken door te nemen. Afhankelijk van de sport zijn er bij de sportbond ook mogelijkheden om clubs te ondersteunen in het bewaken van de uitvoering van de interventie door middel van monitoring van deelnemersaantallen en evaluatie onder deelnemers (zoals de KNZB). - Interventie eigenaar NOC*NSF is bezig met de ontwikkeling van een database, waar alle sportaanbieders met aangepast sportaanbod in worden opgenomen. Vereiste voor opname is dat de sportaanbieder het (aangepast) sportaanbod voor mensen met een beperking aanbied zoals bedoeld in deze interventie. Met gebruikmaking van de bestaande materialen (stappenplan, opleidingen etc.) en door actief te participeren in het netwerk. Randvoorwaarden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? 18
Sportclub: - bij de lokale sportvereniging moet er draagvlak zijn bij het bestuur om deze doelgroep aan zich te binden; - tevens moet er bij de lokale sportvereniging een projectleider, commissie of werkgroep actief zijn, die de verantwoordelijkheid (trekkersfunctie) draagt voor het aangepaste (en/of geïntegreerde) sportaanbod. Vervoer: - De doelgroep vraagt om sportaanbod dicht bij huis. Vaak zijn mensen met een beperking afhankelijk van haal en breng service door hun ouders/verzorgers of taxi. Dit moet goed geregeld zijn. Samenwerking: - Voor de bekendheid van het aanbod en werving van de deelnemers is samenwerking met de genoemde professional(s) bij uitvoerders essentieel. Deze partijen moeten minimaal een bijdrage leveren als doorverwijsfunctie. Onderwijs: - Indien het (introductie)aanbod (gedeeltelijk) binnen het onderwijs aangeboden word, geldt: Samenwerking met Special Heroes óf Het betreft een sport die is opgenomen in de brochure passend sportaanbod voor onderwijs met tips en tructs over kennismaken met sport op en rondom school. Zie: http://www.paralympisch.nl/zelf-sporten/sporten-kan-iedereen Accommodatie: - Indien aanpassingen aan de aan de accommodatie nodig zijn, moeten deze voldoen aan de eisen van de betreffende beperking. Financiën: - Indien er aanpassingen aan de accommodatie nodig zijn, moet de club (via samenwerkingspartners, de gemeente of fondsen) budget beschikbaar hebben om dit uit te kunnen voeren. Overdraagbaarheid en/of implementatie Is er een systeem voor de overdracht en/of implementatie? Geef een samenvatting. Met de ontwikkeling van een generieke aanpak voor het creëren van aangepast (en/of geïntegreerd) sportaanbod voor mensen met een beperking probeert NOC*NSF in samenwerking met de sportbonden en regionale sportservicepunten gehandicaptensport het aanbod landelijk dekkend te krijgen om huidige en potentiele sporters met een beperking zo laagdrempelig en goed mogelijk te bedienen. NOC*NSF is een adviseur gespecialiseerd in gehandicaptensport. Deze kan meer informatie en achtergronden over iedereen kan sporten verschaffen. Tevens zijn er via NOC*NSF en de partners van het programma Sport en Bewegen in de Buurt lokale Sportimpuls adviseurs beschikbaar die een initiatief om (meer) mensen met een beperking aan het sporten te krijgen adviseren over de kansrijkheid binnen de Sportimpuls of verbinding leggen met relevante partijen. Om de interventie actief te promoten worden er door NOC*NSF in samenwerking met de sportbonden en regionale sportservicepunten inspirerende praktijkvoorbeelden opgehaald en verspreid. Gemeenten kunnen door NOC*NSF pro-actief benaderd worden wanneer er sportdeelname kansen voor de doelgroep zichtbaar zijn. Bij de sportbonden die opgenomen zijn in de brochure iedereen kan sporten is er op het bondsbureau een gespecialiseerde medewerker (in het sportaanbod voor mensen met een beperking) aanwezig. Deze kan meer informatie en achtergronden over het sportsecifieke aanbod verschaffen. Sportbonden ondersteunen, via het accountmanagement, aangesloten verenigingen met het ontwikkelen van de visie op het sportaanbod voor mensen met een beperking en bij het opzetten/uitbreiden van activiteiten voor de doelgroep. Dit is een advies op maat en kan telefonisch plaatsvinden of tijdens een werkbezoek / gesprek bij de club of verenigingsdag of congres in de buurt van de club. Indien passend wordt gebruik gemaakt met activiteiten uit het programma samen naar een veilig sportklimaat. (bijvoorbeeld: besturen met een visie). Niet-leden 19
kunnen afspraken maken over ondersteuning op maat. Ook kan de sportbond het contact leggen met de gemeente of provinciale sportservicepunt. De Regionale Sportservicepunten zijn degenen die in contact staan met de doelgroep, die alle partijen in een regio met elkaar verbinden en weten waar behoefte aan is en of het aansluit bij wat er al aan aanbod is. Overdrachtstrainingen Daarnaast zijn er ook situaties waarbij de sportbond tijdens de opstartperiode experts lokaal laat meewerken (wintersport). Deze experts zorgen voor kennisoverdracht naar de vereniging, zodat deze het na verloop van tijd zelfstandig uit kunnen voeren. Wanneer het gaat om competitieaanbod dan kan een talentcoach van de sportbond de talentvolle deelnemers en hun trainers begeleiden bij het goed aanbieden van een trainingsprogramma. Kosten Wat zijn de kosten van de interventie? Denk ook aan de uren voor voorbereiding en evaluatie. Zie kostenbijlage 5. Evaluatie van praktijkervaringen Onderzoek en resultaten Is er een evaluatie geweest van de praktijkervaringen met de interventie bij de uitvoerders en de doelgroepen en wat zijn daarvan de meest relevante uitkomsten? Beschrijf het bereik, de succes- en verbeterpunten en geef indien van toepassing aan of er na de evaluatie punten in de interventie zijn aangepast. Beschrijf hoe de evaluatie is opgezet en neem hier de respons en de respondenten in mee. Methode en bereik De generieke aanpak van iedereen kan sporten kan toegepast worden op alle leeftijdsgroepen en beperkingen (verstandelijk, motorisch, visueel, auditief, gedragsproblematiek). Omdat niet alle combinaties van type sportaanbod, leeftijden en beperking geëvalueerd kunnen worden is in de selectie van cases zoveel mogelijk rekening gehouden met diverse varianten van lokaal maatwerk. Het betreft een tweetal atletiek verenigingen, 1 zwemvereniging, 1 kortbalvereniging en 1 voetbalvereniging met aanbod voor zowel jeugd, jongeren als ouderen met een beperking op verschillende plaatsen (Aalsmeer, Rotterdam, Zwolle, Breda en Huizen) in het land. Als methode is gekozen voor een verenigingsbezoek, waarbij zowel door middel van observaties als het afnemen van interviews praktijk ervaringen vastgelegd konden worden. In totaal zijn 49 deelnemers, 11 ouders, 11 trainers en 6 bestuurders bevraagd. Uitkomsten De bevindingen bij de einddoelgroep laten over het algemeen zien dat ze volwaardig onderdeel uitmaken van het verenigingsleven door deelname aan verenigingsactiviteiten en vrijwilligerswerk. Tevens krijgt de doelgroep een betere conditie en groeit het zelfvertrouwen door structureel deel te nemen aan de betreffende (aangepaste) sport. Ook de ouders/verzorgers zijn goed betrokken door deelname aan ouder-kind middagen of ouderavonden. Een aanspreekpunt voor het aangepaste sportaanbod en daar waar nodig aanpassing aan of faciliteiten (bewegwijzering) binnen de accommodatie is belangrijk. De ervaringen van professionals laten zien dat met name affiniteit van trainers met de doelgroep en (bij)scholing zorgen voor goede aansluiten van de sportlessen bij de deelnemers. Ook is enthousiasme en visie vanuit bestuur (en benodigde samenwerkingspartners) essentieel voor structurele aanbod bij de vereniging en toestroom van deelnemers. Evaluatiepunten Op basis van de procesevaluatie zijn onderstaande punten opgenomen/of benadrukt in de interventie beschrijving iedereen kan sporten : - Aangepast of regulier sporten: het is belangrijk dat de deelnemer (met ouders/verzorgers) samen met de trainer een goede keuze maakt. Door een aantal proeflessen te volgen kan de deelnemer ervaren welke vorm het beste bij hem of haar past. In een evaluatiegesprek kan vervolgens bepaald 20