Symposium in het kader van het 10-jarig bestaan van de Afdeling Onderzoek FPC Dr. S. van Mesdag te Groningen Filosofie in de forensische psychiatrie donderdag 8 november 2012, 9.30 uur 16.30 uur
10.00 10.15 Opening Drs. Harry Beintema is dagvoorzitter en directeur Behandelzaken in FPC Dr. S van Mesdag.
10.15 10.45 De wereld van de forensisch psychiatrische patiënt Over de relatie van individu en maatschappij. Over hoe het individu aan de ene kant en de maatschappij aan de andere kant oordelen over goed en kwaad met betrekking tot gedragingen van mensen. Hoe mensen zich laten leiden door algemene principes van goed gedrag. Hoe het werkt als de maatschappij het niet kan verdragen wanneer het individu buiten de boot valt in ethisch opzicht. Dat de maatschappij het dan beter vindt om zulke individuen af te zonderen of buiten te sluiten. En over in welk opzicht dat weer effect heeft op het begrip menselijkheid. Prof. dr. Karel Oei, emeritus hoogleraar forensische psychiatrie Department of Criminal Law van de Tilburg Law School en psychiater, psychoanalyticus en groeps- en systeemtherapeut. Karel Oei heeft meer dan 500 publicaties op zijn naam staan als (co)auteur. In september 2011 ging hij met emeritaat bij de Tilburg University. Momenteel is hij nog actief als psychoanalyticus in zijn privé-praktijk en als psychiater bij Mediant te Hengelo.
10.45 11.15 Dwang in de psychiatrie. Tegenstrijdige waarden, Dwangtoepassingen in de psychiatrie roepen veel tegenstrijdigheden op. Argumenten voor dwangtoepassingen, zoals separatie van patiënten, zijn veelal gebaseerd op begrippen als veiligheid, bescherming en bestwil. Empirisch ethisch onderzoek naar de mogelijkheden om dwang te verminderen laten echter zien dat morele verantwoordelijkheden door medewerkers verschillend ervaren worden en tegenstrijdigheden kent. In deze presentatie wordt ingegaan op de rol van impliciete waarden en normen die van invloed zijn op beslissingen om dwang toe te passen op afdelingen. Aan de hand van een casus wordt geanalyseerd op welke wijze waarden en normen met elkaar samenhangen en waar spanningen ontstaan ten einde te onderzoeken of en hoe er verbeteringen mogelijk zijn. Drs. Elleke Landeweer is als medior onderzoeker en docent verbonden aan de vakgroep Metamedica van het VU Medisch Centrum en aan het onderzoeksinstituut EMGO+. Zij voerde een deelonderzoek Dwang binnen instellingen uit in het kader van de evaluatie van de Wet Bopz en is betrokken geweest bij diverse evaluatieonderzoeken naar dwangreductie op gesloten afdelingen van GGz-instellingen. Zij schrijft haar proefschrift over de rol van empirisch ethisch onderzoek bij de ontwikkeling van goede zorg in de psychiatrie, waarbij analyse van rollen, verantwoordelijkheden en morele groepsprocessen een centrale plaats innemen.
11.15 11.35 Het Goede Leven in de Mesdag Susan te Winkel De meeste mensen willen een gelukkig leven leiden. Zo ook de patiënten in FPC Dr. S. van Mesdag. De zorg die medewerkers in de Mesdag leveren dient bij te dragen aan het welzijn van de patiënten. Een vraag hierbij is: hoe goed ken je, als medewerker, je patiënt? Om deze vraag te beantwoorden, heeft Te Winkel empirisch onderzoek uitgevoerd bij patiënten met psychotische kwetsbaarheid én hun mentoren. De patiënten werd gevraagd hun levenskwaliteit te beoordelen. De mentoren werd gevraagd de levenskwaliteit van de patiënten te beoordelen vanuit het perspectief van de patiënt. Er blijkt een verschil te zitten tussen hoe patiënten hun levenskwaliteit beoordelen en hoe mentoren denken dat de patiënt het ervaart. Wat betekenen deze vindingen voor de ervaring van geluk voor de psychotische kwetsbare patiënt in FPC Dr. S. van Mesdag? En wat betekent dit voor het filosofische concept van geluk? Susan te Winkel is masterstudent wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze studeert af in de richting praktische filosofie en ethiek en heeft in het kader van deze studie stage gelopen bij FPC Dr. S. van Mesdag.
11.35 12.00 Mag het een onsje meer zijn? Moreel beraad in de forensische psychiatrie drs. Swanny Kremer Medewerkers in de forensische psychiatrie moeten vaak afwegingen maken bij moeilijke dilemma s. Het is belangrijk om een weloverwogen afweging te maken die recht doet aan de patiënt, aan de maatschappij en aan andere betrokkenen. Bij het maken van een dergelijke afweging kan gebruik worden gemaakt van een vorm van moreel beraad. Hiervoor zijn verschillende methoden ontwikkeld. Meestal wordt er een onderscheid gemaakt tussen oplossings- en houdingsgerichte methoden. Oplossingsgerichte methoden worden meestal ingezet om een oplossing, of in ieder geval een besluit, met betrekking tot een dilemma te formuleren. Houdingsgerichte methoden onderzoeken wat mensen beweegt, wat zij belangrijk vinden. Het is gebruikelijk om te kiezen voor een methode, nadat men heeft besloten wat het doel van de dialoog is. Maar in de forensische psychiatrie zijn de doelen van beide stromingen belangrijk. Is het mogelijk een methode voor moreel beraad te ontwikkelen die oplossings- en houdingsgerichte methoden combineert? Drs. Swanny Kremer is maatschappelijk werker en filosoof en als junior onderzoeker verbonden aan FPC Dr. S. van Mesdag. Samen met de werkgroep Ethiek, die zij binnen de Mesdag heeft opgericht, organiseert zij moreel beraad bijeenkomsten waarbij ter plekke een moeilijk probleem uit de dagelijkse praktijk van de Mesdag gezamenlijk wordt uitgewerkt. Momenteel worden voorbereidingen voor een promotietraject getroffen.
13.00 13.30 Toerekeningsvatbaarheid en het probleem van de vrije wil prof. dr. Gerben Meynen In sommige strafzaken beoordeelt een psychiater en/of psycholoog de verdachte vanuit de vraag naar de toerekeningsvatbaarheid. Deze beoordeling wordt zo opgevat dat de gedragsdeskundige onderzoekt of de verdachte al dan niet uit vrije wil handelde. Tegelijkertijd zijn er voortdurend berichten over neurowetenschappers die (zouden) laten zien dat de vrije wil niet bestaat. Wat betekent dit voor de beoordeling van toerekeningsvatbaarheid? Zijn wij, als de vrije wil niet bestaat, geen van allen toerekeningsvatbaar? In deze lezing wordt de huidige stand van de filosofische discussie over de vrije wil globaal besproken en wordt geprobeerd de relatie tussen vrije wil, verantwoordelijkheid en toerekeningsvatbaarheid op te helderen. Prof. dr. Gerben Meynen studeerde geneeskunde, theologie en filosofie. Hij promoveerde in de filosofie op het thema vrijheid (Radboud Universiteit, 2006) en in de geneeskunde op de neurobiologie van depressie (VU, 2007). Hij is bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie, Department of Criminal Law van de Tilburg Law School. Tevens is hij als docent aan de faculteit Wijsbegeerte van de VU verbonden.
13.30 14.00 Behandeltrajecten van forensische zorgpatiënten in CDA, lid parlementaire onderzoekscommissie tbs-stelsel Wat bepaalt de wijze waarop de behandeling van de forensische zorgpatiënt zich ontwikkelt? We zijn geneigd dat toe te schrijven aan kenmerken van de patiënt en hoe hij of zij het doet gelet op de evidence-based behandeling. In hoeverre zijn op het verloop van het behandeltraject echter ook andere, minder patiëntgerelateerde kenmerken van invloed, zoals de veronderstellingen van en discussie in het behandelteam, de invloed van het sociale netwerk, ministerie en politiek? We trekken enkele conclusies over hoe professionals en politiek elkaar tegenwerken of samenwerken en hoe de afstemming beter kan. Cisca Joldersma was universitair (hoofd)docent beleids- en organisatie wetenschappen (1993-2002) en daarna lid van de Tweede Kamer (2002-2010). Na 2010 studeerde zij forensische psychologie en was zij tijdelijk werkzaam als Tweede Kamerlid en als beleidsmedewerker bij FPC Veldzicht.
14.00 14.30 Ethische dilemma s vanuit de praktijk van een advocaat in tbs-zaken mr. Niek Heidanus Hoe is het om iemand te verdedigen die pedofiele delicten heeft gepleegd terwijl je vreest voor herhaling? Hoe is het om gebruik te maken van bepaalde vormfouten waardoor een proces tegen iemand niet/anders gevoerd gaat worden? Heidanus doet een greep uit de (ethische) dilemma s vanuit de praktijk van een advocaat in tbs-zaken. Mr. Niek Heidanus heeft aan de Rijksuniversiteit te Groningen in 1993 de hoofdrichtingen Privaatrecht en Strafrecht met aantekening advocatuur afgerond. In 1994 is hij beëdigd als advocaat. Sinds 2000 doet hij door het hele land strafzaken voor bedrijven en particulieren, met als belangrijkste specialismen economisch strafrecht en tbs & beklagrecht. Daarnaast behartigt hij belangen van veel minderjarigen in strafzaken en particulieren in het gezondheidsrecht (wet Bopz). Met een aantal strafzaken, en als expert in tbs-zaken, heeft hij nationale faam bereikt.
14.30 15.30 Forumdiscussie Voorzitter Harry Beintema Forumleden Karel Oei Elleke Landeweer Gerben Meynen Cisca Joldersma Niek Heidanus
Vóór 15 september Wilt u dit symposium bijwonen, meldt u zich dan vóór 15 september 2012 aan via de bijgaande antwoordkaart. Gezien het beperkte aantal plaatsen is het verstandig om u op tijd aan te melden. Na ontvangst van uw aanmelding ontvangt u een factuur. Deze dient voor aanvang van het symposium betaald te zijn. U kunt de antwoordkaart mailen naar: s.kremer@fpcvanmesdag.nl of per post versturen naar: FPC Dr. S. van Mesdag Swanny Kremer Postbus 30.002 9700 RC Groningen Kosten Kosten voor deelname zijn 75,. Dit is inclusief lunch en het boek Mesdag wetenschappelijk, tien jaar wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S. van Mesdag. Legitimatie Om het symposium te bezoeken is het nodig dat u zich kunt legitimeren bij de receptie. Vriendelijk verzoek op te tijd komen, zodat alle bezoekers tijdig kunnen worden ingeschreven. Routebeschrijving Een routebeschrijving naar FPC Dr. S. van Mesdag vindt u in de bijlage.