ZORGVISIE Ethische referentiekader voor zorg in de vzw Curando O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede 1. INLEIDING De VZW Curando O.L.V. van 7 Weeën heeft de vanzelfsprekende intentie om goede zorg te verlenen. Deze tekst, tot stand gekomen op basis van een advies van de Commissie voor Ethiek van de VZW, maakt duidelijk welke onze eigen specifieke visie is op goede zorg door middel van een ethisch referentiekader voor de dagelijkse zorgpraktijk. Onze zorgvisie vertrekt vanuit de beschrijving van het ethisch fundament van onze zorg en de concrete vertaling daarvan in de algemene zorgpraktijk, met bijzondere aandacht voor levenseindezorg. Deze basistekst wordt aangevuld met bijlagen over specifieke ethische thema s (zoals fixatie, kunstmatige voedsel- en vochttoediening, ). De bijhorende procedures zijn interne documenten. Goede zorg hangt af van wat we doen, maar ook van de drijfveer waarom we het doen. Daarom brengen we in onze zorgvisie expliciet onze inspiratie ter sprake. We zijn een katholieke zorgorganisatie. We zien onszelf niet als een bedrijf gerund door managers, maar als een gemeenschap van mensen die zorg dragen voor mensen, onder de hoede van leiders die verantwoordelijkheid nemen en geven. Deze gemeenschap wordt opgebouwd op basis van gemeenschappelijke doelen en waarden, geïnspireerd door de boodschap van Jezus van Nazareth. In het beleid van onze organisatie vormen spiritualiteit en ethiek dan ook essentiële bouwstenen. We doen als organisatie bewust aan levensbeschouwelijke reflectie om onze eigen organisatieidentiteit te expliciteren en om in de lijn van onze traditie nieuwe wegen te gaan. We stimuleren ook onze medewerkers en zorgvragers om na te denken en te communiceren vanuit en over hun visie op het leven, op zorg, op ouderdom en afhankelijkheid, op waardigheid, op het maatschappelijk belang van alles wat met (ouderen)zorg te maken heeft, enz. Dit proces van reflectie en wederzijdse dialoog is onze invulling van actief pluralisme. Hieruit volgt ook dat we niet van al onze medewerkers verwachten dat ze de katholieke geloofsovertuiging persoonlijk volgen, wel dat ze de zorgvisie van onze organisatie kennen en respecteren en bereid zijn om zich professioneel te engageren voor de realisatie ervan. Dit alles is geen geringe opdracht. Het is een alomvattend project voor de totale werking van onze voorzieningen. Of het nu gaat over de organisatorische of de economische structuur van onze werking, de inrichting van onze gebouwen, of de goede sfeer onder medewerkers: alles is erop gericht om dit project waar te maken. Onze visie is ambitieus en we beseffen goed dat de concrete realiteit nooit volledig zal kunnen samenvallen met het ideaal dat we nastreven. Deze spanning tussen realiteit en ideaal is normaal en gezond. Het ideaal houdt immers het verlangen in ons wakker om steeds beter te doen, creatief te zijn en open te staan voor noodzakelijke verandering. Het ideaal leert ons om op een constructieve manier kritisch te kijken naar onszelf, onze werking en onze organisatie, in functie van onze intentie of beter: belofte om goede en menslievende zorg te bieden in onze voorzieningen. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 1 van 9
2.1. Belofte en inspiratie 2.1.1. Onze identiteit 2. FUNDAMENT VAN ZORG Als katholieke zorgorganisatie halen wij onze inspiratie uit Bijbelse teksten, en vooral uit de levensverhalen van Jezus en de rijke traditie die daaruit is ontstaan. We laten ons ook inspireren door de spiritualiteit van O.L.V. van 7 Weeën, de patrones van de Congregatie wiens werk in de ouderenzorg wij verder zetten. Het is in die geest dat wij verantwoordelijkheid opnemen in de zorg voor mensen. 2.1.2. We zijn fundamenteel verbonden met elkaar Voor ons is een bewoner 1 altijd méér dan een zorgvrager, en is een zorgverlener méér dan een leverancier van gevraagde diensten. Het is ons doel om zoveel mogelijk bij te dragen aan het geluk van mensen, hen tot hun recht te laten komen en zichzelf te laten ontplooien. We zijn ervan overtuigd dat echte ontmoeting en wederzijdse erkenning hiervoor van fundamenteel belang zijn. Op de vraag of we verantwoordelijk zijn voor onze medemensen, antwoorden wij met een volmondig ja. Zorg is in onze visie geen vrijblijvend gegeven, maar een dringende uitnodiging tot het opnemen van verantwoordelijkheid en engagement. Dit ligt geheel in de lijn van de christelijke basisovertuiging dat er een nabije God is die trouw en liefdevol is, een God die zichzelf noemt: Ik zal er zijn voor u. 2.1.3. Ouder worden, zorg en waardigheid Tegen het wereldse ideaal van autonomie, onafhankelijkheid, jeugdigheid en gezondheid in, geven wij een volwaardige plaats aan zieke en zorgafhankelijke ouderen. We beschouwen ouder worden als een belangrijke en zinvolle fase in het leven. Wij werken tevens vanuit de overtuiging dat zorg een fundamenteel gegeven is in ieders bestaan. We zijn immers wederzijds van elkaar afhankelijk om een goed, zinvol bestaan te kunnen leiden. Zorg is een typisch menselijke activiteit, die alles insluit wat wij doen om onze leefwereld te handhaven, te laten voortduren en te herstellen, zodat we er zo goed mogelijk in kunnen leven. Daarom dragen we zorg voor elkaar, onszelf en de dingen om ons heen. Dat we hiervoor ons leven lang ook op anderen aangewezen zijn, doet op geen enkele wijze afbreuk aan onze waardigheid, wel integendeel. Wie oud en zorgafhankelijk geworden is, is in onze ogen dus niet minder kostbaar of minder waardig. Met onze organisatie willen we meewerken aan een zorgzame samenleving waarin elke mens ten volle tot zijn recht kan komen. We streven daarom zoveel als mogelijk naar een voor iedereen toegankelijke zorg, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren onder de zorgvragers. Kwetsbaarheid kan zowel fysiek, psychisch, sociaal als spiritueel begrepen worden. Aangezien de kwaliteit van een samenleving gemeten kan worden aan de zorg die zij besteedt aan de meest kwetsbaren in haar midden, kunnen wij op die manier ook maatschappelijk het verschil maken. 2.2. Waarden en attitudes 2.2.1. Fundamentele waarden Vanuit onze basisinspiratie vinden wij het essentieel dat een aantal fundamentele waarden gerealiseerd worden in alle aspecten van zorg. Deze waarden zijn geldig voor alle betrokken partijen. UNICITEIT VAN DE PERSOON: we behoeden en staan liefdevol open voor het uniek-zijn van ieder mens; we behandelen een persoon nooit als een nummer. 1 We spreken in deze tekst consequent over bewoners om onze gehele doelgroep van zorgvragers aan te duiden. Deze doelgroep omhelst naast de eigenlijke bewoners van onze woonzorgcentra (wzc) ook de gebruikers van onze centra voor dagverblijf (dvc) en kortverblijf (ckv). CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 2 van 9
WAARDIGHEID en LEVENSKWALITEIT: we gaan zorgvuldig en respectvol om met het verlangen van ieder mens naar een goed leven, we gaan behoedzaam om met de kwetsbaarheid van iedere mens. AUTONOMIE-IN-RELATIE en PARTICIPATIE: we vrijwaren de mogelijkheid om vrije keuzes te kunnen maken in de context van een respectvolle betrokkenheid op elkaar, en om te kunnen deelnemen aan het gemeenschapsleven vanuit een gezamenlijk gedragen verantwoordelijkheid voor elkaar. VERTROUWEN en GELIJKWAARDIGHEID: we zoeken steeds een goed evenwicht tussen verbondenheid en afstand in de relatie tussen mensen, we behandelen alle mensen met hetzelfde respect omdat we uiteindelijk allemaal de ervaring delen dat niets menselijks ons vreemd is en we in die zin allen fundamenteel dezelfde oorsprong en bestemming hebben. 2.2.2. Basishoudingen In de praktijk betrachten wij daarom een basishouding van liefde en eerbied voor onze medemensen. Dit is een samenspel van houdingen als empathie, eenvoud, integriteit, bereidheid om te leren, dienstbaarheid, mildheid, openheid voor spiritualiteit, respect, toewijding, collegialiteit, verantwoordelijkheid en vergevingsgezindheid. Het komt erop neer dat wij onze ziel leggen in de zorg voor mensen. Wij geven het beste van onszelf omdat we ons werk met liefde doen: liefde voor de mensen die aan onze zorg zijn toevertrouwd en voor de mensen met wie we samenwerken. We willen actief werken aan een cultuur van vergevingsgezindheid omdat we daar als christenen bijzonder belang aan hechten. Vergeving geldt enerzijds niet absoluut en onvoorwaardelijk ( gemakkelijke vergeving ), maar anderzijds willen we mensen niet vastpinnen op eventuele fouten of tekortkomingen, of het nu medewerkers zijn of bewoners (die bvb onaanvaardbaar gedrag vertonen tegenover derden). Vergeving is een kwestie van een juist evenwicht tussen mildheid en rechtvaardigheid. Daar gaan we niet lichtzinnig mee om. We hechten ook een bijzonder belang aan goedheid in al zijn verschillende verschijningsvormen. Goede zorg zit in eerste instantie in kleine goedheid : de eenvoudige, dagdagelijkse handelingen en houdingen die getuigen van liefdevolle aandacht voor iedere unieke mens. In de praktijk overheersen niet de grote woorden, maar de schijnbaar onbeduidende goede daden die je stelt voor wie op je weg komt. Daarom waken we erover dat er in onze organisatie geen structuren ontstaan die onrechtvaardigheid, onverschilligheid, egoïsme, kortzichtigheid, in de hand werken. We zoeken daarentegen naar structuren waarbinnen kleine goedheid kan gedijen, en die tegelijk de voorwaarden scheppen voor het realiseren van grote goedheid zoals te vinden in het opnemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid, de organisatie van zorg, de bedrijfscultuur, het personeelsbeleid en andere concrete beleidskeuzes. 3. ZORG IN DE PRAKTIJK Het hierboven beschreven fundament van zorg vertaalt zich concreet in een welbepaalde zorgpraktijk waarbij aandacht wordt geschonken aan zowel onze bewoners en hun naasten als onze medewerkers en de omgeving. 3.1. Zorg We zijn ervan overtuigd dat de sleutel tot goede zorg ligt in een goede samenwerking en communicatie tussen alle betrokkenen, zowel de zorgverleners als de zorgvrager en diens naasten. Zorg is immers een complex gebeuren dat al deze betrokkenen raakt in hun mens-zijn. De hierboven beschreven waarden en attitudes zijn daarom essentieel in alle aspecten en dimensies van het concrete zorggebeuren in onze organisatie. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 3 van 9
3.1.1. De verschillende dimensies van zorg In het algemeen kan je stellen dat goede zorg bestaat uit een samengaan van vier aspecten die te maken hebben met de relatie van de zorgverlener tot de zorgvrager: AANDACHT hebben voor de persoon en diens zorgvraag, VERANTWOORDELIJKHEID opnemen voor de zorg, DESKUNDIGHEID in het uitvoeren van de zorg, en de BELEVING van degene die de zorg heeft ontvangen ernstig nemen en nagaan of er beantwoord wordt aan de ECHTE ZORGVRAAG. Goede zorg heeft daarnaast betrekking op vier dimensies van het menselijk bestaan: FYSIEKE dimensie (lichamelijk), PSYCHISCHE dimensie (emotioneel), SOCIALE dimensie (relationeel en maatschappelijk), en SPIRITUELE dimensie (zingeving). 3.1.2. Vroegtijdige zorgplanning We werken in onze voorzieningen met vroegtijdige zorgplanning (VZP). Deze term wordt vaak spontaan geassocieerd met het invullen van therapiebeperkingsformulieren en/of de wilsverklaring betreffende euthanasie. VZP is echter veel ruimer dan dat. Het is een visie op onderhandelde zorg en een denkproces over de toekomstige behandelingskeuzen en behandelingsdoelen die samen met de patiënt en zijn vertrouwenspersoon worden opgemaakt. ( ) VZP in een rusthuis is een onderhandelde zorg tussen de zorgverstrekkers, de bewoner, de familie en de instelling. (Ghijsebrechts, 2009). Belangrijk bij VZP is dat het gaat over een communicatieproces tussen de bewoner, de vertrouwensperso(o)n(en), de wettelijk vertegenwoordiger, de huisarts, de zorgverleners en de naasten. De bewoner (of diens vertegenwoordiger) bepaalt dus in overleg met het zorgteam welke zorg hij zal krijgen, rekening houdende met zijn eigen voorkeuren, levensdoelen en levensovertuiging. Wat medisch mogelijk is, wordt in een proces van communicatie afgewogen tegenover wat deze bewoner zelf wenselijk acht. De boodschap van VZP is duidelijk en positief: wij zullen in alle omstandigheden de best mogelijke zorg bieden, en we willen daarbij zoveel mogelijk rekening houden met de behoeften en waarden van de bewoner. 3.2. Zorg voor onze bewoners en hun naasten We willen zonder meer de beste zorg bieden aan onze bewoners en hun naasten. 3.2.1. Zorg voor onze bewoners In onze zorg voor onze bewoners betekent dit concreet: dat we veel energie steken in communicatie en overleg met de bewoner en diens naasten, ook omtrent schijnbaar kleine zaken, dat we alle nodige inspanningen leveren om de behoeften van iedere bewoner te leren kennen, waar nodig of wenselijk in communicatie met diens naasten, dat we aandacht en respect hebben voor ieders eigenheid, dat we een goede balans zoeken tussen het stimuleren en met rust laten van mensen, dat we zorg integraal bekijken (vgl. 3.1.1.: fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel), dat we bijzonder gevoelig zijn voor de manier waarop onze zorg beleefd wordt door bewoners en hun naasten, CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 4 van 9
dat we in moeilijke situaties ethisch overleg plegen en indien nodig een beroep doen op de Ethische Commissie van de VZW om tot een goede besluitvorming te komen voor deze unieke bewoner. 3.2.2. Zorg voor de naasten van onze bewoners Goede zorg voor de naasten van onze bewoners betekent voor ons concreet: dat we hen altijd gastvrij ontvangen, dat we samen zoeken naar de beste zorg voor hun dierbare, dat we verantwoordelijkheid delen door intens te communiceren en in dialoog te treden, ook over de kleine, dagelijkse aspecten van zorg, dat we hen stimuleren om een aandeel in de zorg, hoe klein ook, op te nemen, nauw betrokken met en ondersteund door het zorgteam, dat we hen op gepaste wijze bijstaan in hun vreugden en zorgen omtrent hun dierbare, dat we respect hebben voor en in de mate van het mogelijke rekening houden met ieders levensbeschouwing en opvattingen m.b.t. waardigheid. 3.3. Zorg voor onze medewerkers We zijn ervan overtuigd dat goede zorg voor onze medewerkers een noodzakelijke voorwaarde is om goede zorg voor onze bewoners te kunnen realiseren. Hierboven typeerden we onze organisatie als een gemeenschap van mensen die zorg dragen voor mensen. De betekenis hiervan moet dus ruim opgevat worden: zorg kenmerkt de relaties tussen alle betrokkenen in onze organisatie. Daarom is ook de zorg voor onze medewerkers voor het beleid (en voor de medewerkers zelf!) geen vrijblijvend gegeven, maar een dringende uitnodiging tot het opnemen van verantwoordelijkheid en engagement. De goddelijke belofte Ik zal er zijn voor u krijgt ook langs deze weg menselijke gestalte. 3.3.1. De sleutelrol van onze medewerkers Zonder onze medewerkers staan we nergens. Wij durven daarom veel van hen verwachten, maar we zetten ons als organisatie tegelijk ook ten volle in om goed voor hen te zorgen. We bieden hen kansen en gunstige voorwaarden zodat ze zich uitgenodigd, gestimuleerd en gesteund weten om in hun werk verantwoordelijkheid te nemen en het beste van zichzelf te geven. 3.3.2. Zorg voor onze medewerkers door goed leiderschap in het kader van subsidiariteit In onze organisatiecultuur is goed leiderschap essentieel. Leiders zijn mensen met een visie die zorg dragen voor hun medewerkers. Ze houden rekening met de draagkracht van hun medewerkers en moedigen hen aan om hun talenten te ontwikkelen. Goede leiders hebben loyale medewerkers die het beste voorhebben met anderen en met de organisatie die hen tewerkstelt. Onze organisatiecultuur steunt op het subsidiariteitsbeginsel dat inhoudt dat een hoger niveau in de organisatie niet doet wat op een lager niveau in de organisatie even goed gedaan kan worden. Volgens dit principe wordt aan alle medewerkers, individueel en in samenwerkingsverband, op alle niveaus van de organisatie zoveel als mogelijk verantwoordelijkheid gegeven. Medewerkers krijgen dan niet alleen een taak opgedragen, maar ze krijgen tegelijk ook de nodige ruimte en vrijheid bij de uitvoering ervan, weliswaar met de bijhorende verantwoordelijkheid om die taak tot een goed einde te brengen en waar nodig hulp te vragen. De rol van leidinggevenden bestaat er vooral in om de nodige voorwaarden voor die ruimte en vrijheid te scheppen, om waar nodig initiatieven te nemen ter ondersteuning van de medewerkers, en om de samenhang met het grotere geheel te bewaken. Dienstbaarheid is dan ook hun belangrijkste eigenschap. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 5 van 9
Het bindend element tussen alle medewerkers in onze organisatie is uiteindelijk onze inzet voor ons gezamenlijk zorgproject. Deze inzet blijkt uit onze liefde voor het werk in de ouderenzorg en onze drijfveer om goede zorg te bieden aan bewoners en hun naasten en aan collega s, elke dag opnieuw. 3.4. Zorg voor onze omgeving De christelijke inspiratie, waarden en attitudes die gelden voor onze interne werking, gelden evenzeer in onze samenwerking met externe partners zoals ziekenhuizen, artsenkringen, organisaties voor thuiszorg en andere externe zorgactoren, gemeentebesturen, scholen, parochies, seniorenclubs, dienstencentra, enz. Ook in onze externe relaties proberen we om een profetische stem te laten klinken en zoeken we constructief naar wegen om, zoals hierboven reeds gesteld, maatschappelijk een verschil te maken door vanuit onze specifieke inspiratie te werken aan een samenleving waarin elke mens ten volle tot zijn recht kan komen. Als een goede huisvader en volgens de principes van duurzaam ondernemen vullen we deze inspanningen voor mensen (people) aan met inspanningen op vlak van middelen (profit) en milieu (planet). 4. ZORG BIJ HET LEVENSEINDE De zorg voor onze bewoners en hun naasten strekt zich uit tot na het overlijden van de bewoner. Dat feit is inherent aan ouderenzorg en houdt een bijzondere opdracht in. Het sterven van een bewoner is voor alle betrokkenen immers een erg ingrijpend, intens en uniek gebeuren. Dit gebeuren moet dan ook met de beste zorg omringd worden. 4.1. Inspiratie en waarden In de zorg voor onze bewoners tijdens hun stervensproces werken wij vanzelfsprekend vanuit dezelfde basisinspiratie, waarden en attitudes als die in onze algemene zorgvisie. In de context van het naderende levenseinde, houden deze fundamentele waarden het volgende in: UNICITEIT VAN DE PERSOON: we behoeden en staan liefdevol open voor het uniek- zijn van ieder mens in zijn stervensproces. Wij verlenen zorg bij het levenseinde niet routinematig op basis van ziektebeeld of procedures, maar met het oog op deze ene unieke persoon, met concrete aandacht voor de verschillende dimensies van lijden/zorg (fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel). WAARDIGHEID EN WAARDIG STERVEN: we gaan zorgvuldig en respectvol om met het verlangen van ieder mens naar een goede dood, we gaan behoedzaam om met menselijke kwetsbaarheid in het perspectief van het nakende overlijden. Bijzondere zorg voor de waardigheid van onze bewoners bij het levenseinde blijkt uit onze toeleg op de bescherming van de privacy, met betrekking tot zowel de persoonlijke gegevens (grote discretie van zorgverleners omtrent alles wat ze vernemen) als ruimte (zoveel mogelijk enkel vertrouwde mensen bij de stervende) en het lichaam (in woord en daad het kwetsbare lichaam behoeden voor ongepaste blikken of commentaren). AUTONOMIE-IN-RELATIE EN VRIJHEID: we vrijwaren de mogelijkheid om vrije keuzes omtrent het levenseinde te maken in de context van een respectvolle betrokkenheid op elkaar en een gezamenlijk gedragen verantwoordelijkheid voor elkaar. De belangen en wensen van de stervende stellen we steeds centraal in ieder overleg. WEDERZIJDS VERTROUWEN en GELIJKWAARDIGHEID: we omringen de stervende en zijn naasten zorgzaam met vertrouwde zorgverleners, in een gezonde, dynamische balans van betrokkenheid en afstand; we behandelen alle betrokkenen met hetzelfde respect vanuit het gedeelde besef van de eigen sterfelijkheid. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 6 van 9
4.2. Beslissingen rond het levenseinde: ethische ruimte We leven in een tijd waarin er medisch en wettelijk veel mogelijk is omtrent het levenseinde en er dus sowieso keuzes gemaakt kunnen of moeten worden. Om deze keuzes op een goede manier te kunnen maken, scheppen wij een kader waarin VZP en uiteraard ook palliatieve zorgen een centrale plaats innemen. 4.2.1. VZP en palliatieve zorgen Het ganse proces van VZP is erop gericht om de wensen en voorkeuren van onze bewoners uit te klaren en in overleg tot de gewenste zorg te komen. Dat proces loopt verder in de stervensfase. In de stervensfase is palliatieve zorg de eerste optie. We kennen en erkennen de grenzen van technische en therapeutische mogelijkheden, maar zeker dan zullen we de nog resterende medische en andere mogelijkheden ten volle benutten met het oog op waardigheid, pijnbestrijding en alle vormen van comfortzorg. Keuzes in verband met het beperken of al dan niet opstarten van behandeling worden ook hier gemaakt in communicatie en overleg, en volgens de principes van transparantie, proportionaliteit en zorgvuldigheid. Daarbij worden zowel therapeutische hardnekkigheid als onderbehandeling vermeden. 4.2.2. Palliatieve sedatie Er komen situaties voor waar één of meerdere refractaire symptomen een ondraaglijk lijden voor de bewoner veroorzaken. Dit zijn symptomen die ook door een ervaren en gespecialiseerd team niet onder controle kunnen worden gebracht. Palliatieve sedatie is een bijzondere vorm van symptoomcontrole. Bij palliatieve sedatie worden sedativa toegediend in doseringen en combinaties die vereist zijn om het bewustzijn van een terminale bewoner zoveel te verlagen als nodig om de beoogde symptoomcontrole te bereiken (vgl. Advies 16 van Zorgnet ivm palliatieve sedatie). Indien geen enkele van de conventionele behandelingen voldoende snel effectief is of indien deze behandelingen onaanvaardbare nevenwerkingen veroorzaken, kan palliatieve sedatie aangewezen zijn. In het kader van een goede palliatieve zorg zien wij desgevallend strikt toe op het naleven van zorgvuldigheidscriteria. Bij palliatieve sedatie spelen de bewoner en diens naasten, het zorgteam, de huisarts en het palliatief netwerk een cruciale rol, zowel bij het overleg als bij de uitvoering. 4.2.3. Euthanasie en de palliatieve filter Euthanasie wordt in de wet gedefinieerd als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek (Art. 2). Indien een bewoner de vraag naar euthanasie stelt, zal deze vraag steeds aandachtig beluisterd worden. We werken concreet volgens het principe van de palliatieve filter. Via een proces van overleg met de bewoner zullen we nagaan of hij voldoende geïnformeerd is over alle mogelijkheden van palliatieve zorg, inclusief palliatieve sedatie. Het blijkt immers zo te zijn dat een verzoek tot euthanasie in de meerderheid van de gevallen verdwijnt indien de bewoner wordt opgevangen via goede palliatieve zorg. Het betreft dan oneigenlijke euthanasievragen waarbij de persoon niet verlangt om te sterven, maar wel om diens lijden zoveel mogelijk weg te nemen door middel van goede palliatieve comfortzorg. Iedere eigenlijke euthanasievraag van een wilsbekwame bewoner in het terminaal stadium van zijn ziekte wordt in overweging genomen en kan binnen de zorgvoorziening uitgevoerd worden mits er aan alle wettelijke bepalingen is voldaan. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 7 van 9
In onze zorgvisie zijn we er ons bewust van dat er zich in zeer uitzonderlijke omstandigheden medische noodtoestanden kunnen voordoen waarbij euthanasie de enig mogelijke weg van het minste kwaad kan blijken te zijn. Omdat we onze verantwoordelijkheid nemen om aan elke bewoner goede zorg te bieden, zullen we desgevallend ook toezien op een goed verloop van de euthanasie, o.a. door een nauwe samenwerking met de uitvoerende arts en door een beroep te doen op het palliatief netwerk. De coördinerend raadgevend arts (CRA) en de palliatief referent kunnen een rol spelen door de zorgvuldigheidscriteria te helpen bewaken en door teamondersteunend te werken. Wij respecteren hierbij de vrijheid van zorgverleners om al dan niet betrokken te worden bij de uitvoering van euthanasie. 4.3. Bijzondere zorg voor onze bewoners en hun naasten bij het levenseinde Doordat wij het sterven en de dood van mensen benaderen als een integraal deel van het leven, is het voor ons geen taboe. Ook in deze fase van het zorgproces werken we aan duidelijke, tijdige communicatie en optimaal overleg tussen de bewoner, diens naasten en het interdisciplinair zorgteam, in het bijzonder de verpleegkundigen en zorgkundigen zij het steeds in samenwerking en overleg met de huisarts. In onze zorg hebben we aandacht en respect voor het feit dat sterven een proces van stervensarbeid met zich meebrengt. We hechten dan ook groot belang aan een goede stervensbegeleiding. Deze begeleiding gebeurt door o.a. veel te luisteren, zoveel als mogelijk antwoord te bieden op gestelde vragen, tegemoet te komen aan nood aan informatie, en door indien aan de orde hulp te bieden bij het maken van moeilijke keuzes bij het levenseinde. We weten dat niet elke stervende en/of naaste zich verzoent met het nakende levenseinde, ondanks goede stervensbegeleiding. We respecteren en aanvaarden dat. Ook dan blijven we mensen steeds nabij met warme zorg, veel aandacht, ondersteuning en communicatie. In de fase van het levenseinde worden met de naasten altijd duidelijke afspraken gemaakt met betrekking tot de beschikbaarheid en bereikbaarheid van het zorgteam. We bieden steeds de kans om te waken bij de stervende in een gastvrije, familiale sfeer. Na het overlijden bieden we aan naasten, medebewoners en medewerkers de mogelijkheid om in alle stilte en respect afscheid te nemen van de overledene en hebben we blijvende aandacht voor wie nood heeft aan ondersteuning en begeleiding. 4.4. Bijzondere zorg voor onze medewerkers bij het levenseinde van bewoners Het sterven van een bewoner is ook voor onze medewerkers vaak erg ingrijpend en intens. Om bewoners in hun laatste levensfase goed te kunnen omringen en hun naasten bij te staan, is het van groot belang om als zorgverlener zelf zicht te hebben op de eigen angsten en wensen tegenover sterven of zwaar ziek zijn en om goed ondersteund te worden in de professionele taken. We hebben daar concreet aandacht voor via goed teamoverleg en de nodige vorming, door een aanbod van pastorale zorg, door te werken aan een goede teamgeest en door te voorzien in nazorg. Zeker voor nieuwe collega s die niet vertrouwd zijn met sterven en dood, is de begeleiding en ondersteuning door meer ervaren collega s zeer kostbaar. Daarnaast betekent het een grote steun te kunnen rekenen op de expertise en advies van zowel het palliatief support team binnen de eigen voorziening, als op verpleegkundigen en artsen verbonden met het palliatief netwerk. OMDAT WE SAMEN ZORGEN, GEBEURT HET WONDER-WEL Goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 25 juni 2013 11 CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 8 van 9
GERAADPLEEGDE LITERATUUR - VZW Curando O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede - ETHISCHE COMMISSIE, Basistekst VZP, 2012. - ZORGNET VLAANDEREN, Advies 1. Zorg voor een menswaardig levenseinde, Brussel, 2002. - ZORGNET VLAANDEREN, Advies 2. Keuzen in de zorg, Brussel, 1996. - ZORGNET VLAANDEREN, Advies 10. Euthanasie bij personen met dementie. Een principieel standpunt, Brussel, 2006. - ZORGNET VLAANDEREN, Advies 16. Palliatieve sedatie, Brussel, 2012. - FEDERATIE PALLIATIEVE ZORG VLAANDEREN, Leidraad palliatieve sedatie, 2010. - FEDERATIE PALLIATIEVE ZORG VLAANDEREN, Visietekst over palliatieve zorg en euthanasie, 2011. - DESMET Marc, Hoe zit dat eigenlijk met euthanasie? (Caritas Cahier 3), 2005. - GASTMANS Chris, TIMMERMANN Madeleine e.a., Themanummer Zorg voor kwetsbare ouderen, in Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek 22 (2012/3). - LEGET Carlo (red.), Geloven in wat je doet. Zorginstelling en katholieke traditie (Prudentiareeks), Budel: Damon, 2004. - LEIJEN Arie, Profielen van ethiek. Van Aristoteles tot Levinas, Bussum: Coutinho 1998. - LEMMENS Trudo & Paul SCHOTSMANS, Euthanasie en het goede leven, in Ethische Perspectieven 6 (1996/1) 72-83. - TRONTO Joan, Moral Boundaries. A Political Argument for an Ethic of Care, New York, 1993. - VAN DER AREND Arie & Chris GASTMANS, Ethisch zorg verlenen. Handboek voor de verpleegkundige beroepen, Baarn: ThiemeMeulenhoff, 20094. - VANDECASTEELE Pieter (red.), Zorg met hart en ziel. Over de christelijke inspiratie van zorgvoorzieningen (Caritas Cahier 9), 2008. - VANLAERE Linus & Chris GASTMANS, To be is to care. Een literatuurstudie van het concept zorg en de implicaties voor verpleegkundige zorg, in Ethische Perspectieven 18 (2008/2)203-221. - VERSTRAETEN Johan & Wil DERKSE, Spiritualiteit en/of leiderschap? Caritas tussen inspiratie en bestuur (Caritas Cahier 5), 2007. - WIDDERSHOVEN Guy, Ethiek in de kliniek. Hedendaagse benaderingen in de gezondheidsethiek, Amsterdam: Boom, 20075. CURANDO O.L.V. van 7 Weeën Ruiselede vzw Pagina 9 van 9