Prioriteit Uitvoeringsplan Huiselijk Geweld Inleiding In de Kadernota Integrale Veiligheid (KIV) 1 heeft de raad onder meer Huiselijk Geweld één van de 6 prioriteiten benoemd voor de periode 2011-2014. Belangrijk instrument om huiselijk geweld tegen te gaan is uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod (Wth). Dit uitvoeringsplan geeft inzicht in wat is ingezet om deze wet op een goede manier uit te voeren en wat er nog zal (moeten) gebeuren om de uitvoering nog te verbeteren en goede uitvoering te borgen. Voorts zal kort worden ingegaan op andere acties / instrumenten die ook bijdragen aan het tegengaan van huiselijk geweld. Vaststelling door het college van dit uitvoeringsplan is tweeledig: Ten eerste dient het als een soort update, immers aan de wet wordt al enige tijd uitvoering gegeven. Waar uitvoering beter kan moeten we dit nastreven. Ten tweede wordt daarom besproken wat ons nog te doen staat, op het gebied van optimalisering van de uitvoering van de Wth, alsook op andere terreinen: wat doen we op andere gebieden ten aanzien van huiselijk geweld. Aangezien de gemeente Leiderdorp niet veiliger wordt door het schrijven van dikke nota s 2, is gekozen voor een bescheiden document. Cijfers In de regio Hollands Midden telde de politie 3.365 incidenten huiselijk geweld in 2012, daarbij werd in 862 (26%) gevallen aangifte gedaan. Er waren in dat jaar 125 wegingen van een huisverbod waarbij 90 huisverboden werden opgelegd. Bij het Meldpunt Zorg en Overlast werden in 2012 345 signalen van huiselijk geweld genoteerd, dit is 20% van het totaal aantal meldingen. Bij het Steunpunt Huiselijk Geweld werden 287 telefonische meldingen genoteerd. In 2011 waren er bij het AMK 627 meldingen kindspoor uit deze regio, waarbij 1215 kinderen betrokken waren. Als we kijken naar de huisverboden en ons richten op onze gemeente, zien we dat over de jaren heen het beeld grillig is voor wat betreft het aantal opgelegde huisverboden. Jaar 2010 2011 2012 2013 (t/m mei) Huisverboden 4 8 4 1 Voorgelegd Huisverboden 4 8 3 - opgelegd Huisverboden níet - - 1 1 opgelegd Huisverboden verlengd 1 4 2 - Doel Hoofddoel van de Wet tijdelijk huisverbod is (verdere) escalatie van huiselijk geweld voorkomen. Verder dient het ook andere daaraan gelieerde doelen: - Betrokkenen beschermen in crisissituaties (ook als er nog geen sprake is van strafbare feiten); - Hulpverlening bieden aan alle betrokkenen; - Bevorderen dat het slachtoffer tot rust kan komen; - Signaal geven dat de samenleving geweld niet accepteert; - Preventie en bestrijding van kindermishandeling verbeteren doordat degene waarvan de dreiging uitgaat uit huis kan worden geplaatst. 1 Vastgesteld door de raad op 10 oktober 2011 2 Signaal vanuit de commissie Bestuur en Maatschappij 4 maart 2013 was niet teveel bureaucratische energie te steken in het formuleren van uitvoeringsplannen. 1
Verantwoordelijkheden Voor het bereiken van de doelen, in het proces naar een oplegging van het tijdelijk huisverbod zijn verschillende partijen betrokken. Elk van de partijen heeft hierin eigen taken en eigen verantwoordelijkheden. Politie De politie zal bij huiselijk geweld altijd doorpakken, dat is het devies, desnoods zonder aangifte. De politie zet in op zoveel mogelijk lik op stuk. De informatie wordt zoveel mogelijk gedeeld met de partners (gemeente, GGD, jeugdzorg) en er wordt zo nodig een huisverbod opgelegd. Voor een huisverbod wordt gebruik gemaakt van het Risicotaxatie Instrument Huiselijk Geweld (RIHG). Dit ingevulde formulier vormt met de tekstuele toelichting in eerste instantie het advies aan de burgemeester. De HovJ geeft bij oplegging van het huisverbod uitleg aan de uithuisgeplaatste over de beroepsmogelijkheid. Als de uithuisgeplaatste beroep wil aantekenen, kan dit dus direct via de HovJ of later via de procesregisseur. Er wordt dan gezorgd voor contact met de piketdienst van advocaten. Gemeente De wet biedt burgemeesters de mogelijkheid preventief een huisverbod op te leggen aan een (potentiële) pleger van huiselijk geweld. De nieuwe wet is een aanvulling op de bestaande activiteiten op het gebied van huiselijk geweld. De burgemeester beschikt hiermee over een middel om in te grijpen bij de dreiging van huiselijk geweld. De burgemeester heeft de volgende concrete bevoegdheden: Mandaat of machtiging verlenen aan de Hulpofficier van Justitie (HovJ) Opleggen huisverbod Verlengen huisverbod Intrekken huisverbod Nadat een huisverbod is opgelegd of verlengd, informeert de burgemeester onverwijld de uithuisgeplaatste, de huisgenoten en een door hem aangewezen hulpverlener. Indien nodig wordt ook Bureau Jeugdzorg geïnformeerd. Na tien dagen loopt het huisverbod af. Instemming van de burgemeester met het advies van het interventieteam om het huisverbod op te heffen is gewenst. De burgemeester verlengt het huisverbod als de dreiging voor betrokkenen voortduurt. De burgemeester trekt het opgelegde huisverbod in als de betrokkene voldoen aan alle criteria. GGD Als er sprake is van huiselijk geweld, kan worden overgegaan tot het opleggen van een huisverbod. Onder regie van de GGD wordt hiertoe een advies opgesteld. Het advies bestaat uit het ingevuld format adviesrapportage interventieteam, de zienswijze van betrokkenen en de conceptbeschikking. Het advies bestaat uit opheffen, verlengen of intrekken van het huisverbod met zo nodig een ingevulde conceptbeschikking. De procesregisseur heeft de betrokkenen gehoord en de concept beschikking opgesteld. De procesregisseur heeft de concept beschikking opgesteld. Dit is de basis waarop overleg plaatsvindt met de gemeente. Dit is ook een moment om nadrukkelijk te spreken over het zorgplan dat moet worden opgesteld tijdens het tijdelijk huisverbod, om tot een situatie te komen van structurele verbetering. De procesregisseur bewaart de dossiers. Na 5 jaar worden de dossiers vernietigd. Burgers en professionals Soms is huiselijk geweld ook eerder waar te nemen dan het moment waarop een slachtoffer de politie belt. Ook hier dus is betrokkenheid en actie van burgers, maar ook professionals (huisarts, leerkracht, sporttrainer etc.) belangrijk. Op verschillende manieren kunnen door verschillende mensen signalen worden opgevangen. Het is zaak dat deze mensen zich, ook bij twijfel, zo spoedig mogelijk wenden tot het steunpunt huiselijk geweld. Momenteel is er een proces gaande waarbij het steunpunt huiselijk geweld en het advies- en meldpunt kindermishandeling tot één loket worden omgevormd, maar de mogelijkheid tot melden blijft natuurlijk. 2
Doelstelling / uitgangspunten Het doel zoals het is geformuleerd in de begroting luidt: Het creëren van een veilige woon en leefomgeving, door het terugdringen van huiselijk geweld en het aantal (woning)inbraken en overvallen. De doelen gesteld bij de invoering van de Wth, dragen bij aan het doel zoals gesteld in de begroting. De aanpak: 1 - Ketenbenadering: met betrokken partners uitvoering geven aan de Wet tijdelijk huisverbod. 2 - Bewustwording Huiselijk geweld versterken, mensen informeren en (hiermee) norm bevestigen. 3 - Andere instrumenten en mogelijke maatregelen ter verbreding van de aanpak van huiselijk geweld. Voor de goede orde, er wórdt al vanaf de invoering adequaat uitvoering gegeven aan de Wet tijdelijk huisverbod. Het huisverbod is een instrument dat zich in de tijd bewezen heeft, daar waar het gaat om directe voorkoming van escalatie van het geweld dat plaatsvindt. Ook in het verdere traject, op de zorgkant, wordt de nodige inzet gepleegd. Als we kijken naar de gestelde doelen voor de Wth kan worden gezegd dat met oplegging van het huisverbod: 1) (verdere) escalatie van geweld wordt voorkomen; 2) Betrokkenen worden beschermd in crisissituaties (met name als er sprake is van strafbare feiten); 3) Wordt bevorderd dat het slachtoffer / de slachtoffers tot rust kunnen komen; 4) Er betere preventie en bestrijding is van kindermishandeling. Er zijn ook nog punten die wellicht voor verbetering vatbaar zijn, waarop geen goed zicht is. Bij punt 2) hierboven genoemd, is er geen goed zicht op of er ook sprake is van bescherming als er nog geen strafbare feiten zijn geconstateerd. Verder is er ook geen goed zicht op of álle betrokkenen de benodigde hulpverlening krijgen. Tot slot wordt met een huisverbod wel een signaal afgegeven dat de samenleving geweld niet accepteert, maar allicht kan hiervoor meer aandacht komen. Uitvoering 1 Ketenbenadering Deze benadering houdt in dat met betrokken partners uitvoering wordt gegeven aan de Wet tijdelijk huisverbod. Zoals eerder in dit stuk aangegeven zijn er verschillende partners betrokken bij de uitvoering van de Wth. Voor een goede uitvoering is het van groot belang dat er goede afstemming is tussen de betrokken partijen. Dit is ook de basis voor elke mogelijke verbetering van de aanpak. Actiepunten: - Inzetten op regieversterking richting GGD als uitvoerende organisatie die zorgt voor de procesregisseur. Hiervoor is het raadzaam aan te sturen op evaluatie van hetgeen gedaan wordt, vanaf het moment van signaleren tot opheffing van een huisverbod. - Inzetten op verwerving van een goede informatiepositie, richting politie en OM om de effectiviteit van de maatregelen te vergroten. Zijn er zaken die in het voortraject beter of anders moeten, om de effectiviteit van het OM te vergroten? - Richting partners de gezamenlijkheid benadrukken en bewust en gericht investeren in bestaande betrokken netwerken ten behoeve van de samenwerking. - Met de GGD bespreken of er mogelijkheden zijn voor onderzoek om: op planmatige wijze informatie uit te zetten voor risicogroepen, gericht hulp te organiseren voor zich incidenten voordoen, de aandacht te versterken voor advisering aan mensen direct betrokken bij huiselijk geweld en voor professionals. 2- Bewustwording huiselijk geweld versterken Actiepunten: - Mensen (nog meer) zelf bewust maken dat ze alert kunnen zijn op situaties van huiselijk geweld. Bij verdachte situaties in de eigen omgeving is het goed melding te toen bij het Steunpunt huiselijk geweld. 3
- Uitzoeken of het mogelijk is op een goede manier, vanuit de regio, aan te sluiten op de landelijke campagnes, zoals momenteel 'Nu is het genoeg' en het vervolg 'Hulp inschakelen heb je zelf in de hand'. - Tijdens de campagneperiode kan een groter beroep worden gedaan op de Steunpunten huiselijk geweld, politie of hulpverlening, omdat meer mensen gaan bellen, dit wordt momenteel goed opgevangen. 3- Andere instrumenten, verbreding aanpak huiselijk geweld Het uitvoering geven aan de Wet tijdelijk huisverbod is maar één instrument ten behoeve van de aanpak van huiselijk geweld. Sinds de oprichting van Steunpunten Huiselijk Geweld is de aanpak van geweld in huiselijke kring steeds verder ontwikkeld. Vanuit het rijk is aangedrongen op regionale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Voor onze regio geldt dat dit heeft geleid tot het formuleren van een regionale visie op geweld in huiselijke kring. Deze visie zal naar verwachting binnenkort ook aan het college worden aangeboden vanuit de afdeling Beleid. Vanuit deze visie zal de bredere aanpak van huiselijk geweld meer aandacht krijgen, met acties die moeten bijdragen aan gestelde doelen. Voor dit uitvoeringsplan is het te vroeg om al acties te formuleren die de visie ondersteunen. Vooruitlopend op de visie is er wel een instrument dat per 1 juli 2013 kan worden geïmplementeerd: Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. Een meldcode beschrijft in 5 stappen wat een professional (bijvoorbeeld huisarts, leerkracht, verpleegkundige, begeleider in de kinderopvang of hulpverlener) moet doen, bij vermoedens van geweld. Organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren stellen een eigen meldcode op, gebaseerd op 5 stappen: Stap 1: in kaart brengen van signalen. Stap 2: overleggen met een collega, evt. raadplegen van het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) of het Steunpunt Huiselijk Geweld. Stap 3: gesprek met de cliënt. Stap 4: wegen van het geweld of de kindermishandeling. Stap 5: beslissen: hulp organiseren of melden. Onderzoek heeft uitgewezen dat het gebruik van een meldcode door professionals leidt tot meer ingrijpen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Het invoeren van de meldcode wordt als actiepunt toegevoegd aan het uitvoeringsplan. Actiepunt: - Implementatie Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. actieverantwoordelijke Afdeling Beleid cluster Maatschappij, Afdeling CZ cluster Openbare Orde en Veiligheid en partners. bestuurlijk verantwoordelijk PFH: burgemeester partners (niet limitatief) Gemeente(n), GGD, politie, O.M, hulpverleningsinstanties, professionals, burgers. tijdpad maart 2011 december 2014 4
Actieprogramma huiselijk geweld Ketenbenadering Actiepunten concreet wie Met betrokken partners uitvoering geven aan de Wet tijdelijk huisverbod vereist regie, samenwerking en afstemming tussen de betrokken partijen. Inzetten op regieversterking richting GGD als uitvoerende organisatie die zorgt voor de procesregisseur. Hiervoor is het raadzaam aan te sturen op evaluatie van hetgeen gedaan wordt, vanaf het moment van signaleren tot opheffing van een huisverbod. Inzetten op verwerving van een goede informatiepositie, richting politie en OM om de effectiviteit van de maatregelen te vergroten. Zijn er zaken die in het voortraject beter of anders moeten, om de effectiviteit van het OM te vergroten? Richting partners de gezamenlijkheid benadrukken en bewust en gericht investeren in bestaande betrokken netwerken ten behoeve van de samenwerking. Met de GGD bespreken of er mogelijkheden zijn voor onderzoek om: op planmatige wijze informatie uit te zetten voor risicogroepen, gericht hulp te organiseren voor zich incidenten voordoen, de aandacht te versterken voor advisering aan mensen direct betrokken bij huiselijk geweld en voor professionals. Wth meenemen in gesprekken i.h.k.v. (versterking van) het opdrachtgeverschap. Goed in gesprek blijven met betrokken partijen om het proces optimaal te maken / houden. Goed in gesprek blijven met betrokken partijen om het proces optimaal te maken / houden. In gesprek met GGD en SHG om mogelijkheden te bespreken. (Wellicht meenemen in het proces van de nieuwe regiovisie.) Beleid / OOV / GGD / politie OOV / afd. Beleid / GGD / politie / OM OOV / afd. Beleid / GGD / politie / OM Beleid / OOV / SHG / GGD 5
Bewustwording Actiepunten concreet wie het treffen van Maatregelen om onveiligheid te voorkomen of gevolgen ervan te verminderen. Mensen (nog meer) zelf bewust maken dat ze alert kunnen zijn op situaties van huiselijk geweld. Bij verdachte situaties in de eigen omgeving is het goed melding te toen bij het Steunpunt huiselijk geweld. Uitzoeken of het mogelijk is op een goede manier, vanuit de regio, aan te sluiten op de landelijke campagnes, zoals momenteel 'Nu is het genoeg' en het vervolg 'Hulp inschakelen heb je zelf in de hand'. In overleg met SHG en communicatie kansen en effectiviteit bespreken van communicatiemogelijkheden als websites, folders, advertenties e.d. In overleg met SHG en communicatie aansluiting bespreken. SHG / Beleid / OOV / Communicatie / OOV / Communicatie / Beleid / SHG Tijdens de campagneperiode kan een groter beroep worden gedaan op de Steunpunten huiselijk geweld, politie of hulpverlening, omdat meer mensen gaan bellen, dit wordt momenteel goed opgevangen. Dit is al het geval. Mogelijk goed dit ook te communiceren. SHG / politie / hulpverlening Ander instrument Actiepunt concreet wie De meldcode kan bijdragen aan eerder signaleren van huiselijk geweld, is breder dan alleen voor inzet van de Wth. Implementatie Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. SHG is de eerst aangewezene de implementatie te verzorgen. SHG zal op betrokken partners moeten kunnen rekenen. SHG / gemeente / leerplicht / gezondheidszorg / CWI 6