ENERGIE. Groene stroom

ENERGIE Groene stroom Er werd lange tijd elektriciteit geproduceerd zonder zich te bekommeren om over origine en productiewijze ervan. De toenemende ongerustheid over de klimaatontwikkeling en de recente bewustwording van de milieu-uitdagingen, hebben ons bewust gemaakt van het impact van de elektriciteitproductie, meer bepaald in termen van broeikaseffect en de gevolgen ervan. Deze bewustwording heeft geleid tot het begrip groene energie. Elektriciteit van nucleaire origine brengt een heel specifiek debat teweeg. Los daarvan draagt de productie van traditionele energie, dat wil zeggen op basis van fossiele bronnen zoals kool, stookolie en gas, bij tot de achteruitgang van het milieu. Niemand twijfelt er nog aan om het te ontkennen. Fossiele brandstoffen zijn niet alleen beperkt en dus uitputbaar, ze vormen bovendien de grootste bron van CO 2 uitstoten, het belangrijkste broeikasgas verantwoordelijk voor de klimaatsverandering. Om de impact van fossiele brandstoffen te verminderen en ze op termijn te vervangen, merkt men een toenemende belangstelling voor elektriciteitbronnen en productiewijzen die deze uitstoten van broeikasgassen sterk verminderen en die de productie van gevaarlijk afval zo veel mogelijk beperken. Deze bronnen van zogenaamde groene energie zijn niet noodzakelijk nieuw, ze zijn ons bekend en worden ook al lang gebruikt. Wat nieuw is, is de toenemende uitbreiding van dit productietype en het feit dat ze tegenwoordig toegankelijk is voor privépersonen. De productie van groene stroom is niet meer het voorbehouden terrein van enkele grote operatoren, het wordt een zaak van iedereen! Groene stroom? Wat verstaat men onder groene stroom? De keuze van deze kleur houdt enkel een verwijzing in naar de natuur en heeft geen enkele politieke conotatie, het is louter een overeenkomst om met een beeld te verwijzen naar alle elektriciteit, geproduceerd op basis van hernieuwbare energie. Groene stroom is dus elektriciteit van hernieuwbare origine. In tegenstelling tot fossiele energie (gas, kool, stoololie) waarvan de resources beperkt zijn en op termijn zullen uitputten, zijn hernieuwbare energieën afkomstig van 1 28

regelmatige of constante natuurfenomenen, die zich natuurlijk regenereren naar maatstaven van een mensenleven. Hernieuwbare of groene stroom moet afkomstig zijn van de volgende energiebronnen: zon, wind, hydraulische, geothermische oorsprong of biomassa. 1. Zonne-energie: Men kan elektriciteit produceren op basis van zonnestralen dankzij de fotovoltaïsche technologie. Deze technologie baseert zich op het foto-elektrische effect om een continue stroom te creëren op basis van een elektromagnetische straling. Momenteel is de productie van groene stroom met fotovoltaïsche panelen de meest verspreide voor privépersonen. Ze is veelbelovend voor de toekomst omdat ze perfect rendabel is dankzij overheidssteunmechanismen. 2. Windenergie: Verplaatsingen van luchtmassa s binnen de atmosfeer liggen aan de oorsprong van wind; de mechanische energie hiervan ligt aan de basis van windtechnologie, die deze kinetische energie omzet in elektriciteit. In tegenstelling tot de grote windmolens die zowat overal bij ons een sterke opmars maken, staat de kleine windmolen voor 4 privépersonen nog in zijn kinderschoenen. De toekomst ervan is beduidend meer onzeker dan die van zonne-energie gezien de onzekerheden inzake rentabiliteit. 3. Hydraulische energie: Hydraulische energie transformeert, naar het voorbeeld van mechanische energie, die van waterstromen in elektrische energie. Er kunnen verschillende 2 3 29 hydraulische drijfkrachten worden benut. De meest verspreide is die van rivieren: waterstromen kunnen molens of turbines doen werken. Elke woning, gelegen in de onmiddellijke nabijheid van een rivier, kan worden uitgerust met een hydraulische installatie om elektriciteit te produceren. Om voor de hand liggende geografische en orografische redenen is deze technologie echter alleen toegankelijk voor een heel kleine minderheid. Er zijn verschillende soorten hydraulische energie, maar die zijn eerder voorbehouden voor industriële exploitaties zoals van golvenenergie, getijdenenergie (getijdencentrale), energie van onderzeese stromen of ook nog, meer verrassend, warmte-energie van de zee (temperatuurverschil tussen oppervlaktewater en diepwater) of osmotische energie 1. De elektrische energie die een windturbine kan opwekken is enorm, vooral in de kuststreek of op zee. De grote elektriciteitverdelers hebben dit goed begrepen en ontwikkelen steeds meer windmolenparken. Doc JM Energie-advies 2. Elke elektriciteitsproducent op de Belgische markt, is verplicht een zeker percentage groene stroom te bieden aan zijn klanten. Een deel van deze energie komt van windmolens met een vermogen gaande van 1,5 tot 3 megawatt. Doc Luminus 3 & 4. Daken van grote bedrijven en fabrieken zijn vaak uitgestrekt en dus ideale dragers voor grote installatie van PV panelen. Een van deze parken bestaat uit 2600 fotovoltaïsche panelen die een oppervlakte innemen van 8000 m 2 en een productie van 0.6 megawatt mogelijk maken. Realisatie: Eneco België en Oskomera Solar Power Solutions

1. Deze hydro-elektrische centrale (SPE Luminus) is geïnstalleerd aan de Maas en wordt sinds 1980 gebruikt. De turbine ervan maakt gebruik van het verschil in waterniveau, gecreëerd door de installatie van de stuwdam. Zo kan de stroom worden benut en de energie ervan worden gerecupereerd voor de productie van groene stroom. 2 & 3. Deze enorme biomethaan site maakt het mogelijk om zowel warmte als groene stroom te produceren. Ze is ontwikkeld door het energiebedrijf Eneco en de leverancier van hernieuwbare energie Bio Energie Europa. Er wordt 54000 ton biomassa per jaar behandeld om 25600 Megawatt te produceren, voldoende om het equivalent in elektriciteit van 8500 gezinnen te bevoorraden. De gebruikte voedingsmiddelresiduen worden gestockeerd in de enorme fermentatiekuipen. (aanvoer van zoet water in zout zeewater). 4. Geothermische energie: Het principe ervan bestaat erin warmte uit de bodem te onttrekken, vooral om ze te gebruiken in de vorm van verwarming maar ook om ze om te zetten in elektriciteit. In dit geval gaat het uitsluitend om een industriële technologie die niet wordt toegepast voor persoonlijke productie. 5. Biomassa: Het gebruik van biomassa is een vorm van zonneenergie die niet in de vorm van directe straling maar in organische vorm wordt opgeslagen dankzij fotosynthese. Deze energie wordt ontgonnen door verbranding, vooral voor doeleinden van verwarming voor privépersonen (hout, pellets, biobrandstoffen ) en slechts in zeldzame gevallen voor de privéproductie van elektriciteit. Deze energie wordt beschouwd als hernieuwbaar voor zover de verbrande resources niet groter zijn dan de geproduceerde resources, meer bepaald dankzij een doordacht bosbeheer. Ondanks de onbetwistbare voordelen van groene stroomproductie, stoot de ontwikkeling ervan soms op hoge productiekosten. Zij maken deze elektriciteit vaak minder competitief tegenover degene die wordt geproduceerd op basis van niet-hernieuwbare energiebronnen. Daarom zijn er overheidssteunmaatregelen nodig in verschillende vormen zoals premies, belastingverminderingen, terugkoop of toekenning van groene certificaten (zie verder). Groene stroom aankopen Ondanks het onbetwistbare belang van elektriciteit, afkomstig van hernieuwbare energiebronnen, is niet iedereen in staat een eigen productie van groene stroom te garanderen, hetzij om budgettaire redenen (aanzienlijke investering) hetzij om technische of praktische redenen (ongunstige ligging, te oude installatie, gebrek aan ruimte ). Toch is het voor alle burgers in België mogelijk om de ontwikkeling van hernieuwbare energieën te bevorderen door groene stroom aan te kopen. De meeste elektriciteitleveranciers op de vrijgemaakte markt bieden momenteel namelijk contractformules met een klein percentage groene stroom (6 tot 8%) terwijl anderen de totaliteit in hernieuwbare energie aanbieden (100%). Zo volstaat het bij uw leverancier de formule te kiezen die overeenkomt met de levering van 100% groene energie. Afhankelijk van de contractvoorwaarden (vaste of variabele prijs, duur van de overeenkomst,..) is het tarief meestal enigszins hoger dan dat van elektriciteit van niethernieuwbare afkomst, maar het verschil is beperkt. Belangrijkste producenten en hun 100% groene contracten: Belpower (alle overeenkomsten) Electrabel Groen en Groen Plus Essent Vert Lampiris 100 % groen Luminus Eco Nuon Natuur De ondertekening van een dergelijke overeenkomst waarborgt de consument dat 100% van de geleverde energie groen is. Bedrijven verbinden zich formeel en onder toezicht van een onafhankelijk organisme (Vinçotte) tot de garantie dat elk kwu in het kader van een groene overeenkomst geproduceerd wordt op basis van hernieuwbare energieën, meestal zelfs van Belgische origine. Het gaat vooral om elektriciteit, geproduceerd door grote windmolens, biomassa, biomethaanvorming, warmtekrachtkoppeling en hydraulische installaties (stuwdammen, rivieren). Bovendien bevestigen deze reguleringsinstanties van de energiemarkt ook dat de aangeboden groene stroom echt geproduceerd wordt door middel van hernieuwbare energiebronnen. Het gaat dus niet om een louter commercieel argument. Elke consument zal het energiebeleid bijgevolg door zijn keuze in de richting sturen die hij wil. Zo kan hij bescheiden maar effectief bijdragen tot het bevorderen van groene 30

stroom in onze regio s. Als u een klassiek contract heeft dat geen levering van groene stroom voorziet, dan kunt u contact opnemen met uw leverancier en een nieuwe overeenkomst van het groene type met hem bedingen op voorwaarde dat uw vorige overeenkomst vervalt. In Frankrijk is de toestand anders. EDP, van ver de grootste elektriciteitsproducent van Frankrijk, is zeker ook actief in de productie van elektriciteit op basis van hernieuwbare energie. De keuze van specifieke groene stroom contacten is er echter beperkt tot collectiviteiten en ondernemingen via Equilibre + certificaten. Privépersonen hebben deze mogelijkheid dus niet en kunnen de productie niet sturen door hun eigen keuze. Groene stroom produceren Steeds meer burgers, gesensibiliseerd door de milieuproblematiek of meer pragmatisch geïnteresseerd in het financiële rendement van een dergelijke investering op lange termijn, maken tegenwoordig een verantwoorde en vrijwillige keuze door te kiezen voor een gedecentraliseerde privé-installatie voor de productie van groene stroom. In de overgrote meerderheid van de gevallen gaat het om elektriciteit van fotovoltaïsche origine omdat deze hernieuwbare energie het meest kan worden benut door een privépersoon. Wind en hydraulische energie zijn veel complexer om uit te voeren en garanderen vaak niet hetzelfde rentabiliteitsniveau. Elke producent van groene stroom, hoe klein ook, kan zijn productie op verschillende manieren benutten. Degene die niet verbonden is met het netwerk zal altijd alle geproduceerde elektriciteit gebruiken voor zijn eigen behoeften. Voor degene die verbonden zijn met het netwerk, verschilt de situatie naargelang van de landen. In België wordt de geproduceerde elektriciteit verbruikt voor eigen gebruik en wordt het overschot van de elektriciteitsproductie niet doorverkocht, het is de teller die omgekeerd draait, waardoor de overtollige productie van zijn eindfactuur kan worden afgetrokken. In Frankrijk heeft iemand die verbonden is met het netwerk echter twee verschillende opties. De eerste optie bestaat erin de hele productie terug te brengen in het netwerk en ze te verkopen tegen het tarief, vastgelegd door de staat: 32,823 eurocentimes per kwu en 43,764 centimes per kwu in Corsica en in de overzeese gebieden. Een extra premie die het totale terugkooptarief op 60,176 eurocentimes per kwu brengt, wordt toegekend voor de installaties die zijn opgenomen in het gebouw. De elektriciteitsmaatschappij is verplicht deze productie terug te kopen tegen het opgelegde tarief. De tweede optie maakt het mogelijk om de geproduceerde energie te verbruiken voor eigen gebruik. In dit geval wordt het eventuele overschot terug in het netwerk gebracht. Het zal worden verkocht aan de EDF tegen het geldende tarief. Financiële aanmoedigingen De overheid heeft, met het doel de hernieuwbare energieën te promoten, verschillende steunmechanismen voor de investering ingevoerd die in ruime mate bijdragen tot de rentabiliteitsverbetering van privéproductie-installaties. Deze overheidssteun wordt globaal georganiseerd rond drie grote pijlers: investeringspremies, belastingverminderingen en groene certificaten. Premies: Op het vlak van elektriciteitproducties kennen bepaalde overheden investeringspremies toe met het doel een specifieke keten te promoten. Dat is het geval voor de installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen. Deze premies te verkrijgen is echter niet gegarandeerd in de tijd omdat ze kunnen wisselen naargelang van de politieke beslissingen, zoals onlangs het geval was in het Waalse gewest waar de aanzienlijke premie (tot 3500 euro) zonder meer werd geschrapt in de loop van 2009. De situatie in Vlaanderen is gelijkaardig, hier werd de premie al veel eerder geschrapt. In België is er, ten minste op dit moment, alleen nog de fotovoltaïsche premie in het Brusselse gewest. Die is heel interessant aangezien ze tot 3 eur. per piek Watt kan bedragen met een plafond op 50 % van de factuur met betrekking tot de levering en de plaatsing van het fotovoltaïsche systeem. Zo geeft een installatie van ongeveer 2200 piek Watt (ongeveer 15 m 2 van de panelen) bijvoorbeeld recht op een premie van 2200 x 3 = 6600 eur, voor zover de totale factuur niet meer bedraagt dan het dubbele van dit bedrag, wat meer dan waarschijnlijk het geval is. In Frankrijk bestaan er geen staatspremies. Naast de regionale premie in Frankrijk kennen bepaalde departementale en regionale administraties in Frankrijk maar ook provinciale en gemeentelijke in België een premie toe voor de installatie van fotovoltaïsche panelen. Deze premies zijn heel variabel. We raden aan u te informeren bij de bevoegde diensten van uw departement, provincie of gemeente. Buiten de fotovoltaïsche premie is er niets voorzien voor de andere 1 3 2 31

productiemethodes van groene stroom zoals windenergie, biomassa of hydraulische energie. Belastingverminderingen: Een andere manier voor de overheid om de productieprojecten voor groene stroom via fotovoltaïsche installatie te ondersteunen, bestaat erin de installatiekosten van het systeem te koppelen aan een belastingvermindering of belastingaftrek. In België is de federale staat bevoegd voor de toekenning van belastingverminderingen, zodat de cijfers gelijk zijn in de drie gewesten van het land (Vlaanderen, Brussel, Wallonië). De wetgeving bepaalt dat een zeker aantal energiebesparende investeringen in aanmerking kan komen voor een belastingvermindering. Deze vermindering zal u worden toegekend als u belastingplichtige bent en als u bepaalde uitgaven hebt gedaan voor een rationeler energieverbruik in een woning die uw eigendom is of die u huurt. Bij deze investeringen behoort de installatie van fotovoltaïsche panelen voor de omzetting van zonne-energie in elektrische energie. In 2009 was het bedrag van de belastingvermindering gelijk aan 40% van de gedane uitgaven, maar het kan niet hoger zijn dan het bedrag van 3440 eur per woning voor het betrokken fiscale jaar. De belastingvermindering voor de investering blijft van toepassing, ook al hebben de uitgevoerde werken reeds geleid tot de toekenning van een premie vanwege de Gewesten of tot een vermindering van de BTW op de renovatiewerkzaamheden. In Frankrijk kent de staat ook belastingverminderingen en een vermindering van de BTW toe voor de fotovoltaïsche installaties. De BTW wordt verminderd tot 5,5% voor de aankoop van materiaal en de installatie ervan op voorwaarde dat het gebouw waar de werkzaamheden plaatsvinden, er al twee jaar staat. De belastingvermindering bedraagt 50%, maar uitsluitend voor materiële benodigdheden en dus niet voor werkuren. De factuur van de onderneming die het materiaal levert en de plaatsing doet, moet de kost van de benodigdheden dus duidelijk doen uitkomen. Deze belastingvermindering is uitsluitend van toepassing op installaties minder dan of gelijk aan 3kW, of de 1. Het bedrijf Reynaers, gespecialiseerd in raamprofielen, innoveert door fotovoltaïsche modules te integreren in de profielen. Deze technologie maakt het mogelijk overgrote meerderheid van de privéinstallaties. Voor de installaties van meer dan 3 kw zijn er specifieke voorwaarden van toepassing. Het gaat dan meestal om industriële installaties. Alle nuttige inlichtingen vindt u op de site van het ADEME (Agence de l Environnement et de la Maîtrise de l Energie) : www.ademe.fr. Groene certificaten In België bestaat er een derde systeem om investeringen te steunen dat van toepassing is op elke autonome installatie die elektriciteit produceert, ongeacht de gebruikte energiebron. De drie regio s van het land gebruiken dit 32 gevelbekledingen te combineren met het genereren van groene stroom en tezelfdertijd een versterkte isolatie te bieden. systeem dat de energieproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen wil bevorderen. Alle bovengenoemde hernieuwbare energiebronnen zijn erbij betrokken. Dit systeem van zogenaamde groene certificaten is heel interessant voor de privéproducenten. Zo kan de installatie echt rendabel worden gemaakt. Hoe werkt het systeem? Elke elektriciteitsleverancier in België (Electrabel, Luminus, Nuon, Essent, Lampiris, Belpower ) is bij wet verplicht een bepaalde hoeveelheid elektriciteit, geproduceerd op basis van hernieuwbare energiebronnen, te leveren. Deze hoeveelheid komt overeen met een minimumvolume 1 2. De zonnepanelen dragen bij tot de energieautonomie van deze passiefwoning en maken van de eigenaars elektriciteitsproducenten: steeds meer gezinnen gaan over tot het van de totale elektriciteit die hij levert aan zijn klanten en ze evolueert van jaar tot jaar (3 % in 2003, 8 % in Vlaanderen en 10 % in Wallonië in 2010) De verschillende regionale reguleringscommissies (zie hieronder) controleren of de leveranciers dit minimumvolume tijdens het jaar hebben nageleefd. Een groen certificaat bevestigt dat er 1000 kwu elektriciteit werd geproduceerd op basis van een hernieuwbare energiebron. Elk jaar berekent de commissie het aantal groene certificaten dat elke leverancier moet voorleggen om zijn verplichtingen na te leven. Als een leverancier zelf onvoldoende groene stroom produceert om zijn

verplichtingen na te leven, moet hij een administratieve boete betalen voor elk tekort. De kost van deze boete varieert naargelang van de regio s, maar is overal gelijk aan of meer dan 100 eur. Om deze boetes te vermijden, kan hij groene certificaten kopen tegen een lagere kost op de markt bij verschillende kleine, autonome producenten. Voor de kleine privéproducenten worden de certificaten toegekend in verhouding tot de hoeveelheid vermeden CO 2, en op voorwaarde dat de productie-installatie van elektriciteit vooraf werd gecertificeerd. Elk jaar doet de commissie berekeningen en levert ze een bepaald aantal certificaten aan de producenten in functie van de geproduceerde hoeveelheid elektriciteit (ongeacht of ze verbruikt wordt door de producent zelf of wordt teruggebracht in het netwerk). Het groene certificaat verschijnt als overdraagbare titel, een handelsinstrument waarmee de houder ervan een meerwaarde kan commercialiseren voor alle elektriciteit, geproduceerd op basis van hernieuwbare energiebronnen of kwalitatieve warmtekrachtkoppeling. De verkoopprijs van groene certificaten varieert op de markt afhankelijk van het traditionele mechanisme van vraag en aanbod. Maar de regionale overheden garanderen een minimumprijs gedurende 20 jaar. Niets verhindert u echter bij de verkoop van certificaten te onderhandelen over een hogere prijs met elektriciteitleveranciers als vragende partij. Wil u meer details over het complexe systeem van groene certificaten en de regionale verschillen ervan? Raadpleeg de onderstaande sites van de drie 2 verantwoordelijke commissies. Instellingen verantwoordelijk voor groene certificaten in België: Vlaanderen: VREG (Vlaamse reguleringsinstantie voor de elektriciteit en gasmarkt) www.vreg.be Brussel: BRUGEL (Reguleringscommissie voor energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest): www.brugel.be Wallonië: CWAPE (Commission wallonne pour l énergie): www.cwape.be installeren van PV panelen, oa. dankzij de steun van overheidspremies. Doc JM-Energie-advies 3. Wind en zonne-energie gaan goed samen, zoals blijkt uit deze installatie. Hier worden fotovoltaïsche panelen gecombineerd met een kleine, verticale windmolen, verkrijgbaar in 1,3 of 6 kw (gamma «Ropatec» van Windeo). Beide bronnen van groene stroom zijn perfect compatibel. 4. Het dak van dit huis, naar het zuiden gericht, is volledig bedekt met fotovoltaïsche zonnepanelen. Zo kan men maximaal gebruik maken van het zonlicht om groene stroom te produceren. Realisatie: Schüco 3 4 33