Provincie Groningen. Betrekken van inwoners bij de provinciale politiek Eerste verkenning van doelgroepen

Betrekken van inwoners bij de provinciale politiek Eerste verkenning van doelgroepen Provincie Groningen Rapportage Auteurs: Bram van der Lelij, Selina Kroesemeijer, Femke Konings Project Z7950 2-9-2016

Inhoudsopgave Achtergrond, doelen probleemstelling Pagina 3 Methode en opzet Pagina 5 Resultaten Pagina 8/52 Bijlage Pagina 53/55 Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 2

Achtergrond Op verzoek van provincie Groningen, in naam van Krista van der Lugt en Nettie Engels, heeft Motivaction International B.V. een onderzoek uitgevoerd om te adviseren over doelgroepen voor politieke betrokkenheid bij de provincie. Aanleiding De opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen staat al jaren onder druk. Bij de laatste verkiezingen, in 2015, ging 53 procent van de stemgerechtigde Groningers naar de stembus. Provinciale Staten realiseren zich dat het tij niet gekeerd zal worden door direct voorafgaand aan de volgende verkiezingen een campagne te houden. In plaats daarvan is het kansrijker inwoners van de provincie over een langere termijn, en permanent bij de provinciale politiek trachten te betrekken. Als inwoners daadwerkelijk sterker bij de politiek betrokken raken, zal de oproep om te gaan stemmen in de komende verkiezingsperiode ook meer effect gaan sorteren. Provinciale Staten hebben daarom een motie aangenomen, waarin de commissaris van de Koning wordt opgeroepen een voorstel te doen voor een meerjarige opkomstbevorderende campagne. Organisatie De commissaris van de Koning in Groningen, René Paas, is verantwoordelijk voor de uitvoering van de motie. De Statengriffie ondersteunt, adviseert en is aanspreekpunt. Deze rapportage bevat de resultaten van de eerste fase van het traject waarin op basis van recent data inzichten worden gecreëerd over relevante doelgroepen voor provincie Groningen. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 3

Doel- en probleemstelling Doelstelling De doelstelling van het onderzoek formuleren we als volgt: Provinciale Staten handvatten bieden om inwoners van provincie Groningen meer te betrekken bij de politiek. Op basis daarvan streeft Provinciale Staten naar een hogere opkomst bij de volgende Provinciale Statenverkiezingen in 2019. Probleemstelling We gaan uit van de volgende probleemstelling: Welke doelgroepen kunnen worden onderscheiden in de Nederlandse bevolking op basis van leeftijd en opleiding, en hoe staan deze doelgroepen in het leven? Hoe staan de doelgroepen tegenover de (provinciale) politiek en tegenover stemmen? Hoe groot zijn deze doelgroepen in provincie Groningen en in diverse gemeenten in de provincie? Hoe kan gestimuleerd worden dat zoveel mogelijk inwoners betrokken zijn bij de provinciale politiek en gaan stemmen bij de volgende Provinciale Statenverkiezingen? Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 4

Methode en opzet Dit onderzoeks- en adviestraject bestaat uit 6 fasen: Fase 1: Verkenning van doelgroepen Fase 2: Ideeën genereren om burgers bij de politiek te betrekken Fase 3: 0-meting politieke betrokkenheid en opkomstintentie Groningers, en toetsen eerste ideeën Fase 4: Uitwerken meest kansrijke ideeën Fase 5: Implementatie van ideeën Fase 6: Monitoring politieke betrokkenheid en opkomstintentie Groningers Dit rapport bevat de resultaten uit Fase 1: Verkenning van doelgroepen. De inzichten in dit rapport zijn tot stand gekomen door middel van recent data analyses op de database van Motivaction. Deze database bevat diverse onderwerpen., waaronder sociale waarden en kijk op het leven, politieke betrokkenheid en maatschappelijk thema s. De gegevens in de database zijn representatief voor de Nederlandse bevolking. Provincie Groningen heeft een aantal onderwerpen uit de database gekozen voor analyse in dit rapport. Het rapport is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 1: Profielschets en verdeling doelgroepen in Groningen Pagina 8 t/m 39 Hoofdstuk 2: Houding tegenover de politiek Pagina 40 t/m 46 Hoofdstuk 3: Provinciale thema s Pagina 47 t/m 53 Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 5

Leeswijzer (1/2) In dit rapport worden de doelgroepen apart beschreven en steeds afgezet tegenover gemiddeld Nederland. Hieronder zetten wij uiteen hoe de resultaten worden beschreven: Verschillen tussen doelgroepen: We beschrijven alleen kenmerken waarop de doelgroepen statistisch significant en in voldoende mate van elkaar verschillen (uitgaande van circa 5% verschil of meer). Gemiddelden: Indien we geen percentages rapporteren, maar te maken hebben met stellingen of schalen waarover een gemiddelde is berekend, bepalen we aan de hand van het gemiddelde of het betreffende kenmerk voldoende afwijkt om te worden opgenomen in het resultatenrapport. Bij een vier- of vijfpuntschaal gaan we dan uit van een verschil met totaal Nederland van minimaal circa 0,2. Beschrijving van het resultaat: Indien we een verschil opnemen, gaan we zowel in op de score van de doelgroep als de score van de hele Nederlandse bevolking. Bijvoorbeeld: 80 procent van de doelgroep interesseert zich voor een bepaald thema tegenover 40% van de bevolking. Daarbij wordt altijd eerst het percentage van de doelgroep genoemd en daarna het percentage van de Nederlandse bevolking als geheel. Hoogst scorende resultaten: Daar waar dit relevant is, laten we ook de top-3 of top-5 van resultaten zien, ongeacht of dit kenmerk vaker voorkomt in de doelgroep. De resultaten zijn afkomstig uit databases van Motivaction en worden ook in de vorm van Excel-tabellen opgeleverd. De meeste gegevens zijn afkomstig uit onderzoek uit de jaren 2011 tot en met 2014. Deze periode is gekozen omdat deze data recent genoeg zijn en we met deze jaren samen voldoende grote groepen voor betrouwbare analyses hebben. Voor enkele resultaten hebben we oudere data of een andere bron gebruikt omdat de onderwerpen niet aanwezig waren in de database tussen 2011 tot en met 2014. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 6

Leeswijzer (2/2) In overleg met provincie Groningen is gekozen voor een zestal doelgroepen op basis van sociodemografische gegevens opleidingsniveau en leeftijd: Jongeren van 15 tot en met 35 jaar op HBO/WO niveau Jongeren van 15 tot en met 35 jaar op lager niveau Personen tussen 36 en 50 op HBO/WO niveau Personen tussen 36 en 50 op lager niveau Personen ouder dan 50 op HBO/WO niveau Personen ouder dan 50 op lager niveau Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 7

Resultaten Hoofdstuk 1: Profielschets en verdeling doelgroepen in Groningen Hoofdstuk 2: Houding tegenover de politiek Hoofdstuk 3: Provinciale thema s Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 8

Resultaten verdeling groepen in Groningen In provincie Groningen is de verdeling van de doelgroepen zoals hieronder getoond. In totaal is 23%* HBO of WO opgeleid en heeft 77% een lagere of middelbare opleiding genoten. Groningen wijkt hierin minimaal af van Nederland totaal. Groningen Jongeren tot en met 35 jaar op HBO/WO niveau 9% 7% Nederland totaal Jongeren tot en met 35 jaar op lager niveau 27% 25% Personen tussen 36 en 50 op HBO/WO niveau 6% 8% Personen tussen 36 en 50 op lager niveau 19% 20% Personen ouder dan 50 op HBO/WO niveau 9% 9% Personen ouder dan 50 op lager niveau 31% 32% * De drie groepen lager/middelbaar opgeleiden in de tabel lijken op te tellen tot 24% maar dat komt door afrondingsverschillen. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 9

Resultaten verdeling groepen in Groningen Op de volgende pagina s wordt beschreven hoe de doelgroepen verdeeld zijn in de gemeenten in de provincie Groningen. Doordat we hier op erg gedetailleerd in de data moesten inzoomen, hebben we niet voor alle gemeenten de doelgroepen in kaart kunnen brengen. Afhankelijk van de grootte van de gegevens in de beschikbare database hebben wij de gemeenten niet, deels of volledig geanalyseerd. Leeswijzer (ook in de kaart hiernaast weergegeven): Gemeenten met een n<50 zijn niet geanalyseerd. X i V Gemeenten met een n=50 tot 100 behandelen we als indicatief. Alleen de 2 grootste groepen worden genoemd, zonder percentages. 100+ analyse, alle doelgroepen worden met percentages en significante verschillen weergegeven. i i V V i i V X i V V i i i i i V i V V V X i Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 10

Resultaten verdeling groepen in Groningen V In onderstaande tabel staat de verdeling van de groepen weergegeven per gemeente van welke wij 100 of meer waarnemingen in onze database hebben. Voor iedere gemeente tellen de percentages op tot een totaal van 100%. Jongeren tot 35 jaar op HBO/WO niveau Jongeren tot 35 jaar op lager niveau Personen tussen 36 en 50 op HBO/WO niveau Personen tussen 36 en 50 op lager niveau Personen ouder dan 50 op HBO/WO niveau Personen ouder dan 50 op lager niveau Delfzijl 1% 15% 4% 32% 9% 40% Groningen (gemeente) 20% 35% 7% 11% 10% 17% Hoogezand-Sappemeer 3% 25% 4% 26% 6% 35% Leek 2% 30% 9% 26% 11% 22% Stadskanaal 2% 28% 3% 26% 4% 38% Veendam 4% 19% 6% 22% 6% 42% Zuidhorn 3% 25% 7% 12% 12% 41% Eemsmond 6% 22% 4% 17% 9% 43% Oldambt 3% 25% 4% 25% 7% 36% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Oranje: percentages die oranje weergegeven zijn, zijn significant lager dan het totaal van de provincie Groningen. Groen: percentages die groen weergegeven zijn, zijn significant hoger dan het totaal van de provincie Groningen. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 11

Resultaten verdeling groepen in Groningen Gemeente Grootste groep(en) Tweede grootste groep(en) Appingedam De Marne Grootegast Haren Loppersum Marum Menterwolde Pekela Slochteren Ten Boer Vlagtwedde i In deze tabel staat weergegeven welke groepen het grootst zijn in de gemeenten van welke wij tussen de 50 en 100 waarnemingen in onze database hebben. Wanneer groepen even groot zijn, worden ze in hetzelfde vak weergegeven. Vanwege de kleine steekproefomvang kunnen we geen uitspraken doen over de grootte van de groepen en significante verschillen. Winsum Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 12

Resultaten verdeling groepen in Groningen Figuur: grootste van zes doelgroepen per gemeente 51 jaar of ouder en een lager opleidingsniveau 36-50 jaar en een lager opleidingsniveau 15-35 jaar en een lager opleidingsniveau X i V Gemeenten met een n<50: niet geanalyseerd. Gemeenten met een n=50 tot 100: resultaten zijn indicatief. Gemeenten met n=100 of meer: resultaten zijn meest betrouwbaar Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 13

Resultaten profielschets jongeren tot en met 35 jaar op HBO/WO niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie De man-vrouwverdeling binnen deze Vaker dan gemiddeld hebben zij een Vaker dan gemiddeld woont deze groep wijkt niet af van het Nederlands gemiddelde (ca. 50% man en 50% huishoudinkomen van minder dan 12.700 (12% vs. 6%). groep thuis bij hun ouders (29% vs. 13%). vrouw). Minder vaak is men getrouwd of woont men samen (48% vs. 62%). Vaker dan gemiddeld woont deze doelgroep in stedelijk tot zeer stedelijke gebieden (58% vs. 48%). Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit De gemiddelde leeftijd is 27 jaar, dit is Men werkt vaker fulltime (40% vs. Deze groep wijkt niet af van significant hoger dan de lager opgeleide jongeren (24 jaar). 32%). Ook is men vaker student met een bijbaan (26% vs. 9%). Deze doelgroep werkt bovengemiddeld vaak in de sector zakelijke dienstverlening (10% vs. 5%) Men werkt vaker als consultant (13% vs. 7%). Nederland als geheel, als het gaat om etniciteit. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 14

Resultaten profielschets jongeren tot en met 35 jaar op lager niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie De man-vrouwverdeling binnen deze Vaker dan gemiddeld heeft deze Vaker dan gemiddeld woont deze groep wijkt niet af van het Nederlands gemiddelde (ca. 50% man en 50% groep een huishoudinkomen van beneden modaal (45% vs. 38%). groep thuis bij hun ouders (46% vs. 13%). vrouw). Men is minder vaak getrouwd of samenwonend (35% vs. 62%). De mate van verstedelijking wijkt niet af van de rest van Nederland. Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit De gemiddelde leeftijd van deze Vaker dan gemiddeld is deze Binnen deze doelgroep vallen meer groep is 24 jaar, dat is significant jonger dan de hoger opgeleide doelgroep student met een bijbaan (28% vs. 9%). allochtone jongeren (31% vs. 20% gemiddeld Nederland). jongeren (27 jaar). Vaker dan gemiddeld werken zij in de Met name Turken zijn horeca (12% vs. 5%). oververtegenwoordigd (10% vs. 5% binnen Nederland als geheel). Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 15

Resultaten profielschets personen tussen 36 en 50 op HBO/WO niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie De man-vrouwverdeling binnen deze Deze groep verdient vaker dan Vaker dan gemiddeld is men binnen groep wijkt niet af van het Nederlands gemiddelde (ca. 50% man en 50% gemiddeld een boven modaal huishoudinkomen (46% vs. 22%). deze doelgroep getrouwd of woont men samen (78% vs. 62%). vrouw). De mate van verstedelijking wijkt niet af van het Nederlandse totaal. Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit De gemiddelde leeftijd van deze Deze groep werkt vaker dan gemiddeld Deze groep wijkt niet af van doelgroep is 43, dat wijkt niet af van fulltime (52% vs. 32%) of parttime (33% Nederland als geheel, als het gaat om de lager opgeleiden in deze vs. 24%). etniciteit. leeftijdscategorie. Zij werken vaker in het onderwijs (13% vs. 7%) en de zakelijke dienstverlening (12% vs. 5%). De functietypes consultant (15% vs. 7%) en management (11% vs. 5%) komen vaker voor in deze groep dan gemiddeld. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 16

Resultaten profielschets personen tussen 36 en 50 op lager niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie De man-vrouwverdeling binnen deze Deze groep verdient vaker dan Vaker dan gemiddeld Nederland zijn groep wijkt niet af van het Nederlands gemiddelde (ca. 50% man en 50% gemiddeld ongeveer een modaal inkomen (36% vs. 23%). mensen in deze doelgroep getrouwd of wonen zij samen (72% vs. 62%). vrouw). Deze doelgroep woont iets vaker in weinig stedelijke gebieden (24% vs. 21%). Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit De gemiddelde leeftijd van deze Vaker dan gemiddeld werkt deze Deze groep wijkt niet af van doelgroep is 43, net als bij de hoger opgeleiden in deze leeftijdscategorie. groep fulltime (44% vs. 32%) of parttime (34% vs. 24%). Meer mensen in deze groep werken in de industriële sector (12% vs. 8%). Vaker dan gemiddeld werkt men in de functiegroep productie (21% vs. 14%). Nederland als geheel, als het gaat om etniciteit. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 17

Resultaten profielschets personen ouder dan 50 op HBO/WO niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie Deze doelgroep wijkt qua manvrouwverdeling af van het Nederlands gemiddelde en bestaat uit meer mannen (60% vs. 50%) dan vrouwen (40% vs. 50%). Deze groep heeft vaker dan gemiddeld een boven modaal huishoudinkomen (48% vs. 22%). Ook verdient men vaker dan gemiddeld een inkomen van meer dan 78.500,- bruto per jaar (17% vs. 5%). Vaker dan gemiddeld (73% vs. 62%) is deze doelgroep getrouwd of woont samen. De mate van verstedelijking wijkt voor deze doelgroep niet af van het gemiddelde. Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit De gemiddelde leeftijd van deze doelgroep is 60 jaar, dat is jonger dan de groep lager opgeleiden van 50 jaar en ouder. Men is vaker gepensioneerd (28% vs. 14% Nederland totaal). Men werkt vaker in de sectoren gezondheidszorg (22% vs. 17%), onderwijs (19% vs. 7%) en overheid (15% vs. 8%). Vergeleken met Nederland als geheel bevat deze doelgroep meer autochtone Nederlanders (87% vs. 80%). Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 18

Resultaten profielschets personen ouder dan 50 op lager niveau Sociodemografie Geslacht Inkomen Woonsituatie Binnen deze groep heeft men vaker een inkomen dat beneden modaal is (51% vs. 38% in Nederland in totaal). Deze doelgroep wijkt qua manvrouwverdeling af van het Nederlands gemiddelde en bestaat uit meer vrouwen (54% vs. 50%) dan mannen (46% vs. 50%). Vaker is men binnen deze doelgroep getrouwd of woont men samen (71% vs. 62%). Deze groep is vaker alleenstaand (28% vs. 23%). Deze doelgroep is minder vaak woonachtig in zeer stedelijke gebieden (15% vs. 20%). Leeftijd Beroepssituatie Etniciteit Gemiddeld is men in deze doelgroep Deze groep is vaker gepensioneerd Vergeleken met Nederland als geheel 63 jaar, dat is ouder dan de groep dan gemiddeld (39% vs. 14%). bevat deze doelgroep meer hoger opgeleiden van 50 jaar en Het functietype productie (20% vs. autochtone Nederlanders (86% vs. ouder. 14%) is oververtegenwoordigd in deze doelgroep. 80%). Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 19

Resultaten sociale milieus op basis van Mentality Motivaction voert sinds 1997 jaarlijks representatief onderzoek uit onder Nederlanders van 15 tot 80 jaar. Deze onderzoeken liggen ten grondslag aan het Mentality-model en worden gebundeld in de Mentality-database. In dit onderzoek worden vragen voorgelegd over allerlei onderwerpen, waaronder waardenoriëntaties, interesses, cultuurparticipatie, vrijetijdsbesteding en mediagebruik. De milieus met hun eigen karakteristieke waardenprofielen kunnen globaal worden ingedeeld aan de hand van drie waardenoriëntaties die bepalend zijn voor de horizontale as van de milieu-index: een traditionele waardenoriëntatie die zich kenmerkt door de waarde behouden ; een moderne waardenoriëntatie die zich kenmerkt door de waarden bezitten en verwennen ; een postmoderne waardenoriëntatie die zich kenmerkt door de waarden ontplooien en beleven. De verticale as van de milieu-index is samengesteld op basis van de sociaal-economische status. Op de volgende pagina s worden de Mentality-milieus visueel geïntroduceerd aan de hand van een moodboard, die ieder voorzien is van een korte beschrijving van het milieu en enkele kenmerkende waarden. Verhouding Nederlanders 15-80 jaar naar Mentality (12,9 miljoen) traditionele burgerij 13% nieuwe conservatieven 8% moderne burgerij 22% kosmopolieten 13% postmaterialisten opwaarts 9% mobielen 15% postmoderne hedonisten 10% gemaksgeoriënteerden 10% Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 20

Resultaten typering sociale milieus Nieuwe conservatieven De liberaal conservatieve maatschappelijke bovenlaag die alle ruimte wil geven aan technologische ontwikkeling, behoudend is ten aanzien van sociale en culturele vernieuwing. Familietradities, verantwoordelijk, sober, kwaliteit, betrouwbaar, zo heurt het Kosmopolieten De open en kritische wereldburgers die postmoderne waarden als ontplooien en beleven integreren met moderne waarden als maatschappelijk succes, materialisme en genieten. Nieuwsgierig, brede interesse, statusgericht, esthetisch, presteren, gejaagd, de wereld is mijn speelveld Postmaterialisten De maatschappijkritische idealisten die zichzelf willen ontplooien, stelling nemen tegen sociaal onrecht en opkomen voor het milieu. Maatschappelijk betrokken, balans lichaam en geest, bewust leven, verbeter de wereld, begin bij jezelf Postmoderne hedonisten De pioniers van de beleveniscultuur, waarin experiment en het breken met morele en sociale conventies doelen op zichzelf zijn geworden. Individualist, vrijheid en onafhankelijkheid, tolerantie, ervaring belangrijker dan bezit, never a dull moment Traditionele burgerij De moralistische, plichtsgetrouwe en op statusquo gerichte burgerij die vasthoudt aan tradities en materiële bezittingen. Omdat het zo hoort, fatsoen, veiligheid, rust, reinheid en regelmaat, wat de boer niet kent. Moderne burgerij De conformistische, statusgevoelige burgerij die het evenwicht zoekt tussen traditie en moderne waarden als consumeren en genieten. Gezelligheid, zekerheid, erbij horen, genieten, comfort, doe maar gewoon Gemaksgeoriënteerden De impulsieve consument die in de eerste plaats streeft naar een onbezorgd, plezierig en comfortabel leven. Leef bij de dag, plezier maken, consumptiegericht, geen gedoe, wie nu leeft Opwaarts mobielen De carrièregerichte individualisten met een uitgesproken fascinatie voor sociale status, nieuwe technologie, risico en spanning. Work hard, play hard, iets bereiken, risico en spanningszoekers, if you got it, flaunt it Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 21

Resultaten Nieuwe conservatieven Nieuwe conservatieven Ambities Vasthouden aan traditionele normen en waarden Beschermen van sociale status Maatschappij en politiek Hiërarchisch Kritisch Politiek en historisch geïnteresseerd Interesse in technologische ontwikkeling Werken en presteren Verschaft identiteit Superieur aan privé Sociale relaties Hiërarchisch Centrale rol familierelaties en tradities Leefstijl en kernwaarden Kunst en cultuur Risicomijdend Hechten aan etiquette Formeel Exclusief Cultureel Opwindend Rationeel Zakelijk Zoals het hoort Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 22

Nieuwe conservatieven 23

Resultaten Traditionele burgerij Traditionele burgerij Ambities Vasthouden aan traditionele normen en waarden Gezin als hoeksteen van de samenleving Rustig en harmonieus leven Maatschappij en politiek Maatschappelijk betrokken Solidair zijn met minderheden en betrokken bij het milieu Lokaal georiënteerd Acceptatie van autoriteit en regels Werken en presteren Ondergeschikt aan gezinsleven Gedisciplineerd Sociale relaties Gezin en familie staan centraal Harmonie zoeken, oriëntatie op gelijkgestemden Traditionele rolverdeling Leefstijl en kernwaarden Plichtsbesef Orde, regelmaat en discipline Risicomijdend Sober en spaarzaam Gericht op passief vermaak Prijsbewust Fatsoen Sociaal Respect Gewoon Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 24

Traditionele burgerij 25

Resultaten Kosmopolieten Kosmopolieten Ambities Maatschappelijk succes Zelfontplooiing Sociaal bewogen Maatschappij en politiek Kritische wereldburger Internationaal georiënteerd Maatschappelijk en politiek geïnteresseerd Tolerant Werken en presteren Zoekt intellectuele verrijking en diepgang Centrale drijfveer Doelgericht en ambitieus Inkomensverbetering Verschaft identiteit en status Sociale relaties Netwerker Gericht op gelijkgestemden Leefstijl en kernwaarden Consumptiegericht Nieuwsgierig Impulsief en avontuurlijk Statusgevoelig, gehecht aan etiquette Kunst en cultuur Ontplooien Genieten Beleven Open Esthetisch Autonoom Sociaal Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 26

Kosmopolieten 27

Resultaten Moderne burgerij Moderne burgerij Ambities Balans vinden tussen traditionele normen en waarden en verandering Status en aanzien verwerven Geld hebben Regelmatig leven Gelukkig gezinsleven Maatschappij en politiek Verlangen naar autoriteit en regels Verlangen naar erkenning en waardering Werken en presteren Zekerheid Inkomen én uitdaging Hoger opkomen geen doel Sociale relaties Gezin en familie staan centraal Traditionele rolverdeling Leefstijl en kernwaarden Regelmatig leven en conformistisch Consumptie- en vermaakgericht Lokaal georiënteerd Wil niet geconfronteerd worden met effect eigen handelen Genieten en gezelligheid Zekerheid Vertrouwen Conformistisch en risicomijdend Materialistisch en statusgevoelig Erbij willen horen, niet opvallen Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 28

Moderne burgerij 29

Resultaten Postmaterialisten Postmaterialisten Ambities Zelfontplooiing Solidair zijn en sociaal bewogen Opkomen voor het milieu Maatschappij en politiek Maatschappijkritische idealisten Stelling nemen tegen sociaal onrecht Opkomen voor het milieu Maatschappelijk en politiek geëngageerd Reflectief en kritisch Solidair en tolerant Internationaal geïnteresseerd Werken en presteren Balans zoeken tussen werken en privéleven Maatschappelijk nuttig zijn Sociale relaties Individualistisch Partners hebben eigen vriendenkring Leefstijl en kernwaarden Planmatig en principieel Niet consumptie- en vermaakgericht Sober en tweedehands Kunst en cultuur Maatschappijkritisch Milieubewust en idealistisch Innerlijke harmonie Zinvol leven Iets bijdragen aan de maatschappij De wereld zien Compassie Aandacht voor immateriële waarden Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 30

Postmaterialisten 31

Resultaten Gemaksgeoriënteerden Gemaksgeoriënteerden Ambities Materiële rijkdom Vrij zijn en gemakkelijk leven Vermaak Maatschappij en politiek Weinig interesse Verlangen naar erkenning en waardering Werken en presteren Weinig ambitie Geen vastigheid of verantwoordelijkheid Sociale relaties Individualistisch Gezinsideaal Leefstijl en kernwaarden Passief en impulsief, gericht op het hier en nu Informeel Materialistisch en consumptiegericht Vermaak- en ervaringsgericht Hechten aan uiterlijk vertoon Luxe Opvallend Trots Comfortabel Onbezorgd Plezier hebben Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 32

Gemaksgeoriënteerden 33

Resultaten Postmoderne hedonisten Postmoderne hedonisten Ambities Vrij zijn Leven in het hier en nu Nieuwe ervaringen opdoen Onafhankelijk zijn Maatschappij en politiek Weinig betrokken Tolerant Gelijke kansen Werken en presteren Geen centrale rol Ondergeschikt aan privé Alle inkomensniveaus Sociale relaties Individualistisch Vrienden belangrijker dan familie Leefstijl en kernwaarden Impulsief Avontuurlijk Vrijblijvend ('anything goes') Kunst en (populaire) cultuur Ervaringsgericht Eigenwijs en intuïtief Innovatief en trendsettend Extravert Esthetisch Vrijheid en onafhankelijk zijn Ervaring belangrijker dan bezit Never a dull moment Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 34

Postmoderne hedonisten 35

Resultaten Opwaarts mobielen Opwaarts mobielen Ambities Carrière maken Sociale status verwerven Vrij zijn van traditie en plichten Maatschappij en politiek Open staan voor vernieuwing en verandering Internationale oriëntatie Verlangen naar erkenning en waardering Werken en presteren Centrale drijfveer Verschaft identiteit en status Inkomensverbetering Work hard, play hard Hogerop komen Sociale relaties Individualistisch Traditionele rolverdeling Oriëntatie op gelijkgestemden Leefstijl en kernwaarden Materialistisch en statusgevoelig Consumptie- en vermaakgericht Technologie-minded Impulsief en avontuurlijk Vrijheid behouden Luxe Zakelijk Kijk mij, uiterlijk vertoon, mooi zijn Extravert Machtig Risico en spanningzoekers Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 36

Opwaarts mobielen 37

Resultaten verdeling van de Mentality-milieus in de provincie Groningen In de provincie Groningen zien we twee significante afwijkingen in de verdelingen van de Mentality-milieus ten opzichte van Nederland totaal. De nieuwe conservatieven zijn ondervertegenwoordigd (2% van de Groningers is nieuw conservatief vs. 8% van de Nederlanders). De postmoderne hedonisten zijn oververtegenwoordigd in de provincie (16% vs. 10%). We zien ook dat de traditionele burgerij iets kleiner is en de moderne burgerij groter. Deze verschillen zijn echter niet significant. traditionele burgerij 9% vs. 13% nieuwe conservatieven 2% vs. 8% moderne burgerij 27% vs. 22% kosmopolieten 12% vs. 12% opwaarts mobielen 15% vs. 15% gemaksgeoriënteerden 9% vs. 10% postmaterialisten 10% vs. 9% postmoderne hedonisten 16% vs. 10% significant bij α = 0,05. relatief hoog relatief laag Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 38

Resultaten de Mentality-milieus binnen de doelgroepen van provincie Groningen Oververtegenwoordigde Mentality-milieus per doelgroep 20% vs. 15% 24% vs. 15% 17% vs. 12% 34% vs. 22% 26% vs. 9% 28% vs. 13% 19% vs. 10% 23% vs. 10% 17% vs. 9% 14% vs. 10% 17% vs. 8% 25% vs. 22% 16% vs. 8% 17% vs. 12% 15% vs. 10% Bij de doelgroep hoog opgeleide jongeren zijn de opwaarts mobielen en postmoderne hedonisten oververtegenwoordigd ten opzichte van de verdeling binnen de Nederlandse bevolking als geheel. Binnen de doelgroep lager opgeleide jongeren zien we significant meer gemaksgeoriënteerden en opwaarts mobielen. De doelgroep van 36 t/m 50 jaar met een hoge opleiding bestaat voornamelijk uit nieuwe conservatieven, kosmopolieten, postmaterialisten en postmoderne hedonisten. De groep van 36 t/m 50 jaar met een lagere opleiding heeft significant meer moderne burgers en gemaksgeoriënteerden. De doelgroep van 51 jaar en ouder met een hoge opleiding heeft een soortgelijk profiel als de doelgroep 36 t/m 50 jaar met een hoge opleiding. De postmaterialisten zijn hier echter een stuk sterker vertegenwoordigd. 51-plussers met een lagere opleiding zijn vaker traditionele en moderne burgers. 17% vs. 10% Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 39

Resultaten houding t.o.v. politiek jongeren tot en met 35 jaar op HBO/WO niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over De opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen Top 3* aansprekende vormen: Top 3* onderwerpen: 2012 en de intentie om 1. Gaan stemmen (70% vs. 68%) 1. De wijze waarop mensen met elkaar te stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen 2. Stemmen over een wetsvoorstel (34% omgaan (38% vs. 32% 2015 verschillen in deze vs. 29%) 2. Onderwijs (32% vs. 24%) doelgroep niet van gemiddeld: ca. 65% 3. Kiezen van burgermeester (32% vs. 41%) 3. Normen en waarden (27% vs. 33%) van alle 15-80 jarigen stemde voor Vaker aansprekend vindt men meedoen aan Vaker wil men meepraten over integratie (26 vs. TK2012 en ca. 61% was voornemens internetdiscussies (14 vs. 8%) en 20%) en internationale samenwerking (11 vs. te stemmen voor PS2015. protestacties (13 vs. 8%), minder vaak 4%), minder vaak over zorg (20 vs. 36%), sociale informatie- en inspraakavonden (9 vs. 20%) zekerheid (16 vs. 23%) en veiligheid (11 vs. 18%) Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Deze groep zou vaker dan gemiddeld Qua leesfrequentie geeft deze groep Deze groep denkt vaker invloed te willen meepraten over landelijke vaker aan af en toe iets over politiek in kunnen hebben op de regering (47% onderwerpen (64% vs. 50%). ons land te lezen (38% vs. 31%). vs 29%). Ook vindt men vaker dat kamerleden veel geven om wat zij denken (58% vs. 36%), weten wat er leeft (62% vs. 36%) en het algemeen belang dienen (35% vs. 24%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 41

Resultaten houding t.o.v. politiek jongeren tot en met 35 jaar op lager niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over Deze groep heeft minder vaak Top 3* aansprekende vormen: Top 3* onderwerpen: gestemd bij de laatste Tweede Kamer verkiezingen dan gemiddeld (37% vs. 65%). Deze groep was minder vaak van plan 1. 2. 3. Gaan stemmen (68% vs. 68%) Kiezen van burgermeester (41% vs. 41%) Stemmen over een wetsvoorstel (34% vs. 29%) 1. 2. 3. Zorg (29% vs. 36%) De wijze waarop mensen met elkaar omgaan (25% vs. 32%) Het rechtssysteem (23% vs. 20%) bij de Provinciale Staten verkiezingen Vaker aansprekend vindt men: Vaker wil men meepraten over wonen (16 van 2015 te gaan stemmen (47% vs. internetdiscussies (16 vs. 8%), minder vaak vs. 13%), minder vaak over normen en 61%). informatie- en inspraakavonden (12 vs. 20%) waarden (23 vs. 33%) en sociale zekerheid en deelname aan burgerpanels (8 vs. 14%). (15 vs. 23%). Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Vaker geeft deze doelgroep aan dat zij niet betrokken hoeven te worden bij plannen van het gemeentebestuur (47% vs. 40%). Deze groep vindt minder vaak dat de overheid burgers moet betrekken bij de ontwikkeling van beleid (75% vs. 86%). Men heeft zich minder vaak dan gemiddeld ingespannen voor een lokale kwestie (20% vs. 27%). Men geeft vaker aan een enkele keer (29% vs. 23%) of nooit (24% vs. 14%) iets over politiek te lezen. Deze groep geeft vaker aan dat ze niet weten of er een politieke partij is die opkomt voor hun belangen (44% vs. 32%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 42

Resultaten houding t.o.v. politiek personen tussen 36 en 50 op HBO/WO niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over Significant vaker is deze doelgroep bij Top 3* aansprekende vormen: de laatste Tweede Kamer verkiezingen 1. Gaan stemmen (70% vs. 68%) gaan stemmen (78% vs. 65%). 2. Kiezen van burgermeester (40% vs. 41%) Deze doelgroep had vaker de intentie 3. Deelnemen aan referendum (35% vs. te gaan stemmen bij de Provinciale 27%) Staten verkiezingen van 2015 dan gemiddeld (70% vs. 61%). Vaker aansprekend vindt men meedoen aan inspraakavonden (33% vs. 20%) en burgerpanels voor de politiek (26% vs. 14%). Top 3* onderwerpen: 1. Zorg (35% vs. 36%) 2. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan (34% vs. 32%) 3. Onderwijs (34% vs. 24%) Vaker wil men meepraten over natuur en milieu (27% vs. 17%), minder vaak over veiligheid (10 vs. 18%) en de strijd tegen terreur (4 vs. 10%). Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Men vindt het vaker nodig betrokken Deze groep heeft zich op politiek Men vindt vaker dat er een politieke te zijn bij plannen van de overheid gebied vaker dan gemiddeld ingezet partij is die zich echt inzet voor hun over leefomgeving en milieu (86% voor landelijke of internationale belangen (48% vs. 35%). vs.70%). kwesties (20% vs. 14%) en lokale Men denkt vaker invloed te kunnen hebben op de regering (43% vs. 29%). Deze doelgroep zou zowel vaker over kwesties (39% vs. 27%). Men vindt vaker dat kamerleden veel landelijke (68% vs. 50%) als lokale Ook geeft men vaker aan met geven om wat zij denken (49% vs. 36%), onderwerpen (38% vs. 29%) regelmaat iets over politiek in ons land weten wat er leeft (62% vs. 36%) en het meepraten. te lezen (53% vs. 31%). algemeen belang dienen (42% vs. 24%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 43

Resultaten houding t.o.v. politiek personen tussen 36 en 50 op lager niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over Deze doelgroep heeft vaker dan Top 3* aansprekende vormen: Top 3* onderwerpen: gemiddeld niet gestemd bij de laatste 1. Gaan stemmen (61% vs. 68%) 1. Zorg (40% vs. 36%) Tweede Kamer verkiezingen (29% vs. 2. Kiezen van burgermeester (44% vs. 41%) 2. Normen en waarden (32% vs. 33%) 21%). 3. Stemmen over een wetsvoorstel (30% vs. 3. De wijze waarop mensen met elkaar 29%) Ook waren zij minder vaak dan omgaan (31% vs. 32%) Iets vaker aansprekend vindt men het indienen gemiddeld van plan voor Provinciale Vaker wil men meepraten over het van een wetsvoorstel (14 vs. 10%), minder vaak Staten te stemmen in 2015 (51% vs. referenda (21 vs. 27%), deelname burgerpanel (8 rechtssysteem (25% vs. 20%), minder 61%). vs. 14%), persoonlijke contacten met politici (7 vs. vaak over integratie (15% vs. 20%). 13%) en internetdiscussies (4 vs. 8%). Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Deze groep is vaker van mening dat de overheid burgers moet betrekken bij de ontwikkeling van beleid (90% vs. 86%) en om adviezen moet vragen (87% vs. 82%) Deze doelgroep is minder vaak actief geweest bij politieke kwesties op landelijk of internationaal vlak (8% vs. 14%). Ook voor lokale politieke kwesties heeft men zich minder vaak ingezet (19 vs. 27%). Men geeft vaker aan een enkele keer (29% vs. 23%) of nooit (24% vs. 14%) iets over politiek te lezen. Deze groep heeft minder vaak het gevoel dat er een politieke partij is die voor hun belangen opkomt (27% vs. 35% gemiddeld). Men denkt ook minder vaak invloed te kunnen hebben op de regering (22% vs. 29%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 44

Resultaten houding t.o.v. politiek personen ouder dan 50 op HBO/WO niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over Vergeleken met het Nederlands Top 3* aansprekende vormen: gemiddelde is deze doelgroep vaker 1. Gaan stemmen (73% vs. 68%) 2. Deelnemen aan referendum (39% vs. gaan stemmen bij de laatste Tweede 27%) Kamer verkiezingen (90% vs. 65%). 3. Kiezen van burgermeester (35% vs. 41%) Men was daarnaast vaker van plan bij de Provinciale Staten 2015 te gaan stemmen (86% vs. 61%). Daarnaast spreken inspraakavonden (34% vs. 20%), burgerpanels voor de politiek (32% vs. 14%) en persoonlijk contact met politici (23% vs. 13%) deze groep vaker aan. Top 3* onderwerpen: 1. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan (42% vs. 32%) 2. Zorg (40% vs. 36%) 3. Onderwijs (36% vs. 24%) Vaker wil men meepraten over integratie (27 vs. 20%) en internationale samenwerking (10 vs. 4%) en minder vaak over het rechtssysteem (11 vs. 20%). Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Men hecht vaker belang aan betrokken zijn Deze groep heeft zich vaker ingezet Vaker dan gemiddeld vindt deze bij plannen met betrekking tot voor landelijke of internationale doelgroep dat er een politieke partij is leefomgeving en milieu (76% vs. 70%). Ook kwesties (20% vs. 14%) en voor lokale die zich echt inzet voor hun belangen vindt men het vaker nodig om betrokken kwesties (55% vs. 27%). (50% vs. 35%). te zijn bij plannen van het Deze doelgroep geeft bovengemiddeld Vaker denkt men invloed te kunnen gemeentebestuur (78% vs. 60% gemiddeld). vaak aan regelmatig iets over politiek hebben op de regering (40% vs. 29%). Men zou zowel over vaker landelijke (67% in ons land te lezen (68% vs. 31%). Ook vindt men iets vaker dat vs. 50%) als lokale onderwerpen (40% vs. kamerleden veel geven om wat zij 29%) mee willen praten. denken (40% vs. 36%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 45

Resultaten houding t.o.v. politiek personen ouder dan 50 op lager niveau Houding tegenover de politiek Stemgedrag TK12 en intentie PS15 Vormen van burgerinspraak Meepraten met overheid over Deze doelgroep is vaker dan Top 3* aansprekende vormen: gemiddeld bij de laatste Tweede 1. Gaan stemmen (68% vs. 68%) Kamer verkiezingen gaan stemmen 2. Kiezen burgermeester (45% vs. 41%) (71% vs. 65%). 3. Deelname referendum (30% vs. 27%) Ook had deze groep vaker de intentie Vaker aansprekend vindt men lid zijn van om bij de Provinciale Staten 2015 te een politieke partij (13 vs. 9%), minder gaan stemmen (68% vs. 61%). vaak stemmen over wetsvoorstel (23 vs. 29%), indienen wetsvoorstel (5 vs. 10%) Top 3* onderwerpen: 1. Zorg (46% vs. 36%) 2. Normen en waarden (45% vs. 33%) 3. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan (32% vs. 32%) Vaker wil men meepraten over sociale zekerheid (32% vs. 23%), veiligheid (25% vs. 18%) en de strijd tegen terreur (15% vs. 10%), minder vaak over onderwijs (14% vs. 24%). en internetdiscussies (3 vs. 8%). Betrokken willen zijn bij politiek Eigen inspanningen Politiek vertegenwoordigd voelen Men vindt iets vaker dat de overheid Deze doelgroep is minder vaak actief Minder vaak denkt men invloed te kunnen burgers moet betrekken bij geweest bij politieke kwesties op hebben op de regering (20 vs. 29%). beleidsontwikkeling (91 vs. 86%) en hen landelijk of internationaal vlak (9% vs. Men vindt minder vaak dat kamerleden adviezen moet vragen (87 vs. 82%). 14%). veel geven om wat zij denken (25 vs. 36%), Maar in tegenstelling hiermee vindt men weten wat er leeft (26 vs. 36%) en het ook vaker dat de overheid zaken gewoon Deze groep geeft bovengemiddeld algemeen belang dienen (17 vs. 24%). zelf goed voor burgers moet regelen (72 vs. vaak aan regelmatig iets te lezen over Ook vindt men iets vaker dat lokale 61%) en wil men minder vaak betrokken zijn politiek in ons land (38% vs. 31%). partijen beter naar hen luisteren dan bij overheidsplannen over leefomgeving en landelijke (68 vs. 64%). milieu (64 vs.70%). * In de top 3 s geven wij ook met kleuren de significante verschillen weer: Oranje=significant lager Groen=significant hoger Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 46

Resultaten provinciale thema s jongeren tot en met 35 jaar op HBO/WO niveau Jonge inwoners van de Provincie Groningen (<36 jaar) met een hoog opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: culturele infrastructuur, mobiliteit en economie. Twee van deze thema's zijn hier verder uitgewerkt. Culturele infrastructuur In deze doelgroep vinden we veel postmoderne hedonisten die de hoofdmoot van hun vrije tijd besteden aan cultuur. Festivals als Lowlands en Oerol worden veelvuldig bezocht door deze doelgroep en buiten de zomermaanden bezoeken zij veel concerten en musea. Zo zal de David Bowie tentoonstelling in het Groninger museum een grote aantrekkingskracht gehad hebben op deze postmoderne hedonisten. Voor deze doelgroep zijn vrienden belangrijker dan familie en brengen de meeste vrije tijd dan ook door met vrienden waarvoor de setting van een café, restaurant of een concert zeer geschikt is. Deze doelgroep heeft ongetwijfeld een mening over het aanbod van festivals, concerten en musea in de provincie, waar de hiaten zijn in het aanbod en wat de provincie nog leuker zou kunnen maken. Benadruk dat het culturele aanbod provinciaal gestuurd wordt en dat ze hier invloed op kunnen uitoefenen middels de provinciale verkiezingen. Economie Werkgelegenheid is een belangrijk thema voor deze groep omdat zij na het voltooien van hun hbo of wo-opleiding voor de keuze staan om wel of niet in de provincie te blijven. Het is hierbij van groot belang dat er banen zijn die aansluiten bij studierichtingen die er aangeboden worden op de universiteit en de hogescholen. En dat er tevens een gunstig ondernemersklimaat is om een studentenidee om te zetten in een startup. Voor deze (voormalige) studenten is een internationaal opererend bedrijf een aantrekkelijke werkgever omdat velen een internationale carrière ambiëren en reizen tot levensdoel hebben verheven. Laat zien hoe de provincie bezig is met het aantrekken van Nederlandse en internationale werkgevers en wat de kansen zijn om zelf een onderneming te starten in de provincie met innovatieve ideeën. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 48

Resultaten provinciale thema s jongeren tot en met 35 jaar op lager niveau Jonge inwoners van de Provincie Groningen (<36 jaar) met een middelbaar of laag opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: wonen, economie en mobiliteit. Twee van deze thema's zijn hier verder uitgewerkt. Wonen Deze Groningers zijn vaak geboren en getogen in de provincie en zullen niet vaak overwegen elders te gaan wonen. De gemaksgeoriënteerden in deze groep zijn vaak (levenslang) aangewezen op een sociale huurwoning en het is van belang dat er voldoende aanbod in de provincie is in het goedkope huursegment. Gemaksgeoriënteerden hebben zeer specifieke woonwensen. Zo willen ze liever een voortuin dan een achtertuin en hebben ze bijna altijd één of meerdere huisdieren, ook hier moeten in de buurt faciliteiten voor zijn, bijvoorbeeld om de hond uit te laten. Binnen deze doelgroep behoren ook veel mensen uit het Mentalitymilieu opwaarts mobiel. Bij deze mensen is hun werk het belangrijkste in hun leven. Qua woonwensen willen deze mensen vooral een nieuwbouwwoning met veel ruimte en veel luxe. Mobiliteit Deze groep is zeer gehecht aan het bezitten van een auto. Ze maken weinig gebruik van het openbaar vervoer. Het onderhoud aan wegen, files en motorrijtuigenbelasting zijn voor deze groep veelvuldig bron van ergernis en onderwerp van gesprek. Het is voor deze groep belangrijk dat automobilisten gefaciliteerd worden in de provincie. De provincie heeft een belangrijke bron aan inkomsten vanuit de provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelasting. Voor deze groep is de hoogte van de motorrijtuigenbelasting een interessant en concreet thema om te benadrukken bij de provinciale verkiezingen. Benadruk dat het provinciaalbeleid invloed heeft op de huizenmarkt en dat de provinciale stem invloed heeft op het woningaanbod, nu en in de toekomst. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 49

Resultaten provinciale thema s 36-50 jarigen op HBO/WO niveau Inwoners van de Provincie Groningen in de leeftijdscategorie 36-50 met een hoog opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: milieu, energie en klimaat, vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden en culturele infrastructuur. Hieronder zijn twee van deze thema's verder uitgewerkt. Milieu, energie en klimaat In deze groep bevinden zich veel postmaterialisten en kosmopolieten. Dit zijn kritische denkers die zeer begaan zijn met het milieu en klimaatverandering. Deze groep is bereid zelf een actieve bijdrage te leveren aan de energietransitie door bijvoorbeeld het plaatsen van zonnepanelen, het afnemen van groene stroom of door deel te nemen aan een lokaal energiecollectief. Duurzame initiatieven in de provincie zullen door deze groep worden toegejuicht. Deze groep is bij uitstek geschikt om te bereiken via inspraakavonden en voorlichtingsbijeenkomsten. Deze groep is politiek betrokken en goed geïnformeerd. Ze lezen het vaakst de partijprogramma s en verdiepen zich in de standpunten van de verschillende partijen bij het maken van hun keuze. Deze groep is daarom ook te goed te bereiken via de gangbare kanalen. Vitaal platteland, natuurbeheer, ontwikkeling natuurgebieden In deze groep geniet men veelvuldig van de natuur. Deze groep bezoekt de natuurgebieden in Groningen om te wandelen en te fietsen. Landbouw moet rekening houden met het welzijn van dieren en mensen en zo min mogelijk schade aanrichten aan het landschap. Deze groep geeft maandelijks geld aan goede doelen waaronder het Wereld Natuur Fonds en Unicef. Ze kopen graag producten waarvan ze de oorsprong kennen en waarmee ze door de aanschaf iets bij kunnen dragen aan de wereld. Streekproducten zijn bij deze groep in trek vanwege hun authentieke karakter. Met de aanschaf van een streekproduct heeft men het gevoel de lokale (biologische) boer te steunen. De balans tussen de landbouw en de natuur in Groningen gaat deze groep aan het hart. Licht de provinciale plannen toe in lokale media en vraag deze groep om mee te denken. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 50

Resultaten provinciale thema s 36-50 jarigen op lager niveau Inwoners in de leeftijdscategorie 36-50 met een middelbaar of laag opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden, duurzame ruimtelijke ontwikkeling en kwaliteit van het openbaar bestuur. Hieronder zijn twee van deze thema's verder uitgewerkt. Duurzame ruimtelijke ontwikkeling In deze groep vinden we vooral moderne burgers. Deze inwoners van Groningen zijn echte gezinsmensen en hun leven draait om genieten met het gezin. Bijvoorbeeld op de camping, met een barbecue in de tuin of door te recreëren aan het water. Doordat deze doelgroep vaak in weinig stedelijke gebieden woont, hebben zij behoefte aan de ontwikkeling van voldoende faciliteiten in hun leefomgeving. Zij willen de gemakken van de stedelijke gebieden, zonder naar de stad te hoeven reizen. Deze groep is zeer lokaal georiënteerd. Laat zien op welke punten het provinciaal beleid invloed heeft op hun buurt of liever nog in hun straat. Dan kan je de aandacht trekken van deze doorgaans moeilijk te bereiken groep. Deze groep is niet geïnteresseerd in inspraak en verdiept zich nauwelijks in politieke standpunten. Voor deze groep zal meer moeite moeten worden gedaan om ze te betrekken bij de provinciale thema s. Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden Deze groep heeft een andere kijk op natuurgebieden dan de hoger opgeleide groep in dezelfde leeftijdscategorie. Waar de hoger opgeleiden genieten van de natuur zelf en actief gaan wandelen en fietsen, daar gaat deze groep meer passief recreëren in de natuur. Men brengt graag tijd door met het gezin en andere familieleden bijvoorbeeld rondom zwemwater of op een grasveld. De natuur dient dan als decor voor de activiteit maar staat niet in de hoofdrol. Het beheer van natuurgebieden moet voor deze groep vooral benaderd worden vanuit een recreatie-oogpunt. De onderwerpen milieu, duurzaamheid en klimaatverandering zijn voor deze groep niet van belang. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 51

Resultaten provinciale thema s 51 plussers op HBO/WO niveau Inwoners van de Provincie Groningen van 51 jaar en ouder met een hoog opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: milieu, energie en klimaat, vitaal platteland, culturele infrastructuur en maatschappij en kwaliteit van het openbaar bestuur. Hieronder is een van thema's verder uitgewerkt aan de hand van twee subthema s. Culturele infrastructuur en maatschappij - Cultuursubsidies Cultuurparticipatie is een integraal onderdeel van het leven van deze doelgroep. Dit uit zich in het frequent ondernemen van culturele uitjes, het steunen van culturele instellingen en vaak zijn zij zelf ook actief op cultureel vlak (muziek/kunst maken). Zij zien cultureel erfgoed als iets wat een hoge prioriteit moet krijgen bij het toebedelen van subsidies. Laat zien wat de provincie bereikt heeft op het gebied van cultureel erfgoed en laat zien dat subsidiegeld goed besteed wordt. Geef deze Groningers de kans om hun mening te geven bij nieuwe plannen. Deze groep geeft graag (gevraagd en ongevraagd) zijn mening. Culturele infrastructuur en maatschappij - Zorg Zorg is in deze groep ook een belangrijk thema vanwege het feit dat ze er vanwege hun leeftijd zelf of in hun nabije omgeving mee te maken hebben. Deze groep maakt zich zorgen over de toekomst van de zorg en ziet hier zeker een rol voor de overheid in het faciliteren van mantelzorgers en andere vrijwilligers. Licht de plannen van de provincie toe, bijvoorbeeld in lokale media of via andere gangbare communicatiekanalen van de provincie. Nodig uit om mee te denken en waardeer de input van deze groep ervaringsdeskundigen. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 52

Resultaten provinciale thema s 51 plussers op lager niveau Inwoners van de Provincie Groningen in de leeftijdscategorie 51 jaar en ouder met een middelbaar of laag opleidingsniveau kunnen relatief goed betrokken worden bij de provinciale thema s: kwaliteit van het openbaar bestuur en milieu energie en klimaat Hieronder zijn deze thema's verder uitgewerkt. Kwaliteit van het openbaar bestuur Deze groep bestaat voor een groot deel traditionele burgers. Dit zijn burgers die behoudend en traditioneel in het leven staan en zouden de overheid ook het liefst zo zien. Zij zijn gevoelig voor hiërarchie en zullen niet snel twijfelen aan boodschappen die vanuit de overheid komen. De verantwoordelijkheid voor veel politieke thema s ligt voor deze groep bij de overheid en zij zien een kleine rol weggelegd voor burgers bijvoorbeeld als het over de overgang naar duurzame energie gaat. Dit vinden zij een taak van de overheid. Deze groep ziet stemmen als een plicht en heeft daardoor een hoger dan gemiddelde opkomst bij alle verkiezingen. Een lager opkomstpercentage bij provinciale staten is te wijten aan een onbekendheid van provinciale taken. Het duidelijk aangeven van wat de provincie doet en wat de provincie verwacht van zijn burgers kan bij deze groep de betrokkenheid bij de provinciale politiek vergroten. Milieu, energie en klimaat Traditionele burgers leven spaarzaam en gaan daardoor verstandig om met energie en afval, ze verspillen niet. Het onderwerp energie moet voor deze groep daarom op een andere manier benaderd worden. Deze groep is bereid om energiebesparende maatregelen te nemen en afval te scheiden maar niet om klimaatverandering tegen te gaan maar omdat verspilling tegen te gaan. Bij deze groep is het argument de overheid vraagt dit van mij ook een beweegreden om gedrag aan te passen. Bij deze groep bestaat de communicatie vooral uit informatie zenden en minder uit een dialoog. Voorlichting is in deze groep een effectief communicatiemiddel. Post wordt in deze groep uitvoerig bestudeerd, online informatie wordt niet gevonden. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 53

Bijlage Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 54

Auteursrecht en beeldmateriaal Auteursrecht Het auteursrecht op dit rapport ligt bij de opdrachtgever. Voor het vermelden van de naam Motivaction in publicaties op basis van deze rapportage anders dan integrale publicatie is echter schriftelijke toestemming vereist van Motivaction International B.V. Zie ook ons Pers- en publicatiebeleid. Beeldmateriaal Motivaction heeft datgene gedaan wat redelijkerwijs van ons verwacht kan worden om de rechthebbenden op beeldmateriaal te achterhalen. Mocht u desondanks menen recht te kunnen doen gelden op gebruikt beeldmateriaal, neem dan contact op met Motivaction. Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 55

Motivaction International B.V. Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam Postbus 15262 1001 MG Amsterdam T +31 (0)20 589 83 83 M moti@motivaction.nl www.motivaction.nl www.facebook.com/stempunt Politieke betrokkenheid provincie Groningen Project Z7950 2-9-2016 56