Jaarverslag 2014 Lectoraat Residentiële Jeugdzorg Expertisecentrum Jeugd Hogeschool Leiden Dr. G.H.P. van der Helm 20 april 2015
Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1 Betekenis voor het werkveld... 5 2 Betekenis voor het onderwijs... 6 3 Betekenis voor de wetenschap... 7 Publicaties in peer-reviewed buitenlandse vakbladen... 7 Bijdragen aan nationale congressen, symposia... 8 Bijdragen aan internationale congressen, symposia... 8 Promotietrajecten... 8 4 Team... 10 5 Zichtbaarheid in de media... 11 6 Financiën... 12 7 Toekomst lectoraat: kansen en bedreigingen... 13 Bijlage I... 15 Rapporten 2014... 15 Rapportages DJI... 15 Rapportages Horizon... 15 Rapportages RAAK... 16 Overige rapportages (onderzoeken in 2014 tenzij anders aangegeven)... 17 2
Voorwoord De toekomst van een kleine groep zeer kwetsbare kinderen en jong-volwassenen in onze samenleving is ook onze zorg. Het in februari 2014 formeel ingestelde lectoraat Residentiële Jeugdzorg, onderdeel van het Expertisecentrum Jeugd aan Hogeschool Leiden, beoogt een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de begeleiding en behandeling van kinderen die het in onze samenleving minder getroffen hebben en in een problematische situatie verkeren en/of voor problemen zorgen in die samenleving (het gevaarlijke kind en het kind in gevaar ). Het lectoraat werkte daarbij intensief samen met werkveldpartners (scholen en hulpverleningsinstellingen), Hogescholen (Windesheim en Zuyd) en de UvA (prof. Geert-Jan Stams) de VU (prof. Paul Jansen) en de Radboud Universiteit van Nijmegen (prof. Robert Didden). In 2014 is met meer dan 100 instellingen en scholen voor speciaal onderwijs onderzoek gedaan naar het leef-, leer- en werkklimaat en zinvolle dagbesteding teneinde het klimaat te verbeteren voor medewerkers en kinderen. De werkwijze: onderzoek doen met de beroepspraktijk, van de resultaten leren door deze te bespreken met professionals en jongeren (cliënten), het vervolgens samen bepalen van haalbare doelen en een herhaalmeting, blijkt te werken. Voor het hbo- en wo-onderwijs heeft het lectoraat een belangrijke bijdrage geleverd, getuige de grote aantallen studenten die, al dan niet tijdens stages, hun bijdrage leverden aan de onderzoeken. Nationale en internationale bijdragen aan peer-reviewed vaktijdschriften en congressen laten zien dat het begrip klimaat als leidend voor de kwaliteit van begeleiding en behandeling acceptatie begint te vinden. Dat is niet vanzelfsprekend omdat de hulpverlening vooral gericht is op enkelvoudige voor individuen bedoelde interventies, methoden en technieken (medicatie en cognitief gedragsmatige hulpmiddelen). Een weloverwogen systeemaanpak levert in combinatie met bovenstaande aantoonbaar betere resultaten. Dat is niet nieuw: onder andere de Nederlandse Orthopedagoog Kok (1992) legde het fundament en nieuwe overzichtsstudies (bv. van Weisz ea., 2013) tonen aan dat Kok cs. het bij het rechte eind hadden. De komende jaren wordt door ons ingezet op een verdere versterking van de samenwerking met het werkveld en de kennispartners ter bevordering van de systeemaanpak in de jeugdzorg en het (speciaal) onderwijs en de kwaliteit van onze opleidingen. 3
Inleiding In februari 2014 is het lectoraat Residentiële Jeugdzorg ingesteld met dr. G.H.P. van der Helm als lector. Doelstelling van het lectoraat is om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van begeleiding en behandeling van kinderen en (jong) volwassenen voor wie het - als gevolg van erfelijke belasting, een hersenbeschadiging, verwaarlozing, misbruik of mishandeling niet vanzelfsprekend is om met anderen gewoon te functioneren. Dit kan zich uiten in zelfbeschadigend, agressief of crimineel gedrag. Het kan leiden tot gebruikt of zelfs misbruikt worden omdat ze onvoldoende weerstand kunnen bieden. Het lectoraat levert zo een bijdrage aan een inclusieve samenleving, aan het stimuleren van een zo volwaardig mogelijke plek in de samenleving voor deze jongeren. Speciaal onderwijs, begeleiding en behandeling zijn dan ook noodzakelijke ingrediënten omdat zij het op eigen kracht niet kunnen. Het gaat in onze samenleving om naar schatting 1.5 tot 2 % van de jongeren tot 23 jaar. Vaak gaat het om jongeren met een licht verstandelijke beperking die, levend in een complexer wordende competitieve maatschappij van hoogopgeleide leeftijdgenoten, niet zomaar kunnen meekomen. Ze worden voortdurend geconfronteerd met faalervaringen en ervaren weinig perspectief op wat ook zij gewoon vinden en willen: een relatie, een woning, werk en een auto. En dan liggen gevolgen als agressie, verslaving en crimineel gedrag op de loer. Het lectoraat Residentiële Jeugdzorg doet haar onderzoek in het kader van het Expertisecentrum Jeugd van Hogeschool Leiden en werkt nauw samen met de overige 8 lectoraten van het Expertisecentrum Jeugd: Licht Verstandelijke Beperking en Jeugdcriminaliteit Natuur en Ontwikkeling Kind Ouderschap en Ouderbegeleiding Passend Onderwijs/Inclusive Education Sociaal Werk in de kinder- en jeugdpsychiatrie Waarde(n) van Vrijeschool Onderwijs Aanpak Jeugdcriminaliteit Transformaties in de Zorg voor jeugd In juni 2014 heeft Aequi een audit verricht naar de kwaliteit van de lectoraten van het Expertisecentrum Jeugd (verslag oktober 2014). Uit de audit komt naar voren dat het lectoraat Residentiële Jeugdzorg op de onderzochte gebieden van betekenis is voor het werkveld en voor onderwijs en wetenschap er in slaagt haar doelstellingen te bereiken. Voorbeelden van succesvolle samenwerking met het werkveld met spin-off voor het onderwijs waren (ook) in 2014 het omvangrijke onderzoek samen met de negen Justitiële Jeugdinrichtingen, de samenwerking met de Stichting Burgerweeshuis cq. Horizon en met de LVB hulpverleningsinstelling Schakenbosch, waar de lector een kleine aanstelling heeft. In 2014 is met een bijdrage van SIA RAAK Publiek (subsidie) het onderzoek naar het leerklimaat in het VSO aanzienlijk versterkt. Inmiddels participeren meer dan 50 scholen in Amsterdam, Rotterdam en in Midden- en Oost- Nederland. Deze sector heeft een grote behoefte aan ondersteuning omdat er sprake is van een gebrek aan perspectief voor leerlingen in een samenleving die steeds meer nadruk legt op cognitieve vaardigheden en competitie ( de harteloze samenleving, Elchardus, 2012). Het lectoraat probeert zowel van betekenis te zijn voor het werkveld, het onderwijs als de wetenschap. 4
1 Betekenis voor het werkveld Het aandachtsgebied van het lectoraat is het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van het leef- leerwerkklimaat en zinvolle dagbesteding bij maatschappelijke organisaties zoals instellingen voor residentiële zorg en scholen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs. Onderzoek naar speciaal onderwijs neemt toenemend een belangrijke plaats in omdat onderwijs het middel bij uitstek is om participatie en perspectief te bevorderen. Onderzoek wordt uitgevoerd met beroepskrachten en jongeren en de resultaten worden door rapportages en folders voor beroepskrachten en leerlingen/cliënten teruggekoppeld. Zo wordt een gezamenlijke discussie gestimuleerd en worden verbetermogelijkheden geformuleerd die vervolgens in een volgende ronde worden gemeten (PDCA cyclus). In 2014 zijn voor het werkveld na onderzoek 53 rapportages gemaakt (zie bijlage 1) en het lectoraat werkte mee aan onderzoek in 8 instellingen. Het lectoraat ondersteunt instellingen om na een aantal rondes zelf het onderzoek te verrichten. Alle (met het werkveld ontwikkelde) vragenlijsten en handleidingen zijn vrij voor gebruik. Het lectoraat ontwikkelt op basis van de onderzoeksuitkomsten trainingen voor het werkveld voor de specifiek beroepsmatige ontwikkeling. Het gaat op dit moment om varianten van de training TopPM (Teylingereind en Hartelborcht), de training Meester in de Klas (in het kader van een Sia RAAK subsidie) en een training om het team functioneren te verbeteren (Roosenburg). Met TBS klinieken wordt het gesprek gevoerd over de invloed van het intentioneel en systemisch werken aan een positief leefklimaat (Oostvaarderskliniek en Inforsa). Medewerkers van het lectoraat geven in binnen- en buitenland lezingen. In 2014 zijn 26 lezingen verzorgd. Het Lectoraat zet ook in op Internationale samenwerking. In 2014 is intensief samengewerkt met twee jeugdgevangenissen in Duitsland (zie artikelen in vakbladen onder wetenschappelijk onderzoek) en twee instellingen in België. Tevens is onderzoek verricht in India en in Zuid-Afrika. Het lectoraat faciliteerde in 2014 leefklimaatonderzoek in twee instellingen in Engeland en Schotland. 5
2 Betekenis voor het onderwijs Onderwijs voor (aankomende) beroepsbeoefenaren neemt een belangrijke plaats in binnen het lectoraat. Het lectoraat biedt als opdrachtgever hbo en wo studenten de mogelijkheid af te studeren op haar onderzoekslijnen. In 2014 maakten ca. 45 hbo studenten, 5 wo studenten en 3 studenten van de Master Jeugdzorg hiervan gebruik. Ook liepen 6 studenten stage bij het lectoraat (onderzoeksstage) en werden aan de UvA en bij Hogeschool Windesheim 6 colleges gegeven over het thema leefklimaat. Er is een studentenpool ingericht, waarbij studenten door bijvoorbeeld het afnemen van vragenlijsten bij jongeren, het invoeren van data en het houden van interviews met jongeren en medewerkers werk- en onderzoekservaring op kunnen doen. In 2014 is in samenwerking met Hogeschool Windesheim een start gemaakt met een hbo-leerboek voor het speciaal onderwijs en het herschrijven van de WIGK module Forensische Psychopathologie. 6
3 Betekenis voor de wetenschap Het lectoraat kende in 2014 vijf onderzoekslijnen die gaan over het leef- leer- en werkklimaat en zinvolle dagbesteding en sociale probleemsituaties. Flankerend daaraan werd tevens onderzoek gedaan naar onderwerpen als behandelmotivatie, therapeutische alliantie, het lot van meisjes, onderlinge beïnvloeding, straffen en pesten. Publicaties in Nederlandse vakbladen Sonderman, J. & van der Helm, G.H.P. (2014). Sfeer is het sleutelwoord, meisjes in de gesloten jeugdzorg maken iets ander mee dan jongens. Sozio (1), 29-32. Helm, G.H.P., Beld, M. & Stams, G.J.J.M. (2014). De hardnekkige mythe dat straffen helpt bij opvoeding in de gesloten jeugdzorg (The enduring myth that punishments aids upbringing in residential youth care). Tijdschrift voor Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 4, 164-175. Van der Helm, G.H.P. & Stams, G.J.J.M (2014). Niet alleen opsluiten maar ook behandelen helpt criminele jongeren. Www. Sociale vraagstukken.nl. Van der Helm, G.H.P. & Schaftenaar,P. (2014). Eigen schuld dikke bult. Leefklimaat en straf in de klinischpsychiatrische zorg Maandblad voor Geestelijke Gezondheid, 11, http://www.mgvonline.nl/artikelen/eigen-schulddikke-bult-leefklimaat-en-straf-in-de-klinisch-psychiatrische-zorg/ Publicaties in peer-reviewed buitenlandse vakbladen E.L.L. Strijbosch, G.H.P. van der Helm, M.E.T van Brandenburg, M. Mecking, I.B. Wissink & G.J.J.M. Stams (2014). Children in residential care: development and validation of a group climate instrument. Research on Social Work Practice, 24 (4), 462-469. doi: 10.1177/1049731513510045 E.J.E. Heynen, G.H.P. van der Helm, G.J.J.M. Stams & A.M. Korebrits (2014). Measuring group climate in a German youth prison: a German validation of the Prison Group Climate Instrument. Journal of Forensic Psychology Practice, 14 (1), 45-54. doi: 10.1080/15228932.2013.868176 P. van der Helm, L. Beunk, G.J. Stams & P. van der Laan (2014). The relation between detention length, living group climate, coping, and treatment motivation among juvenile delinquents in a youth correctional facility. The Prison Journal, 94 (2), 260-275. doi: 10.1177/0032885514524884 E. Heynen, P. van der Helm, G.J. Stams & A. Korebrits (2014). Anwendungsmöglichkeiten des deutschen»prison Group Climate Instrument«(PGCI) zur Erfassung des Gruppenklimas in (Jugend-)Strafanstalten. Monatsschrift für Kriminologie und Strafrechtsreform, 97 (3), 224-231. E.J.E. Heynen, G.H.P. van der Helm, E. Behrens, A.M. Korebrits (2014). Das Gruppenklima im deutschen Jugendstrafvollzug Ein Sachstandsbericht zur aktuellen Prison Group Climate Forschung in Nordrhein-Westfalen. Bewahungshilfe 410-422. Roest, J.J. van der Helm, G.H.P., Strijbosch, E.L.L.van Brandenburg, M.E.T., Stams, G.J.J.M. (2014). Measuring therapeutic alliance with children in residential treatment and therapeutic day care, a validation study of the Children s Alliance Questionnaire. Research on social work practice, DOI: 10.1177/1049731514540478 Om wetenschappelijke ontwikkeling van de onderzoeksthema s mogelijk te maken werd in 2014 actief samengewerkt met de UvA (prof. Geert-Jan Stams), de VU (prof. Paul Jansen) en de Radboud Universiteit (prof. Robert Didden). Intensief werd samengewerkt met de Hogeschool Windesheim (lector Jack de Swart en docenten 7
Marjorie Beld en Sevgi Sevillar), Hogeschool Zuyd (lector Xavier Moonen) en de Hogeschool van Rotterdam (lector Chris Kuiper). Bijdragen aan nationale congressen, symposia Van der Helm, G.H.P. - LVB en forensische behandeling, Rino groep Utrecht 15-09-2014 Van der Helm, G.H.P. - De harteloze samenleving. Presentatie landelijk LVB congres, 16-09-2014 Van der Helm, G.H.P. - Leefklimaat in de forensische zorg. Studiedag Forensische zorg, Amersfoort 18-09-2014 Van der Helm, G.H.P. - Leefklimaat. Lunchlezing DJI. Den Haag Min V&J 16-10-2014 Van der Helm, G.H.P. - Werken in gedwongen kader. HRM congres Rotterdam 14-11-2014 Van der Helm, G.H.P. - Leefklimaat in de gesloten jeugdzorg. Landelijke themadag jeugdrechters. Utrecht 21-11- 2014 Van der helm, G.H.P. - Leerklimaat in het voortgezet speciaal onderwijs. Het congres, Papendal, 28-11-2014 Bijdragen aan internationale congressen, symposia Het lectoraat werkt aan zichtbaarheid in het werkveld, het hbo en in de wetenschap. Het lectoraat verzorgde met haar medewerkers en het werkveld sessies op (inter)nationale congressen. In april 2014 in Manchester twee sessies (leefklimaat en meisjes) op het EFCAP congres. In juni 2014 in Toronto op het IAFHMS congres een sessie over leefklimaat. In september 2014 is door Eefje Strijbosch een presentatie gegeven op het EUSARF congres in Kopenhagen. In november 2014 gaven Evelyn Heynen en Peer van der Helm een presentatie in Düsseldorf op het Europese congres voor Penal Reform. Promotietrajecten Het lectoraat stimuleert onderzoek en zichtbaarheid rond haar centrale thema s door promotietrajecten. Medewerkers uit het werkveld worden actief door het lectoraat gestimuleerd onderzoek te doen naar het leef- leeren werkklimaat. In 2014 betrof dit de volgende promotietrajecten: Veronique van Miert (HL): leiderschap, promotor prof. Paul Jansen (VU). Anna Dekker (HL): werkmotivatie, promotor prof. Paul Jansen (VU). Sophie de Valk (HL): repressie (promotor n.t.b.), copromotor lector Chris Kuiper (HL). Jesse Roest (HL): alliantie promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Juliette Sonderman (HL): meisjes promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Ellen Eltink (JJI Amsterbaken): leefklimaat, agressie en sociale probleemsituaties, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Thijs de Jongh (JJI Amsterbaken): leefklimaat en behandelmotivatie, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Evelyn Heynen (Hogeschool Zuyd, Universiteit Maastricht): leefklimaat en psychopathologie, promotor prof. Geert- Jan Stams (UvA). Eefje Strijbosch (Juzt Jeugdzorg). Leefklimaat en residentiele zorg kinderen, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Jaap Nagtegaal (JJI de Hunnerberg): leefklimaat en recidive, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Jacqueline van der Linden (Schakenbosch): leefklimaat en LVB, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Ferdi Bekken (HL): onderlinge verhoudingen en beïnvloeding, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). 8
Susanne Hofte: kinderrechten in de jeugdzorg, promotor: prof. Caroline Forder, (VU). Een thematisch team promovendi werd ingezet op het (speciaal)onderwijs: Debby van der Voort (docent Herbert Vissers college): leermotivatie in het vmbo, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Sanne Pronk (onderzoeker Altra): leerklimaat en ontwikkeling, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Marjorie Beld (Windesheim): leerklimaat, promotor prof. Geert-Jan Stams (UvA). Het is de bedoeling dit team in 2015 verder uit te breiden. De eerste promoties worden verwacht in het najaar van 2015. 9
4 Team Het team van het lectoraat is een zelfstandig team. Dat betekent dat de medewerkers iedere week de organisatie van de onderzoeken en hun inzet samen zelf regelen. Iedere twee weken is er overleg met de lector. De teamleden houden iedere maand een creativiteitssessie en ieder jaar wordt er een Heidag georganiseerd (december 2014). Daarnaast verzorgden prof. Geert-Jan Stams, lector Peer van der Helm en de medewerkers zelf deskundigheidsbevordering voor alle promovendi van binnen het lectoraat en overige promovendi van de hogeschool. Het team rond het lectoraat bestond in 2014 uit de volgende docent-medewerkers: Anna Dekker (MSc), Veronique van Miert (MSc), Sophie de Valk (MSc) vanuit de stichting Burgerweeshuis, Jesse Roest (MSc), Ferdi Bekken (MSc) en Juliette Sonderman (MSc). Adviseur van het lectoraat is Nico van Tol (BA). Kees Kooiman (BA) en Marianne Koning (MSc) ondersteunen het RAAK Publiek project. 10
5 Zichtbaarheid in de media Het lectoraat maakt de onderzoeksthema s zichtbaar. In de Volkskrant stond op 4 oktober 2013 een voorpagina artikel over jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen. Op 14 april 2014 werd een omvangrijk artikel gepubliceerd over de kwaliteit van de justitiële zorg. In Het Leidsch Dagblad op 29 april 2014 een paginagroot artikel over de justitiële jeugdzorg. In het NRC Handelsblad van 14 juni 2014 een uitgebreid artikel over jeugdgevangenissen. In de Volkskrant van 31 oktober 2014 een artikel over behandeling van LVB jongeren. In 2014 werd vier keer een interview gegeven voor de lokale radio Phoenix. Samen met lector Anne Krabbendam werd de lector op 18 oktober geïnterviewd in het radioprogramma Pavlov. 11
6 Financiën Het lectoraat werd in 2014 gefinancierd door een bijdrage van Hogeschool Leiden, een RAAK Publiek subsidie Ik ga toch weer naar school, een bijdrage van de Stichting Burgerweeshuis, bijdragen van de 9 JJI s en het ministerie van Veiligheid en Justitie en van Schakenbosch. 12
7 Toekomst lectoraat: kansen en bedreigingen In 2015 zal het lectoraat zich verder versterken door het verrichten van toegepast wetenschappelijk onderzoek in het werkveld en de samenwerking binnen het Expertisecentrum Jeugd. Bestaande kennis wordt uitgebreid zoals bijvoorbeeld het in 2014 gestarte onderzoek naar repressie (gefinancierd door Stichting Burgerweeshuis). Samenwerken binnen het Expertisecentum Jeugd Nieuwe veelbelovende wegen liggen bijvoorbeeld op het terrein van onderwijs, gezinshuizen en kinderrechten. In het SO en VSO onderzoek zullen samen met HL lector Annemieke Mol Lous (cluster Educatie) nieuwe meetinstrumenten worden ontwikkeld om ook de kwaliteit van de begeleiding en het onderwijs voor kinderen met een lichamelijke en verstandelijke beperking die nauwelijks kunnen communiceren te meten. Een onderzoek naar de begeleiding van zeer moeilijke en gevaarlijke kinderen in gezinshuizen is opgestart, samen met HL lector Anne Krabbendam. Onderzoek naar ernstig criminele LVB jongeren in Amsterdam West met HL lector Jan-Dirk de Jong is eind 2014 gestart. Binnen de systeembenadering werd ook samengewerkt met HL lector Carolien Gravesteijn om het thuisklimaat te meten. Ook de rechtspositie van kinderen in de zorg verdient aandacht. Handelingsverlegenheid van (aankomend) hulpverleners is een bron van zorg en dient op de agenda van het werkveld en het onderwijs te komen. Gesprekken met de Kinderombudsman zijn in 2014 hierover gevoerd. De vertaling van al dit onderzoek naar de praktijk en het onderwijs zal ook in 2015 de volle aandacht krijgen. Onderzoek naar onderlinge verhoudingen en veiligheid van kinderen in de zorg is opgestart, met bijzondere aandacht voor negatieve onderlinge beïnvloeding ( deviancy training ) en veiligheid op school en op de leefgroepen. Een voorbeeld van onderzoek naar het professionele handelen van (aankomend) beroepsbeoefenaren is het onderzoek naar het verbeteren van teamfunctioneren bij Roosenburg. De daar ontwikkelde methodiek wordt binnenkort samen met Trajectum verder onderzocht. In 2015 zal ook in samenwerking met Hogeschool Windesheim een start gemaakt worden met een casusgerichte curriculumvernieuwing van de minor Werken In Gedwongen Kader. Financiële bronnen zijn schaars in het huidige, zeer competitieve subsidieklimaat. Een voorspelbare financiële basis is nog niet bereikt. Het lectoraat werkt aan allianties met het werkveld om samen minder afhankelijk te worden van subsidies en snel te kunnen reageren op vragen vanuit het werkveld. De alliantie met de 9 JJI s en V&J is een goed en succesvol voorbeeld. Het lectoraat doet innovatief en voor en in de praktijk succesvol onderzoek. Dat houdt in dat andere partijen zich nadrukkelijker op dit terrein gaan bewegen en de formule kopiëren om zich zo het onderzoek toe te eigenen. 13
Om toekomstbestendig te blijven is het noodzakelijk de positie van het lectoraat binnen de wetenschappelijke wereld - en de kennisbasis leef- en leerklimaat in samenhang met het werkklimaat en zinvolle dagbesteding - de komende jaren verder te versterken door samenwerking met Hogescholen, Universiteiten en het werkveld. Immers, de toekomst van een kleine groep zeer kwetsbare kinderen en jong-volwassenen in onze samenleving is ook onze zorg. 14
Bijlage I Rapporten 2014 Rapportages DJI Heynen, E. J. E., Van Miert, V. S. L., Bekken, F. F., Van der Helm. G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport leef- leer- en werkklimaat Stichting Jeugdzorg St. Joseph, het Keerpunt en Icarus. Interne rapportage. Leiden: Van der Helm, G. H. P., Van Miert, V. S. L., Nagtegaal, J., Stams, G. J. J. M., & Beld, M. H. M. (2015). Rapportage justitiële jeugdinrichtingen 2014, een onderzoek naar het leef-, leer- en werkklimaat binnen de justitiële jeugdinrichtingen. Leiden: Van Miert, V. S. L., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport Amsterbaken leef-, leer- en werkklimaat, meting 1, 2 en 3. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Bekken, F. F., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport het Poortje, het leef- en werkklimaat van Juvaid en het leerklimaat van Portalis. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Bekken, F. F., Willemse, R., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport het Poortje, het leef- en werkklimaat van Wilster/Dok3en het leerklimaat van Portalis. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Pijnenburg, E. J. A., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport Ieefklimaat bij JJI Lelystad en leerklimaat bij de Stedenschool. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Bekken, F., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. H. M. (2014a) Onderzoeksrapport leefklimaat Den Hey Acker en leerklimaat Ginnekencollege. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Bekken, F. F., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. H. M. (2014b) Onderzoeksrapport leefklimaat de Hunnerberg en leerklimaat Kristallis scholengroep. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Roozen, C., Bekken, F. F., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport leef- en werkklimaat JJI de Hartelborgt en leerklimaat Kompascollege. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Sterkenburg, K. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014a). Onderzoeksrapport Teylingereind leef- en leerklimaat, meting 1, 2 en 3. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Sterkenburg, K. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014b). Onderzoeksrapport leef- en werkklimaat JJI Eikenstein en leerklimaat VSO de Sprong. Interne rapportage. Leiden: Rapportages Horizon Bekken, F. F., De Valk, S., Roest, J. J., Dekker, A. L., Van Miert, V. S. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Parkcollege; Leer- en Werkklimaat in juni 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Jansen, L. Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Supplement II. Vervolgonderzoek leef- en leerklimaat Horizon Jeugdzorg en Onderwijs, Locatie De Vaart en Vaart College in juni 2014. Interne rapportage. Leiden: 15
De Valk, S., Bekken, F. F., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport. Leef-, Leer- en Werkklimaat Horizon, Locaties De Vaart en Kralingen in november 2014. Interne rapportage. Leiden: De Valk, S., Dekker, A. L., Beld, M. H. M., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Supplement III. Vervolgonderzoek leef- en leerklimaat Horizon Jeugdzorg en Onderwijs, Locatie De Vaart en Vaart College in juni 2014. Interne rapportage. Leiden: De Valk, S., Dekker, A. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport. Leef,- Leer-, en Werkklimaat voor jongeren, ouders en medewerkers. Bekenpad 3, Bergse Bos Horizon Jeugdzorg en Onderwijs. Interne rapportage. Leiden: De Valk, S., Roest, J. J., Bekken, F. F., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leefen leerklimaat Horizon, locaties Anker en Prisma in mei 2014. Interne rapportage. Leiden: De Valk, S., Roest, J. J., Dekker, A. L., Miert, V. S. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Schreuder College, Locatie Villeneuvestraat, Leer- en Werkklimaat in april/mei 2014. Interne rapportage. Leiden: De Valk, S., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Schreuder College, Locatie Villeneuvestraat; Leer- en Werkklimaat in november 2014. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., De Valk, S., Sterkenburg, K., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport. Het leef- en leerklimaat in Bergse Bos en MKT in 2014. Interne rapportage. Leiden: Rapportages RAAK Bekken, F. F., Dekker, A. L. De Valk, S., Beld, M. H. M., Van der Helm, Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leef- en leerklimaat Stichting JJC en Midgaard College in oktober 2014. Interne rapportage. Leiden: Hogeschool Leiden. Beld, M. H. M., Dekker, A. L. Roest, J. J., Schouten, W. J., Scholten, F. L., De Swart, J. J. W., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leerklimaat, meting 1, maart 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Bekken, F. F., Schouten, F. L., Sevilir, S. R., Kooiman, K., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leer- en werkklimaat Horizon, Schakenbosch College meting 3, juli 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Jansen, L., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leerklimaat in Altra, locatie Bleichrodt in januari 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., De Valk, S., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leef- en leerklimaat Stichting JJC en Midgaard College in april 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Miert, V. S. L., Roest, De Valk, S., Van der Helm, G. H. P., Stams, (2014). Onderzoeksrapport. Het werkklimaat volgens pedagogisch medewerkers van Schakenbosch voorjaar 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Van Ginkel, C. A., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J. De Valk, S., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Supplement 1. Het leerklimaat in Altra, locatie Bleichrodt in april 2014. Interne rapportage. Leiden: Van Ginkel, C. A., Dekker, A. L., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J. De Valk, S., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Supplement 2. Het leerklimaat in Altra, locatie Bleichrodt in juni 2014. Interne rapportage. Leiden: 16
Roest, J. J., Dekker, A. L. Bekken, F. F., De Valk, S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leef-, leer, en werkklimaat in Schakenbosch en Schakenbosch College, oktober 2014. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Dekker, A. L., Van Miert, V. S. L., De Valk, S., Van der Helm, G. H. P., Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leerklimaat in Altra, locatie Bleichrodt in oktober 2014. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Dekker, A.L., Van Miert, V. S. L., Van der Linden, J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat in Schakenbosch, december 2013. Interne rapportage. Leiden: Scholten, W. J., Dekker, A. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leefmilieu en dagprogramma in P.I. Veenhuizen locatie Norgerhaven in juni 2014. Interne rapportage. Leiden: Schouten, F. L., Roest, J. J., Beld, M. H. M., Dekker, A. L., Van der Helm, G. H. P., Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Leerklimaat Horizon, Schakenbosch College meting 2, april 2014. Interne rapportage. Leiden: Overige rapportages (onderzoeken in 2014 tenzij anders aangegeven) Bekken, F. F. Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015). Onderzoeksrapport. Leef-, leer-, en werkklimaat School2Care in december 2014. Interne rapportage. Leiden: Dekker, A. L., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., De Valk, S., Schaftenaar, P., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Zinvolle dagbesteding De Forensische Zorgspecialisten, locaties De Voorde en KIB, april 2014. Leiden: Dekker, A. L., Van Ginkel, C. A., Bout, E., Van Miert, V. S. L., Roest, J. J., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Het leefklimaat en werkklimaat in Altrecht Aventurijn, FPA Roosenburg. Interne rapportage. Leiden: Jansen, L., Miert, V. S. L., Roest., J. J., Dekker, A. L., Van der Helm. G. H. P., Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport het leefklimaat van Inforsa in 2013. Interne rapportage. Leiden: Van Ginkel, C. A., Roest, J. J., Van Miert, V. S. L., Dekker, A. L., De Valk, S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport Ginnekencollege Den Hey- Acker. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Dekker. A. L., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport Kinabu. Interne rapportage. Leiden: Van Miert, V. S. L., Van der Voort, D., Beld, M. H. M., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport het leef- en werkklimaat bij groep Bruin, het Poortje. Interne rapportage. Leiden: Hogeschool Leiden. Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015a). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVE FPK Beuken. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015b). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVE Berkelland. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015a). Onderzoeksrapport. Het werkklimaat volgens flexwerkers van Trajectum in december 2014. Interne rapportage. Leiden: 17
Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015b). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVE Groot Hungerink. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015c). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVE Groot Mastler. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015d). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat in december 2014. Trajectum brede rapportage. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015e). Onderzoeksrapport. Trajectum. Het werkklimaat bij Werk & Activiteiten in december 2014. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015f). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVE t Wold. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Bekken, F. F., Dekker, A. L., Scholten, W. J., Sevilir, R. S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2015g). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat, dagbesteding en werkklimaat Trajectum in december 2014; RVEZeuvenakkers. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Dekker, A. L., Beld, M. H. M., De Swart, J. J. W., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014h). Onderzoeksrapport. Het leef-, leer-, en werkklimaat medio 2014 Stichting Ambiq, locatie Hengelo. Interne rapportage. Leiden: Roest, J. J., Dekker, A. L., Beld, M. H. M., De Swart, J. J. W., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014i). Onderzoeksrapport. Het leef-, leer-, en werkklimaat medio 2014 Stichting Ambiq, locatie Hoogeveen. Interne rapportage. Leiden: Van der Linden, J., Roest, J. J., Dekker, A. L., Miert, V. S. L., De Valk, S., Van der Helm, G. H. P., & Stams, G. J. J. M. (2014). Onderzoeksrapport. Het leefklimaat in Schakenbosch meting 5, april 2014. Interne rapportage. Leiden: 18
Hogeschool Leiden Zernikedreef 11 2333 CK Leiden Postbus 382 2300 AJ Leiden 071-518 88 00 infohl@hsleiden.nl www.hsleiden.nl