Eigen-Wijs Een trimestriële uitgave van VONAC vzw, de pedagogische begeleidingsdienst & navormingscentrum van VOOP vzw Vlaams Onderwijs OverlegPlatform. Jaargang: 10 Nummer: 29, januari 2011. In dit nummer vind je: Wegwijs Voorwoord (p.1) ( de volgende en opnieuw ) Wie, waar & hoe? (p.2) ( met een zeer trouw en vernieuwd team ) Kijken in de School Leren met paarden Door Cindy Wijnants (p.4) (De leerlingen van Remi Quadens gingen te paard! En hoe!) Januari thema Van start met portfolio s. Hoe? Waarom?. Door Maya Dammans (p.6) (Maya geeft ons meer inzicht in het gebruik van portfolio s in het onderwijs.) Bij Bert op de koffie Bert Murawski neemt ons opnieuw op de koffie met een bijzondere, eigenzinnige bijdrage over een boek, een film, (p.11) Prikbord Onder deze rubriek kan een ieder die zich geroepen voelt zijn opmerkingen, vragen, suggesties en dergelijke kwijt. (p.13) Agenda Wat voor interessants is er te doen? (p.21)
Wegwijs Voorwoord:. Een nieuwsbrief door oude rotten, frisse snoeten en met nieuwe winden! Enjoy!! Katty Elias Veel leesplezier! Wat is jouw mening omtrent deze publicaties? Laat het ons weten en mail naar onze eindredactie! Colofon: Verantwoordelijke uitgever voor deze nieuwsbrief is Katty Elias, Van Leriuslaan 162 te 2850 Boom. Eindredactie: Katty Elias kelias@vub.ac.be Eigen-Wijs verschijnt trimestrieel, met een oplage van 63 exemplaren. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 2
Wie, waar & hoe: Katty Elias ( kelias@vub.ac.be ), tel: 02/629 24 50 voorzitter, coördinator en eindredacteur Jeanine Billens ( jbillens@vub.ac.be ), tel: 02/629 24 51 - ondervoorzitter Isabelle Janssens (Isabelle.janssens@vub.ac.be) - penningmeester Christiane Samaey ( csamaey@vub.ac.be ), tel: 02/629 12 20 - pedagogisch adviseur kleuter, lager onderwijs Johan Royeaerd (johan.royeaerd@fulladsl.be), tel: 0486/031 131 pedagogisch adviseur secundair en volwassenenonderwijs pedagogisch adviseur strategie & beleid Maya Dammans (mayadammans@hotmail.com), tel: 0476/41 85 10 pedagogisch adviseur basisonderwijs en bijzonder secundair onderwijs Bert Murawski (bmurawski@olo.be ), gelegenheidsauteur Wij zijn gevestigd op het volgende adres: VONAC vzw p/a VUB-IDLO lokaal 3B204 Pleinlaan 2 1050 Brussel Meer en andere informatie (o.a. deze en alle vorige nieuwsbrieven) vind je ook op onze website: www.voop.be Vragen? Opmerkingen? Geef ons gerust een seintje! Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 3
Kijken in de School Leren met paarden... Hoe gaat dat? Wat is dat? Cindy Wijnants verantwoordelijke hippotherapie Ruim drie jaar geleden zijn wij gestart in openluchtopvoeding met een project hippotherapie. We doen een aanbod voor 3 doelgroepen: volwassenen met een motorische handicap ( klassieke hippotherapie), volwassen met een psychische handicap of problemen ( ortho-agogisch paardrijden) en kinderen en jongeren met gedragsmoeilijkheden, emotionele problematiek, hechtingsstoornissen, ADHD of autisme ( orthopedagogisch paardrijden). In vol enthousiasme van het project kwamen we anderhalf jaar geleden op het idee van ons uitbreidingsproject: leren met paarden. In onze school buitengewoon onderwijs Remi Quadens, waar onderwijs type 1,3 en 8 aangeboden wordt, merkten we dat er een groepje kinderen was dat emotioneel of cognitief in die mate geblokkeerd zat, dat iets leren zeer moeilijk was. Meestal gaat het hier om kinderen met een grote emotionele gekwetstheid of een ontwikkelingsstoornis. Hierdoor geïnspireerd ontstond de hippoklas. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 4
Vorig schooljaar hebben we ons vooral gefocust op het zoeken naar hoe we in het individueel werken, in 1-1-1 relatie met het kind ( kind paard therapeut) die blokkades konden vinden om hem op schools vlak terug op de rails te zetten. Het doel hier was dus het kind zodanig trachten te helpen in de paardentherapie dat het in staat was om terug in de klas les te volgen. Dit schooljaar experimenteren we met het automatiseren en inoefenen van de theoretische leerstof die ze aangeboden kregen in de klas. Dit keer, met gans de klasgroep. Twee of drie kinderen per paard. Nevenaspecten van deze manier van werken zijn o.a. dat ze ook leren opdrachten uitvoeren, samenwerken, rekening leren houden met, leren zorgen en verantwoordelijkheid leren dragen voor, Zo zijn er de voorbije weken lessen metend rekenen en taal in onze hippoklas gegeven. Deze lessen verlopen steeds volgens een vaste structuur. Het halen van de paarden uit de weide, het borstelen van en contact maken met de paarden, het beluisteren en uitvoeren van de opdrachten, de paarden verzorgen en terug naar de weide brengen. De kinderen zijn zeer gemotiveerd om bij de paarden te komen leren en werken. De meesten onder hen, kunnen zich beter focussen dan in de klas en voelen zich daar prettiger dan in een leslokaal. Voor een kind met ADHD, maakt het een groot verschil dat hij tijdens de les eens af en toe een koprol kan doen of een parcours kan lopen met zijn paard in plaats van stil aan zijn bank te moeten zitten. Voor sommigen is het de eerste keer dat ze een paard voelen en ruiken, bij anderen is het ontroerend om te zien hoe er geknuffeld wordt met het paard en hoe de diepste geheimen toevertrouwd worden, hoe er zeer snel een emotionele band groeit tussen kind en paard. De zorg en verantwoordelijkheid voor een dier maakt het voor emotioneel beschadigde kinderen mogelijk een ontmoeting met een ander levend wezen aan te gaan, te weten dat ze kunnen zorgen voor een ander, zich weer competent kunnen voelen en emotionele relaties durven aan te gaan. Het zorgen voor een dier kan kinderen respect voor zichzelf en voor de anderen aanleren. We zien kinderen en jongeren heel vaak projecteren op de paarden, zorgen voor dat paard, is dan ook zorgen voor het innerlijke zelf. Een kind dat in de klas vaak het zwakst is, kan hier soms zijn sterke kanten tonen waardoor hij met andere ogen door de klasgenoten bekeken wordt. Kortom, ook al is ons project nog jong en zitten het nog in een experimentele fase met nog veel groei voor zich, toch zien wij al de positieve effecten en zijn wij behoorlijk trots op dit project. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 5
Januari thema Van start met portfolio s. Hoe? Waarom? Maya Dammans Pedagogisch adviseur "Kinderen hebben een actieve rol. Zelf keuzes maken, nadenken over die keuzes, het presenteren aan elkaar." "Leerlingen worden zich bewust van bepaalde dingen: vooruitgang, verbetering, etc., doordat ze 'terug' kunnen kijken." "Je kunt door presentaties leerlingen meer zelfvertrouwen, een groepsgevoel geven" De laatste jaren heeft het werken met portfolio s zijn ingang in het onderwijs gevonden. `Portfolio` komt oorspronkelijk van het Latijn portare (dragen) en folium (vel papier) en is in het algemeen een verzameling van werken of verwezenlijkingen van een persoon. In de kunstwereld is het een map waarin kunstenaars hun werk bewaren om aan belangstellenden te laten zien wat ze kunnen. Vandaag draagt het werken met portfolio s ook bij tot leerlinggericht onderwijs. Het is een werkvorm dat de school vraagt nog meer aandacht te besteden aan de betrokkenheid en motivatie van de leerlingen. Daarnaast brengt het ook de ouderbetrokkenheid op een ander niveau. De communicatie tussen de leerkracht, leerling en ouders vraagt een nog grotere openheid en betrokkenheid van de verschillende partijen. Door het gebruik van portfolio s wordt het lesgeven niet meer losgezien van de beoordeling van leerlingen. Sommige leerprestaties zullen nog steeds op de traditionele manier worden beoordeeld, bijvoorbeeld met behulp van standaardtoetsen, maar de meeste onderdelen van het portfolio zijn een weerslag van de dagelijkse vorderingen van de leerling, waarbij de nadruk likt op de ontwikkelingsprocessen. Een leerlingportfolio is een verzameling zelfgemaakt werk van een leerling in één of meer vak- en/of ontwikkelingsgebieden, gemaakt in een bepaalde periode. Het werk kan daarbij verschillend van aard zijn. Zo kunnen leerlingen tekeningen, verslagen, werkbladen van reken- of taalopdrachten, brieven, werkstukken en opstellen kiezen om in hun portfolio te bewaren. Maar ook een foto of een audio- of video-opname van spel, een ruimtelijk product, een presentatie of een optreden past in een portfolio. Een leerling bepaalt zelf wat hij wil bewaren en laat zo zien wat hij heeft geleerd, hoe hij dat heeft gedaan en wat hij in de komende periode wil leren. Reflecteren op het gemaakte werk is dan ook een essentieel onderdeel van het werken met portfolio's. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 6
Wat betreft de voorstelling kennen portfolio s verschillende verschijningsvormen. Zo is er de kartonnen map of hangmap waarin kinderen hun werk kunnen verzamelen. Sommige scholen laten de kinderen hun werk verzamelen in lades of dozen en een aantal werkt al met een digitaal portfolio. Een voordeel van dit laatste is dat het overzichtelijk en ruimtebesparend is. Ook kunnen video- en geluidsfragmenten er gemakkelijk in worden opgenomen. Daarnaast is het digitaal portfolio tijd- en plaatsonafhankelijk en kunnen de leerlingen ook thuis aan hun portfolio verder werken. Portfolio's hebben verschillende functies. Over het algemeen kunnen er drie soorten portfolio's worden onderscheiden, namelijk het persoonlijk portfolio, het leerportfolio en het overgangsportfolio. Een school die met portfolio's werkt, kiest meestal een combinatie van deze portfolio's afhankelijk van de doelen die zij met het portfolio wil bereiken. Het persoonlijk portfolio omvat de leerlingendossiers die in alle scholen worden bijgehouden. De meeste informatie hierin is vertrouwelijk, zoals medische zaken, verslagen van observaties en gesprekken met ouders, het schoolteam, normeringtesten, handelingsplannen e.d. Deze portfolio s moeten op een veilige plaats worden bewaard zodanig dat de privacy van de leerlingen en hun ouders gewaarborgd is. Het leerportfolio is het grootste type portfolio en wordt het meest gebruikt door de leerkracht en leerlingen. Dit portfolio kan allerlei informatie bevatten zoals aantekeningen, tekeningen, een opzet van een project, voorbeelden van werkjes, een logboek Dit portfolio dient als uitgangspunt tijdens gesprekken met de leerling en de ouders. Het overgangsportfolio omvat de belangrijkste voorbeelden van het werk van de leerling en een nauwkeurige beschrijving van hardnekkige problemen. In eerste instantie bepaalt vooral de leerkracht wat in het overgangsportfolio komt. Maar ook hier kunnen de ouders en kinderen een inbreng hebben. Wanneer als school besloten wordt om met portfolio s aan de slag te gaan, is het van belang dat hier rond een beleid wordt opgesteld. Daarbij dient het beleid aan te geven welke items in het persoonlijk portfolio, het leerportfolio en het overgangsportfolio wordt opgenomen. Ook moet het beleid duidelijk aangeven dat het portfolio het bezit is van de leerling en diens ouders en wanneer deze aan het kind zullen worden overhandigd. Werken met portfolio s heeft heel veel invloed op het leren van leerlingen en op het onderwijs in de school. Zo draagt het werken met portfolio s bij tot volgende thema s: Inzicht in eigen leerproces Door te werken met portfolio s ontwikkelt een leerling een beeld van zijn eigen leerproces. Door het selecteren, verzamelen en bewaren van werk denkt de leerling zelf na over zijn werk, reflecteert hij op zijn eigen leerproces. Doordat hij dit bovendien samen met anderen bespreekt, aan anderen presenteert en met anderen terugblikt, is het leren met portfolio s in hoge mate interactief: leerlingen krijgen vragen en feedback van hun leerkracht en van leeftijdgenoten. Reflecteren De leerling verwerft door te reflecteren meer inzicht in hoe hij leert. Hij leert zich vragen te stellen als: Wat heb ik geleerd? Hoe doe ik het in vergelijking met de vorige keer? Hoe heb ik het aangepakt? Hoe heb ik het ervaren? Deze reflecties kan een leerling opschrijven of Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 7
bespreken met zijn leerkracht. Op basis van deze reflecties kan een leerling nieuwe leeractiviteiten en doelen plannen. Interactie Werken met portfolio s nodigt uit tot interactie tussen leerling en leerkracht en tussen leerlingen onderling. Leerlingen en leerkrachten worden uitgedaagd te onderhandelen, argumenten uit te wisselen, elkaars standpunten en opvattingen te leren kennen en begrijpen. Dit draagt bij aan een school als gemeenschap waarin leerlingen en leerkrachten van elkaar leren. Zelfvertrouwen en motivatie Een portfolio vertelt het ontwikkelingsverhaal van één leerling. Door het werken met portfolio s wordt een leerling nu eens niet vergeleken met anderen, maar met zichzelf: wat weet, kan en begrijp ik nu wat ik eerst nog niet wist, kon of begreep. De norm voor vooruitgang of ontwikkeling is niet een landelijk gemiddelde, maar ligt in de leerling zelf. Een leerling krijgt inzicht in zijn eigen ontwikkeling. Dit draagt bij aan het vergroten van het zelfvertrouwen en het gevoel van competentie en daarmee indirect aan de motivatie voor en betrokkenheid bij het leren. Eigenaarschap en eigen verantwoordelijkheid De leerling is zelf de eigenaar van het portfolio. Hij heeft de regie en heeft daardoor mogelijkheden om zijn eigen leerproces ter hand te nemen. Het portfolio is zo een krachtig middel om de verantwoordelijkheid voor leren op school daar te leggen waar hij hoort: bij de leerling zelf. Schoolontwikkeling Werken met portfolio's helpt ook de leerkrachten anders met het leren van leerlingen om te gaan, leerlingen meer initiatief te geven en een school te ontwikkelen waarin zelfverantwoordelijk leren vanzelfsprekend is. Competentieleren Ten slotte zetten scholen die met portfolio s werken deze in bij het evalueren van het leren van de leerlingen. Dit kan open en vrijblijvend zijn, maar een school kan ook bepaalde eisen of doelen stellen. Binnen het onderwijs wordt vaak met competenties of vaardigheden gewerkt. Deze dienen dan ook als uitgangspunt waarbij de leerling bewijzen voor het beheersen van de competenties of vaardigheden verzamelt. Scholen die met portfolio s aan de slag willen gaan, moeten zich ervan bewust zij dat men niet van de ene op de andere dag van beoordelingsmethode kan veranderen. Elke verandering dient geleidelijk aan te gebeuren. Ook moet men ervan bewust zijn dat ouders in het begin niet altijd achter de nieuwe manier van beoordelen zullen staan. Daarom is het belangrijk vooraf ouders eventueel te bevragen en de omschakelijking niet abrupt te laten gebeuren. Op onderstaand 10-stappenplan kan beroep gedaan worden bij de invoering van portfolio s. Scholen dienen daarbij wel zelf te beslissen in hoeverre zij gebruik wensen te maken van portfolio s als beoordelingsmethode. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 8
Het 10-stappenplan Stel een beleidsplan op met betrekking tot het gebruik van portfolio s. Het beleidsplan moet volgende items omvatten: De doelen van het portfolio; De items die dienen te worden verzameld; Benoemen dat leerkracht, leerling en ouders indien mogelijk samenwerken bij het vaststellen van te verzamelen items voor het portfolio; Het tijdstip waarop de items dienen te worden verzameld; Criteria waaraan bepaalde items beoordeeld kunnen worden; Tijdstip waarop de gesprekken tussen ouders, leerkracht en leerling plaatsvinden; Beschrijving van de procedure die vertrouwelijke informatie beschermen; Beschrijving van de procedure voor het overhandigen van het portfolio; Verzamel voorbeelden van het werk van de leerlingen Sta stil bij volgende vragen Welke voorbeelden/items neemt u in het portfolio op? Schrijfwerk, tekeningen, foto s Neemt u een specifiek aantal voorbeelden op? Hoe vaak worden items opgenomen? Elke week? Om de veertien dagen? Allen wanneer u het een geschikt moment vindt? Worden de beste of kenmerkende voorbeelden opgenomen? Of beide? Wordt er een cijfer gekoppeld aan (sommige van) de items? Neem foto s Het nemen van foto s is geen verplichte stap. Afhankelijk van de items die in het portfolio worden opgenomen, zal hiervan gebruik worden gemaakt. Indien foto s worden gebruikt, kunnen de leerlingen hier een verslagje bijschrijven. Maak gebruik van een logboek Geef leerlingen dagelijks de kans om een kort tekstje in hun logboek te schrijven. Op volgende vragen dient een antwoord gegeven te worden: Wat heb ik geleerd? Ik wil meer leren over Dit is mijn doel Opmerkingen leerkracht Hier noteert de leerkracht de bereikte doelen. Houd langere een-op-een gesprekjes met de leerlingen. Deze gesprekken hebben als doel erachter te komen wat een leerling weet en kan met betrekking tot een bepaald onderwerp. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 9
Observeer de leerlingen systematisch en noteer wat u ziet Maak aantekeningen van belangrijke gebeurtenissen in de ontwikkeling van de leerlingen. Maak samenvattende verslagen De samenvattende verslagen vormen een verkorte neerslag van het leerlingenportfolio en bieden ondersteuning bij het komende oudergesprek. Gesprekken tussen ouders, leerling en leerkracht Tijdens deze gesprekken helpt de leerkracht de leerlingen te reflecteren over een langere periode. Met behulp van de leerkracht leert de leerling zijn eigen vorderingen aan te geven en te verwoorden wat hij/zij nu anders doet. Ook kan de leerling samen met de leerkracht nieuwe doelen formuleren. Een volgende stap is dan de oudergesprekken. Hierbij is het belangrijk dat de ouders goed op voorhand op de hoogte worden gebracht. Het klaarmaken van het overgangsportfolio Samen met de leerling en eventueel ouders wordt gekozen welke items het best de vorderingen van de leerling weergeven en dus in het overgangsportfolio komen. Per leergebied kan bijvoorbeeld één item worden gekozen. Ten slotte kan het werken met portfolio s al van heel vroege leeftijd worden opgenomen zodanig dat er een mooie rode draad doorheen de hele basisschool kan worden uitgeschreven. In een aantal kleuterscholen wordt al gewerkt met portfolio s onder de naam van trotsdoos. Kleuters versieren daarbij hun eigen doos en verzamelen samen met de leerkracht hun gemaakte werkjes. Ook hier worden in de trotsdozen van de kleuters niet alle werkjes opgenomen. Het is de kleuterjuf die bewaakt of de beste werkjes, om de evolutie van de kleuters te kunnen weergeven, in de trotsdoos worden opgenomen. Bronnen: Shores, F. & Grace, C.(2008). Handleiding voor het werken met portfolio s. Panta Rhei CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Leerlingenportfolio. Geraadpleegd op 10 december 2010, http://www.leerlingenportfolio.net Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 10
Bij Bert op de koffie De echomaker Richard Powers Uitgeverij Contact, 2007, 512 blz. Citaat: Wat stelde de waarheid voor, als het erom ging te overleven. Eén van de meest zich opdringende vragen van deze tijd: In welke mate kunnen we verantwoordelijk worden gesteld voor onze daden? Hoe meer we onszelf worstelen in het weten over het functioneren van ons aansturend brein, hoe meer we klappertandend voorzichtig stamelen dat we er niets aan kunnen doen. Dat grijs aansprakelijk hoopje onder de hersenpan, die geëvolueerde massa die onze vrije wil dwingt neemt ons op sleeptouw. En dan maar lesgeven en opvoeden, om mee te gieren Binnen het segment van de intellectuele romans staan de boeken (geen boekjes hoor) van Richard Powers geboekstaafd als wereldliteratuur. Je moet ze lezen als een verhaaltje dat zich afspeelt binnen het moeras van de meest vooruitstrevende kennis, dat weten wel al of dat zijn we aan het vinden over de menselijke evolutie en de neurowetenschappen. Zo een beetje alsof we net een gesprek met Darwin hadden terwijl hij nog zijn Origin aan het schrijven was. En dan verzinnen we een verhaal over het beest dat zich het best aanpast. Het is als pertinente vragen stellen over onze wanhopige zoektocht om mens te zijn via het plaatsen van die vragen in een roman. Het verhaal: Mark Schluter is geen gemakkelijke jongen (zo kennen we d r nog). Hij is eigenwijs, op het asociale af en bekommert zich niet om zijn omgeving. In De echomaker krijgt hij een afschuwelijk auto-ongeluk tijdens een waanzinnige straatrace. Hij overleeft ternauwernood, maar niet zonder hersenbeschadiging. Zijn zuster verpleegt hem maar Mark herkent haar niet meer, tenminste hij herkent haar wel maar gelooft niet dat zij het is. Deze zeldzame aandoening (het gestoorde brein) waarbij men zijn meest lieve naasten niet meer als echt herkent noemt het Capgras syndroom. Dan komt de antagonist in het verhaal via een wereldvermaarde professor die bijna alles beheerst over het brein en zo Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 11
kan het spel beginnen tussen het gestoorde brein en het controle-brein. Dit spelen situeert zich tegen de achtergrond van een natuur met cyclische bewegingen van de strijd tussen kraanvogels en mensen die zijn habitat opeisen. Dier en mens samen in de arena die als best aangepaste trachten te overleven. Powers kan schrijven hoor, dus mooie en prangende zinnen, vaak om hongerig te herlezen. Eénzelfde verhaal kan gespot worden in een gezin met een opgroeiend kind en een zeer ervaren moeder of een school met een type-3-rekel en een zelfbewuste orthopedagoog alles in een mooi schoolkader. Het slot, zonder moraliserend vingertje, is wel een mokerslag voor de moeder en de orthopedagoog. Durf je nog lezen? Het is een aanrader voor ieder die verder denkt in het onderwijs dan eindtermen en evaluaties en even terug wil zakken naar de echo van het bestaan: waarom krijst de kraanvogel zoals de juf in de klas? Daarbij is het boek ook een kanjer en vergt het doorzetting. Nog een citaat: Als onze hele werkelijkheid verzonnen was, dan konden we er alle kanten mee op. Dan stond het ons vrij om onszelf te spelen, om ons voor een ander uit te geven, om te improviseren, om ons voor te stellen wat we maar willen. Vrij om ons verstand los te laten op alles wat we liefhebben. PS1. Powers is kersvers lid van de prestigieuze American Academy of Arts and Letters. Dit is een clubje van 250 meest toonaangevende Amerikanen. PS2. In zijn laatste boek Gen voor geluk spint hij een verhaal rond onze postmodernistische dwaal van het kwijlen naar en verzuipen in geluk. Ook de moeite om eens bij stil te staan. PS3. Powers op zijn best over Facebook zoals ik hem graag hoor omdat hij zegt wat ik ook voel maar nog niet de woorden vond: Facebook schept de mogelijkheid om geestelijke empathie met anderen te delen. Maar als je in de overtuiging leeft dat Facebook de ultieme sleutel is om je die empathische verbondenheid te schenken, kom je van een kale reis terug. Daarom ook heb ik geen Facebook- of twitteraccount, maar wel echte vrienden. Bert Murawski Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 12
Prikbord Deze rubriek staat open voor eenieder die zich geroepen voelt iets te vragen, te suggereren, op te merken, te informeren Pedagogische begeleiding VOOP-scholen secundair onderwijs VONAC staat niet stil! Na de hervormingen op procesmatig niveau en de aanwerving van Maya voor de begeleiding van onze scholen in het basisonderwijs, heeft het VONAC-team zich gebogen over de begeleiding van onze CVO s en onze scholen die secundair onderwijs aanbieden. En wederom blonken zij uit in grootsheid door out of the box te denken en de mogelijkheden van een klein, multifunctioneel en gemotiveerd team maximaal te exploreren en in te zetten. vzw Zo zal vanaf 1 februari Maya niet alleen voor de begeleiding van onze basisscholen instaan, maar neemt zij er ook onze secundaire scholen in het bijzonder onderwijs bij. Johan gaat naast zijn taken als pedagogisch adviseur strategie & beleid, onze drie CVO s en de twee secundaire scholen ASO en TSO voor zijn rekening nemen. Multifunctionaliteit en maximale inzetbaarheid zijn onze middle names! Afscheid, maar geen vaarwel! Agenda CS VONAC september 2010 Dagboek van Christiane Samaey Jaarverslag opgesteld en op 02/09 gemaild naar Isabelle. Levenslust: jurylid voor aanstelling Dirco op 04/09 te Roosdaal Vergadering met Maya en Johan op 06/09 te VUB Vergelijking en bespreking functies/ overlappingen Johan /Maya Artikel Eigen- Wijs: Faalangst:deadline 11/09 Bezoek scholen: voorstelling en werking nieuw team pedagogische begeleiding (Maya/ Johan) samen met Christiane naar aanleiding naderende pensionering. o 14/ 09/ 10 Instituut van Gent om18u o 21/ 09/ 10 Levenslust te Lennik om 10u o 23/ 09/ 10 Simonnetschool te Sint Martens Latem om 10u Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 13
o 23/ 09/ 10 De Nieuwe vaart te Gent om 14u o 27/ 09/ 10 Ritmica te Hove om 10u ( middagmaal voorzien ) o 27 / 09/ 10 Remi Quadens om 14u Vergadering actors Sleepboot I. van Gent op 14/09 om 16u te Gent. Agenda CS VONAC januari 2011 10/01: Aanvang 2 de trimester 12/01: Instituut van Gent: laatste vergadering met kleuterleidsters ivm doorlichting. Afronden van verticale en horizontale samenhang OD over de jaren heen. 18/01: mijn verjaardag. 65 jaar jong. Officiële pensioenleeftijd. 19/01: jaarlijkse Algemene Vergadering VOOP/VONAC te Levenslust 21/01: bijscholing Functioneringsgesprekken te Antwerpen (AM) & bijscholing Functioneringsgesprekken te Gent (PM) 25/01: laatste vergadering met VONAC op VUB 28/01: laatste vergadering Psychomotoriek met therapeuten Openluchtschool Remi Quadens. Bespreking therapielijn/ leerlijnen Agenda CS VONAC februari 2011 01/02: pensioen -----------------????????????? Sereniteit en/ of chaos Heerlijk nu kan ik eindelijk genieten van het niets doen. Nu zit ik hier een uur inactief en het is me al teveel. Vanaf nu ben ik vrij en doe wat ik wil. De kleinkinderen bijhouden want jullie moeten oh zo nodig weg?als het niet anders kan kom maar.. Vanaf nu orden ik mijn geest en voel me zen. Verdorie, waarom bellen die nu weer aan? Kom maar naar boven ( voor een uur of twee) Vandaag begin ik mijn kasten uit te kuisen.is dat wel nodig want ik doe dat niet graag. Ik zal er wel een andere keer aan beginnen Vanaf nu ga ik weer gestructureerd opbouwend mijn piano hervatten. Wat was dat laatste moeilijke stuk weer dat ik jaren geleden geleerd heb?snel eens proberen. Vandaag ga ik rustig dat interessante boek over filosofie lezen. Verdorie, wat schrijft die nu voor domme dingen. Die geeft me zelfs ongelijk in mijn denken! Wacht, ik zoek dat ander boek waar ik gelijk kreeg. Waar ligt dat nu weer? Ah ja, op de 3 de verdieping. Vanaf nu ga ik kalmaan mijn boodschappen doen en het strikt noodzakelijke kopen gezien mijn ietwat krap budget. Mm lekkere wijn, ja toch wat chocola en koekjes voor de kleinkinderen. Oei, is het al zo laat? Snel naar huis fietsen, anders staat mijn zoon ( die tijdelijk weer bij me inwoont) voor de deur. Vanaf nu ga ik elke dag lekker lang uitslapen zeker tot 8u. Hoe lang lig ik hier nu al wakker? Al twee uur? Dan spring ik eruit en kan van alles doen, maar met wat ga ik eerst beginnen?...- Heerlijk nu kan ik eindelijk.. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 14
Zo zien jullie: wat de toekomst mij zal brengen en wat ik echt zal doen weet ik eigenlijk niet. Maar wat ik wel weet en wat zeker is: Iedereen van jullie heeft een bijzondere plaats in mijn hart. Dank u voor alles. Christiane Hond- en fluisteraar Hilde Quisquater de hondenfluisteraar heeft 2 boeken geschreven die een belangrijke meerwaarde kunnen betekenen in de opvoeding van de kinderen en in het bijzonder de omgang tussen kinderen en honden kunnen verbeteren. Het voorleesboek Anton en Harley op stap is het eerste educatieve hondenboek gericht op kinderen. Aan de hand van twaalf heel duidelijke situaties legt de auteur aan kinderen uit wat een hond wel en niet graag heeft. En vooral, hoe een hond bepaalde gedragingen van kinderen opvat. Daardoor leren de kinderen hoe ze het best met hun viervoeter kunnen omgaan. Hond en kind geeft ouders en opvoeders meer inzicht in hoe je kinderen en honden in harmonie kunt laten samenleven. Alles wat je moet weten vind je in dit boek terug. Welke hond kun je het best nemen en wanneer? Wat moet je doen bij de eerste ontmoeting tussen hond en kind? Hoe ziet een hond kinderen? Kunnen kinderen baas zijn over honden? Welke spelletjes zijn veilig? Zijn honden ongezond voor kinderen? Hoe voorkom je jaloezie en agressie? Wanneer zal een hond bijten? Deze en nog veel meer vragen worden beantwoord in Hond en kind. De ideale combinatie. Het boek is geschreven in de typische Hilde Quisquater-stijl: eerlijk en zonder er doekjes om te winden. Soms drukt ze de lezer met de neus op de feiten. Bovendien schrijft Hilde vlot, meeslepend en heel herkenbaar. Ze geeft voorbeelden uit de praktijk en zet alles duidelijk voor je op een rijtje. Na het lezen van dit boek weet je hoe je van honden en kinderen een ideale combinatie kunt maken. Meer informatie vind je op www.hondenadvies.be of via hilde@hondenadvies.be Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 15
VOOP ging Culinair. We hadden vorig jaar een goede start genomen: VOOP aan Zee was een schot in de roos. Of in de wind? De gure wind loeide inderdaad over de duinreep, zand overal, en tijdens de korte wandeling zaten onze ogen meer dan vol met zandkorrels. Maar dat maakte onze eerste teamdag met de directies van de VOOP-scholen meteen tot een heel geslaagd evenement. En aangezien je goede dingen moet aanhouden, hebben we dit jaar net dat gedaan. Niet dat we terug naar de zee trokken dit keer. Nee, Gent was ons doel op 15 oktober 2010. Voor een dubbel programma. En beide dagdelen waren meer dan de moeite waard. In de voormiddag heette het Instituut van Gent ons welkom. In het bijzonder mooie salon, één van de enige twee ovale salons in heel Gent, werden we vergast op een uiteenzetting over leiding geven met een glimlach. Dat willen we natuurlijk allemaal, maar zo eenvoudig is het soms niet, of toch wel? Lieven Ostyn, arts en terzelfder tijd werkzaam met groepen in de non-for-profit, bracht ons een boeiende uiteenzetting over de chemie van de glimlach, om het even eenvoudig te zeggen. Wat maakt dat we glimlachen, of net niet? Veel blijkt bepaald te worden door het al of niet voorhanden zijn van zogenaamde neurotransmitters. Dat zijn chemische boodschappers waardoor zenuwcellen met elkaar communiceren. Een aantal van deze stoffen hebben bijzonder positieve invloed op ons functioneren. Vooral drie stoffen worden hierbij genoemd: endorfine, dopamine en oxytocine. En voor elk heeft Lieven, aan de hand van leuke voorbeelden en enkele ervaringsoefeningetjes, uitgelegd hoe die dingen werken. Zo zorgt endorfine voor een snelle ontspanning na een stressvolle situatie. Wanneer je voldoening ervaart na een inspanning komt endorfine vrij. Maar ook lekker eten of lachen zorgen dat het vrij komt. Dopamine stimuleert motivatie en concentratie en zorgt voor een gezonde weerbaarheid. Het helpt ook om doelgericht te handelen. En oxitocine tenslotte wordt vooral opgewekt door intimiteit, nabijheid, lijfelijk contact. Het liefdeshormoon, weet je wel. Maar het stimuleert ook het leervermogen en de creativiteit. We waren dus al goed en wel opgeladen voor het tweede deel van onze teamdag. Het deel dat vooral met het samen iets leuks doen te maken had. En daarvoor hadden we een leuk en origineel ideetje weten te vinden: een culinaire wandeling door die schone stede Gent. Begeleid door een plaatselijke gids, die helaas niet mocht mee eten noch mee drinken, slenterden we doorheen de binnenstad. Met tal van boeiende, onverwachte en meeslepende verhalen. Over opgegeten olifanten, niet afgewerkte kerken, grote schepen in de binnenstad, pittige mosterd of belastingen, die lang geleden ook al (te?) hoog waren. Van het grijze verleden in de verhalen dus naar het lekkere heden van eten & drinken. We begonnen in een oude abdij, omgebouwd tot hotel, met accommodatie voor opleidingen, en eetzaal in de kerk. Moet kunnen tegenwoordig. In Maastricht is er wel een boekhandel en een hotel in een kerk. Dus Wij hielden het minder ketters en genoten van een Gent aperitiefje met Gentse hapjes in een zaaltje, dat best ooit eens aan een abdis kon toebehoord hebben. Vandaar ging het naar een leuk, klein restaurantje, waar we via een steil trapje net genoeg plek vonden om iedereen op de eerste verdieping een zitje te geven. We aten er een smaakvol voorgerechtje van vis en schaaldieren, gevolgd door een lekker Bourgondische hoofdgerecht. En we spoelden alles door met mooi evenwichtige wijnen. We kwamen en we zagen dat het goed was. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 16
En eindigen deden we in het oude hart van Gent, het Patershol. Niet ondergronds, wel in een rustig caféke met koffie. Met wat kleine zoetigheden, zeteltjes voor de een, stoelen voor de ander. Maar het deed deugd, rustig nog wat bijkletsen, wat genieten. En zelfs een paar druppels toen we weer richting auto of trein stapten zorgden niet voor commotie. Iedereen bleek voldaan. Waar zullen we volgend jaar naartoe trekken? Johan Royeaerd Toolkit Vergadertechnieken. Breng uw vergadering in topvorm! Hoe halen we meer uit vergaderingen? Vergaderingen slorpen vaak heel wat tijd op, dus een goed rendement komt alle medewerkers ten goede. De zopas verschenen 'Toolkit Vergadertechnieken' geeft concrete tips en tools voor de voorzitter/discussieleider, de verslaggever en de deelnemers. Omdat vergaderen teamwerk is, werd gekozen voor sport als thema. Met deze Toolkit combineert u een grondige aanpak met een originele invalshoek. In de Toolkit vindt u o.m. de Gids voor een dynamische en resultaatgerichte vergadering die best door alle vergaderleden wordt doorgenomen. Het boekje overloopt de verschillende soorten vergaderingen, de attributen om de vergadering te dynamiseren en de verschillende stappen die leiden tot een resultaatgerichte vergadering. Bovendien worden er heel wat vergadertips gegeven. Verder in deze Toolkit: 3 spelersfiches met concrete tips voor de belangrijkste rollen in de vergadering: voor de voorzitter/discussieleider (de trainer), voor de deelnemer (de speler), voor de verslaggever (de reporter). Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 17
5 kaarten met werkvormen die meer dynamiek geven aan de vergadering (tactische richtlijnen). De bedoeling is om een kaart te trekken en die werkvorm dan toe te passen in de vergadering. een time-out kaart voor elke deelnemer met de basiswetten van de vergadering. Als iemand deze wetten overtreedt, kan een deelnemer de overtreder daarop wijzen door hem of haar de time-out kaart voor te leggen. een estafettestok om door te geven. Enkel wie de stok vast heeft, mag spreken. 5 voorzetten ( assists ) per deelnemer. Bij de start van de vergadering krijgt iedereen 5 voorzetten. Telkens je een inbreng deed, leg je er eentje in het midden. Als je pogingen op zijn, mag je geen inbreng meer doen. een scheidsrechtersfluitje om in het midden van de vergadertafel te leggen. Als men door mekaar praat, mag elke deelnemer de vergadering stilleggen door op het fluitje te blazen. een cd-rom met onder meer een sjabloon voor de uitnodiging voor de vergadering, een sjabloon voor de agenda van de vergadering, een evaluatieformulier voor de vergadering, een fiche voor het bekijken van de vergadering vanuit de 3P-bril. Het pakket kost 42 Euro. Voor meer informatie en bestellen, surf naar www.politeia.be of mail naar info@politeia.be. Meester over Meester? Zit de pedagogische relatie in een juridisch carcan? Nogal wat onderwijsmensen voelen zich steeds meer overspoeld door regels, niet alleen vanuit de onderwijsoverheid zelf, maar ook vanuit andere maatschappelijke sectoren. Bovendien zijn er meer en meer leerlingen, studenten en ouders die hun rechten opeisen, is er de overheid die maatschappelijke veranderingen wil initiëren via het onderwijs en is er daarenboven een juridisch systeem met eigen wetmatigheden. Om het onderwerp beter in kaart te brengen, organiseerde de Vlaamse Onderwijsraad een probleemverkenning. Praktijkdeskundigen en academici zochten samen naar antwoorden. Deze publicatie kost 20 Euro en is online te bestellen op www.vlor.be of via info@vlor.be. Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 18
Een zijden draadje Kinderen, jongeren en beslissingen rond het levenseinde Gustaaf C. Cornelis Slechts drie landen (België, Nederland en Zwitserland) hebben een euthanasiewet. Voor de Belgische euthanasiewet is de patiënt een meerderjarige of een ontvoogde minderjarige die handelingsbekwaam en bewust is op het ogenblik van zijn of haar verzoek. Voor levensbeëindiging bij pasgeborenen, kinderen en jongeren is er geen wettelijke regulering. Twaalf experts gingen in discussie met elkaar en met een zeer divers publiek van artsen, juristen, filosofen, studenten en ouders. Ze stelden samen vast dat een kind vandaag eigenlijk zowat alles mag... behalve beslissen over het eigen leven. Ze debatteerden over de wenselijkheid van een aanpassing van de euthanasiewet, dachten na over de morele aansprakelijkheid, de rol van ouders, artsen, verpleegkundigen, vrienden, familie en kennissen bij de besluitvorming omtrent het levenseinde van een jonge patiënt. Ze behandelden samen nog zo vele andere aspecten van het delicate thema van kinderen, hun lijden en het levenseinde. Masterstudenten in de Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen maakten een samenvatting van de reeks lezingen en de daaropvolgende discussies, en presenteerden hun bevindingen aan een panel van nog eens vijf deskundigen. Opnieuw werd het publiek betrokken bij de gedachtewisselingen. De vragen en antwoorden in dit boek zijn het resultaat van een transdisciplinair project, gehouden aan de Vrije Universiteit Brussel, georganiseerd door de VakgroepWijsbegeerte en Moraalwetenschappen gedurende vijf opeenvolgende weken. In Een zijden draadje vindt u de laatste wetenschappelijke bevindingen van specialisten van diverse universiteiten, met diverse levensbeschouwingen, in diverse disciplines (P. De Coninck, E. De Groot, L. Deliens, M. Deneyer, Y. Denier, W. Distelmans, C. Gastmans, G. Pousset & Y. Vandenplas). Dit werd becommentarieerd door ethici (J. Stuy & A. Rigo) en geïnterpreteerd door studenten (N. De Pooter, G. Van Assche,T. Vanermen). Een zijden draadje werd samengesteld door G. Cornelis. Prijs van deze publicatie Voor informatie en bestelling: ASP (Academic & Scientific Publishers), info@aspeditions.be Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 19
Onderwijs & humor bron: https://sites.google.com/site/beteronderwijsvlaanderen/home/cartoons - 16/12/2010. Abonnementenservice Iedereen waar we aan dachten heeft een exemplaar van deze nieuwsbrief in de bus gekregen. Toch zullen er geïnteresseerden tussen de mazen van het geheugen geglipt zijn. Vergeef het ons en wees niet boos; laat ons gewoon even weten wie ook nog graag een exemplaar wil ontvangen en we sturen graag dit en alle andere komende nummers op! Contacteer Katty: E-mail: kelias@vub.ac.be Adres : VONAC vzw P/a VUB/IDLO, lokaal 3B204 Pleinlaan 2 1050 Brussel Eigen-Wijs jrg. 10, nr. 29 20