SUGGESTIELIJST EDUCATIEVE MATERIALEN GEESTELIJK GEZONDHEID SECUNDAIR

LOGO S VAN WEST- VLAANDEREN SUGGESTIELIJST EDUCATIEVE MATERIALEN GEESTELIJK GEZONDHEID SECUNDAIR ONDERWIJS Preventiecoach Geestelijke gezondheid West-Vlaanderen 1

2

Inleiding Onderstaande tekst heeft tot doel kwalitatieve spelen bekend te maken naar het secundair onderwijs. Wij wensen leerkrachten kennis te leren maken met een greep uit kwalitatieve, onderbouwde materialen om aan geestelijke gezondheidsbevordering te werken. Deze spelen kunnen een onderdeel van een goed geestelijk gezondheidsbeleid vormen dat gezondheidsbevordering als doelstelling heeft. Het gebruik van deze spelen is echter slechts een pijler binnen het matrix model (infra) en dient daarom bij voorkeur niet als losstaand initiatief gebruikt te worden maar binnen een ruimer geheel van verschillende preventieve acties binnen de matrix. Hoe een goed geestelijk gezondheidsbeleid er kan uitzien kunt u in onderstaande paragrafen terugvinden. 3

Groeien naar een geestelijke gezondheidsbeleid op school 1. Geestelijke gezondheidsbevordering als onderdeel van een gezondheidsbeleid In 2006 ondertekenden de ministers bevoegd voor Onderwijs, Welzijn en Gezondheid, Jeugd en Sport, Landbouwbeleid en Zeevisserij een intentieverklaring waarbij werd afgesproken dat zij gezamenlijk wilden bijdragen aan gezondheidsbevordering 1 in het basis- en secundair onderwijs. Uitgangspunt hiervoor zijn de bestaande Vlaamse gezondheidsdoelstellingen, waaronder ook die in verband met de preventie van depressie en suïcide. Sinds 1 september 2007 moeten alle scholen een gezondheidsbeleid op school uitwerken. Een beleid rond geestelijk gezondheid maakt hier integraal deel van uit. Wat? 2. Geestelijke gezondheidsbevordering binnen het onderwijs Binnen het Vlaams actieplan Suïcidepreventie (VLASP) is het ondersteunen van secundaire scholen in de opmaak van een geestelijk gezondheidsbeleid een belangrijk onderdeel. Men onderscheidt twee grote luiken: een luik preventie en een luik begeleiding en doorverwijzing. Om begripsverwarring te voorkomen worden achtereenvolgens de termen preventie van geestelijke gezondheidsproblemen, geestelijke gezondheidsbevordering en geestelijke gezondheidszorg verklaard. De preventie van geestelijke gezondheidsproblemen richt zich op het voorkomen van specifieke psychische problemen of het verhinderen dat deze zich verder kunnen ontwikkelen. Geestelijke gezondheidsbevordering richt zich dan weer op het optimaliseren van de geestelijke gezondheid, het verbeteren van het algemene welbevinden en het verschuiven van de waarde die de maatschappij hecht aan geestelijke gezondheid. De preventie van geestelijke gezondheidsproblemen en geestelijke gezondheidsbevordering zijn complementair maar niet identiek. 1 Gezondheid wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) in het Ottowa charter als volgt gedefinieerd: gezondheid is een toestand van volledige lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken. 4

Preventie van geestelijke gezondheidsproblemen Voorkomen van het ontstaan van specifiek omschreven ziekten (universele preventie) Vroegtijdig onderkennen en behandelen van ziekten (selectieve preventie) Voorkomen van verlies van kwaliteit van leven door een ziekte (geïndiceerde preventie) Geestelijke gezondheidsbevordering Positieve geestelijke gezondheid Bevorderen van levenskwaliteit Vergt inspanningen van de ganse maatschappij empowerment of zelf verantwoordelijkheid nemen staat centraal. Geestelijke gezondheidszorg omvat zowel de studie als de preventie en hulpverlening van lichte, milde en ernstige psychiatrische problemen of stoornissen (terwijl de psychiatrie zich enkel op ernstige psychische stoornissen richt). Toegespitst op onze school betekent dit Wanneer een school aan preventie wil doen is het belangrijk hierbij aandacht te hebben voor preventie van geestelijke gezondheidsproblemen (preventie van bepaalde psychische stoornissen of clusters van stoornissen door de determinanten ervan te beïnvloeden) als aandacht te hebben voor bevordering van het algemeen welbevinden via geestelijke gezondheidsbevordering (inwerken op beschermende factoren, fundamenteel versterken van de geestelijke gezondheid van mensen, bijvoorbeeld door het vergroten van hun probleemoplossende vaardigheden en mogelijkheden, sociale steun, versterken van zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld, ). Geestelijke gezondheidsbevordering draagt daarmee bij om mensen meer weerbaar te maken tegen een breed scala van psychische aandoeningen bijvoorbeeld suïcide, depressie, angsten, middelengebruik,.... Gezondheidsbevordering en ziektepreventie zijn dus aan elkaar gerelateerd. Risicofactoren verhogen de kans op het ontstaan, voortduren of het terugkomen van een psychische ziekte 2. Beschermende factoren of protectieve factoren oefenen een beschermende werking uit wanneer een persoon met risicofactoren geconfronteerd wordt en verlagen de kans op ziekte 3. Het beschikken over veel probleemoplossende vaardigheden, een positief zelfbeeld en sociale steun uit de directe omgeving zijn voorbeelden van beschermende factoren. 2 De risicofactoren bij jongeren inzake suïcide zijn: het hebben van psychische problemen (m.n. stemmingsstoornissen en druggebruik); psychische en persoonlijkheidskenmerken zoals impulsiviteit, tekort aan probleemoplossende vaardigheden, gevoelens van hopeloosheid; sociale omstandigheden (problemen in de ouder-kind relatie, meer stressvolle gebeurtenissen, conflicten met ouders, blootstelling aan suïcidaal gedrag. 3 Protectieve of beschermende factoren zijn o.m. sociale steun, voldoende probleemoplossende vaardigheden, zelfcontrole, gevoel erbij te horen (verbondenheid), warme familie en positieve sociale contacten 5

Geestelijk gezondheidsbeleid schematisch 4 voorgesteld Psychisch welbevinden Geestelijke gezondheidsbe vordering Beschermende factoren Preventie Fysisch welbevinden Sociaal welbevinden Beleid Wie? Geestelijke gezondheidsbevordering is niet alleen een opdracht van het onderwijs. Het kan en moét zijn concrete vertaling vinden op verschillende niveaus. Er lopen nu tal van acties op het niveau van de Vlaamse overheid, regionaal, binnen lokale besturen en in diverse socio-culturele organisaties. Als school kun je kiezen om acties op het niveau van jouw school te gaan uitwerken. Je kunt ook samenwerken met scholen uit de scholengemeenschap. Daarnaast kun je ook terecht bij jouw lokaal bestuur dat maar wat tevreden zal zijn om haar acties op deze van jouw school te gaan afstemmen. Waarom? Een school kan een belangrijke rol spelen in het leven van haar leerlingen. Activiteiten, afspraken en voorzieningen voor het behouden en bevorderen van de geestelijke gezondheid van leerlingen en schoolteam zijn een belangrijke factor. Onderzoek heeft ook uitgewezen dat het voeren van een geestelijk gezondheidsbeleid gekoppeld aan activiteiten die de geestelijke gezondheid bevorderen niet alleen leiden tot meer welbevinden en een positief schoolklimaat, maar ook tot betere schoolresultaten. De grondslag voor een geestelijk gezondheidsbeleid vinden we zoals hoger omschreven terug in het gezondheidsbeleid. Elke school moet werk maken van een dergelijk gezondheidsbeleid. Het voeren van een goed geestelijk gezondheidsbeleid en daaraan gekoppelde bevorderingsacties zal voor een kleinere instroom zorgen van het aantal leerlingen die zorg behoeven. 4 ACKAERT S., Preventiecoach Oost-Vlaanderen ter ondersteuning van een geestelijk gezondheidsbeleid in het secundair onderwijs, 2011 6

Evidentie Binnen geestelijke gezondheidsbevordering op school, is het gevoel van verbondenheid tussen school en ouders een beschermende factor voor mentale stoornissen. Onderzoek 5 heeft uitgewezen dat geestelijk gezondheidsbevordering op school effectief is wanneer het: 1. gericht is op geestelijke gezondheid, eerder dan op geestelijke gezondheidsproblemen, 2. continu en op langere termijn wordt aangeboden, 3. ook een verandering van het schoolklimaat inhoudt, 4. voorbij de muren van het klaslokaal gaat en ook mogelijkheden biedt de aangeleerde vaardigheden in te oefenen, 5. een gehele schoolbenadering gebruikt, 6. gericht is op hoogrisicogroepen voor het aanleren van copingvaardigheden en de ontwikkeling van sociale vaardigheden en goede relaties met leeftijdsgenoten, 7. focust op de verbetering van de zelfachting, zelfconcept en copingvaardigheden als een universele aanpak, alsook gericht op specifieke levensgebeurtenissen. Uit het model van Barry M., gestaafd door divers ander onderzoek 6 blijkt dat belangrijke beschermende factoren bij jongeren en adolescenten zijn: autonomie, probleemoplossende vaardigheden, veerkracht, sociale steun, gevoel erbij te horen (verbondenheid), warme familie en positieve voorbeelden. Acties richten zich bij voorkeur op beïnvloeding van bovenstaande beschermende factoren. Hoe? Een geestelijk gezondheidsbeleid op school heeft als doel de bevordering en ondersteuning van het psychosociaal en mentaal welbevinden van schoolgaande jongeren. Deze vijf pijlers van een geestelijk gezondheidsbeleid zijn: 1. Een gezondheidsbevorderende omgeving; 2. Educatie; 3. Signaalherkenning en vroegdetectie; 4. Begeleiding binnen de school en de schoolbegeleidingsdiensten; 5. Begeleiden naar behandeling buiten de school. Deze pijlers worden vertaald in de volgende initiatieven: 1. Een gezondheidsbevorderende omgeving door middel van: 5 Green, J.; Howes, F.; Waters, E. Maher, E.; & Oberklaid, F., 2005. Promoting the social an emotional health of primary school aged children: reviewing the evidence base for school-based interventions. International Journal of Mental Health Promotion, 7(3), 30-36 6 Evidence voor deze manier van aanpak is ook terug te vinden bij Balfour [1] (2007), Pauwels [2] (2010), Tilford [3] et al (1997), Jané-Llopis et al (2005). 7

Het organiseren van activiteiten die kunnen bijdragen tot geestelijke gezondheidsbevordering van leerlingen en ter bevordering van een positieve sfeer op school. Met aandacht voor het ontwikkelen of optimaliseren van protocollen voor een schoolbeleid met betrekking tot onder andere alcohol en drugs, pesten (cyberpesten), discriminatie, geweld, (drugbeleidsplan, pestactieplan, ) 2. Educatie: Voor leerlingen: Het aanleren (evt. aanbieden van extra training) van oplossingsvaardigheden Het aanbieden van trainingen sociale vaardigheden en communicatie vaardigheden Deskundigheidsbevordering voor onderwijzend personeel met betrekking tot risicodetectie voor verminderd mentaal welbevinden in het algemeen en bepaalde problemen in het bijzonder. Het geven van informatiebijeenkomsten aan ouders met betrekking tot dit thema. 3-4-5: Het aanbieden van methodieken en vorming en het maken van afspraken door middel van een draaiboek geestelijke gezondheidsbeleid: preventie in samenwerking met CLB en andere externe partners dat volgende elementen bevat: Signaalherkenning en vroegdetectie binnen de school. Een adequaat systeem van leerlingbegeleiding voor jongeren met signalen en die kaderen binnen de reguliere werking van CLB (ondersteund door externe partners). Geprotocolleerde netwerkafspraken met hulpverleningsorganisaties voor opvolging en nazorg binnen de schoolomgeving. De geïntegreerde werking rond vijf pijlers betekent ook dat er geen losstaande initiatieven met betrekking tot mentaal welbevinden worden opgestart die risicoverhogend kunnen zijn. De strategieën van een efficiënt gezondheidsbeleid kunnen gericht zijn naar: de individuele leerling, de klas, de school en de omgeving. Deze verschillende niveaus worden bekeken vanuit verschillende invalshoeken: educatie, structurele maatregelen, afsprakenbeleid en begeleiding en doorverwijzing. Een schematische weergave hiervan kun je vinden in de gezondheidsmatrix. Elke school kan aan de hand van deze matrix bekijken welke acties ze al doen, en voor welke er nog inspanningen kunnen gebeuren. De bedoeling van deze matrix is dat een school kan bekijken op welk niveau s de activiteiten die ze organiseren zich bevinden. Op deze manier zal men ook merken welke lege plekken er zijn. In deze inspiratiebundel ligt de nadruk op materialen die kunnen gebruikt worden om in te werken op het welbevinden van alle leerlingen op school (groene deel van de matrix, pijler 1 en 2). De matrix die hieronder terug te vinden is, is een instrument dat helpt om acties te structureren en kwaliteitsvol uit te werken. 8

De materialen die verder in deze publicatie worden omschreven, situeren zich in het groene deel van de matrix. 3. De matrix van theorie naar praktijk Hieronder willen we nog even stilstaan bij de matrix die als instrument kan dienen om een geïntegreerd geestelijk gezondheidsbeleid uit te werken. De matrix is ontstaan op basis van twee zaken: 1. Vanuit vijf strategieën waaruit gezondheidsbevordering bestaat (supra) 2. Rekeninghoudend met werkniveaus binnen het onderwijs Het eerste houdt de volgende vijf strategieën in: 1. Educatie (eerste lijn binnen de matrix): voorlichting van de jongeren en verbreden van de kennis, vaardigheden, inzicht en attitudes van de jongeren 2. Facilitatie (tweede lijn binnen de matrix): omgeving van de jongeren en de gezonde keuze moet de eenvoudigste keuze zijn (in de matrix wordt deze strategie Structurele maatregelen genoemd) 9

3. Regelgeving (derde lijn binnen de matrix): regels die stimulerend werken of juist repressief werken (in de matrix wordt hier een algemene term aan gegeven, namelijk Regelgeving) 4. Signaalherkenning en procesbetrekking: volledige school wordt bij het proces betrokken om zo tot een zo goed mogelijk resultaat te komen 5. Begeleiding binnen de school en behandeling buiten de school Zoals je ziet, worden er al drie lijnen van de matrix benoemd hier. Maar er is nog een vierde lijn, namelijk zorg en begeleiding. De begeleiding duidt op de educatieve, didactische activiteit zoals gezondheidseducatie. Het voordeel van deze vierde lijn is, dat de school zo rekening kan houden met risicodoelgroepen. Het tweede betreft de werkniveaus binnen het onderwijs. Die werkniveaus zijn: individuele leerling, klasniveau en het ganse schoolbeleid. In de matrix zelf werd de omgeving als vierde niveau toegevoegd, want ook dat kan een invloed hebben op het ganse schoolgebeuren (met omgeving wordt er zowel de fysieke (de stad en de schoolomgeving zelf) en de sociale (de ouders, leerkrachten, vrijetijdsmilieus van de jongeren) component bedoeld. Al bij al is het zeer belangrijk rekening te houden dat er op alle niveaus binnen de matrix gewerkt wordt. En het liefst nog tegelijkertijd of verspreid over de tijd. Men kan pas spreken van een structureel beleid als alle niveaus zoveel mogelijk aan bod komen. Hierbij wordt appèl gedaan op het beleidsvoerend vermogen van de school, de school zelf heeft inspraak in welke acties het al dan niet onderneemt (maar hou wel rekening met de specifieke noden van de school zelf). Conclusie: De gezondheidsmatrix is een basismethodiek om met je school Het is zeer belangrijk rekening te houden dat er op alle niveaus binnen de matrix gewerkt wordt. En het liefst nog tegelijkertijd of verspreid over de tijd. Men kan pas spreken van een structureel beleid als alle niveaus zoveel mogelijk aan bod komen. 10

Project preventiecoach geestelijke gezondheid secundair onderwijs In hoofdstuk 1 kreeg u een eerste zicht op wat een geestelijk gezondheidsbeleid op school beoogt en verwacht wordt in te houden. Zoals u merkt is dit geen eenvoudige opdracht. Daarom kan u aanspraak op gratis begeleiding van de preventiecoach. Er zijn geen voorwaarden aan verbonden, behalve de motivatie om als school aan de slag te gaan. Meer info kan u terugvinden op : www.logowvl.be Of contact opnemen met: Mohsen Zagheden, 056 44 07 94, mohsen.zagheden@logowvl.be

Suggestielijst educatieve materialen Uit alle bestaande materialen werd een selectie gemaakt van kwalitatieve materialen die gericht zijn op geestelijke gezondheidsbevordering bij jongeren in het secundair onderwijs. Bij ieder materiaal wordt een koppeling gemaakt met de gezondheidsmatrix. Zo weet u als school aan welke pijler en niveau u werkt wanneer u met het spel aan de slag gaat. Verschillende materialen werden binnen de Logo s van West-Vlaanderen verzameld en gratis ter ontlening gesteld. Meer info kan u terugvinden op: www.logowvl.be BROODJE SPECIAL (KLAS/EDUCATIE) Met dit spel worden jeugdwerkers, leerkrachten en andere mensen die met jongeren actief bezig zijn, ondersteund om op een leuke manier met de thema s anders-zijn en diversiteit aan de slag te gaan. Hierbij willen we vooral dat jongeren nadenken over deze thema s, dat ze elkaars mening hierover kennen, dat ze vaardigheden eigen maken, dat ze inzien dat ieder van ons anders en uniek is en dat deze diversiteit net een verrijking is. Het opzet is vrij simpel: de groep krijgt verschillende opdrachten. Wanneer ze een opdracht goed hebben uitgevoerd, krijgen ze een sticker. De bedoeling is om zo snel mogelijk vijf stickers op een spaarkaart te verzamelen. Dan krijg je een diploma. Voor wie? Jongeren tussen de 12 en 19 jaar. Meer info: In Petto Jeugddienst mailbox@inpetto-jeugddienst.be 03/366 15 20 http://www.inpetto-jeugddienst.be/onzethemas/pestenendiversiteit/hetspel/tabid/5100/default.aspx Richtprijs: 30 euro plus verzendingskosten => TER ONTLENING BIJ HET LOGO 12

DE GELUKZAK (KLAS/EDUCATIE) De Gelukzak is een boeiend spel voor jongeren tussen 14 en 18 jaar. De Gelukzak is geïnspireerd op de positieve psychologie en legt de nadruk op de maakbaarheid van het leven. We kunnen er niet altijd op rekenen dat de zon schijnt en dat het geluk aan onze kant staat. We moeten er soms ook wat voor doen. Eén advies: neem het geluk in eigen handen. Daar draait het om in De Gelukzak. Al pratend en discussiërend lossen de spelers situaties op die ze tegenkomen in het echte leven. Stootten ze zich eerst nog tweemaal tegen dezelfde steen, na het spelen van dit spel is dat voorgoed verleden tijd. Maar De Gelukzak is ook een gezellig spel waarin de spelers worden uitgedaagd om (samen) hilarische doe-opdrachten voor elkaar te krijgen. Het is als het leven zelf: soms zit het simpelweg mee en dan weer tegen. Jongeren tussen de 14 en 18 jaar. MEER INFO: In Petto Jeugddienst mailbox@inpetto-jeugddienst.be 03/366 15 20 http://www.inpetto-jeugddienst.be/onzethemas/pestenendiversiteit/hetspel/tabid/5100/default.aspx RICHTPRIJS: 25 euro plus verzendingskosten => TER ONTLENING BIJ HET LOGO 13

KWINKSLAG (KLAS/EDUCATIE) Kwinkslag is een spel met als doelstelling het ervaren was het is om samen te leven met iemand, andere regels en andere gewoontes De spelers nemen onvoorbereid deel aan een kaarttornooi. De spelers worden verdeeld in groepjes. Elke groep krijgt een tafel toegewezen en speelt het kaartspel Kwinkslag. Na elke speelronde neemt een aantal spelers plaats aan een andere tafel. Wat de spelers niet weten, is dat aan elke tafel een licht afwijkende versie van Kwinkslag wordt gespeeld. Slechts 1 regel geldt voor elke tafel: verbale of schriftelijke communicatie is niet toegestaan! De gevolgen laten zich raden vanaf 16 jaar MEER INFO: 9 tot 24 spelers, 1 spetrainer Speelduur: 75 100minuten Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be RICHTPRIJS: 23,15 14

RAFA RAFA (KLAS/EDUCATIE) Rafa Rafa heeft als doelstelling het ervaren hoe moeilijk het is om te integreren in een onbekende groep. Ervaren hoe vooroordelen en racisme ontstaan. Rafa Rafa is een simulatiespel. Het spel spoort 2 groepen aan tot het ontdekken van elkaars gewoonten, gebruiken, rituelen en afspraken. Aan het begin van het spel worden de spelers in 2 groepen verdeeld: de Alfa s en de Bèta s. Elke groep verhuist naar een nabijgelegen lokaal en speelt een spel dat de cultuur van de groep voorstelt. Een spel waarin praten verboden is. Beide groepen sturen 2 waarnemers naar de andere groep. De waarnemers mogen alleen observeren. Praten of participeren is ten strengste verboden. De waarnemers observeren hoe de andere groep haar cultuur speelt en brengen nadien verslag uit in de eigen groep. Samen proberen ze de andere groep te doorgronden. Wat gebeurt er in de andere groep? Welke regels en rituelen heersen er? In de volgende fase proberen de 2 waarnemers mee te spelen, maar dat blijkt niet zo makkelijk te zijn... Bijhorend infoboek: Vele culturen in één land. vanaf 12 jaar MEER INFO 12 tot 40 spelers, 2 speltrainers Speelduur: 75 tot 120 minuten Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be RICHTPRIJS 13,68 15

D-STRESS (INDIVIDUELE LEERLING/EDUCATIE EN KLAS/EDUCATIE) D- Stress helpt oorzaken van stress ontdekken en vermijden. D-Stress overloopt op een speelse manier de factoren die stress kunnen veroorzaken. Het spel stimuleert de spelers om stressfactoren te vermijden en tot rust te komen. Een uitgave van Omtrent Gezondheid. vanaf 14 jaar MEER INFO 4 tot 12 spelers, 1 speltrainer Speelduur: 75 tot 100 minuten D-stress is een begeleidingsspel die enkel kan aangevraagd worden onder begeleiding van Centrum Informatieve spelen Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be 16

DE MAGISCHE VERBINDING (KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN EN KLAS/EDUCATIE) De magische verbinding heeft als doel zichzelf en de anderen (beter) te leren kennen. De magische verbinding is een eenvoudig kaartspel waarin de spelers elkaar en zichzelf op een ontspannen manier beter leren kennen. Door begrippen-kaarten uit te wisselen, komen 2 magische verbindingen tot stand: een innerlijke en een uiterlijke verbinding. De innerlijke verbinding geeft weer hoe een deelnemer over zichzelf denkt. De uiterlijke verbinding toont hoe de anderen de speler bekijken. Het spel loopt ten einde wanneer elke speler zowel een uiterlijke als een innerlijke verbinding heeft. Een uitgave van Uitgeverij De Toorts, Haarlem. vanaf 14 jaar MEER INFO 2 tot 8 spelers, 1 speltrainer Speelduur: 30 tot 60 minuten Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be 30 tot 60 minuten RICHTPRIJS 15,79 17

EIGEN WIJSHEDEN SPEL (KLAS/EDUCATIE EN KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN) Doelstelling van het eigen wijsheden spel is Zichzelf en de anderen (beter) leren kennen. Het Eigen wijsheden spel bestaat uit 144 kleurrijke kaarten. Op de voorzijde van een kaart staat een citaat, op de achterzijde een vraag die aan het citaat is gekoppeld. De citaten en de vragen zijn in 6 verschillende thema's ondergebracht: relaties, leiderschap, communicatie, verandering, zingeving en persoonlijke ontwikkeling. Door de vragen te beantwoorden, brengen de spelers de thema s aan de orde en leren ze zichzelf en de anderen (beter) kennen. Door een citaat aan een vraag te koppelen, raken de spelers sterker betrokken bij de vraag en wordt hun creativiteit gestimuleerd. Hierdoor vinden ze veel makkelijker een passend antwoord op de vraag. Bijhorend infoboek: Lichtpuntjes. vanaf 14 jaar MEER INFO 2 tot 12 spelers, 1 speltrainer Speelduur: 30 tot 90 minuten Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be RICHTPRIJS 29,42 18

GEVOELSWERELDSPEL (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUC. MAATR., IND. LLN/ EDUCATIE) Het gevoelswereldspel maakt gevoelens bespreekbaar. Gevoelens spelen een belangrijke rol in ons leven. Ze beïnvloeden ons gedrag en daarom is het zeer belangrijk om ze te kennen en te begrijpen. Heel veel mensen vinden het echter lastig om hun gevoelens in kaart te brengen, laat staan ze te verwoorden. Het Gevoelswereldspel komt hieraan tegemoet. VOOR WIE? vanaf 14 jaar MEER INFO 2 tot 12 spelers, 1 speltrainer Speelduur: 30 tot 90 minuten Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be/ www.spelinfo.be RICHTPRIJS 29,42 19

WAT NOOIT VERLOREN GAAT (INDIVIDUELE LEERLING/BEGELEIDING) Dagboek voor jongeren over sterven en leven. Dit boek is een persoonlijk dagboek voor jongeren wiens leven doorkruist werd door de dood van een dierbare, een vriend(in), broer of zus, ouder, grootouder, of wie dan ook Het boek wil rust brengen, helpen in het zoeken naar steun en houvast, de weg wijzen door het land van rouw. Wanneer een school getroffen wordt door een overlijden en er verschillende jongeren samen in rouw zijn, kan het boek ook in klasverband zinvol gebruikt worden. Jongeren die worden geconfronteerd met een verlies in de nabije omgeving. MEER INFO: Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 10,95 20

DOOR HET ZURE HEEN (KLAS/EDUCATIE) Met kinderen en jongeren werken rond verlies en rouw. Deze werkmap reikt inzichten en praktische informatie aan over hoe kinderen en jongeren in jeugdbewegingen, maar ook in andere organisaties waar met en voor jongeren gewerkt wordt, kunnen omgaan met verlies, afscheid en rouw. Het boek is ingedeeld per leeftijdscategorie en bevat ook heel wat werkmateriaal. Dit boek is het resultaat van een samenwerking tussen alle pastoraal verantwoordelijken voor jongeren. RICHTPRIJS: Deze mappen zijn te koop aan 7 in alle: Hopper winkels (vroegere scoutshops): winkel@hopper.be Chirowinkels (De Banier): debanier@debanier.be KSJ-KSA-VKSJ secretariaten: info@ksj.be 21

3D DENKEN! DURVEN! DOEN! (KLAS/EDUCATIE) 3D is een interactief spel. De groep of de begeleider maakt een keuze uit één van de zes thema s waarrond het spel kan worden gespeeld: welbevinden ruzie & agressie middelengebruik gezondheid seksualiteit multimedia. Tijdens hun tocht door een fictieve stad kunnen de leerlingen hun mening verwoorden of van gedachten wisselen bij een korte vraag, een kringgesprek of een teamopdracht die te maken heeft met het gekozen thema. Secundair onderwijs. MEER INFO: Leefsleutels vzw Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 49,95 TER ONTLENING BIJ HET LOGO 22

LEEFSLEUTELS VOOR JONGEREN EERSTE GRAAD (KLAS/EDUCATIE) Dit programma voor het eerste jaar secundair onderwijs biedt leerkrachten en leerlingen materiaal om op een interactieve en ervaringsgerichte wijze aan sociale vaardigheden te werken. De begeleidersmap bundelt een 30-tal lessen onderverdeeld in vijf thema s die elkaar opvolgen. Het werkboek is een kleurrijke bundel waarin jongeren oefeningen kunnen maken en voor zichzelf kunnen neerschrijven welke ervaringen ze naar de toekomst willen meenemen. Deze vijf thema s komen aan bod: 1. Onze klas, een uitdaging? 2. Vertrouwen in jezelf 3. Kiezen is een risico 4. Gevoelens hebben (ons) 5. Tot slot Eerste graad secundair onderwijs MEER INFO: werkboek + handleiding Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: werkboek ( 5,45) en handleiding ( 15,95) 23

LEEFSLEUTELS VOOR JONGEREN THEMA S (KLAS/EDUCATIE) Dit programma voor leerlingen van het tweede en het derde jaar is een aanvulling bij Leefsleutels voor Jongeren - eerste jaar. Afhankelijk van de interesse en de noden van de leerlingen en van de prioriteiten van de begeleider, kan je een keuze maken uit lessen en activiteiten over verschillende thema s. Er werden vier thema s uitgewerkt: Kennismaking en groepsvorming Weerbaarheid Vriendschap Omgaan met verschillen Bij drie van de vier thema s hoort een werkboekje voor de leerlingen. Tweede en derde jaar secundair onderwijs MEER INFO: 3 werkboekjes + 1 handleiding Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: werkboeken (elk 3,25) en handleiding thema s ( 15,95) 24

LEEFSLEUTELS VOOR JONGEREN PLUS (KLAS/EDUCATIE) Met dit programma wil Leefsleutels tegemoet komen aan de groeiende behoefte in het BuSO en de B-stroom aan educatieve programma s op het gebied van relatievorming, persoonlijkheidsontwikkeling en training in communicatieve en sociaalemotionele vaardigheden. Dit programma voor de eerste drie jaren van het buitengewoon secundair onderwijs en de B- stroom biedt leerkrachten en leerlingen materiaal om op een interactieve en ervaringsgerichte wijze aan sociale vaardigheden te werken. De handleiding is concreet en praktisch uitgeschreven en bundelt een 40-tal lessen, onderverdeeld in vijf thema s die elkaar opvolgen. Elke uitgewerkte les is voorzien van de nodige tips zodat de les makkelijk kan aangepast worden aan een sterkere of zwakkere groep leerlingen. Het werkboek is een persoonlijk boekje dat twee of drie jaar na elkaar gebruikt kan worden. Het is een kleurrijk en speels invulboek waarin leerlingen persoonlijke ervaringen kunnen noteren. Deze vijf thema s komen aan bod: Onze klas, een uitdaging? Vertrouwen in jezelf Omgaan met risico s Omgaan met gevoelens Omgaan met relaties Eerste drie jaar van het Buitengewoon Secundair onderwijs en de B-stroom. MEER INFO: werkboek + handleiding 25

Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: werkboek ( 4,45) en handleiding ( 15,95) 26

Leefsleutels in actie (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN, SCHOOL/STRUCTURELE MAATREGELEN) Dit programma voor leerlingen van 15 tot 18 jaar streeft ernaar dat jongeren de basisvaardigheden uit de eerste graad verder inoefenen en toepassen in projecten, stages, schoolreizen, geïntegreerde werkperiodes en geïntegreerde proeven. VAARDIGHEDENGIDS 1: In de Vaardighedengids vinden leerkrachten en begeleiders een waaier aan activiteiten om met jongeren van de tweede en derde graad te werken aan sociale en persoonlijke vaardigheden. Bij de verschillende vaardigheden zijn specifieke doelstellingen vermeld die aansluiten bij de vakoverschrijdende eindtermen sociale vaardigheden. De activiteiten kan men gebruiken bij startdagen, relatiedagen, bezinningsdagen, Bovendien kunnen een aantal activiteiten ook worden geïntegreerd in de lessen. Bij het boek hoort een set kopieerbladen. PROJECTEN 1: Het boek Projecten biedt een gedetailleerd stappenplan voor leerkrachten en begeleiders die met hun leerlingen een project willen opzetten. De inhoudelijke invulling van zo n project is in handen van de leerlingen; het stappenplan biedt activiteiten en aandachtspunten om het proces te begeleiden. Zo wordt er veel aandacht besteed aan tussentijdse procesevaluatie en eindevaluatie. Ook bij dit boek hoort een set kopieerbladen. Leerlingen van 15 tot 18 jaar. MEER INFO: vaardighedengids + projecten Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 11,95 per boek (set van 2 boeken 19,95) 27

LEEFSLEUTELS IN ACTIE PLUS (KLAS/EDUCATIE) Deze reeks van 6 boekjes vormt een vervolg op het basisprogramma voor BuSO en de B-stroom: Leefsleutels voor Jongeren plus. De boekjes bieden lesideeën rond het werken aan sociale vaardigheden binnen een bepaald thema. De boekjes bevatten kant-en-klare werkbladen die je eenvoudig kan kopiëren om in je lessen te gebruiken. Deze zes thema s komen aan bod: 1. Cultuurverschillen 2. Drugs 3. Vandalisme 4. Eetgewoonten 5. Relaties en Seks 6. Stages Dit materiaal werd ontwikkeld voor leerkrachten en jongeren uit de hogere jaren van BuSO en BSO. In het Algemeen Secundair Onderwijs is dit materiaal bruikbaar in de lagere leerjaren. De volgorde van het gebruik van de themaboekjes is afhankelijk van de noden van je klasgroep. MEER INFO: 6 boekjes Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 4,95 per boekje (set van 6 boekjes 24,75) 28

COMSOVA (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN, KLAS/REGELGEVING) Werkvormen rond communicatieve en sociale vaardigheden voor het deeltijds onderwijs. Heel wat jongeren uit het deeltijds onderwijs hebben meermaals frustraties opgelopen doorheen vorige studiejaren. Hun begeleiding vergt dan ook een specifieke aanpak. De bestaande didactische pakketten voor het onderwijs voldoen vaak niet voor het deeltijds onderwijs (te verbaal, te moeilijk, niet aangepast aan de leefstijl van de leerlingen, enz.). Comsova? is een bundeling van werkvormen om aan communicatieve en sociale vaardigheden te werken. Deze werkvormen hebben betrekking op kennismaking, afspraken, regels en inspraak, communicatie, creatieve activiteiten, samenwerkingsopdrachten, zelf- en groepsinzicht, reflectie, Deeltijds secundair onderwijs. MEER INFO: Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 24,95 29

ENERGIZE! 2 (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN, SCHOOL/STRUCTURELE MAATREGELEN) In Energize 2 verzamelde Leefsleutels 101 werkvormen om in de klas mee aan de slag te gaan. Het zijn spelideeën die niet alleen in de les Leefsleutels, maar ook in andere lessen, activiteiten of projecten kunnen gebruikt worden: opwarmers, ijsbrekers, groepsverdelers, samenwerkingsopdrachten, doe-oefeningen, Er is bij elke werkvorm ruim aandacht besteed aan doelstellingen, reflectievragen en suggesties. Energize 2 bevat groepsbevorderende activiteiten voor jongeren vanaf 12 jaar. MEER INFO: Leefsleutels Leopoldstraat 95 2800 Mechelen Tel: 015/45 94 20 www.leefsleutels.be RICHTPRIJS: 14,95 30

GEK OP (KLAS/EDUCATIE) Een frisse pint drinken, een sigaret roken, 3 uur per dag televisie kijken of computerspelletjes spelen, betekent niet dat je verslaafd bent. Maar waar ligt de grens? Hoe kunnen we verslaving herkennen en voorkomen? Gek op schenkt de deelnemers inzicht in de verborgen verleiders die in hun leven aanwezig zijn, doet hen hierover nadenken en praten met anderen. Samen zoeken de spelers naar het voorkomen en het oplossen van verslaving(en). Kinderen van 10 tot 14 jaar. MEER INFO: Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be www.spelinfo.be RICHTPRIJS: Gek op is een begeleidingsspel die enkel kan aangevraagd worden onder begeleiding van Centrum Informatieve spelen 31

BABBELSPEL (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN) Babbelspel geeft de spelers de kans om op een speelse wijze sociale en interpersoonlijke vaardigheden in te oefenen. De vaardigheden zijn in 6 verschillende rubrieken onderverdeeld: praten over een onderwerp, praten over de eigen persoon, het uiten van meningen, non-verbale communicatie, rollenspel en inzicht krijgen in sociale vaardigheden. Kinderen van 7 tot 14 jaar. MEER INFO: Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130 3001 Leuven tel: 016/22.25.17 cis@spelinfo.be www.spelinfo.be RICHTPRIJS: 63,16 32

VRIENDAMI (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN) Het spel is gebaseerd op het concept van waarheid, durven of doen. De doelstelling van dit spel is om: - het thema vriendschap op een informele manier te bespreken en hierover gedachten uit te wisselen. - bewust te worden van het eigen denken en handelen rond vriendschappen. - te leren hoe anderen denken over dit thema. - een hechtere band te creëren binnen de (vrienden)groep die het spel speelt. Jongeren kunnen het spel perfect zonder begeleiding spelen, gewoon met vrienden onder elkaar. Daarnaast kan het spel gebruikt worden door alle mensen die met jongeren werken (leerkrachten, opvoeders, jeugdconsulenten,...). Jongeren tussen 13 en 19 jaar. MEER INFO: In Petto Jeugddienst mailbox@inpetto-jeugddienst.be 03/366 15 20 RICHTPRIJS: 25,00 33

HET VORMINGSPAKKET: GELUKKIG ZIJN (KLAS/EDUCATIE) Gelukkig zijn is een vormingspakket om met jongeren te praten over hun psychosociaal welbevinden. Het pakket heeft als doel de begeleider te ondersteunen door middel van werkvormen om zo de jongeren vaardigheden bij te brengen en te informeren waardoor ze sneller hun angst overwinnen om hun problemen aan anderen te vertellen. Ook wil het pakket de begeleider ondersteunen om jongeren het inzicht mee te geven dat problemen voor een deel bij het leven horen, constructief kunnen zijn en dat elke jongere hier op een actieve manier mee kan omspringen. Het draaiboek is geen anti-depressie-pakket of eerst-hulp-bij-ongeluk. Het vormingspakket bestaat uit een draaiboek, het magazine gelukkig zijn en het onderzoeksrapport gelukkig zijn. Het vormingspakket wordt momenteel herwerkt. In het najaar van 2010 wordt een herwerkte versie verwacht. De ontwikkeling van het product werd begeleid door een stuurgroep met mensen uit de hulpverlening, het onderwijs en de psychische gezondheidszorg. Het programma liep met de steun van de Vlaamse Overheid en Johnson en Johnsen Fonds voor Gezondheid en Welzijn, onder de vleugels van de Koning Boudewijnstichting (2001). Voor jongeren tussen 13 en 19 jaar. Bedoeling van het draaiboek is om jeugd(welzijns)werkers of leerkrachten werkvormen aan te reiken om het onderwerp jongeren en gelukkig zijn bespreekbaar te maken. MEER INFO: In Petto Jeugddienst mailbox@inpetto-jeugddienst.be 03/366 15 20 http://www.inpetto-jeugddienst.be/onzethemas/gelukkigzijn/hetvormingspakket/tabid/5091/default.aspx RICHTPRIJS: Vormingspakket (draaiboek, onderzoeksrapport en magazine): 25,00 (incl. btw) + verzendingskosten 34

LESSEN IN GELUK (KLAS/EDUCATIE) Valt geluk te leren? Docentenhandleiding en werkboek over lessen in geluk. Lessen in geluk biedt kort gezegd in zes lessen simpele technieken om leerlingen bewust te maken van geluk en hoe ze daar enige invloed op kunnen uitoefenen. Naast opdrachten en oefeningen bevat het pakket onder andere een test waarmee leerlingen hun sterke kanten kunnen ontdekken. In Nederland loopt momenteel een effectenonderzoek naar dit pakket om te bekijken of het inderdaad een positief effect heeft op het gelukkig zijn van de jongeren. Ondertussen is het pakket zeker interessant om wat ideeën op te doen om het thema gelukkig/ongelukkig aan te kaarten in de klas MEER INFO: www.lesseningeluk.nl 35

KOPPIE-POT (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN) Wie de Koppie-pot speelt, mag rekenen op 'een wolkje jongereninformatie', 'een klontje discussie' en 'een aroma van spel en plezier'. Met de Koppie-pot gaan groepen jongeren op een actieve en creatieve manier het gevecht aan met de tien thema's van de Jongerengids. Zowel pientere, prettige als praatvragen komen aan bod. Dit spel maakt jongeren vertrouwd met de Jongerengids en zijn nut als informatie-instrument. Anderzijds lokt het spel ook discussie uit binnen de groep. Een mening formuleren en argumenteren, maar ook luisteren naar elkaar, staan centraal. Bovendien zet het jongeren op weg en leidt het hen naar interessante brochures, websites, diensten en voorzieningen. Jongeren tussen 13 en 19 jaar MEER INFO: In Petto Jeugddienst mailbox@inpetto-jeugddienst.be 03/366 15 20 RICHTPRIJS: Tijdelijk uitgeput Ter ontlening bij het JAC 36

FF DOWN (KLAS/EDUCATIE) Project voor jongeren tussen 15 en 18 jaar en hun onmiddellijke omgeving met verschillende producten en activiteiten om neerslachtigheid bij jongeren te herkennen en erkennen en er gepast op te reageren. Doel van het project is het zich niet goed voelen en omgaan met deze gevoelens bespreekbaar te maken voor jongeren en hun omgeving. Het didactisch pakket Ff down- werken rond neerslachtigheid bij jongeren is een bundeling van werkvormen en achtergrondinformatie rond de thema s Ff down en depressie. In het pakket worden methodieken gebundeld rond thema s zoals een dip, ontspannen, realistisch denken, hulpverlening, het boek spiegelschrift. Het pakket bestaat uit een minikrant, didactische map, folder en het boek Spiegelschrift. Spiegelschrift is ook een theaterproductie. Jongeren tussen 15 en 18 jaar. MEER INFO: Dienst gezondheidspromotie Landsbond der Christelijke Mutualiteiten gezondheidspromotie@cm.be 02/246 48 64 http://www.cm.be/nl/120/bewustgezond/voorscholen/secundaironderwijs/ff_down.jsp?componentid=48343&sourcepageid= RICHTPRIJS: Didactische map: 15,00 euro. Mini-Krant Ff-down : gratis, ook te downloaden van de site. Folder Jongeren en depressie : gratis, ook te downloaden van de site. Boek Spiegelschrift: 4,00 /leden CM; 8,00/ niet-leden. De prijzen zijn inclusief btw. Theaterproductie Spiegelschrift : 1.100,00 exclusief 6% btw, vervoersonkosten en auteursrechten. 37

CONTACTDOOS (KLAS/EDUCATIE, OMGEVING/EDUCATIE) Spelmateriaal. Jongeren worden zelden actief betrokken bij de opvoeding. Meestal gebeurt dat pas wanneer vragen en spanningen zich hebben opgestapeld tot ze een crisis uitlokken of er sprake is van een problematische situatie. Dit spel zet jongeren en/of ouders aan om te communiceren. Doelstelling: communicatie tussen jongeren en/of ouders bevorderen. Secundair onderwijs: jongeren vanaf 15 jaar en/of ouders. MEER INFO: Speelduur: afhankelijk van de wijze waarop je speelt, reken op gemakkelijk een uur. Aantal spelers: vanaf 4 spelers. Het spel bestaat uit: 12 woonruimtes, 12 pionnen, 21 ringetjes in 12 verschillende kleuren, 12 stapelstaafjes, kaart die de bliksem symboliseert, 1 dobbelsteen, 225 themakaarten bestaande uit stellingen en opdrachten (waaronder enkele die gerelateerd zijn aan alcohol of andere drugs), 20 kanskaarten, 24 paskaarten, 26 stopkaarten, 4 blanco kaarten, de handleiding. Spelverloop: je hebt een grote tafel en een stoel voor elke deelnemer nodig of een ruimte waar je met zijn allen comfortabel op de grond kan zitten. De kaarten met woonruimtes worden in een vierkant op tafel gelegd. Elke groep of speler krijgt een pion en gooit met de dobbelsteen om zijn pion te verzetten. Door het vervullen van opdrachten of beantwoorden van stellingen kan men ringetjes winnen voor een staafje. De ploeg die het eerst 21 ringetjes heeft, is gewonnen. Bij dit spel hoort een goede nabespreking. UITGAVE EN BESTELADRES: In petto, jeugddienst Informatie en Preventie Diksmuidelaan 50, 2600 Berchem Tel: 03 336 15 20 info@inpetto-jeugddienst.be www.inpetto-jeugddienst.be TER ONTLENING BIJ HET LOGO 38

UNPLUGGED (KLAS/EDUCATIE) Lespakket: handleiding voor leerkrachten en werkboek voor leerlingen en kaarten met quizvragen. Het lespakket bestaat uit 12 lessen. De vaardigheden die in de lessen aan bod komen zijn: kritisch denken, beslissingen nemen, problemen oplossen, creatief denken, effectieve communicatie, interpersoonlijke relationele vaardigheden, zelfbewustzijn, empathie, omgaan met emoties en referentienormen. Het programma spitst zich voornamelijk toe op het gebruik van tabak, alcohol en cannabis en pas daarna op andere drugs. Secundair onderwijs: eerste graad. MEER INFO: Handleiding: 59 pagina s Werkboek: 26 pagina s Kaarten met quizvragen Uitgave en besteladres: De Sleutel Preventie J. Guislainstraat 43 a, 9000 Gent Tel. 09 210 87 10 www.desleutel.be TER ONTLENING BIJ HET LOGO 39

UNPLUGGED PROJECT (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN) Lespakket: handleiding voor leerkrachten. Het lespakket biedt 25 uitgewerkte lessen die gekoppeld kunnen worden aan een project. De lessen zijn gegroepeerd rond de thema s: veilig klasklimaat, werken met verhalen over verslaving, waarden en normen, risico s inschatten, thuis betrekken. Het pakket Unplugged biedt ook educatieve tips en middelen voor ouderbijeenkomsten. Doelstelling: interactief werken aan een positief klasklimaat. Leerlingen leren zich uitdrukken en op een positieve manier samenwerken via het trainen van lifeskills. Secundair onderwijs: tweede graad. MEER INFO: Handleiding: 82 pagina s Werkboek: 30 pagina s Uitgave en besteladres: De Sleutel Preventie J. Guislainstraat 43 a, 9000 Gent Tel. 09 210 87 10 www.desleutel.be TER ONTLENING BIJ HET LOGO 40

UNPLUGGED ACTIVITEITEN MET SPECIFIEKE ACCENTEN VOOR JONGENS EN MEISJES (KLAS/EDUCATIE) Losbladig pakket in een mapje. Het pakket omvat activiteiten gericht op het trainen van sociale vaardigheden met betrekking tot het thema drugs en genderverschillen. Doelstelling: verschillen in beeldvorming over jongens en meisjes rond de drugthematiek naar boven brengen. Secundair onderwijs. MEER INFO: Handleiding: 82 pagina s Werkboek: 30 pagina s Uitgave en besteladres: De Sleutel Preventie J. Guislainstraat 43 a, 9000 Gent Tel. 09 210 87 10 www.desleutel.be TER ONTLENING BIJ HET LOGO 41

MAAT IN DE SHIT (LESPAKKET) (KLAS/EDUCATIE) Maat in de shit is een lespakket om met leerlingen tweede graad secundair onderwijs te werken rond cannabis. Het pakket bestaat uit één leerkrachtenhandleiding, tien leerlingenbrochures, tien flyers voor de leerlingen en twee affiches. De invalshoek vriendschap en relaties maakt het mogelijk een brug te slaan tussen werken rond de cannabisthematiek enerzijds en een bredere aanpak, gericht op het ondersteunen van normen en vaardigheden anderzijds. De lerarenhandleiding Maat in de shit bevat tal van methodieken rond communicatievaardigheden en beschermende sociale normen. Dit lespakket is gekoppeld aan de VAD-vormingen Maat in de shit. Secundair onderwijs: leerlingen tweede graad. MEER INFO: Een uitgave van CAT Infopunt deelwerking CGG Eclips vzw en VAD, mogelijk gemaakt door CERA. RICHTPRIJS: 12,00 (gratis voor deelnemers aan de vorming Maat in de shit ) TER ONTLENING BIJ HET LOGO 42

SQN MANAGING TOOLS (KLAS/EDUCATIE, KLAS/STRUCTURELE MAATREGELEN, SCHOOL/STRUCTURELE MAATREGELEN) 'SQN managing tools' is een hulpmiddel bij het kennismaken, het vergaren van zelfinzicht, het uitwisselen van informatie, het maken van tussen- en eindevaluaties, het formuleren van aandachtspunten en bij talloze andere gelegenheden. Kaartenset om eigenschappen en vaardigheden te ontwikkelen ter bevordering van communicatie en samenwerking. De spelers leren op een luchtige manier over zichzelf na te denken en te luisteren naar wat anderen te zeggen hebben. Secundair onderwijs: leerlingen vanaf 14 jaar. RICHTPRIJS: 17 43

HET KWALITEITENSPEL (KLAS/EDUCATIE) Kaartenset waarmee je positieve en minder positieve eigenschappen van een persoon kunt weergeven. Een kleurrijk persoonlijkheidsspel dat helpt om meer zicht te krijgen op de vraag: Wie ben ik?. Door het spelen van het Kwaliteitenspel kan een antwoord gevonden worden op vragen als: Wat zijn mijn sterke en minder sterke kanten? Hoe zien anderen mij? Welke kwaliteiten wil ik ontwikkelen? Het Kwaliteitenspel bestaat uit 2 sets van 70 kaarten met daarop karaktereigenschappen van mensen. Op de ene helft staan woorden die kwaliteiten van mensen aanduiden, vb. flexibel, betrouwbaar, initiatiefrijk. Op de andere helft staan woorden die vervormingen (of valkuilen) aanduiden, vb. arrogant, slordig en pietluttig. Secundair onderwijs: leerlingen vanaf 14 jaar. RICHTPRIJS: Doosje met 140 kaarten en spelregels voor 3 spelvormen Auteur: Peter Gerrickens Prijs: 27,95 (incl. 19 % BTW) 44

TE GEK (KLAS/EDUCATIE) Een initiatief van psychiatrisch ziekenhuis Sint-Annendael uit Diest, dat streeft naar een positieve beeldvorming en taboeverlaging ten aanzien van psychische problemen en hulpverlening. Als eerste initiatief werd een CD uitgebracht. Bekende artiesten werden gevraagd een eigen originele song uit te werken rond geestelijke gezondheidszorg. In het voorjaar van 2008 startte een concerttournee. Er is een lessenpakket opgemaakt om met dit thema aan de slag te gaan in de klas. http://www.kuleuven.be/thomas/secundaironderwijs/in_de_kijker/61_tegek.php Secundair onderwijs. 45

LESMATERIAAL, WIE DIT LEEST IS GEK (KLAS/EDUCATIE) Het onderwijsmateriaal wie dit leest is Gek is bedoeld voor leerlingen van 13 tot 16 jaar, van verschillende niveaus. Het leerlingenboekje (32 pagina s) gaat over (het hebben van) psychische problemen, persoonlijke ervaringen van mensen met psychische problemen en de hulpverlening binnen de geestelijke gezondheidszorg. In de vijf hoofdstukken van het leerlingenboekje staan verschillende (keuze)opdrachten die de leerlingen in aansluiting op de stof in het betreffende hoofdstuk kunnen maken. In de handleiding voor leerkrachten (16 pagina s) vindt u een groot aantal werkvormen bij het leerlingenboekje. Bij elke hoofdstuk uit het leerlingenboekje worden een of meer werkvormen in de handleiding voor leerkrachten aangeboden. VOOR WIE: Secundair onderwijs: 13 tot 16 jaar MEER INFO: http://www.zogeknogniet.nl/bymysite.v3/id/26068e9c-8257-4de0-a700-be0acea71e77 46

TE GEK: EEN EXPOSITIE OVER PSYCHISCH ZIEK OF GEZOND (KLAS/EDUCATIE) Met het nieuwe lespakket Te Ge k maken leerlingen een expositie over psychisch ziek of gezond in een (vakoverschrijdend) project. De leerlingen werken aan een creatieve en informatieve bijdrage voor de expositie in de vorm van een gedicht, tekening, verhaal, interview of andere creatieve vorm. Het gaat vooral om de beeldvorming hierover: bij de jongere zelf en in de maatschappij. De expositie wordt op school gehouden of op een andere plek buiten de school. Het onderwijsmateriaal van wie dit leest is Gek kunnen de leerlingen als materiaal gebruiken. Secundair onderwijs: 13 tot 16 jaar MEER INFO: http://www.zogeknogniet.nl/bymysite.v3/id/26068e9c-8257-4de0-a700-be0acea71e77 47

SXTC (KLAS/EDUCATIE) Werken met jongeren rond relaties en seks, alcohol en andere drugs. Seksueel gedrag, alcohol en andere drugs, jongeren leggen er snel en vaak een link tussen. Onderzoek toont ook aan dat er een duidelijk verband is tussen seksualiteit enerzijds, alcohol en andere drugs anderzijds. Met deze SXTC -map krijgen begeleiders van jongerengroepen (leerkrachten, jeugdwerkers, ) achtergrondinformatie, methodieken en praktische tips om met jongeren (14-18 jaar) rond deze thema s te werken vanuit een niet-problematische invalshoek. Secundair onderwijs: 14 tot 18 jaar MEER INFO: SXTC is een gezamenlijke realisatie van CGG Eclips (deelwerking preventiehuis), Sensoa, Jeugd & Seksualiteit, CAW Artevelde (deelwerking Preventieteam & JAC Gent), Provincie Oost-Vlaanderen (dienst Gezondheid) en VAD. RICHTPRIJS: SXTC kost 2,50 en kan besteld worden bij VAD. vad@vad.be, bestelcode PUB43 48

HTTP://WWW.OND.VLAANDEREN.BE/WEERBAAR (KLAS/EDUCATIE) Op deze website wordt materiaal aangeboden om leerkrachten, ouders, medewerkers, zorgcoördinatoren en alle teamleden op school te helpen hun leerlingen weerbaar te maken. Ze hebben een databank samengesteld met materiaal om leerlingen weerbaar te maken tegen gevoelens van verdriet, angst en onmacht, gevoelens van te grote afhankelijkheid bij verliefdheid en liefde, geweld, seksuele intimidatie, ongewenste intimiteiten, machtsmisbruik, groepsdruk en partnerdruk, onwetendheid over seksuele ontwikkeling, seksueel misbruik, Van het gekozen item krijgt u telkens de titel, auteur, vindplaats en een korte beschrijving. 49