Zwangerschap & partnergeweld Dra. An-Sofie Van Parys Dra. Ines Keygnaert Prof. dr. Marleen Temmerman Prof. dr. Kristien Roelens 16 mei 2013 Symposium Geweld & Hulpverlening, Jan Yperman
Gezondheid & welzijn: moeders, kind(eren) & vaders
Wie ben ik? An-Sofie Van Parys Vroedvrouw, sociaal agoge, seksuologe Bijzondere Jeugdzorg U(Z)Gent/ ICRH sinds 2007: Doctoraatsonderzoek: MOM-studie (FWO) BIDENS-studie (EU) Aanpak IFG in ziekenhuiscontext (FOD)
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities & context 2. Prevalentie 3. Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3. Hoe reageren
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren
Definitie & context Focus partnergeweld meest relevant/prevalent Perinatale periode of periode rond zwangerschap? Breed: één jaar vóór de zwangerschap tijdens de zwangerschap één jaar na de bevalling Risicofactoren brede periode aanwezig Extra kwetsbaar: foetus en moeder
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren
Prevalentie partnergeweld & zwangerschap Wereldwijd: - 10 tot 69% lifetime partnergeweld - Meestal +/- 30% lifetime partnergeweld Geweld rond periode van zwangerschap: 3%-8% psychisch?
Prevalentie geweld & zwangerschap in Vlaanderen UZGent: 537 zwangere vrouwen (Roelens et al, 2008: 27 % fysiek en/of seksueel geweld, lifetime 3 % tijdens zwangerschap fysiek en/of seksueel geweld 2 % partnergeweld tijdens zwangerschap waarvan helft startte vóór zwangerschap 2,4% één jaar voor zwangerschap
Prevalentie geweld & zwangerschap in Vlaanderen Preliminaire data BIDENS België vragenlijst Jan Yperman (Ieper), O.L.V. van Lourdes (Waregem) en UZ Gent 30.9% lifetime Laatste 12 maanden België (n= 864) Jan Yperman (n= 424) Emotioneel geweld 10% (n=27) 11.3% (n=16) Fysiek geweld 4.5% (n=13) 4.7% (n=7) Seksueel geweld 0.6% (n=1) 1.1% (n=1) Geweld in GZ 6.4% (n=14) 6.2% (n=8)
Prevalentie geweld & zwangerschap in Vlaanderen Preliminaire data MOM-studie: 12 maand voor en/of tijdens zwangerschap Fysiek partnergeweld: 2.9% Seksueel partnergeweld: 0.8% Psychisch partnergeweld: +/-15% IGVM (2010): 7.1%
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3. Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren
Zwangerschap: rozengeur & maneschijn? Zwangerschap is een belangrijk transitiemoment: persisterende problematiek bescherming stijgend risico op geweld
Zwangerschap is vaak een stressvolle periode = persisterend geweld Stress patroon, vb. meer of minder op de buik gericht Vóór zwangerschap geweld = risicofactor doorgaan Ondanks inconsistente evidentie, meest frequent geciteerde patroon
Zwangerschap als bescherming Aandacht gericht op kind, toekomst, voortzetting naam, geslacht en familiaal erfgoed, Gemeenschappelijk doel koppel heilige periode Grotere sociale controle Tijdelijke stop (dan vaak postnatale hervatting)
Zwangerschap is vaak een stressvolle periode = stijgend risico Stress en conflicten in zwangerschap: Jaloezie Ambivalente gevoelens tov zwangerschap Stijgende financiële druk Toegenomen afhankelijkheid t.o.v. de zwangere Verminderde seksuele beschikbaarheid
Gevolgen zijn negatief voor moeder & kind Meer risico op o.a. : Late start prenatale zorg Miskraam, abortus Infecties Pre-eclampsie Placentaloslating Mors in utero Laag geboortegewicht Premature bevalling Neonatale sterfte
Gevolgen zijn negatief voor moeder & kind Ontwikkelingsstoornissen Kindermishandeling Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Depressie, angst Slaap- en eetstoornissen Posttraumatische stressstoornis Alcohol, drugs, roken
Zwangerschap & geweld
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren
Perinatale zorgverleners terughoudend om rond geweld te werken Onderschatten probleem (mediaan prevalentie 0,5%) 69,5% Vlaamse gyn. verwerpen routinematig screenen Bevragen enkel i.g.v. letsel Angst om patiënten te beledigen Taal en culturele barrières Aanwezigheid partner Tijdsgebrek Ongemakkelijk bij vragen stellen Onvoldoende opgeleid Gebrekkige kennis i.v.m. verwijsmogelijkheden (Roelens et al, 2006 Jeanjot et al, 2008)
Ondanks barrieres, belangrijke rol te spelen Vrouwen geen bezwaar Geweldscyclus: toename in de tijd en progressief erger en frequenter Consensus perinatale periode= window of opportunities Stijgende evidentie dat: routinematig screenen effectief en veilig is vraag stellen meest effectieve interventie ACOG 2012 raadt aan min 1 x / trimester screenen! Bestaan specifieke instrumenten voor
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3. Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren
Herkennen van geweld: vaak geen (duidelijke ) symptomen bij slachtoffer Voorzichtig met lijstjes: sociale vaardigheid / gevoel iets aan de hand Verwondingen Kwetsuren in verschillende stadia van genezing Letsels die niet overeenkomen met verhaal Verschillende consultaties voor mineure traumata Somatische klachten zonder diagnose Hoofdpijn Moeheid Seksuele, gynaecologische en gastro-intestinale problemen SOA Vaginisme, seksuele problemen
Herkennen van geweld: vaak geen (duidelijke) symptomen bij slachtoffer Psychische problemen Depressie Angst- en/of paniekaanvallen Zwangerschapscomplicaties Extreme ongerustheid baby Late of inadequate prenatale zorg Tienerzwangerschap Vraag naar abortus Gedragsmatige symptomen Defensief gedrag Vermijden oogcontact Weerstand spreken in aanwezigheid partner Veranderingen in levensstijl Zich isoleren voor familie/vrienden
Herkennen van geweld: vaak geen (duidelijke) symptomen bij pleger Zeer aanwezig Extreem jaloers Hulpvragen uiten in woede / agressie Relatieproblemen vermelden Laag zelfvertrouwen Idee alles onder controle te moeten hebben Aangeven gedrag moeten veranderen van vrouw Middelen misbruiken Als kind getuige of slachtoffer van geweld geweest,... Charmant, attent, grappig
Wat is geweld en hoe ga je ermee om? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3. Gevolgen B: Hoe ga je ermee om? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3. Hoe reageren
Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model IFG: (Prochaska & Diclemente, 1992) PRECONTEMPLATIEFASE: Geweld wordt ontkend, geminimaliseerd of het slachtoffer is zich niet echt bewust van ernst; Reactie zorgverlener: confrontatie, informatie en duiding; CONTEMPLATIEFASE: Geweld wordt door betrokkene als een probleem erkend; Reactie zorgverlener: nadenken over manieren om de situatie te veranderen is zinvol, bespreken voor- en nadelen van huidige situatie;
Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model PREPARATIEFASE: Geweld wordt bewust erkend en er is bereidheid om tot actie over te gaan; Reactie zorgverlener: planning van een concrete aanpak staat voorop, zoals hulp zoeken, een veiligheidsplan voorzien, weggaan van partner; ACTIEFASE: Uitvoering van de plannen; Reactie zorgverlener: follow-up afspraak om de veiligheid te evalueren en de patiënt te steunen in zijn/haar proces;
Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model CONSOLIDATIEFASE: Behoud van de veranderingen als een deel van het dagelijkse leven; Reactie zorgverlener: follow-up. Niet altijd zelfde volgorde, eerdere fase terugval 7 à 8 keer terugkeren voordat iemand definitief breekt met mishandelende partner
Hoe reageren op niet onthullen IFG? Erkennen verschillende redenen Beslissing respecteren maar aangeven beschikbaar te zijn indien situatie verandert Verwijzingsinfo meegeven (voor iemand die je kent of voor jezelf) Opvolgen bij elk nieuw consult of «toevallig» contact Vermoeden bespreken met multidisciplinair team ifv inschatting risicobepaling en interventienood
Hoe reageren op onthullen IFG? Bevestigend en empathisch Geweld = onaanvaardbaar (niet dader zelf) Vertrouwelijk Niet problemen willen oplossen maar empoweren (igv volwassene) Veiligheid inschatten patiënt en andere familieleden Medische zorgen Psychosociale opvang en bespreken veiligheid/risico s Documenteren geweld Doorverwijzen Opvolgen Eigen grenzen respecteren
Geweld & Zwangerschap Rol perinatale zorg identificeren/herkennen begeleiden/opvangen doorverwijzen Een grootschalig probleem Veel negatieve gevolgen Miskend door gezondheidszorg Wat eraan doen? onderzoek, sensibilisering, opleiding, ondersteuning
Bedankt voor jullie aandacht! Vragen? ansofie.vanparys@ugent.be ines.keygnaert@ugent.be