De Zeeuwse Lagune Ruimtelijk Landschappelijke Beoordeling van een Stedenbouwkundig Ontwerp Cor Geluk 20 februari 2018 Aanleiding: Op verzoek van de gemeente Noord Beveland is door Juurlink+Geluk een ruimtelijk landschappelijke second opinion uitgevoerd op het stedenbouwkundig ontwerp zoals omschreven door Rho in het document: Noord Beveland, De Zeeuwse Lagune, Ruimtelijke Onderbouwing dd 11-09-2017. Locatie: De locatie van de beoogde ontwikkeling van recreatiewoningen is gelegen in het Veerse Meer, in de noord-westhoek, direct langs de Veerse Dam met rijksweg N57. Beschrijving van het ontwerp: Het stedenbouwkundig ontwerp bestaat uit de creatie van vier nieuwe eilanden (een hoofdeiland en drie kleinere eilanden) met een totale omvang van 1,7 ha. en daarnaast 1 ha. Natte onderdelen. Op het hoofdeiland komen drie gebouwen met vier bouwlagen met een bouwhoogte van zo n 15m. Aan de zuidzijde liggen drie kleinere eilanden met 9 recreatie woningen die een hoogte hebben van zo n 6,5m. In het totaal bedraagt het programma: 45 hotel appartementen, 51 recreatie appartementen, 9 recreatie woningen, een restaurant van 550 m2 + terras en 19 ligplaatsen. Beoordeling: Deze ruimtelijk landschappelijke beoordeling is bekeken vanuit verschillende schaalniveaus: 1
1. De Zeeuwse Kust In 2016 is er invulling gegeven door bureau Strootman Landschapsarchitecten over de perceptie van de Nederlandse Kust als basis voor Het Kustpact, wat is ondertekend in februari 2017. Hierin worden de kernwaarden van de kust als volgt omschreven: de zee, het strand, de badplaatsen, de duinen en de waterwerken, wordt hoog gewaardeerd door bewoners en bezoekers. Het vrije uitzicht, het gevoel van vrijheid, het water, de zon, de zilte wind, het geluid, de geur, het vermaak, de natuur, de rust en de ongereptheid maken de kust voor veel verschillende mensen aantrekkelijk. Een van de kernwaarden van de Zeeuwse kust is de afwisseling en contrast tussen de beleving van het eiland en het water. Deze beleving wordt opgedaan vanuit de verbindende dammen. Iedere toevoeging aan dit landschap zal het contrast op zijn minst moeten vergroten. Als je het contract tussen land en water en de afwisseling van land en voormalige zeearmen wilt versterken, moet je recreatiewoningen op het land bouwen, niet op een eilandje in het water. Als je het contrast tussen het land en de verbindende dammen wilt behouden en versterken, moet de overgang van dam naar land herkenbaar zijn, met een duidelijke punt waar ze elkaar ontmoeten. Een eilandje in de oksel vertroebelt dat. Het voorliggende ontwerp nivelleert daarmee de gewenste contrasten en is daarmee een aantasting op de Zeeuwse kernwaardes (zie illu 1). Opvallend is daarbij hoeveel huisjesterreinen er reeds langs de kust al zijn gerealiseerd. Het is valide het voorliggend voorstel te beoordelen in de reeks van ontwikkelingen die direct aan de kust al zijn gerealiseerd zoals het bungalowpark De Banjaard wat een kilometer verderop ligt. Het Zeeuwse kust gevoel is niet gebaat bij een aaneenschakeling van huisjes terreinen. Een verdere ontwikkeling zou meer voor de hand liggen in het binnenland waarbij gebruik gemaakt kan worden van de Zeeuwse landschappelijke kernkwaliteiten zoals verwoord in de structuurvisie van de provincie Zeeland en opgenomen in Het Kustpact. 2
2. De beleefbaarheid van het open water. De Veerse Dam heeft een lengte van zo n 1200m. Aan de zeezijde van de dam heeft op natuurlijke wijze verzanding plaatsgevonden. De binnenzijde van de dam grenst direct aan het water. Hier is de beleving van het contrast het grootst. Uitgerekend aan deze zijde wordt de serie van nieuwe eilanden gerealiseerd. Dat is dus precies op de plaats waar je het niet zou willen (zie illu2). De beleving van openheid wordt grotendeels ervaren door automobilisten die hier een maximum snelheid van 100 km/uur rijden. De ervaring van openheid vindt daarmee vaak plaats in een tijdsbestek van 1 minuut. Het bebouwingsvoorstel reduceert deze ervaring nog verder. Denkend vanuit de kernwaarden zou je juist verwachten dat er voorstellen komen die de zuidzijde van de dam maximaal open houden. De ontwerpers lijken zich bewust van deze gevoeligheid en introduceren op de eilanden twee zichtlijnen van 20 meter. Deze zichtlijnen staan echter haaks op de Dam en zijn daarmee alleen waar te nemen door overstekende fietsers en voetgangers. Automobilisten zullen de zichtlijnen niet ervaren. In een recent uitgevoerd onderzoek van de LU Wageningen wordt vermeld dat op wegen waar 80 km/u gereden mag worden een maximale zichthoek geldt van 45 graden. Om doorzicht te kunnen beleven geldt een tijd van minimaal 8-9 seconden, daar hoort een breedte bij van zo n 200m (zie bijlage 1). Bovendien worden er rondom de bebouwing ook steigers en aanlegplaatsen voorzien waarmee de gecreëerde zichtlijnen direct weer worden geblokkeerd. 3
3. De introductie van het fenomeen eiland Een belangrijke onderbouwing voor het ontwerp is de introductie van het fenomeen eiland. Voorgesteld wordt deze ontwikkeling te zien als het 18e eiland in het Veerse Meer. Over de positie en vormgeving van het nieuwe eiland vallen echter wel een aantal zaken op die niet goed passen bij de overige eilanden, die overigens soms als eiland maar voor het grootste deel voormalige zandplaten zijn (Schutteplaat, Mosselplaat, etc.). Kijkend naar het landschaps- en structuurplan van Nico de Jonge (1962) valt op dat er een duidelijke schaalsprong in het Veerse Meer is waar te nemen met een toenemende maat van water richting de kust. Vanuit die optiek is het onlogisch aan schaalverkleining te doen aan de kustzijde, dit zou je eerder aan de zuidzijde van Veere verwachten (zie illu 3). Ook de positie van de eilanden in het open water is van belang. De beleving van het open water staat centraal. Dat betekent dat de afstand van het eiland tot het vaste land zodanig moet zijn dat in de beleving de grootsheid van het water dominant is. In het voorliggende voorstel is dat niet het geval. De eilanden verkleinen hiermee het gevoel van openheid. 4
4. Hoogte en verhouding Omdat er zo nadrukkelijk aansluiting wordt gezocht bij de overige platen in het Veerse Meer is het ook belangrijk te kijken naar verhoudingen van massa en ruimte, en de hoogte van de massa. Om te beginnen valt op dat de platen (het woord zegt het al) weinig reliëf kennen en relatief vlak zijn. De hoogte wordt vooral gemaakt door landschappelijke beplanting. In het voorliggende voorstel valt op dat hoogtes juist wel met reliëf van zandlichamen wordt gemaakt en wel zo hoog (15 meter) dat iedere ruimtelijk vergelijking met de andere platen misplaatst is. Het verstoppen van een appartementengebouw van vier verdiepingen onder een grondtalud op een eiland levert nieuwe landschappelijke beelden op die beter kunnen worden aangeduid als een groene rots met een beeldtaal die dichtbij andere artificiële ingrepen ligt zoals het hoofdkantoor van BP in Europoort. Het voorliggende ontwerp kan hiermee niet worden aangeduid als een vanzelfsprekende toevoeging aan de Zeeuwse kust. 5
Project voorstel in relatie tot de Verordening Ruimte, provincie Zeeland Gelet op de voorgaande bevindingen is het beoordeelde ontwerp niet in overeenstemming met de Verordening ruimte van de provincie Zeeland. Daarin staat de bescherming van het landschap namelijk centraal. In de verdere toelichting van de verordening ruimte wordt gesteld dat de landschappelijke en cultuurhistorische waarden van de gronden of elementen niet significant mogen worden aangetast door nieuwe ontwikkelingen. Concreet gaat het hier om het gehele Veerse Meer en de gehele Veerse Dam. Het beoordeelde voorstel leidt tot een significante aantasting van deze beschermde waarden. Verder stelt de Verordening Ruimte dat een ontwikkeling niet mag leiden tot een significante aantasting zijn van de samenhang tussen gronden en elementen. In ons geval gaat het om het ensemble van Veerse Meer en de Veerse Dam. Ook deze waarde wordt met voorliggend voorstel significant aangetast. Bijlage 1: zichthoek en breedte van zichtlijnen vanuit het perspectief van een automobilist op een provinciale weg. 6