Perspectief 3e editie 2 vmbo Project Arm & rijk 0 Start Arm en rijk. Een tegenstelling die je overal tegen kunt komen. Maar kun je ook rijk zijn zonder veel te bezitten? Hoe kunnen we welvaart eerlijk verdelen? En wat hebben godsdiensten hierover te zeggen? Dit project bestaat uit zeven opdrachten. Deze opdrachten en de taken die daarbij horen gaan jullie in de projectgroep verdelen. Doe dat op de volgende manier: Lees samen de opdrachten door. Verdeel de opdrachten. Leg jullie afspraken vast in het Plan van Aanpak (zie bijlage 1). Nu kunnen jullie starten.
1 Belangrijkste bezit Als kind kon je erg blij zijn met weinig. Dat verandert tijdens je leven. Wat kun jij op dit moment echt niet missen? Wat is jouw belangrijkste bezit? Kies uit je eigen spullen 10 dingen die voor jou van waarde zijn. Welke bezitting is het duurst? Is dat volgens jou ook echt het meeste waard? Je mobiel, sierraad of het beeldje dat je van je opa gekregen hebt. Welk bezit is voor jou het meest waardevol? Wat het meest waardevol voor jou is, hoeft niet altijd het meeste waard te zijn. Kies uit je eigen bezittingen 10 dingen die voor jou van waarde zijn en maak een lijstje in volgorde van belangrijkheid. Zet nu bij alle spullen de waarde in geld. Komt de waarde in geld overeen met e waarde die ze persoonlijk voor jou hebben? Hoe komt dat? Schrijf je antwoord onder het lijstje. Maak een portret van jouw belangrijkste bezit door op te schrijven welk verhaal erachter zit. Dat kun je doen door er een foto van te maken en erbij te schrijven: - hoe je aan dit bezit komt - waarom het voor jou belangrijk is, wat het voor jou betekent Zet nu bij alle spullen de waarde in geld. Komt de waarde in geld overeen met e waarde die ze persoonlijk voor jou hebben? Hoe komt dat?
2 Geld uitgeven Er is waarschijnlijk niets dat zo snel van eigenaar wisselt als geld. Wat doe jij met jouw zakgeld? Hoe ga jij om met jouw bezittingen? Ben je zuinig en spaarzaam of laat jij het geld rollen? Houdt voor jezelf je inkomsten en uitgaven bij gedurende dit project. Wat valt je op? Omgaan met geld moet je leren. Rondkomen met een bepaald bedrag, sparen en keuzes maken tussen wat je wil hebben en wat je echt nodig hebt. Als jongeren leren omgaan met geld, voorkomt het dat je later in de schulden komt. Uit het Nibud-Scholierenonderzoek (2011) blijkt dat 63% van de scholieren wel eens geld leent. Meestal kleine bedragen, maar soms lenen jongeren ook voor een scooter of een vakantie. Ook schulden door de mobiele telefoon komen onder scholieren voor. Lenen is op zich niet erg, als je maar het overzicht en houdt en zorgt dat je het terug kunt betalen. Overzicht houden over wat je krijgt en wat je uitgeeft zorgt ervoor dat je rondkomt. En dat geeft rust! Deze opdracht bestaat uit twee deelopdrachten. a. Wat zijn jouw inkomsten en uitgaven? Houdt ze gedurende dit project bij door ze in te vullen in een kasboek (zie bijlage 2). Zijn je inkomsten en uitgaven in balans? Wat valt je op? b. Vul op de website van het Nibud de begrotingstest in. Kom jij uit met het geld dat je krijgt? http://www.nibud.nl/scholieren/jouw-geldzaken/overzichthouden/begrotingsformulier.html Print zowel het kasboek en de begroting uit en neem deze op in je verslag.
3 Armoede in de wereld Arm ben je wanneer je niet zelf in de eerste levensbehoeftes kunt voorzien. Eten, drinken, kleding en een dak boven je hoofd. Wat dat betreft hebben we het in Nederland heel goed. Al zijn er ook in Nederland mensen die moeilijk rond kunnen komen. Waar komt nu eigenlijk de meeste armoede voor? Zoek op internet informatie op over rijke en arme landen en maak een wereldkaart waarop je aangeeft waar de rijkste en waar de armste landen zijn. In bijlage 3 vind je een wereldkaart die je daarvoor kunt gebruiken. - Zoek op internet informatie over armoede in de wereld. - Geef op de kaart aan in welke landen armoede veel voorkomt. - En zorg voor een goed legenda zodat je kunt herkennen wat de rijke en wat arme landen zijn. Wat valt jou op aan de wereldkaart? Probeer te onderzoeken waarom er veel armoede is in bepaalde landen? Waar heeft dat volgens jou mee te maken? Welk advies zou jij aan deze landen geven om de kloof tussen arm en rijk te verkleinen? Schrijf daarover een brief aan de regering van deze landen. Verwerk daarin jou antwoorden op de bovenstaande vragen.
4 Solidair zijn Omzien naar de armen speelt in elke wereldgodsdienst een grote rol. Sommige godsdiensten hebben hier zelfs bepaalde richtlijnen voor. Ook hebben zij zo hun eigen manier voor hoe je tegen armoede kunt strijden. Doe onderzoek naar wat de Wereldgodsdiensten te zeggen hebben over arm en rijk. Godsdiensten hebben zo hun eigen regels over hoe je met geld en bezit om moet gaan. Je bezit delen met mensen die het minder hebben staat daarbij voorop. Elke godsdienst heeft zo zijn eigen aanpak. Maak een informatieposter over wat het jodendom, christendom en de islam doen tegen armoede. Verdeel je poster in drie informatieblokken. Schrijf per godsdienst over de onderstaande onderwerpen. - Jodenom Sabbatsjaar en jubeljaar - Christendom Gemeenschappelijk bezit (Handelingen 2:43-47 en 6:1-7) en Jezus voorbeeld volgen ( - Islam Zakat Geef voor elke godsdienst antwoord op de vraag: - Op welke manier strijd deze godsdienst tegen armoede. - Wat vind jij van deze werkwijze? Spreekt het je aan? Leg je antwoord uit. - Zou deze werkwijze in de praktijk van vandaag ook werken? - Welke aanpak vind jij het beste? Leg je antwoord uit. In bijlage 3 vind je meer informatie over wat de drie godsdiensten doen tegen armoede.
5 Maakt bezit gelukkig? Herinner jij jouw roze varkentje nog? Je eerst spaarpotje? Wat was je blij met elke kleine cent die daarin terecht kwam. Al heel vroeg leren wij kinderen dat sparen belangrijk is. Toch zijn er mensen die zeggen dat het in leven niet om geld draait, maar om andere dingen. Welk bezit maakt nu echt gelukkig? Als kind was je al snel tevreden. Met een ballon, een snoepje of een paar centen kon je al helemaal gelukkig zijn. Maar als je ouder wordt, lijkt het alsof je steeds meer nodig hebt om echt tevreden te kunnen zijn. Er zijn ook mensen die zeggen dat je niet perse gelukkig wordt door meer bezit. Arme mensen kunnen ook best gelukkig zijn met het weinige wat ze bezitten. Hoe een mens zich voelt hoeft niet afhankelijk te zijn van wat je bezit. En er zijn ook nog verschillende soorten bezit. Materiele bezittingen, zoals een huis, kleding, computer en mobiel en immateriële bezittingen zoals vriendschappen, talenten en goede eigenschappen. Hoe wordt je nu echt gelukkig? Door wat je hebt of door wie je bent? Maken bezittingen gelukkig, of gaat het meer immateriële bezittingen? Met deze vraag ga je aan de slag. Houdt een interview met 5 mensen over bezit. Maak van deze interviews 5 korte samenvattingen. Schrijf vervolgens op wat je van deze interviews geleerd hebt. Je kunt gebruik maken van de onderstaande vragen, maar je mag ook zelf vragen bedenken of toevoegen. - Vind u zichzelf rijk of arm? Leg uw antwoord uit. Wat geeft u dit rijke of arme gevoel? - Wat is uw belangrijkste bezit? Waarom? - Wat maakt u het meest gelukkig? Heeft dat ook iets te maken met uw belangrijkste bezit? - Vindt u uw talenten en eigenschappen ook een bezit? - Vindt u uw vrienden en familie ook een bezit? -... -... -... Schrijf na de interview een goede weergave van het gesprek. Je mag de interviews ook filmen en hier een samenvatting van maken. Vooraf: Hoe vind je de juiste persoon om de vragen aan te stellen? - denk goed na of je zelf iemand kent, of misschien ken je iemand die iemand kent... - vraag of je ouders/verzorgers iemand kennen
- vraag of je docent iemand kent - zoek in het telefoonboek of op internet. Hoe vraag je iemand voor een interview? - probeer iemand te bellen of te mailen en vraag beleefd of iemand wil meewerken aan een interview - leg uit waarvoor het interview is en wat je ongeveer gaat vragen (het onderwerp van het interview) - vertel ook hoelang het ongeveer zal duren - als mensen zelf niet kunnen of willen meewerken, vraag dan beleefd of ze misschien iemand kennen die dat wel zou kunnen doen Het interview: Als je iemand gaat interviewen, denk dan aan het volgende: - bedenk van te voren alvast wat je wilt vragen. Overleg met elkaar wat goede vragen zijn. - schrijf deze vragen op dan kun je niets vergeten! - als je het interview opneemt, moet je wel vragen of degene die je interviewt dat goed vindt - dat geldt ook als je een foto wilt maken - het is handig om ook aantekeningen te maken tijdens je interview. Schrijf geen hele zinnen op, maar korte steekwoorden - stel vragen op zo n manier, dat mensen ook echt iets kunnen vertellen! Vragen waar je alleen ja of nee op kunt zeggen maken een echt gesprek lastig - je kunt aan het eind vragen: Is er nog iets dat ik vergeten ben? of Is er nog iets dat u graag wilt vertellen over...? Na het interview: - wacht na het interview niet te lang met het uitwerken. Hoe sneller je dat doet, hoe meer je je herinnert van het gesprek - als je het interview uitwerkt kun je kiezen of je afwisselend je vragen en de antwoorden op schrijft, of dat je er een doorlopend verhaal van maakt - laat ook aan degene die je hebt geïnterviewd het eindresultaat zien, dat is wel zo aardig en netjes.
6 Welvaartsresten Het brood dat je niet opeet, behoort aan de hongerige. Kleding die ongebruikt in je kast hangt, behoort aan mensen zonder kleding. Schoenen die je niet meer draagt behoort aan de mensen zonder schoenen... Onze huizen staan vol met ongebruikte spullen, die anderen nog goed kunnen gebruiken. Welke welvaartsresten heb jij in je bezit? Iets, zelfs als het niet gestolen is, moet toch als verduisterd worden beschouwd als men het in bezit houdt zonder het nodig te hebben... Als iedereen niet meer behield dan wat hij werkelijk nodig heeft, zou niemand iets tekort komen en zou iedereen tevreden zijn. Maak samen met jouw projectgroep een lijst met welvaartsresten die je bij jou thuis kunt vinden. Welvaartsresten zijn spullen die jij zelf niet meer gebruikt, maar waar een ander nog veel plezier van kan hebben. Gebruik de stelregel: Heb je het een jaar niet gebruikt, dan kun je het aan iemand anders geven. Neem jullie lijst op in het projectverslag.
7 Afsluiting Sluit het project af met een presentatie in de klas. Laat tijdens de presentatie zien hoe jullie je opdracht hebben aangepakt, hoe de taken zijn verdeeld en wat het resultaat is geworden. Benoem ook welke nieuwe dingen jullie geleerd hebben tijdens dit project. Het project sluiten jullie als groep af met een presentatie voor de klas. Tijdens deze presentatie presenteren jullie per opdracht jullie eindproduct. Ook vertellen jullie wat je geleerd hebt. Maar niet alleen het eindresultaat is belangrijk. Ook de weg daar naar toe. Tijdens de presentatie vertellen jullie hoe de opdrachten zijn verdeeld en hoe de samenwerking geweest is. Vooraf hebben jullie de taken verdeeld en afspraken gemaakt. Jullie hebben een Plan van Aanpak opgesteld. Geef in het Plan van Aanpak aan of de taken zijn uitgevoerd zoals afgesproken was. Vul ook het evaluatieformulier in (zie bijlage...).
Bijlage 1 Plan van aanpak Plan va n A anpak Opdracht W ie? Wat is het eindproduct? Wanneer is het af? Na af loop: Hoe i s het gegaan? Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Opdracht 7
Bijlage 2 - Evaluatieformulier Evaluati eform ulie r Eigenschap Goed Af en toe Slecht Luisterden jullie Luisteren naar elkaar Werden afspraken en taken goed Verantwoordelijkheid uitgevoerd? Werden plannen of ideeen ook serieus Initiatief genomen? Kreeg iedereen genoeg rui mte om iets te zeggen of te Ruimte doen? Was iedereen even Respect belangrijk? Waardeerden jullie elkaar en werd dit ook tegen elkaar Waardering gezegd?
Bijlage 3 Informatie godsdiensten Delen In alle godsdiensten bestaan richtlijnen hoe je met je geld en je bezit moet omgaan. Niet zomaar als regel voor elke gelovige, maar vooral als regels voor de samenleving. In jodendom, christendom en islam staat daarbij de solidariteit met de mensen die het minder hebben steeds voorop. Jodendom - Jubeljaar Wat zou het ideaal zijn als elk mens genoeg had en op zijn of haar plek op aarde in vrede kon leven. Want in principe is er genoeg voor iedereen. Niemand zou honger hoeven hebben. Maar dan zou het bezit op aarde wel eerlijker verdeeld moeten zijn. Vaak heeft de één pech en heeft de ander geluk. Degene die veel heeft, krijgt er nog meer bij en de arme krijgt hoe langer hoe minder. Om die groeiende verschillen ongedaan te maken zou je eens in de zoveel tijd het bezit van de mensen opnieuw moeten verdelen, zodat alles weer eerlijk is. In het jodendom bestaan er regels om iets van dat ideaal waar te maken. In de tora wordt opgeroepen tot het houden van een sabbatsjaar. Eens in de zeven jaar wordt iedereen zijn schulden kwijtgescholden. En na zeven sabbatsjaren is er een jubeljaar. In het boek Leviticus staat wat dat inhoudt: Dat vijftigste jaar moet een heilig jaar voor jullie zijn, gewijd aan de Heer. Het is het jubeljaar, waarin ieder van jullie zijn vroegere bezit terugkrijgt en terugkeert binnen de kring van zijn familie. Gedurende dat jaar mogen jullie je velden niet inzaaien en wat er op het land vanzelf nog is opgekomen, mag je niet oogsten. De eerlijke verdeling van het land wordt dan hersteld. Het is het jaar van verzoening. Ieder die land heeft moeten verkopen, krijgt dat terug. En ieder die zichzelf als slaaf heeft moeten verkopen, kan terugkeren naar zijn familie. En ook de aarde komt tot rust. Christendom - Ze hadden alles gemeenschappelijk In onze tijd is het niet zo heel bijzonder als je bij een christelijke kerk hoort. Maar in de tijd van de eerste christenen was het een hele stap en een bijzondere keuze om gedoopt te worden en toe te treden tot die nieuwe religie. Eén van de kenmerken van de eerste christenen was dat ze geloofden in de spoedige terugkomst van Jezus. Zij leefden alsof het einde der tijden al gekomen was. Niemand vond dat iets wat hij had van hemzelf was. Alles was van iedereen samen. Zo kreeg iedereen wat hij nodig had. Men hielp bedelaars, zwakkeren in de samenleving en ook weduwen en wezen hadden recht op hun deel. Solidariteit met elkaar was één van hun belangrijkste waarden. Dit alles valt te lezen in het bijbelboek
Handelingen. Volgens dit bijbelboek is het christendom als leefgemeenschap begonnen. Ook in latere eeuwen zijn er steeds groepen christenen geweest die het privé-bezit niet erkenden. Het leven van de eerste christenen was voor hen een voorbeeld. Het meest bekend zijn de kloosterorden, die vaak leefgemeenschappen waren naar het voorbeeld van de eerste christenen. In onze tijd is de Emmausbeweging een goed voorbeeld. Deze beweging is in de jaren 50 in Parijs opgericht door Abbé Pierre, een rooms-katholieke priester die zijn huis openstelde voor daklozen en zwervers. Zo ontstond er een leefgemeenschap die in haar onderhoud voorzag door de verwerking van allerlei tweedehands spullen. Daarmee lieten de mensen van Emmaus zien dat de bestaande verdeling van bezit principieel verkeerd is. De Emmausbeweging is uitgegroeid en omvat nu 300 afdelingen in 29 landen, verenigd in Emmaus Internationaal. Ze werkt op basis van het Emmausmanifest waarin onder andere staat: Ons doel is zo te handelen, dat ieder mens, iedere groep en iedere natie kan leven, handelen en zich kan doen gelden in ( ) gelijkwaardigheid. De bestaande verdeling van bezit schept juist vaak ongelijkwaardigheid, zowel tussen personen als tussen landen. Islam - Zakat Een duidelijk voorbeeld van solidariteit met de armen is de zakat in de islam. Zakat is het belastingstelsel van de islam. In de koran staat daarover: Geef dan de verwant het hem wezenlijk toekomende, en ook aan de behoeftige en de zoon des wegs. Dat is beter voor hen, die verlangend zijn naar het aangezicht van Allah. En diegenen zijn de wél-varenden. En wat gij aan woekergeld geeft, opdat het rente drage van de bezittingen der mensen, dat draagt geen rente bij Allah. Maar wat gij geeft aan de zakat, in verlangen naar Allah s aangezicht, diegenen zijn de dubbelverkrijgenden. (Soerra 30: 38-39) Van alles wat je niet echt nodig hebt, moet je als moslim een deel afstaan. In de regel is dat 2,5%. Het is bestemd voor de armen. Wat houdt Zakat precies in? Fatima kan daarover uit eigen ervaring vertellen: Op de laatste dag van de Ramadan geven we aan de armen geld of eten. Als ik bijvoorbeeld arm ben en ik heb niets om te eten en mijn moeder ook niet dan helpen mensen ons op die dag. Arme mensen geven ook, als ze dat kunnen, iets aan hun buurman of buurvrouw. Soms iets van de dingen die ze zelf hebben gekregen. Iedereen moet meedoen. Maar in de praktijk is dat niet het geval. Toen ik nog in Marokko woonde en net getrouwd was, gaf ik veel meel aan andere mensen. Nu ik in Nederland woon, stuur ik geld
naar de familie. In de ramadan vasten de mensen omdat ze dan voelen hoe het voor de arme mensen is. Met een volle buik denk je niet op die manier aan arme mensen. Door het vasten en de regels van de zakat moet je er wel aan denken. In de ramadan delen mensen met elkaar.