Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 Door: Simon Otjes Versie: 3.0 Datum: 30 juni 2017 Inleiding Veel gemeenten bieden bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 een Kieswijzer aan. Kiezers die de stemwijzer invullen krijgen aan de hand van circa 25 stellingen een advies over de politieke partijen die het best bij hen passen. Er zijn twee soorten kieswijzer, de Stemwijzer van ProDemos en het Kieskompas van de Vrije Universiteit. Elke gemeente bepaalt zelf voor welke zij kiezen. Partijen die in de gemeenteraad zitten worden, als er een kieswijzer wordt gebruikt, uitgenodigd om deel te nemen aan bijeenkomsten waar stellingen kunnen worden ingediend. Het verschil tussen Stemwijzer en Kieskompas De methodiek van het kieskompas en de stemwijzer verschilt nogal. Bij de stemwijzer wordt het antwoord dat iemand geeft vergeleken met het standpunt van de partij. De partij die de meeste overeenkomsten vertoont met de invuller van de stemwijzer, komt in het uiteindelijke advies bovenaan te staan. Het Kieskompas werkt ook op basis van stellingen. Er wordt echter niet gekeken naar overeenkomsten per stelling. Het Kieskompas bepaalt de politieke positie van de invuller. Naar aanleiding van de antwoorden gekeken waar de invuller staat op de as links-rechts. Ook wordt gekeken waar de deelnemer staat op de as progressiefconservatief. Ook van de politieke partijen is op dezelfde manier de positie bepaald. Vervolgens kijkt het kieskompas welke partijen het dichtst bij die positie staan (zie figuur 1). Figuur 1: het model van het kieskompas uit 2012 Bron: www.kieskompas.nl Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 1
HANDLEIDING KIESWIJZER Het belang van de kieswijzer De kieswijzer is belangrijk als service naar de kiezer. Maar het is ook een belangrijk campagne-instrument. In 2012 maakten 4,85 miljoen bezoekers gebruik van de Stemwijzer. Het Kieskompas werd gebruikt door 1.3 miljoen mensen. Uit onderzoek blijkt dat veel kiezers twijfelen tussen twee of meer partijen. De uitslag van een stemwijzer kan twijfelaars overhalen om voor GroenLinks te kiezen, indien GroenLinks als beste uit de bus komt. Anderzijds, komt juist één van onze concurrenten bovenaan te staan in het advies, kun je er ook kiezers mee verliezen. Bovendien hebben stemwijzers een opkomst verhogend effect: mensen die niet van plan zijn te gaan stemmen, gaan na invullen van de stemwijzer toch vaak stemmen. Dat is reden genoeg om ervoor te zorgen dat de kieswijzer zo slim mogelijk wordt ingevuld. Voor beide kieswijzers is een specifieke aanpak nodig, die hieronder wordt beschreven. Helpdesk Deze handleiding is bedoeld om je op weg te helpen bij het doen van de voorbereidingen van de Stemwijzer of het Kieskompas. Als je nog aanvullende vragen hebt, dan kun je per mail stellen aan Simon Otjes (via kieswijzers@groenlinks.nl). Vragen worden binnen twee werkdagen beantwoord. Tabel 1: Voorbeeldstellingen # Thema Stelling 1 Klimaat De gemeente moet geheel klimaatneutraal werken 2 Afval Er moeten meer ondergrondse afvalcontainers komen. 3 Verkeer Op wegenonderhoud mag worden bezuinigd. 4 Parkeren Er mogen geen extra parkeergarages in het centrum komen. 5 Landbouw Er mogen geen mega-stallen komen in [de laatste groene polder] 6 Natuur Er mag geen bedrijventerrein komen in [de laatste groene polder] STEMWIJZER Methodiek De Stemwijzer organiseert, eind 2017, allereerst een workshop met alle deelnemende partijen om thema's te benoemen. Ook zoeken zij informatie via programma's en websites van de partijen. Dit leidt tot een groslijst van 60 stellingen die door de partijen beantwoord moeten worden. Daarna krijgen zij ook de ruimte om hun antwoord van context te voorzien. Uiteindelijk worden maximaal 30 stellingen geselecteerd. In de puntentelling wordt alleen gekeken naar de overeenkomsten tussen de antwoorden van de gebruiker van de stemwijzer en de standpunten van de partijen. Wanneer iemand het antwoord 'geen van beiden' invult, levert dit geen overeenstemming op, als het standpunt van de partij 'ja' of 'nee' is. In het geval mensen een thema aanvinken als 'extra belangrijk' tellen de punten op de antwoorden van vragen die hier betrekking op hebben dubbel. Aandragen van stellingen: wees onderscheidend Zorg ervoor dat de stellingen die je aanlevert aan de volgende criteria voldoen. Het is ook goed om een aantal concept-stellingen paraat te hebben. Tabel 1 geeft hier voorbeelden van. Wees groen: Het is van belang om al meteen wanneer thema s geïnventariseerd worden, een aantal groene thema s in te brengen. De Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 2
workshop is daarvoor het moment. Sociale thema s zullen al door partijen als PvdA en SP ingebracht worden, maar op het thema Groen stat GroenLinks doorgaans redelijk alleen. Juist omdat dit voor GroenLinks een onderscheidend thema is, is het van belang om meerdere groene stellingen in de stemwijzer te krijgen. Splits het thema Groen daarom op in meerdere delen en benoem die specifiek. Bijvoorbeeld: klimaat, natuur, landschap, energie, water, afval, luchtkwaliteit, dierenwelzijn, openbaar vervoer. Tabel 1 geeft een overzicht van mogelijke stellingen, maar schrijf deze niet zo maar over: het gaat om de lokale situatie. Kies voor de burger: Kies lokale thema s waarop GroenLinks zich positief onderscheidt, waarop de meerderheid van de kiezers aan de kant van GroenLinks staan, in het bijzonder waarbij de PvdA of D66 tegen de wil van de bevolking in gaat. Pas op met onderscheidende standpunten op sociaaleconomische thema s (zoals meer eigen verantwoordelijkheid). Hiermee schrikken we meer kiezers af dan dat we aantrekken. Behoud groen: Kies stellingen waarbij de meeste andere concurrenten tegen groene voorstellen zijn die door burgers worden gesteund. Vaak gaat dat om veranderingen die mensen als bedreigend ervaren: de bebouwing van een groene polder of de aanleg van een weg door een woonwijk. Pas op met groene thema s waar veel kiezer zich tegen mobiliseren, zoals de aanleg van windmolens of een tram door de binnenstad, want dat vinden mensen vaak bedreigend. Wees positief: zorg ervoor dat het antwoord van GroenLinks mee eens is. Dat vullen mensen in als ze het niet weten (zie Figuur 2). Wees gematigd: probeer te voorkomen dat stellingen te extreem worden geformuleerd. Het is goed om onderscheidend te zijn en het is goed als er stellingen zijn die wij wel maar PvdA, D66 of SP niet kunnen onderschrijven. Maar bij te extreme stellingen bestaat het risico dat ook de kiezer afhaakt. Het doel is uiteindelijk om zoveel mogelijk overeenstemmingen te behalen met potentiële kiezers. Figuur 2: Antwoorden op alle vragen in de Stemwijzer samengenomen 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Eens Oneens Geen van beiden Overslaan Bron: GroenLinks Panel reactie alle respondenten op 72 stellingen Beantwoording van de stellingen: kies positie Op basis van de verschillende beantwoording van partijen maakt de stemwijzer een eindselectie van maximaal 30 stellingen. Spreek je uit: probeer elke stelling te beantwoorden met ja of nee. Het antwoord geen van beiden levert geen overeenstemming op, ten zijn een gebruiker bij de zelfde stellingen ook echt niet weet wat hij of zij moeten antwoorden. Figuur 2 laat zien dat 80% van de gebruikers ja of nee invullen en maar voor een klein deel geen van beiden. Zelfs wanneer een stelling enige Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 3
twijfel oproept, is het nog altijd beter om de helft van de mensen mee te krijgen (met ja of nee) dan vrij wel niemand (geen van beiden). Toelichting De Stemwijzer vraagt ook om het antwoord op elke stelling te motiveren. Maak daar gebruik van en motiveer in hooguit enkele zinnen waarom GroenLinks het eens of juist oneens is met een stellingen. Indien het mogelijk is om links op te nemen naar (het standpunt op) de eigen afdelingssite, vooral doen! Houd er wel rekening mee dat de voorbereiding daarvan tijdrovend is. Nazorg Regelmatig twitterden gebruikers uit zichzelf welk stemadvies zij hadden gekregen. Het verdient aanbeveling om deze tweets bij te houden en indien nodig, op te reageren, bijvoorbeeld door twijfelende twitteraars een link te sturen naar standpunten van GroenLinks of naar een websitebericht dat de verschillen tussen GroenLinks en de concurrenten. Je kunt tweets volgen met behulp van programma's als TweetDeck, maar ook via de geavanceerde zoekmogelijkheid van Twitter zelf: http://search.twitter.com/advanced met de zoektermen GroenLinks en de naam van de gemeente KIESKOMPAS Methodiek Het Kieskompas inventariseert, op een speciale sessie eind 2017, bij alle partijen allereerst welke onderwerpen en issues zij belangrijk vinden. Elke partij kan daarbij maximaal twintig onderwerpen aandragen. Ook inventariseert het Kieskompas de websites en verkiezingsprogramma's. Vervolgens organiseert het Kieskompas een workshop met alle deelnemende partijen om thema's te benoemen. Dit leidt tot een groslijst van 60 stellingen die door de partijen ingevuld moeten worden. Daarna krijgen zij ook de ruimte om hun antwoord van context te voorzien. Uiteindelijk worden maximaal 30 stellingen geselecteerd. Aandragen van stellingen: wees onderscheidend Zorg ervoor dat de stellingen die je aanlevert aan de volgende criteria voldoen. Het is ook goed om een aantal concept-stellingen paraat te hebben. Tabel 1 geeft hier voorbeelden van. Wees groen: Het is van belang om al meteen wanneer thema s geïnventariseerd worden, een aantal groene thema s in te brengen. De workshop is daarvoor het moment. Sociale thema s zullen al door partijen als PvdA en SP ingebracht worden, maar op het thema Groen stat GroenLinks doorgaans redelijk alleen. Juist omdat dit voor GroenLinks een onderscheidend thema is, is het van belang om meerdere groene stellingen in de stemwijzer te krijgen. Splits het thema Groen daarom op in meerdere delen en benoem die specifiek. Bijvoorbeeld: klimaat, natuur, landschap, energie, water, afval, luchtkwaliteit, dierenwelzijn, openbaar vervoer. Tabel 1 geeft een overzicht van mogelijke stellingen, maar schrijf deze niet zo maar over: het gaat om de lokale situatie. Kies voor de burger: Kies lokale thema s waarop GroenLinks zich positief onderscheidt, waarop de meerderheid van de kiezers aan de kant van GroenLinks staan, in het bijzonder waarbij de PvdA of D66 tegen de wil van de bevolking in gaat. Pas op met onderscheidende standpunten op sociaaleconomische thema s (zoals meer eigen verantwoordelijkheid). Hiermee schrikken we meer kiezers af dan dat we aantrekken. Behoud groen: Kies stellingen waarbij de meeste andere concurrenten tegen groene voorstellen zijn die door burgers worden gesteund. Vaak gaat Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 4
dat om veranderingen die mensen als bedreigend ervaren: de bebouwing van een groene polder of de aanleg van een weg door een woonwijk. Pas op met groene thema s waar veel kiezer zich tegen mobiliseren, zoals de aanleg van windmolens of een tram door de binnenstad, want dat vinden mensen vaak bedreigend. Wees positief: zorg ervoor dat het antwoord van GroenLinks mee eens is. Dat vullen mensen in als ze het niet weten (zie Figuur 3a). Wees gematigd: probeer te voorkomen dat stellingen te extreem worden geformuleerd. Het is goed om onderscheidend te zijn en het is goed als er stellingen zijn die wij wel maar PvdA, D66 of SP niet kunnen onderschrijven. Maar bij te extreme stellingen bestaat het risico dat ook de kiezer afhaakt. Het doel is uiteindelijk om zoveel mogelijk overeenstemmingen te behalen met potentiële kiezers. Beantwoording van de stellingen: wees niet onderscheidend Bij het Kieskompas bepalen de makers van het Kieskompas en de partij in onderling overleg het partijstandpunt op de verschillende stellingen. Er zijn er vijf mogelijke antwoorden: zeer mee eens, eens, neutraal, oneens en zeer mee oneens. Op basis van deze stellingen worden partijen ingedeeld op een links-rechts as en progressiefconservatief as: de positie op de links-rechts as wordt bepaald aan de hand van stellingen over economie, zorg, onderwijs, werk en inkomen. De positie op de progressief-conservatief as op basis van vragen over milieu en 'culturele' thema's als integratie, veiligheid en de zondagssluiting. Wees gematigd: Het is voor GroenLinks van belang om bij de uiteindelijke plaatsbepaling niet te eenzaam in de linkerbovenhoek van het politieke assenstelsel (zowel zeer links als zeer progressief) terecht te komen. Net als het aantal partijen is hier het aantal kiezers immers dunbevolkt. Bij dit eindproduct is het dus belangrijk om zo dicht mogelijk bij onze belangrijkste concurrent uit te komen: en dat is de Partij van de Arbeid. Wij hebben net als de PvdA een links-progressieve positie. Het is verleidelijk om een heel progressief-linkse positie te nemen, maar de meeste kiezers zijn gematigd. Het is dus gunstiger dichterbij het midden te scoren, dan aan de randen. Wees links maar niet te progressief: Op sociaal-economische onderwerpen zijn kiezers eerder links dan rechts (zie Figuur 3b), op sociaal-culturele onderwerpen zijn ze eerder conservatief dan progressief. Het is daarom van belang om per stelling te bedenken of deze gebruikt wordt om de positie op de links-rechts as of juist de progressief-conservatief as te bepalen. Op sociaal-economische onderwerpen kan je eerder voor een duidelijk linkse positie kiezen, terwijl het op sociaal-culturele onderwerpen beter is om een gematigde positie te kiezen. Wees voorbereid: Het is belangrijk om daar in het overleg met de makers van het Kieskompas op te letten en bij eventuele meningsverschillen over het standpunt van GroenLinks goed beslagen ten ijs te komen. Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 5
Figuur 3a: Antwoorden op alle vragen in het Kieskompas samengenomen 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Helemaal mee eens Neutraal Helemaal niet mee eens Figuur 3b: Antwoorden op alle vragen in het Kieskompas uitgedeeld naar sociaaleconomische en sociaal-culturele thema s 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 Culturele thema's Economische thema's 0,1 0,05 0 Helemaal mee eens Neutraal Helemaal niet mee eens Bron: GroenLinks Panel reactie alle respondenten op 160 stellingen Overeenkomst per partij Naast een advies op basis van de plaats in het politieke spectrum geeft het Kieskompas ook nog een overzicht van de overeenkomsten per partij. Om hier goed te scoren gelden dezelfde tips en trucks als bij de Stemwijzer. Het primaire doel bij het Kieskompas is echter om goed te scoren in het advies op basis van het politieke spectrum. Nazorg Regelmatig twitterden gebruikers uit zichzelf welk stemadvies zij hadden gekregen. Het verdient aanbeveling om deze tweets bij te houden en indien nodig, op te reageren, bijvoorbeeld door twijfelende twitteraars een link te sturen naar standpunten van GroenLinks of naar een websitebericht dat de verschillen tussen GroenLinks en de concurrenten. Je kunt tweets volgen met behulp van programma's als TweetDeck, maar ook via de geavanceerde zoekmogelijkheid van Twitter zelf: http://search.twitter.com/advanced met de zoektermen GroenLinks en de naam van de gemeente Handleiding lokale Kieswijzers GR2018 6