Rendabele investeringen in beeld (4)

Rendabele investeringen in beeld (4) Duurzaam Ondernemen, geen woorden maar daden Mens & Milieu MILIEU, MENS EN BEDRIJF West-Vlaams CHARTER DUURZAAM ONDERNEMEN

Inhoud Voorwoord... 3 1. Management en zorgsystemen... 4 2. Efficiënt met cijfers... 10 3. Creatief met technologie... 16 4. Informatie en imago... 21 5. Laureaten 2009-2010... 28 COLOFON Rendabele investeringen in beeld is een bijlage van het magazine ecotips Samenstelling en redactie: Eefje Hernalsteen, Katrien Moens, Laeti Lemahieu en Lieve Crauwels Eindredactie: Guido Redant Grafische vormgeving: Evelyn Vermeersch Druk: Drukkerij Geers Offset, Gent-Oostakker Foto s, grafieken en bijdrages van Ahlers (p22), Alpro (p20), Arcelormittal Construction Belgium NV, Site Geel (p20), Ardo (p21,22), CBR (p17), Continental Automotive (p11), Cymaco (p4), Deceuninck (p24), Drukkerij Michiels (p8), EDUGO (p17,18), FAVV (p12,13), Fomeco (p5), Freeze&Store (p13), Genencor (p15), Impextraco (p25), Jetair (p25), McBride (p7), OptimaT (p19), RoomeR (p23), Speciality Polymers Antwerp (p6,7), Telcom (p26), Tyco Electronics Belgium EC (p9), Vanelo (p6), Vandecasteele Houtimport (p16), Vleeswaren Depuydt (p14), Vondelmolen (p27), Ysco (p10)

Rendabele investeringen in beeld Duurzaam ondernemen, geen woorden maar daden Onder het motto geen woorden, maar daden zetten het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen en de Milieucharters in Oost-Vlaanderen en Antwerpen bedrijven aan tot concrete acties rond duurzaam ondernemen. De pragmatische benadering van deze charterinitiatieven wordt door de bedrijven sterk geapprecieerd en vormt de drijfveer tot continue verbetering. De gepersonaliseerde aanpak maakt deelname haalbaar voor zowel kleine als grote bedrijven uit de diensten- en productiesector. Groot en klein zijn ook de realisaties, met één constante: bedrijven gaan ervoor! Binnen het jaaractieplan leggen de deelnemende bedrijven eigen accenten. Eens de eerste resultaten van een actie zichtbaar, is het bedrijf snel overtuigd van de meerwaarde van duurzaam ondernemen. Stap voor stap evolueert een bedrijf zo naar een meer gestructureerd duurzaamheidsbeleid waarbij beslissingen worden afgetoetst op hun impact op het financiële, sociale en ecologische vlak. Honderdvijfentwintig bedrijven behaalden in 2010 het Chartercertificaat. Dat zijn er vier meer dan in 2009 en eenentwintig meer dan in 2008 en dit spijts de economische crisis. Duurzaam ondernemen zit dus duidelijk in de lift en bedrijven zijn op zoek naar hulpmiddelen en ondersteuning. De externe erkenning die ze door het behalen van het Charter krijgen voor hun inspanningen is daarbij een stimulans. In West-Vlaanderen werden voor de tweede keer de certificaten van het Charter Duurzaam Ondernemen uitgereikt. Waar 2008 een overgangsjaar was, merkten we in 2009 een meer evenwichtige verdeling van acties tussen mensvriendelijk ondernemen en milieuvriendelijk ondernemen. Door de moeilijke economische situatie werden investeringen soms uitgesteld en verschoof het accent van de actieplannen naar het waardevolle menselijk kapitaal en naar het sensibiliseren van werknemers. Tevens stellen we vast dat steeds meer bedrijven ook hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen door het ondersteunen van sociale projecten in binnen- en buitenland. Voor het vierde jaar op rij, werd een kleine greep uit de realisaties van de deelnemers aan de charterinitiatieven in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Antwerpen gebundeld in een autonome brochure. Wij danken daarvoor de bedrijven die deze specifieke informatie hebben aangeleverd en het team van ecotips om samen met ons de boodschap van duurzaam ondernemen ruim te verspreiden. We hopen dat deze artikels de lezer zullen inspireren en aanzetten om ook binnen de eigen onderneming of organisatie over te gaan tot duurzame initiatieven en acties! Philippe Tavernier POM West-Vlaanderen

1. Management en zorgsystemen Cymaco Keuring gasflessen door toepassing van ultrasoontechnologie Cymaco staat voor Cylinder Maintenance Company en is een productiebedrijf waar, onder voortdurende controle van de officiële instanties en volgens de vigerende wetgeving, wordt ingestaan voor de verplichte periodieke herkeuring van drukhouders. Op vraag van de klant kunnen de drukhouders ook worden onderhouden volgens de beste beschikbare en de meest geavanceerde technieken zodat deze in optima forma terug inzetbaar zijn. Om het grondwaterverbruik en de diffuse emissies die vrijkomen bij het herkeuren van gasflessen te verminderen, onderzocht Cymaco NV de haalbaarheid van het ultrasoon beproeven van gasflessen. Conventioneel hydraulisch beproeven van gasflessen gaat steeds gepaard met een relatief groot verbruik van zuiver water. Om de integriteit van het product in een gasrecipiënt te waarborgen, is recyclage van het proceswater echter uitgesloten. Daarnaast moeten de recipiënten eerst worden geledigd en in geval van corrosieve en toxische gassen, worden gespoeld met een inert gas zodat alle eventueel gevaarlijke gasresidu s worden verwijderd. Tevens moeten tal van voorzorgsmaatregelen genomen worden door de werknemers wanneer een dergelijk recipiënt wordt geopend voor inspectie. In navolging van de Amerikaanse wetgeving bestaat er nu ook een wettelijk Europees platform voor ultrasoon onderzoek voor het periodiek herkeuren van drukhouders. Daarom werd het mogelijk deze vernieuwende ultrasoontechniek naar België te halen. Een Dapco RTS-300 ultrasoon testapparaat voor het herkeuren van hogedrukgasflessen werd aangekocht en in gebruik genomen. Het toestel wordt bediend en gesuperviseerd door gekwalificeerd en ervaren personeel. Een eerste doorgedreven praktijkervaring met ultrasoon testen toonde aan dat de benodigde hoeveelheid water met maar liefst 95% kon worden gereduceerd. Een bijkomend voordeel is dat bij het ultrasoon beproeven, de drukhouder niet meer moet worden geopend voor herkeuring. Door ultrasoon testen kunnen meer exotische, en dus zeer dure, gassen in het gesloten recipiënt blijven tijdens het herbeproeven, wat een aanzienlijke besparing tot gevolg heeft en worden de risico s op mogelijke emissies van gevaarlijke producten tot een minimum herleid. Cymaco sloot een contract af voor het ultrasoon beproeven van 20.000 gasflessen per jaar, voor een periode van drie jaar. Rendabele investeringen in beeld ecotips

(Foto linksboven) Door over te schakelen op ultrasoontechnologie voor het (her)keuren van gasflessen bespaart Cymaco jaarlijks meer dan 400.000 liter water. (Figuren rechts) Een Idee Management Systeem (IMS) zorgt voor grotere betrokkenheid en gedragenheid van de acties bij Fomeco. Hydraulische beproeving - 200 flessen/dag - 22 l water/fles Ultrasone beproeving - 180 flessen/dag - 1,39 l water/fles Door de ultrasone beproeving kan meer dan 20 liter water per recipiënt worden bespaard. Voor de jaarlijkse campagne van deze klant betekent dit een besparing van 412.200 liter per jaar, of circa 12% van het huidige jaarlijkse waterverbruik van het bedrijf. Voor het volledige contract betekent dit een waterbesparing van meer dan 1.200 m³ water van hoge kwaliteit. FOMECO Idee Management Systeem leidt tot grotere betrokkenheid Fomeco (Zwevegem), specialist in plaat- en buisbewerking voor de automobielindustrie, introduceerde een eenvoudig IMS (Idee Management Systeem) om ideeën en voorstellen gestructureerd te registreren. Werknemers van de volledige organisatie (management, bedienden, chefs en productie-operatoren) kunnen zelf voorstellen aanbrengen en registreren. Zowel milieupunten, veiligheidspunten als andere mogelijke verbeteringen worden opgenomen. Binnen het IMS is snel beslissen (keuze tussen doen of niet doen ) cruciaal. Iedereen krijgt feedback over de beslissing van zijn direct leidinggevende. Maandelijks worden awards uitgereikt voor waardevolle ideeën en worden ze zo extra in de verf gezet. Bepaalde voorstellen gaan over verbeteringen die een economisch voordeel met zich meebrengen. Het economische voordeel is uiteraard mooi meegenomen, maar het doel van het IMS-systeem is eerder om de betrokkenheid van werknemers te verhogen. Milieu- en veiligheidspunten komen ook in de lijst terecht. De uitvoering van bepaalde milieupunten zal de globale milieu-impact van het bedrijf verminderen. De input komt niet alleen meer van de milieu- en veiligheidsverantwoordelijke maar van de hele organisatie. Het IMS zorgt voor een grotere betrokkenheid en gedragenheid van de acties. Een belangrijke motiverende factor is dat ook productie-operatoren voorstellen kunnen doen die gerealiseerd kunnen worden. ecotips Rendabele investeringen in beeld

VANELO Total Quality Management: gewoon doen! Vanelo (Sint-Eloois-Vijve) produceert versgekoelde en diepgevroren aardappelproducten. Door het opzetten van een eigen uitgewerkt Total Quality Managementsysteem investeert het bedrijf verder in kwaliteit. Het Total Quality Managementsysteem omvat een concrete dagdagelijkse opvolging van corrigerende maatregelen alsook het stimuleren, opvangen en uitwerken van ideeën ter verbetering van zowel het productieproces als van de arbeidsomstandigheden. Daartoe wordt de productie-eenheid opgesplitst in verschillende afdelingen waar TQM dagelijks beheerd wordt. Maandelijks wordt in aanwezigheid van de algemene directie een TQM-review gehouden waar de belangrijkste Key Performance Indicatoren (participatiegraad, realisatie binnen bepaalde uitvoeringstermijn) opgevolgd worden en budgettaire knopen worden doorgehakt op basis van uitgewerkte voorstellen. Om de zes maanden Bij Vanelo zorgt een maandelijkse TQM-review ervoor dat het productieproces voortdurend geoptimaliseerd wordt, maar ook dat er op een duurzame en participatieve manier wordt omgesprongen met human resources. zijn er groepsopleidingen voor alle medewerkers van een afdeling. Alle informatie in verband met de evolutie en de realisatie van acties/ideeën en voorstellen is beschikbaar op de werkvloer. Economische en sociale voordelen zijn legio. Het productieproces wordt voortdurend geoptimaliseerd en er wordt op een duurzame, participatieve en aangename manier omgesprongen met de aanwezige human resources. Dit alles kadert in de algehele bedrijfsstrategie om op een duurzame manier te handelen. SPECIALITY POLYMERS ANTWERP Brandwerende pakken voor medewerkers en contractors Speciality Polymers Antwerp NV (SPA) is specialist in de productie van homo- en copolymeren. Om de duurzaamheid van de toegepaste materialen in het bedrijf te verbeteren, koos SPA ervoor om Nomex -textiel te introduceren voor de overalls van de medewerkers en contractors. Nomex is het basismateriaal voor brandwerende pakken en is uitzonderlijk duurzaam. Typerend is de hoge beschermingsfactor bij een laag gewicht. De vezels bieden een blijvende weerstand tegen hitte en vuur. Nomex brandt, smelt en druipt niet en is zelfdovend. Bij verhitting ontstaan er geen gassen of rook. De kleding heeft een levensduur van acht jaar en kan tot tweehonderd keer gewassen worden. Daardoor is de kost per draagbeurt lager dan die van concurrerende kleding en worden er minder grondstoffen verbruikt. Zowel Formule I-rijders als de Belgische brandweerkorpsen dragen pakken gemaakt van Nomex. Bij het kiezen van beschermende kleding tellen heel wat factoren mee: wat is het risico, in welke omstandigheden moet er gewerkt worden en welk budget is er ter beschikking. De kleding is verplicht voor alle werknemers wanneer zij werkzaamheden uitvoeren in de ATEX-zone van de re- Rendabele investeringen in beeld ecotips

Beschermende kleding is verplicht voor alle werknemers wanneer zij werkzaamheden uitvoeren in een ATEX-zone (foto s: Speciality Polymers Antwerp). actie-afdeling, dus bijna in de volledige plant. SPA investeerde 50.000 euro in beschermende kledij voor een honderdtal werknemers en contractors. MCBRIDE Energiebewustmakingscampagne euro- Watt McBride (Ieper) produceert vloeibare huishoudreinigingsproducten (afdeling Household) en producten voor persoonlijke hygiëne (afdeling Personal Care). Het bedrijf stelt vast dat iedere medewerker goede ideeën heeft, maar dat deze vaak niet naar voor komen. Dit is ook zo op het vlak van energie. Naast grote energieprojecten zijn er op de werkvloer tal van kleine zaken die voor besparingen kunnen zorgen. Via het opzetten van een energiebewustmakingscampagne wil het bedrijf de werknemers doen nadenken over energie en wordt het aanleveren van verbeteringsvoorstellen gestimuleerd. Via affichering wordt duidelijk aangegeven wat het economische voordeel is van de voorstellen (gebruik van eurowatt-meter). De doelstellingen werden ruimschoots gehaald. De energiebesparende maatregelen reduceren de CO 2 -uitstoot met 400 ton per jaar. Het sensibiliseren van medewerkers rond energie en stimuleren van besparingsvoorstellen heeft als gevolg dat medewerkers thuis ook stilstaan bij hun eigen energieverbruik. Daarnaast creëert de campagne een verhoogde betrokkenheid van de medewerkers. Via het opzetten van een energiebewustmakingscampagne doet McBride de werknemers nadenken over energie en wordt het aanleveren van verbeteringsvoorstellen gestimuleerd. Om de campagne in goede banen te leiden, werd een stuurgroep opgericht die het doel en de aanpak vastlegde. Een promotieteam startte de promocampagne via diverse communicatiekanalen zoals posters en toelichtingen via de teammeetings. Gedurende zes maanden werden de voorstellen bijgehouden, beoordeeld en werd de eurowatt-meter aangevuld. In de Household-afdeling werd als doel 25.000 euro aan verbeteringen vooropgesteld. Uiteindelijk kwamen iets meer dan tachtig meldingen binnen, goed voor 60.772 euro besparingen op jaarbasis. In de Personal Care-afdeling was het doel 10.000 euro. Midden 2009 werden er al vijfentwintig meldingen binnengebracht en was het doel reeds overschreden. ecotips Rendabele investeringen in beeld

DRUKKERIJ MICHIELS Stimulans naar groene papierkeuze Drukkerij Michiels uit Booischot is een van de eerste drukkerijen in België die een FSC-certificaat kreeg. FSC staat voor Forest Stewardship Council. Het certificaat wordt toegekend door een onafhankelijke organisatie die het verantwoordelijk beheer van bossen aanmoedigt door controle van de productieketen, van de grondstof tot het afgewerkte product. Regelmatige audits door een onafhankelijke certificatie-instelling garanderen het correct toepassen van alle procedures aangaande FSC. Drukkerij Michiels koos ervoor de bedrijfsvoering nog duurzamer te maken door het intensiever gebruik van FSC-gelabeld papier. Ondertussen dragen alle omslagen en de meeste papiersoorten bij Drukkerij Michiels het FSC-label. Het bedrijf ziet het als zijn taak om de klant te helpen milieubewust te kiezen uit een breed gamma van FSC-producten. Het commercieel team stelt spontaan een FSC-papier voor wanneer de klant geen specifieke voorkeur toont. Op het gekozen papier worden het FSC-label en het aan Drukkerij Michiels toegekende erkenningsnummer gedrukt. Samen met enkele leveranciers organiseerde de drukkerij een event over de groene politiek van het bedrijf: digitaal drukken, FSC-gelabeld papier, recycling, CO 2 -neutraal werken, De genodigden waren reclamebureaus en prepressers, de voorschrijvers van papier voor hun klanten. Drukkerij Michiels hoopt zo zijn klanten aan te zetten tot een groene papierkeuze voor commercieel en handelsdrukwerk. In de rubriek Het Groene Hoekje van de nieuwsbrief voor de klanten zet Drukkerij Michiels spe- Wanneer de klant geen specifieke voorkeur toont, stelt drukkerij Michiels spontaan een FSC-papier voor. Rendabele investeringen in beeld ecotips

ciale papiersoorten in de kijker. Ook hier wordt bewust gekozen voor FSC-papier. Door de beslissingsbevoegdheden zo veel mogelijk te verschuiven naar de werkvloer worden de medewerkers bij Tyco Electronics Belgium EC uitgedaagd om verantwoordelijkheden op te nemen. TYCO ELECTRONICS BELGIUM EC Zelfsturende teams: 1+1=3 Tyco Electronics Belgium EC ontwikkelt en produceert elektromechanische componenten, hoofdzakelijk voor de automobielsector. Binnen het bedrijf zijn de vereisten aan het werk de laatste jaren sterk toegenomen door verhoogde klanteneisen. Men verwacht een grotere flexibiliteit, de complexiteit van de opdracht neemt toe en de productiviteit en kwaliteitsvereisten liggen hoger. Dit had een negatieve invloed op de performantie en tevredenheid van de medewerkers. Een tevredenheidsenquête bevestigde dit. Het bedrijf startte met een pilootproject omtrent zelfsturende teams in de spuitgietafdeling. De medewerkers kregen meer regelmogelijkheden in de organisatie van hun werk en konden in autonome teams het werk uitvoeren en verdelen. De beslissingsbevoegdheden werden zo veel mogelijk verschoven naar de werkvloer. Hierdoor werden de medewerkers uitgedaagd om verantwoordelijkheden op te nemen. Omwille van de positieve resultaten binnen de spuitgietafdeling werd deze werkwijze uitgebreid naar de rest van de organisatie. Hiervoor kreeg het bedrijf steun vanuit het Europees Sociaal Fonds. Samen met de leidinggevenden werd ervoor gezorgd dat de nodige competenties verworven werden om met meer regelmogelijkheden en in teamverband te werken. Door samen te werken, worden meer en betere resultaten bereikt dan wanneer elk individu op zijn eentje bezig is. 1+1=3. Binnen de autonome teams wordt er ook aan milieuthema s gewerkt. Door het werken in zelfsturende teams worden de medewerkers meer betrokken bij het hele werkproces en het resultaat, waardoor het werk zinvoller en bevredigender wordt. De medewerkers krijgen meer voldoening in hun job, meer leermogelijkheden,. De kwaliteit van hun arbeid neemt toe. De tevredenheid van werknemers neemt toe en dit resulteert in minder ziekteverzuim. ecotips Rendabele investeringen in beeld

2. Efficiënt met cijfers YSCO Nieuwe verpakking bespaart 320 vrachtwagens Ysco (Langemark) is producent van roomijs. Bij de installatie van de nieuwe cornetlijn met een capaciteit van 36.000 stuks per uur werd, naast de verhoging van de capaciteit en flexibiliteit, heel wat tijd gestoken in het herontwerpen van de doosverpakking. De nieuwe cornetlijn beantwoordt aan de volledige bedrijfsfilosofie: kwaliteit, innovatie, automatisatie en een hoge servicegraad. De hogere snelheid van de lijn minimaliseert het koudeverlies in de keten en levert daardoor een betere kwaliteit van het eindproduct op. De arbeidsintensieve taken in de verpakking werden geautomatiseerd. De nieuwe verpakking werd ontworpen vertrekkende van de grootte van de pallet en de optimale palletstapeling. De lijmflap werd verplaatst van de buitenkant naar de binnenkant van de verpakking. Hierdoor werd de verpakking van het consumentdoosje 1 mm kleiner. Een minimale ingreep met een maximaal gevolg! Door de compactere doos kon de stapelformatie van de dozen op de pallet herschikt worden. De hoeveelheid doosjes steeg maar liefst van 540 naar 720 per pallet. De machines en robots zijn zeer accuraat en nauwkeurig, waardoor het eindproduct volautomatisch in een kleinere doos verpakt kan worden. Voor de ecologische ingreep in de verpakking ontving Ysco de Industrie Technisch Management Award 2008 in de categorie Logistics. De jury bewierookte de nieuwe cornetlijn omdat alle aspecten van engineering gecombineerd werden met een optimaal eindresultaat. De stijging van 540 doosjes naar 720 doosjes betekent op jaarbasis 10.000 minder palletmanipulaties en 10.000 palletten die niet gestockeerd en vervoerd moeten worden. Koudetransport en diepvriesopslag zijn dure aangelegenheden. De jaarlijkse besparing op arbeid, energie en transport bedraagt 165.000 euro. Een besparing van 10.000 palletten per jaar, betekent 320 vrachtwagens minder op een totaal van 7.500 vrachtwagens per jaar. 320 vrachtwagens minder op de weg resulteert in minder files, minder brandstofverbruik en een lagere CO 2 -uitstoot. Koudetransport is duur en de producten worden Europawijd verdeeld. Bij een veronderstelling dat een vrachtwagen met ijs gemiddeld 1.000 km aflegt (500 km heen en 500 km terug), geeft dit een reductie van 320.000 kilometer. Dat automatisering niet noodzakelijk minder tewerkstelling betekent, heeft Ysco bewezen. Om de nieuwe cornetlijn op volle sterkte te laten draaien 10 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Bij het ontwerpen van een nieuwe productielijn, heeft YSCO meteen ook de verpakking opnieuw bekeken. Door de consumentverpakking met 1 mm te verkleinen, kunnen er 720 doosjes op een pallet in plaats van 540. De overeenkomstige besparing op transportkosten wordt geschat op 320.000 km. Continental Automotive Benelux bvba realiseert een elektriciteitsbesparing van 56.000 euro per jaar met de installatie van een goed gedimensioneerde condensatorbatterij, een investering van 6.000 euro. werden 35 mensen extra aangeworven, gespreid over drie ploegen. Het gaat over acht mensen die controlefuncties uitvoeren, een operator, een machinebediener en een lijnverantwoordelijke per ploeg. Daarnaast werden twee extra techniekers aangeworven voor het onderhoud en de fijnregeling van de lijn. CONTINENTAL AUTOMOTIVE Verhoging energie-efficiëntie door cos phicompensatie van niet-toerentalgeregelde compressoren Continental Automotive Benelux bvba, gelegen in het industriepark Mechelen-Noord, is een hoog- Tabel. De verbruiksgegevens bij Continental Automotive Benelux uit Mechelen, tonen duidelijk het belang aan van een goede cos phibeheersing. Zonder compensatie Met compensatie Compressor Amp cos phi Amp cos phi kvar Draai uren Stroom daling (A) Vermogen daling (A) kwh/jaar Zonder compensatie Met compensatie Compressor schroefcompr. 1Amp 460 cos phi 0,817 Amp386 cos 0,975 phi kvar 125 Draai 5097Stroom74 Vermogen 51,208 261,007 uren daling (A) daling (Kw) schroefcompr. 2 484 0,865 430 0,97 100 2369 54 37,368 schroefcompr. 1 460 0,817 386 0,975 125 5097 74 51,208 88,525 schroefcompr. schroefcompr. 2 3 484 510 0,868 0,865 460 430 0,958 0,97 87,5 100 2369 4817 5054 34,6 37,368 166,668 schroefcompr. 3 510 0,868 460 0,958 87,5 4817 50 34,6 Stroomdaling door door installatie installatie van goed van goed gedimensioneerde condensatorbatterij die wordt wordt ingeschakeld bij overgang bij overgang van van ster ster naar naar driehoek driehoek die draaiuren van 2007 draaiuren van 2007 ecotips Rendabele investeringen in beeld 11

technologisch bedrijf dat ABS-remsystemen en onderdelen ervan produceert. Het bedrijf heeft zich sterk gefocust op het ontwikkelen en bouwen van ventielen en sensoren op hoogtechnologische montagelijnen. De plant is daardoor hét competence center op gebied van de productie van ventielen. Jaarlijks produceert Continental meer dan 100 miljoen ventielen, 15 miljoen sensoren en 2,8 miljoen ABS-systemen. Binnen het ISO 14001-managementsysteem werd het energieverbruik als één van de belangrijkste milieueffecten geïdentificeerd. Het energieverbruik (elektriciteit, perslucht en aardgas) wordt maandelijks opgevolgd, wat zorgt voor snelle bijsturing. Binnen het bedrijf gaat 26% van het elektriciteitsverbruik naar perslucht. Om de energie-efficiëntie te verhogen van de niet-toerentalgeregelde compressoren werd de mogelijkheid onderzocht om de cos phi te verbeteren. Uit een piloottest bleek dat een stroomdaling kon gerealiseerd worden door de installatie van een goed gedimensioneerde condensatorbatterij die wordt ingeschakeld bij overgang van ster naar driehoek. Door de goede resultaten werden bij de drie grootste 250 kw on/off compressoren condensatorbatterijen geplaatst. De verbetering van cos phi resulteerde in een elektriciteitsbesparing van 56.000 euro per jaar met een investering van 6.000 euro, rekening houdend met de kabellengte en de plaatsing van de batterij tegen de muur of op een steun. Er is een lager energieverbruik en bijgevolg ook een reductie in CO 2 -uitstoot. FAVV Met minder licht gaat even goed! De opdracht van het FAVV is te waken over de veiligheid in de voedselketen en de kwaliteit van ons voedsel, ter bescherming van de gezondheid van mens, dier en plant. In de kantoren van het FAVV te Brugge werd via het sensibiliseren van de 110 medewerkers en het drastisch reduceren van onnodige verlichting een aanzienlijke daling van het elektriciteitsverbruik gerealiseerd. Tot 40% van de verlichtingspunten, vooral in onbezette burelen, gangen, archief- en voorraadruimten, zijn uitgeschakeld. Door de arbeidsgeneesheer werd met een luxmeting bevestigd dat de resterende lichtsterkte ter hoogte van de burelen nog ruim voldoende blijft. 12 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Traditionele TL-lamp Long Life TL-lamp Kostprijs 2 euro 9.20 euro Levensduur 12.000 uren 60.000 uren De prestatie van een lamp bij kamertemperatuur is niet hetzelfde als in een diepvriesruimte: goed voor een besparing van 1.000 euro/jaar. (Freeze&Store) Foto links en rechts: Een duidelijke identificatie van de lichtschakelaars maakt het gemakkelijker om het licht uit te schakelen in onbemande ruimtes. (FAVV) Het project doorliep vier fasen: Fase 1. Sensibiliseren van het personeel met het oog op een actieve deelname aan de actie. Fase 2. Het identificeren (via legende) van de bedieningsknoppen voor de verlichting. Fase 3. Het reduceren en/of uitschakelen van onnodige verlichting. Fase 4. Evaluatie van de inspanningen via het bijhouden van de meterstanden. Een daling van het elektriciteitsverbruik met ruim 30%. Door de daling van het elektriciteitsverbruik wordt de CO 2 -uitstoot beperkt. De medewerking door het personeel van het FAVV aan dit project is groot en mede door het continu sensibiliseren van de medewerkers blijft dit initiatief zijn vruchten afwerpen. Een aantal collega s hebben de elementen uit deze actie spontaan ook bij hen thuis toegepast. FREEZE&STORE Relighting diepvries Freeze&Store (Zedelgem) staat in voor de opslag van gekoelde en diepgevroren producten voor derden. Bij de relighting van zijn diepvries ging het bedrijf niet over één nacht ijs. De mogelijkheden voor optimalisatie werden bekeken. Aura Thermo Long Life fluorescentielampen zijn in het bijzonder geschikt voor omgevingen met lage omgevingstemperatuur waar deze een aanzienlijk hogere lichtsterkte bieden. Hierdoor kan men het geïnstalleerde vermogen (watt) van de lichtinstallatie reduceren, met als gevolg besparing op de energiekosten en een lagere warmteproductie. Door de lagere warmteproductie is er minder koeling nodig. Langere levensduur betekent dat twee van de drie lampvervangingen geëlimineerd kunnen worden, waarbij een aanzienlijke besparing op de onderhoudskosten gerealiseerd wordt. De lampen met lange levensduur leveren een gemiddelde besparing tot 40 à 50% op onder- ecotips Rendabele investeringen in beeld 13

houdskosten. De besparingsberekeningen worden opgemaakt per praktijkgeval. Een installatie met bijvoorbeeld 500 Long Life TL-lampen levert een besparing van ruim 1.000 euro per jaar ten opzichte van de installatie met klassieke TL-lampen. Minder vaak lampen wisselen betekent doorheen de hele keten een vermindering in productie, voorraad, transport, verpakking en recyclage, waardoor er een globale reductie is in C0 2 -uitstoot. Aangepast licht zorgt voor een meer aangename werkomgeving. Het gebruik van een interactieve routeplanner zorgt voor een besparing van 20% op rijtijden én op afgelegde kilometers: een dubbele winst. (Vleeswaren Depuydt) VLEESWAREN DEPUYDT Take a different road Het bedrijf Vleeswaren Depuydt (Oostende) is gespecialiseerd in de groothandel van fijne vleeswaren, bereide gerechten en salades. Door een permanent groeiend klantenbestand koos het ITmanagement voor de integratie van externe routeplanningssoftware in het warehousemanagementsysteem. Intertour, een interactieve routeplanner, opent diverse mogelijkheden in de optimalisatie van de dagdagelijkse vrachtplanning. Het bedrijf opteerde ervoor om via dit systeem ook de dagplanningen van de vertegenwoordigers in kaart te brengen met een verrassende optimalisatie tot gevolg! Het systeem zorgt ervoor dat klantenbezoeken optimaal verdeeld worden rekening houdend met diverse relevante beperkingen zoals bezoek- en sluitingsdagen, openingsuren en inzetbaarheid van voertuigen. 14 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Genencor International bespaart op energieverbruik en op koelwater door het inschakelen van een kleinere koelmachine op ogenblikken dat de vraag naar koelwater kleiner is. De vroegere rijtijd van de vertegenwoordigers bedroeg 16.230 uren/jaar. Na gebruik van de routeplanner bedraagt de geoptimaliseerde rijtijd van de vertegenwoordigers nog 13.598 uren/jaar. De afgelegde afstanden werden gereduceerd van 993.580 km/jaar tot 789.600 km/jaar. Door deze optimalisatie ontstaat een efficiëntere klantenservice. De vrijgekomen tijd wordt besteed aan klantenprospectie. Door deze toepassing daalt het brandstofverbruik met 12.000 liter per jaar en vermindert de CO 2 -uitstoot met +/- 36.000 kg CO 2 /jaar. Door het dalende aantal kilometers en de efficiëntere bezoeken bij hun klanten, hebben de verkopers minder verkeers-stress. GENENCOR INTERNATIONAL Evaluatie koeling fermentoren Genencor International (Brugge) is een biotechnologisch bedrijf waar middels fermentatieprocessen enzymen worden geproduceerd voor diverse industriële toepassingen. Na het uitvoeren van een energie-audit in 2007 werden diverse voorstellen voor energiebesparing geformuleerd. Eén van de belangrijkste was het evalueren van de koeling voor de fermentoren. Uit de analyse van de bestaande installatie werd vastgesteld dat de efficiëntie zeer sterk varieert met de behoefte aan gekoeld water. Enkel gedurende de zomer, als er voldoende vraag naar gekoeld water is, was de bestaande koelinstallatie efficiënt. Door het plaatsen van een kleinere koelmachine die een zeer hoge COP (coefficient of performance) (max 5,20) heeft bij een lagere vraag naar gekoeld water, wordt een efficiënte koeling doorheen het hele jaar bekomen. In de zomer wordt de grote koelmachine aangesloten, in de andere seizoenen de kleine koelmachine. Bijkomend voordeel is dat de koeltorens, nodig voor de koeling van de koelmachines, minder draaien en dat het volume te verpompen koelwater kleiner is. Deze maatregel levert een jaarlijkse besparing op van de energiefactuur met 88.000 euro, de terugverdientijd van de installatie bedraagt minder dan twee jaar. Door de extra koelinstallatie is er voortaan een back-upsysteem in het geval één van de installaties faalt. Er is een lager energieverbruik van +/- 1.235.000 kwhe/jaar. Doordat de koeltorens minder draaien voor de koeling van de koelinstallatie, is er minder koeltorenwater nodig (besparing van 1.765 m³/jaar). Er is minder achtergrondlawaai naar de buurt toe. De koeltorens moeten minder draaien om de koelinstallaties te koelen. ecotips Rendabele investeringen in beeld 15

3. Creatief met technologie Alle trekkers van Vandecasteele Houtimport werden aangepast zodat de motoren na drie minuten stationair draaien automatisch stilvallen. Vandecasteele Houtimport Vrachtwagenmotor valt stil na drie minuten Vandecasteele Houtimport (Aalbeke) importeert en exporteert hout en heeft voor zijn activiteiten een aantal vrachtwagens in eigendom. Om het stationair draaien van de motoren van de vrachtwagens aan te pakken, heeft Vandecasteele Houtimport in samenwerking met de Volvo-garage alle vrachtwagens aangepast zodat ze na drie minuten stationair draaien automatisch stilvallen. Daarnaast is er een continue sensibilisatie rond het beperken van het stationair draaien. De gegevens en verbruiken worden opgevolgd per vrachtwagen en gecommuniceerd naar de chauffeurs. Deze ingreep levert een besparing in dieselverbruik. Het verbruik van één uur stationair draaien, komt overeen met het verbruik tijdens een rit van 50 km. De CO 2 -uitstoot bij stationair draaien bedraagt 0,4 g per kwartier. Voor het volledige wagenpark (15 trekkers) betekent dit een vermindering van de CO 2 -uitstoot met 6,76 ton per jaar. De chauffeurs hoeven niet meer na te denken om de motor stil te leggen, hierdoor verhoogt het rijcomfort. CBR CBR biedt slechtvalken onderdak CBR (Gent), gelegen in de Gentse kanaalzone, produceert, verkoopt en levert cement en bindmiddelen. Om een einde te maken aan de buitensporige aanwezigheid van duiven die installaties beschadigen en bevuilen, heeft CBR Gent op één van haar silo s, op 86 meter hoogte, een nest voor een koppel slechtvalken aangebracht. CBR wil op die manier het aantal duiven in de omgeving drastisch verminderen. In de broedtijd zou de slechtvalk namelijk twee tot vijf duiven per dag moeten vangen. In de lente van 2009 heeft een koppel slechtvalken zich in de nestkast genesteld en werden twee eieren uitgebroed. Ook in 2010 is het koppel slechtvalken bijna dagelijks te zien. In de nestkast werd een camera geplaatst om alles beter te kunnen opvolgen. Bovendien is er ieder jaar een koppel torenvalken te gast en worden er ook regelmatig buizerds waargenomen. 16 Rendabele investeringen in beeld ecotips

De slechtvalken bij CBR worden opgevolgd via een camera in de nestkast. Er is een merkbare vermindering van schade aan gebouwen en installaties. Op termijn betekent dit een lagere reinigingskost. en sociaal voordeel In lijn met het duurzaamheidsbeleid, neemt cementproducent CBR het initiatief om het FIR (Fonds voor Instandhouding van Roofvogels) te steunen. CBR werkt op die manier mee aan de instandhouding en ontwikkeling van de biodiversiteit. Edugo EDUGO investeert in milieuvriendelijk onderwijs In de metaalbewerkingsafdeling werd een plasmasnijmachine met gasfilterinstallatie geplaatst. Voor de elektronica-opleiding werd een printfreesmachine aangekocht. Hierdoor moeten de printplaten niet meer geëtst worden en worden er veel minder chemicaliën gebruikt. Ook in de afdeling grafische technieken worden nieuwe milieuvriendelijke installaties zoals CTP (Computer To Plate) gebruikt, quasi zonder chemicaliën. Bij scholengroep EDUGO werd in de metaalbewerkingsafdeling een plasma-snijmachine met gasfilterinstallatie geplaatst. EDUGO (Gent Oostakker), scholengroep voor basis- en secundair onderwijs in Oostakker (Gent), voert een actief milieubeleid. Edugo investeert daarom onder meer in milieuvriendelijke installaties, voor gebruik tijdens de technische lessen. Voor de schildersafdeling werd een verfborstelwasmachine aangeschaft voor het wassen van verfborstels voor watergedragen verf. Het afvalwater wordt opgevangen en gezuiverd alvorens het geloosd wordt. ecotips Rendabele investeringen in beeld 17

EDUGO maakt gebruik van LED TL-verlichting. Geluiddemper op de ontluchtingsleiding van de reactor. (EOC) De studenten elektrische installatietechnieken voerden een testopstelling met LED-verlichting (LED TL-verlichting) uit waarbij fotovoltaïsche (PV) panelen zorgen voor de energievoorziening. Dit was een voorproefje op de enkele duizenden vierkante meter grote PV-installatie die ondertussen op de platte daken werd geplaatst! Uitsparen chemicaliën (grafische technieken en elektronica), reductie materiaalverbruik (metaalbewerking) en energiebesparing (zonnepanelen). Besparing grondstoffen, reductie milieugevaarlijk afval en beperking van de CO 2 -uitstoot. Studenten maken tijdens hun opleiding kennis met nieuwe milieuvriendelijke technieken en leren deze toe te passen. Risicobeperking bij het werken met gevaarlijke producten. EOC EOC beperkt geluid bij ontluchten EOC produceert in zijn vestigingen te Oudenaarde latex, emulsies, compounds en basisproducten voor de detergentindustrie. EOC Logistics is het transportbedrijf van de EOC groep dat de productleveringen verzorgt binnen een zekere straal rond de onderneming. EOC Logistics werkt met dedicated tankwagens die zo lang als mogelijk met producten uit dezelfde productfamilie geladen worden. Hierdoor kan het aantal reinigingsbeurten van de tankwagens geminimaliseerd worden. Om het vastdrogen van de productrestanten te vermijden, wordt de technisch lege tankwagen terug onder persluchtdruk geplaatst. Bij het laden moet uiteraard de druk van de tankwagen afgelaten worden. Het snel ontluchten van tankwagens produceert een hels lawaai dat kan leiden tot hinder voor zowel de buurt als de personeelsleden in de directe omgeving. Om deze hinder te beperken, werden in de EOCwerkplaatsen zelf geluiddempers gemaakt om de kosten te drukken. EOC Logistics beschikt momenteel namelijk over 78 tankwagens. Teneinde het geluidsniveau sterk te verlagen, komt het erop neer om de lucht te laten ontsnappen door een groot aantal kleine openingen. Een analoog probleem duikt op bij de ontluchting van de reactoren van de surfactants-divisie. Voor de ontluchting van reactoren werd op de ontluchtingsleiding een geperforeerde blindstop gemonteerd. Het geluidsniveau kon hierdoor sterk gereduceerd worden tot een aanvaardbaar niveau. Door de geluidsdemping is er minder geluidshinder naar de buurt toe. Beter imago naar de buurt en de buurtbewoners. Door het creëren van betere werkomstandigheden is EOC er zeker van dat de personeelstevredenheid zal toenemen. OptimaT Ludieke Dikke Truiendag OptimaT (Lichtervelde) is een toeleveringsbedrijf voor industrie en kmo, en biedt personen met een arbeidshandicap uit de regio aangepaste tewerkstelling aan. Vanuit de Vlaamse overheid wordt jaarlijks de campagne Dikke Truiendag georganiseerd. Ook OptimaT neemt deel aan deze campagne en stak deze dag in 2009 in een heel speciaal kleedje. Het 18 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Enkele sfeerbeelden van de ludieke Dikke Truiendag in de beschutte werkplaats OptimaT. was de start van een sensibiliseringscampagne bij de werknemers rond minder energieverbruik en CO 2 -reductie. Naast het lager zetten van de verwarming met 2 C, werd een heel programma uitgewerkt. Een fitness-sessie werd georganiseerd om het lekker warm te krijgen. Allerlei ingezamelde dikke truien werden verkocht ten voordele van Poverello. Iedere medewerker kreeg een gratis dikke trui van OptimaT. s Middags werd een koude schotel aangeboden bij kaarslicht. Een komische act had tot doel het bewustzijn bij de medewerkers te vergroten en duiding te brengen rond de CO 2 -problematiek. Energiezuiniger leven bespaart makkelijk 10% op de energiefactuur van een huisgezin. Energiezuiniger leven kan een reductie van 100 ton CO 2 per jaar opleveren. De werknemers met een handicap worden op een eenvoudig en verstaanbare manier betrokken bij het CO 2 -gebeuren en de actualiteit rond dit thema. Alpro Afvalwarmte verwarmt kantoren Alpro (Wevelgem) produceert diverse sojaproducten. Sterilisatie op hoge temperatuur maakt deel uit van het productieproces. Vroeger gebeurde een deel van de koeling van de sterilisator via een gesloten koelwatercircuit. Hierbij werd de warmte van het koelwater afgegeven aan de omgevingslucht via een koeltoren. Na aanpassingen wordt nu een deel van de warmte gerecupereerd en gestockeerd als warm water in een geïsoleerde tank. Uit die tank vertrekt warm water van 80 C naar verschillende afnemers. De belangrijkste afnemer is de verwarming van de kantoren. Het project werd gerealiseerd in twee fasen. In fase 1 werd de sterilisator omgebouwd. Dit hield de ombouw van de koelsectie en de aankoppeling op het primaire circuit in. Dit primaire circuit staat in voor de circulatie van warm/koud water tussen de tank en de sterilisator. Regelapparatuur werd geplaatst om de gewenste temperatuur uit de sterilisator te halen. De bestaande tank werd uitgerust met diverse temperatuurmetingen om de verschillende warmtezones te monitoren. Een systeem werd geïnstalleerd om de laminaire flow in de tank te bevorderen. Op deze manier behoudt men verschillende temperatuurzones in de tank, namelijk warm bovenaan en koud onderaan. Via het secundaire systeem wordt het warm water verdeeld naar de diverse afnemers. Door de aankoppeling van de warmtewisselaar van de centrale verwarming van de kantoren kan de warmte nuttig aangewend worden. In een tweede fase werden ook andere procesverbruikers die warmte vragen (CIP-installatie, schuiminstallatie voor externe reiniging van de productie-installaties en warm water voor reiniging van de afvulmachines) aangesloten op het circuit. Via dit project wordt 300 kwh, onder de vorm van warm water op 80 C, gerecupereerd. Op jaarbasis betekent dit een besparing van 1.262 MWh. De kantoren hoeven niet langer met fossiele brandstoffen verwarmd te worden, maar gebruiken nu restwarmte uit de productie. De besparing van het gasverbruik zorgt voor een jaarlijkse reductie van 230 ton CO 2. ecotips Rendabele investeringen in beeld 19

De ingebruikname van een tweede polyolpomp resulteert in de eliminatie van een afvalstroom én een grondstoffenbesparing van ongeveer 9.000 kg per jaar. (ArcelorMittal) Het warme water afkomstig van de sterilisator wordt gestockeerd in een geïsoleerde tank. (Alpro) De schuiminstallatie die water gebruikt voor de manuele reiniging van de productievloeren is nu een afnemer van warm water. Door de overschakeling van koud water naar warm water verloopt de reiniging nu gemakkelijker. ArcelorMittal Construction Belgium NV, site Geel Ontdubbeling van polyolpompen leidt tot dubbele winst ArcelorMittal Construction Belgium Site Geel NV produceert en verkoopt profielplaten en sandwichpanelen voor industrie- en utiliteitsbouw. Het bedrijf maakt deel uit van ArcelorMittal Construction, de afdeling Bouw van ArcelorMittal, een staalconcern van wereldformaat en marktleider in Europa voor bouwproducten. Sandwichpanelen zijn eigenlijk profielplaten voorzien van isolatie bestaande uit polyurethaanschuim. Eén van de grondstoffen om het polyurethaanschuim aan te maken, zijn de polyolen. In het bedrijf worden verschillende types polyolen aangewend en dit in functie van de benodigde brandweerstand van de panelen. Het polyol wordt via een hogedrukpomp verpompt naar de mengkop en vermengd met de andere basiscomponenten (isocyanaten, pentaan, ). Door de installatie van een bijkomende polyolpomp, een investering van 75.000 euro, wordt de ontdubbeling van twee types polyolen mogelijk gemaakt. Deze polyolen worden gerecupereerd en opnieuw als grondstof ingezet, de vroegere afvalstroom wordt geëlimineerd. Er werden besparingen gerealiseerd op verschillende vlakken: - besparing van 150 liter polyol bij iedere omstelling; - besparing 450 euro kosten aan extra polyolverbruik per omstelling; - besparing 130 euro afvoerkosten polyol per omstelling; - besparing op manuren. Dankzij deze ingreep realiseerde ArcelorMittal Construction Belgium in één klap een eliminatie van een afvalstroom én een besparing op het grondstofverbruik van ongeveer 9.000 kg per jaar. Aangezien er minder omstellingen plaatsvinden, worden de werknemers minder blootgesteld aan de risico s verbonden met de manipulatie van chemische producten en worden de emissies naar de omgeving en het leefmilieu sterk gereduceerd. In het productieproces worden, bij de omstelling van de verschillende types polyolen, de leidingen gespoeld en de dagtank leeggemaakt. Hierdoor worden extra grondstoffen verbruikt en moeten de vrijgekomen afvalstoffen afgevoerd worden. 20 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Zicht op de nieuwe parking van Ardo 4. Informatie en imago ARDO Integratie in het landschap door aanleg groene parking en groenzone Ardo (Ardooie) is een producent van vriesverse groenten. Bij de heraanleg van de site opteerde men om de bedrijfsgebouwen en de infrastructuur visueel te integreren in het landschap. Daarnaast werd een groene parking aangelegd rekeninghoudend met de principes van duurzaam ondernemen. De groenzone rond de bedrijfsgebouwen bestaat uit een bos van metasequoia-bomen en hazelaar, afgezet met een kastanjehouten afsluiting. Opritwegen zijn uitgevoerd in betonverharding. Het regenwater dat hierop valt, gaat naar een KWS-afscheider en komt terecht in een regenwaterbassin voor hergebruik. De nieuwe groene parking bestaat uit grasbetonstenen die waterdoorlaatbaarheid garanderen. Het water wordt vertraagd afgevoerd, doorheen waterdoorlaatbare matten in kiezel en gaat via het drainagesysteem naar de regenwatervijver. Een omwalling met aarden talud (max. 3,5 m) gaat geluidsoverlast tegen. Het talud beplant met hazelaar sluit dan weer visuele hinder uit en het natuurlijk hellingsprofiel voorkomt erosie. Om de parking maximaal te verlichten met een minimaal energieverbruik voerde Axioma een studie uit. De oude parking was 6600 m² groot en bood plaats aan 240 wagens. De oude verlichting bestond uit 4 masten van 11 m hoog met een geïnstalleerd vermogen van 6400 W. De nieuwe parking is 8000 m² groot en biedt plaats aan 320 wagens. De nieuwe verlichting bestaat uit 15 masten van 5 m hoog met een geïnstalleerd vermogen van 1820 W. De installatie werkt met daglichtsturing en een timer waardoor in bepaalde periodes (tussen de ploegwissel om 21u en de ploegwissel om 5u) maar de helft van de parking verlicht is. Daling van de energiekosten voor de nieuwe verlichting. Het verbruik van de oude verlichting bedroeg 23.400 kwh/jaar of ongeveer het elektriciteitsverbruik van 6 huisgezinnen. Het huidige verbruik met de nieuwe installatie is 6.600 kwh/jaar of ongeveer het elektriciteitsverbruik van 1,5 huisgezin. Een daling van de CO 2 -uitstoot met 13 ton/jaar wordt gerealiseerd door de aanpassing van de verlichting. Een grotere opvang en hergebruik van regenwater en de integratie in een natuurlijke omgeving zijn bijkomende milieuvoordelen. Door de heraanleg van de opritwegen en de ecotips Rendabele investeringen in beeld 21

Nieuwe verlichting op de parking bij Ardo nieuwe parking is het bedrijf beter bereikbaar. De vroegere files op de openbare weg bij aanleveringspieken van groenten zijn weggewerkt. Ahlers Energiebesparing met hoogfrequente batterijladers Ahlers (Evergem) is een internationale logistieke en maritieme dienstverlener. Het bedrijf biedt via Hoogfrequentlader voor combitruck bij Ahlers te Evergem zijn distributiecentrum in Evergem een geïntegreerde oplossing voor het transport, distributie, opslag en behandelen van verpakte chemicaliën. Eind 2008 werden in één van de compartimenten rekken voor smalle gangenopslag geïnstalleerd. Bij de aankoop van de twee combitrucks werd gekozen voor toestellen waarvan de batterijen worden opgeladen door middel van een hoogfrequentlader. Het gebruik van een dergelijke lader heeft enkel voordelen. Dit type lader verbruikt in vergelijking met een traditionele lader in de oplaadfase 90% minder water uit de batterij - op zich uiteraard een besparing - wat neerkomt op een gelijkwaardig verminderde waterstofproductie. Anderzijds verbruikt dit type lader slechts half zoveel elektriciteit in vergelijking met een traditionele lader. Meerkost voor dit type bedroeg 1660 euro per lader. Deze meerkost wordt op het einde van het eerste werkingsjaar bijna volledig teruggewonnen. Elektriciteitsverbruik voor het opladen van de batterijen: - Met klassieke lader: 116 kwh per lading - Met hoogfrequentlader: 58 kwh per lading Besparing op jaarbasis per lader: +/- 1400 euro Meerkost: 1660 euro per batterijlader Energiebesparing van 40 à 50%. Lagere productie van waterstofgas. Minder verbruik van gedemineraliseerd water. De verminderde waterstofproductie heeft zijn positieve weerslag op het zoneringsdossier dat voor een tractiebatterijlader moet worden opgesteld. 22 Rendabele investeringen in beeld ecotips

Voor Jeroen (links) en Maarten Michels (rechts) is de vlier een godenplant. De planten met de mooiste, volste en geurigste bloemen komen in aanmerking voor de productie. (RoomeR) Bloemen in ieder glas, want every flower is a wish. (RoomeR) RoomeR Duidelijke profilering RoomeR: zorg voor mens, milieu en meesterschap Op artisanale wijze en menselijke schaal een kwalitatief hoogstaand vlierbloesem-aperitief produceren op basis van zuiver natuurlijke en zelf geteelde grondstoffen, dat is de missie van de Gentse onderneming RoomeR. Jeroen en Maarten Michels leiden dit bedrijf. Als kleine speler op een globaal georganiseerde drankenmarkt zorgen ze voor een duidelijke profilering en dit door aandacht voor mens, milieu en meesterschap. Zo werkt het RoomeR-team voor het bottelen samen met de beschutte werkplaats Ryhove in Gent. Maarten Michels, RoomeR: Op vlak van milieuzorg willen we verdergaan dan wat de wet ons voorschrijft. We telen onze vlierbloesem op een natuurvriendelijke manier en trachten actief ons water- en energieverbruik te beperken. Bovendien zetten we alles in het werk om lucht- en geluidshinder te voorkomen en onze afvalstroom te reduceren. RoomeR heeft al drie keer deelgenomen aan Milieucharter Oost-Vlaanderen. Dat milieuvriendelijke inspanningen economisch interessant kunnen zijn op vlak van afvalbeheersing beaamt Maarten Michels: In 2008 hebben we de mogelijkheid onderzocht om onze verpakkingsdozen in lichter karton te vervaardigen en om de tussenschotjes tussen de flessen te reduceren tot het noodzakelijke minimum. Dit alles zonder in te boeten aan kwaliteit. Die twee denksporen resulteerden in een reductie van kartonafval met 23%. Voor onze horecaklanten lieten we houten retourkratten maken. Die inspanning zorgt ervoor dat we nog eens 30% minder kartonnen dozen nodig hebben. 30% van onze flessen krijgen we opnieuw binnen voor hergebruik, hoewel onze flessen in principe vrij zijn van statiegeld. Lagere kostprijs voor kartonnen dozen en tussenschotten. Er zijn 30% minder kartonnen dozen nodig. 23% reductie kartonafval door minimalisatie tussenschotten; 30% reductie in kartonnen dozen en dus 30% minder kartonafval; 30% glazen flessen zitten in een retoursysteem (zonder waarborg). Deze acties kaderen binnen het Duurzaam Ondernemen-beleid van de onderneming. TVH THERMOTE & VANHALST Duurzaam vlootbeheer bespaart meer dan 100 ton CO 2 TVH - Thermote & Vanhalst (Waregem) verhuurt heftrucks en hoogtewerkers, en verkoopt nieuwe en tweedehands machines, onderdelen en handling equipment. Het bedrijf heeft een wagenpark van 70 personen- en 70 bestelwagens. Het volledige wagenpark verbruikt jaarlijks zo n 500.000 liter diesel, goed voor een uitstoot van ongeveer 1.300 ton CO 2 per jaar. Tot enkele jaren terug was er geen aandacht voor de milieu-impact van de bedrijfswagens. Momenteel bedraagt de gemiddelde CO 2 -uitstoot van de bedrijfswagens 164 gram per km. Om de CO 2 -uitstoot van het wagenpark te verminderen heeft TVH gekozen voor een totaalaanpak. Er worden acties genomen op verschillende fronten: Aankoopbeleid: De maximum uitstoot voor een nieuwe wagen is vastgelegd op 145 gram CO 2 per km. De maximum uitstoot van nieuwe wagens bedraagt dus 11% minder dan de huidige gemiddelde CO 2 -uitstoot. Techniek: De huidige banden worden bij slijtage vervangen door Energy Saver banden. Neutrale en objectieve tests geven een mogelijke verbruiksdaling aan tot 22%. Opleiding: Alle techniekers die de herstellingen uitvoeren bij klanten kregen tijdens de werk- ecotips Rendabele investeringen in beeld 23