3 e gebruikersgroep vergadering

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden 3 e gebruikersgroep vergadering PCS Destelbergen 29 september 2016 Met de financiële steun van: 1

Agenda 1. Welkom en inleiding WTCB 2. Stand van zaken WP 1 diagnose van de bestaande toestand WTCB, Centexbel, NAV 3. Stand van zaken WP 2 demonstratie, optimalisatie en kennisoverdracht WTCB, UA, PCS, Centexbel 4. Stand van zaken WP 3 implementatie WTCB 2

Agenda 5. Stand van zaken WP 4 disseminatie WTCB 6. Varia 7. Lunch 8. Bezoek aan de proefopstelling 3

Stand van zaken WP 1 1. Literatuurstudie Wetenschappelijke artikels (algemeen, akoestiek, LCA/LCC, luchtkwaliteit, substraat, thermisch, ) 1 Avis Technique (ATG Frankrijk) 1 Britse wetgeving omtrent brandgedrag van groene daken en wanden 6 boeken: handleidingen uit Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Groot -Brittannië 7 eindwerken (algemeen, bouwfysische en bouwtechnische eigenschappen, LCC, ) 3 literatuurstudies (algemeen belang van groen in steden-> voordelen) 4

Stand van zaken WP 1 1. Literatuurstudie 1 Avis Technique (ATG Frankrijk) Principe: voorhanggevel ( cfr. gevel met bekleding in hout, vezelcement, zink, op een secundaire structuur) Criteria: standaard criteria voor gevels (wind, stabiliteit, brand, dichtheid, ) => Ook mogelijk in België? Eventueel IIDI? http://www.iidi.be / 5

Stand van zaken WP 1 1. Literatuurstudie 1 Britse wetgeving omtrent brandgedrag van groene daken en wanden Wand wordt goed onderhouden en irrigatiesysteem werkt correct => geen extra brandgevaar FOD Binnenlandse Zaken: werkgroep brandgedrag van gevels (gordijngevels, voorhanggevels, ETICS, maar ook groene wanden) 6

Stand van zaken WP 1 1. Literatuurstudie Wetenschappelijke artikels (algemeen, akoestiek, LCA/LCC, luchtkwaliteit, substraat, thermisch, ) Globale conclusie: resultaten zijn afhankelijk van type systeem, plantsoort, oriëntatie, klimaat, opbouw dragende structuur, Het uitgevoerde onderzoek is vrij recent (2008-2016) => Extra onderzoek is noodzakelijk 7

Stand van zaken WP 1 2. Projectfiches http://www.gevelgroen.be/realisaties / Databank van reeds gerealiseerde projecten Plaatsbezoek met de partners Minder geslaagde realisaties: niet op website Wel plaatsbezoek met partners (leermoment extra aandachtspunten) Template doorgestuurd op 29 maart 2016 8

Stand van zaken WP 1 3. Octrooionderzoek Centexbel 9

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Octrooien PCS 29/10/2016 P. Heyse Centexbel Met de financiële steun van: IWT-140993 10

Octrooien 1. Freedom to operate Enkel levende documenten (geëxamineerd, goedgekeurd en betaald) Enkel België (patent moet landelijk worden aangevraagd) 59 patenten (19/01/16) 2. Levende documenten Geen aparte klasse voor groene gevels In 2 klassen (CPC: A01G-009 en A01G-031) Teeltsystemen/landbouw (vaak focus op productie) Niet steeds relevant voor Groene Gevels 465 + 256 11 11

Grondgebonden WO201161209 The invention relates to a green wall including a plurality of plant subjects rooted in the ground immediately next to the wall and attached to the surface of a glass substrate. The invention also relates to a method for encouraging climbing plants to anchor to a wall including the attachment of the plants to a glass substrate. WO200076295 FR3008845 12

Living wall aeroponics IT97TO0512 WO2015123725 13

Living wall bloembakken US20030056437 US20030145519 EP2499901 WO201151619 US20100313473 14

Living wall bloembakken WO2014123722 WO2014147523 WO2014167576 EP2710885 US20110192081 15

Living wall bloembakken US20140000163 US20140325907 WO2014145549 WO201400062 US20140096446 WO2014169707 16

Living wall bloembakken EP2904895 WO2014123259 EP2946655) 17

Living wall bloembakken EP2856859 WO2014137263 18

Living wall weefsels/folies WO200064241 EP2962548 FR2902967 WO2014154355 19

Living wall weefsels/folies EP2428110 WO201485944 US20140370238 WO200992905 20

Living wall weefsels/folies FR2974970 US20140318011 EP2359680 EP1519121 US20110107667 21

Living wall weefsels/folies WO2015188285 FR3000872 US20070199241 US20150289452 22

Stand van zaken WP 1 4. Enquête architecten NAV 23

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Resultaten enquête NAV 116 deelnemers G r o e n e w a n d e n : e e n s t a p d i c h t er b i j d e v e r g r o e n i n g v a n s t e d e n D e s t e l b e r g e n 2 9 / 0 9 / 2 0 1 6 i r. a r c h. A n n e - L a u r e N u y t t e n N AV Met de financiële steun van: 24

Resultaten enquête NAV Weet u waarmee u rekening moet houden bij ontwerp en uitvoering van: Grondgebonden gevelgroen (met klimplanten) Niet-grondgebonden gevelgroen ( Living Wall System ) Ja 26 % 15 % Vaag 30 % 27 % Neen 44 % 58 % Heeft u zelf al ontwerpen uitgevoerd met een groene wand? Ja Neen 25

Groep A: reeds ontwerpen uitgevoerd met groene wand Grondgebonden gevelgroen 21 antwoorden Niet-grondgebonden gevelgroen 16 antwoorden Aantal projecten 2,76 2 Aantal m² 286 m² 66 m² Ervaringen met grondgebonden gevelgroen Ervaringen met niet-grondgebonden gevelgroen Positief Neutraal Negatief Positief Neutraal Negatief 26

Groep A: reeds ontwerpen uitgevoerd met groene wand Wie nam initiatief? Hoofdreden? Bouwheer Architect Aannemer Tuinaannemer Bouwvoorschriften Ecologisch Esthetisch Andere A n d e r e : g r o e n e r e ff e c t i n k l e i n e s t a d s t u i n, m a r k e t i n g, n a t u u r l i j k e b e s c h a d u w i n g 27

Groep A: reeds ontwerpen uitgevoerd met groene wand Tijdens ontwerp groenspecialist geraadpleegd? Wie voert groene wand uit? Algemene aannemer Ja Neen Producent groene wanden Gespecialiseerde onderaannemer Tuinaannemer 28

Groep B: nog geen ontwerpen uitgevoerd met groene wand Waarom niet? Realisatie in toekomst? Te weinig informatie Te duur Te veel onderhoud Idee kwam niet aan bod Andere Ja Misschien Neen A n d e r e : r i s i c o afsterven p l a n t e n, n i e t z o mooi, e n k e l n i e t - s t e d e l i j k e p r o j e c t e n g e r e a l i s e e r d 29

Resultaten enquête NAV Is er voldoende technische informatie beschikbaar? Grondgebonden gevelgroen (met klimplanten) Niet-grondgebonden gevelgroen ( Living Wall System ) Ja 33% 26% Neen 67% 74% Nog iets te delen? - E r z i j n heel w a t m o g e l i j k h e d e n. D o c h enige e r v a r i n g o m d e r g e l i j k e p r o j e c t e n u i t t e v o e r e n i s vereist. - O n d e r h o u dseisen n i e t u i t h e t o o g v e r l i e z e n. - A a n p a s s i n g e n a a n s t e d e n b o u w k u n d i ge r e g e l g e v i n g, a a n b e s t a a n d e v e r k a v e l i n g s v o o r s c h r i f t e n o m d i t m o g e l i j k t e m a k e n p r i o r i t a i r - E e n info-sessie i s welkom 30

Meer info? www.gevelgroen.be anne-laure.nuytten@nav.be Bedankt voor uw aandacht! Met de financiële steun van: 31

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB 31 gemeentes hebben de enquête ingevuld 11,36% van de 308 Vlaamse steden en gemeenten 32

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB 31 gemeentes hebben de enquête ingevuld 11,36% van de 308 Vlaamse steden en gemeenten 33

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB Kunnen groene wanden 34

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB Indien ervaring: 91,4% positief 8,6% neutraal 0% negatief 37

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB 88,6% van de burgers heeft inspraak in de planning. Beslissingen worden genomen door het college van burgemeester en schepenen. 38

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB 6 Vlaamse steden en gemeenten + de stad Brussel hebben een duidelijk beleid in verband met groene gevels (tegeltuintjes). Reglement: 2 gemeenten Advies: 3 gemeenten Vergunning: 1 gemeente Aanvraag: 1 gemeente 39

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB Subsidies: 1 gemeente Hulp bij aanleg: 1 gemeente 40

Stand van zaken WP 1 5. Enquête steden en gemeenten WTCB 41

Stand van zaken WP 2 1. Proefopstelling WTCB 2. LCA/LCC WTCB 3. Luchtkwaliteit / luchtzuivering en thermische / hygrothermische effecten UA 4. Substraat, planten, fertigatietechnieken PCS 5. Textiel Centexbel 42

Stand van zaken WP 2 1. Proefopstelling WTCB Structuur uit stellingen en een zelf samengesteld irrigatiesysteem 43

Stand van zaken WP 2 1. Proefopstelling WTCB Structuur uit stellingen en een zelf samengesteld irrigatiesysteem 44

Thema water: irrigatiesysteem proefopstelling Technische ruimte: Verdeel- en voedingsinstallatie Tijdgestuurde irrigatie per wand Dosering en type plantenvoeding aanpasbaar per wand/seizoen Opvolging waterverbruik d.m.v. precieze debietsmeting Standaard met leidingwater (regenwater = optie) Beregencomputer digitale debietsmeting Voorraad voedingsoplossing Volumetrisch doseerapparaat 45

Thema water: irrigatiesysteem proefopstelling Ter hoogte van iedere wand: Staalfles voedingswater Ingaande waterkwaliteit Groene wand Opvang drainwater Kwantiteit Kwaliteit i.f.v. eindbestemming (hergebruik, lozing, ) Bijkomende info: joris.van.herreweghe@bbri.be of olivier.gerin@bbri.be 46

Stand van zaken WP 2 2. LCA/LCC WTCB 47

LCA LIFE CYCLE ASSESSMENT LCC LIFE CYCLE COSTING GROEN BOUWEN MEETING 29/09/2016 JEROEN VRIJDERS & LISA WASTIELS LABO DUURZAME ONTWIKKELING WTCB

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 49 LCA LEVENS-CYCLUS-ANALYSE Milieu-impact van een product/gebouw over zijn volledige levenscyclus: Productie: Grondstoffen, energie, transport, productieprocessen Constructie: Transport + installatie op de werf Gebruik: Onderhoud, vervanging, energieverbruik, watergebruik, Verwerking eindelevensduur: Afbraak, recyclage, verbranding, stort, INPUT: - energy - resources OUTPUT: - emissions - waste

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 50 LCA LEVENS-CYCLUS-ANALYSE Resultaat van LCA Milieuprofiel van het product/systeem Met inzicht in Impact tijdens verschillende levenscyclusfasen Bijdrage aan verschillende milieu-indicatoren, bv. opwarming van de aarde, fijnstofvorming, uitputting grondstoffen,

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 51 LCA DOELSTELLINGEN EVALUATIE / Environmental diagnostic Identificeren van belangrijkste bijdragen aan milieu-impact Welke levenscyclusfasen? Welke processen / materialen? OPTIMALISATIE / Environmental improvement Evaluatie van alternatieven door variatie in bvb: Scenarios voor recyclage Type grondstoffen Type / herkomst energie gebruikt voor productie VERGELIJKING / Benchmarking Vergelijking tussen systemen/producten onderling Vergelijking met bestaande alternatieven

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 52 LCA ANALYSE GROENE GEVELS Welke fasen en impacten nemen we mee? Productie, Installatie en Gebruik Productie Gebruikte materialen, installatie van systeem, productie materialen irrigatiesysteem, transport, montage. Gebruik en onderhoud Waterverbruik, energieverbuik irrigatiesysteem, Vervangingen (planten, panelen), Onderhoud irrigatiesysteem (levensduur, vervangingen) End-of-life verwerking BASIS Impact van planten Positieve impact van planten (CO2-opname) tijdens levenscyclus? Energiebesparing? (koeling in warmere klimaten relevant) MOGELIJK? Aandachtspunten Levensduur systeem

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 53 LCC LEVENSCYCLUSKOSTEN Kosten doorheen de tijd investering, onderhoud, energie, water, einde leven, Economische analyse Absoluut (grootste posten) Vergelijkend (verschillend kostenprofiel)

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 54 LCC DOELSTELLINGEN Opbouw kosten-structuur Duidelijkheid welke kosten wel/niet worden meegenomen Inzicht en vergelijkings/referentiekader voor iedereen Inzicht in grote kostenposten (en evtl. baten) Waar liggen de verbetermogelijkheden? Eventueel vergelijkend Onderling of vs niet-groene-gevel Deel voor/nadelen zijn kwalitatief, en niet per se in kosten uit te drukken

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 55 LCC ANALYSE GROENE GEVELS Welke kosten nemen we mee? Bouw-technisch Investeringskost Ondergrond, drager, irrigatiesysteem, planten, montage, transport, Onderhoudskost Waterverbruik, wieden?; vervangingen (planten & panelen), inspectie, End-of-life-kost Verwerking, Herstelwerken, Gerelateerde kosten Meerwaarde real estate Energiebesparing? (koeling in warmere klimaten relevant) BASIS MOGELIJK? Maatschappelijke kosten? Luchtkwaliteit Heat Island effect CO2-absorptie Habitat & biodiversiteit Esthetiek NIET MOGELIJK? Aandachtspunten Snelheid gevel volgroeid > semi-dynamische berekening? Levensduur systeem

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 56 ACTIEPLAN LCA-LCC Definitie van scope Type analyse? Grootte van analyse? VOORSTEL Start met EVALUATIE Inzicht in belangrijkste kosten Inzicht in belangrijkste milieu-impact Voor 2 à 3 verschillende systemen Potentieel voor optimalisatie op systeemniveau Later eventueel VERGELIJKING Onderlinge vergelijking systemen (indien wenselijk) Benchmark tov traditionele gevels Selectie van systemen VOORSTEL Focus op Living Wall systems Systeem met inert substraat Systeem organisch substraat bak Systeem organisch substraat textiel

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 57 ACTIEPLAN LCA-LCC Mee te nemen kosten-posten en milieu-posten Noodzakelijk? Wenselijk? Info beschikbaar? Infoverzameling Literatuur, databank Contacten met bedrijven

WTCB Sustainable Development VIS Groen Bouwen 29-09-2016 LCA-LCC 58 CONTACTPERSONEN WTCB Labo Duurzame Ontwikkeling LCC Jeroen Vrijders (adj-labohoofd) 02/655 77 11 jeroen.vrijders@bbri.be LCA Lisa Wastiels (adj-labohoofd) 02/655 77 11 lisa.wastiels@bbri.be

Koffiepauze 59

Stand van zaken WP 2 3. Luchtkwaliteit / luchtzuivering en thermische / hygrothermische effecten UA 60

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Deel 1: Aerodynamische karakterisatie - Interacties met PM - (Hygro)thermische effecten K y r a K o c h, R o e l a n d S a m s o n, S i e g f r i e d D e n y s With financial support of: 61

Deeltaak UA: Objectieven Luchtkwaliteit en luchtzuivering P M afvangst d o o r d e p o s i t i e o p b l a d e r e n, w o r d t b e p a a l d d o o r d e luchtstroming e n morfologische p l a n t k e n m e r k e n Te c h n i e k g e b r u i k t v o o r b e p a l i n g f i j n s t o f d e positie: S I R M ( S a t u r a t i on I s o t h e r m a l R e m a n e n t M a g n e t i s a t i o n ) O n t w i k k e l i n g v a n depositiemodel i n COMSOL M u l t i p h y s i c s s o f t w a r e e n fijnstof m o d e l l i n g o p m i c r o k l i m a a t - s c h a a l i n E N V I - m e t Thermische en hygrothermische effecten Te m p e r en v a n s t e d e l i j k h i t t e - e i l a ndeff ect d o o r r e s p e c t i e v e l i j k b e s c h a d u w i n g e n a f k o e l i n g d o o r t r a n s p i r a t ie Tr a n s p i r a tiemetingen m e t L I - C O R g a s u i t w i s s e l i n g s m e t e r M i c r o k l i m a a t modelling i n E N V I - m e t 62

Aerodynamische karakerisatie Waarom is dit belangrijk? A e r o d y n a m i s c h e k a r a t e r i s a t i e v a n vegetatie i s v a n b e l a n g o m t e k u n n e n b e g r i j p e n o p w e l k e manier g r o e n e w a n d e n i n t e r a g e r en m e t h u n omgeving. D e eerste s t a p i n o n z e d e e l t a a k i s d u s te w e t e n k o m e n o p w e l k e m a n i e r l u c h t d o o r v e g e t a t ie s t r o o m t. Omdat: L u c h t k w a l i t e i t: l u c h t s t r o m i n g b e ï n v l o e d t h o e e n i n w e l k e m a t e P M afgezet k a n worden o p d e bladeren H y g r o t h e r misch e ff e c t : l u c h t s t r o m i n g b e ï n v l o e d t d e m a t e w a a r i n e e n blad z a l transpireren 63

Aerodynamische karakerisatie Gebruikte soorten A l g e m e e n v o o r k o m e n d e s o o r t e n o p g r o e n e w a n d e n G r o t e d i v e r s i t e i t i n morfologie Z o w e l k l i m p l a n t e n a l s kruidachtigen To e k o m s t b e eld: h e r h a l i n g e n m e t m e e r s o o r t e n Species Hedera helix Campanula isophylla Fragaria sp. Ostara Geranium sp. Lonicera nitida Maigrun Festuca glauca Intense Blue Bergenia cordifolia 64

Aerodynamische karakerisatie Experimentele benadering: D a r c y - F o r c h h e i m e r : ΔP/Δ x = - ( µ / K ). q ( ρ / K 1 ). q² w h e r e Δ P = p r e s s u r e d r o p ( P a ), Δ x = l e n g t h o f v e g e t a t i o n ( m ), µ = v i s c o s i t y ( P a. s ), K = p e r m e a b i l i t y ( m ² ), K 1 = i n e r t i a l p e r m e a b i l i t y ( m ), ρ = d e n s i t y ( k g / m ³ ) a n d q = f l u x ( m / s ). O f w h i ch: q = v. φ w h e r e v = w i n d s p e e d ( m / s ) a n d φ = p o r o s i t y. A n d : φ = 1 - (V p l a n t /V c i l i n d e r ) w i t h V p l a n t = v o l u m e o f v e g e t a t i o n ( m ³ ) a n d V c i l i n d e r = v o l u m e o f p l a n t c o m p a r t i m e n t c i l i n d e r (m³) 65

Aerodynamische karakerisatie Windtunnel proefopzet 66

Aerodynamische karakerisatie Morfologische parameters: 67

Aerodynamische karakerisatie Modelmatige methoden: COMSOL Multiphysics CFD model k-ω gekoppelde turbulentie met Brinkman formules voor luchtstroom door poreus vegetatiecompartiment Input: φ, K and ρ/k1 (uit experimenten ) Output: ΔP en v -> vergelijken met experimentele output 68

Aerodynamische karakerisatie Vergelijking model en experiment Algemeen: goede fit, sommige soorten overschatting Wa a r o m? K i j k e n naar c orrelaties tussen aerodynamische en m o r f o l o g ische p a r a m e t ers Model is goede basis voor verder onderzoek van PM en (hygro)thermische effecten 69

Aerodynamische karakerisatie Vervolg Publicatie papier Green walls for sustainable buildings and cities: Aerodynamic characterisation of vegetation Lopend test -experiment: verschil in PM afvangst tussen (gekozen) soorten Hygrothermisch: LI -COR gasuitwisselingsmetingen in labo- en veldexperimenten en bij case studies Thermisch: infrarood camera ism. WTCB COMSOL / ENVI -met microklimaatmodellen van hypothetische en real life gevallenstudies 70

Stand van zaken WP 2 4. Substraat, planten, fertigatietechnieken PCS 71

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden SVZ Substraat, planten & fertigatietechnieken Destelbergen 29/9/ 16 Pieter Goossens, Els Mechant PCS Met de financiële steun van: 72

SVZ Proefcentrum voor sierteelt Substraat: Proef substraatadditieven Proef non-woven Planten: Literatuurstudie Fertigatietechniek: Verdere opvolging vochtverdeling Nieuwe demo 73

Substraat P01 additieven Steenwolvlokken mini-cubes - Slechte waterretentie hoge watergiftfrequentie = Object 1: controle 74

Substraat P01 additieven Additieven: Steenwolvlokken mini-cubes - Slechte waterretentie hoge watergiftfrequentie = Object 1: controle Terracottem (polymeren): Object 2: normale dosis 5g/l Object 3: dubbele dosis 10g/l Object 4: halve dosis 2,5gr/l Kokos: Object 5: kokosvezels 20% Object 6: kokoschips 20% Object 7: Fytocell (schuim) 20% Object 8: Lite soil (textiel) 20% 75

Substraat P01 additieven D e p r o e f w e r d a a n g e l egd i n 3 herhalingen ( = 2 4 o b j e c t e n ) Wa t e r g i f t 4 x dag 6 minuten Sanvitalia: indicator droogte Dianthus: indicator vochtophoping 76

Substraat P01 additieven Opmetingen: P l a n t e n g r o e i Wo r t e l g roei - v i s u e le b e o o r d eling t i j d ens p r o e f - v e r s - e n d r o o g g e w icht b o v e n g rondse p l a n t d e l e n op e i n d e p r o e f - Vi s u e le b e o o r d eling e i n d e p r o e f Vo c h t v o o r z i ening e n v e r d e ling - m e t i n g W E T- s e n s o r t e r h o o g t e v a n e l k e p l a n t t i j d e n s p r o e f - Wa t e r u s e e f f i c i ency ( W U E ) : t o t a le g i f t - t o t a l e d r a i n 77

Foto Substraat P01 additieven Resultaten plantengroei Soort Sanvitalia Dianthus Object Vers gewicht Droog gewicht Vers gewicht Droog gewicht 1 - controle 142 g 19,2 g 111 g 19,7 g 2 - TER 191 g 26,6 g 121 g 19,3 g 3 - TER 2X 165 g 22,9 g 124 g 19,5 g 4 - TER 0,5x 168 g 25,4 g 105 g 16,5 g 5 - KOV 199 g 23,8 g 113 g 19,7 g 6 - KOC 160 g 22,3 g 112 g 18,9 g 7 - FYT 220 g 24,7 g 121 g 20,0 g 8 - LIT 219 g 25,4 g 117 g 19,3 g 78

Foto Substraat P01 additieven Resultaten plantengroei Soort Sanvitalia Dianthus Object Vers gewicht Droog gewicht Vers gewicht Droog gewicht 1 - controle 142 g 19,2 g 111 g 19,7 g 2 - TER 191 g 26,6 g 121 g 19,3 g 3 - TER 2X 165 g 22,9 g 124 g 19,5 g 4 - TER 0,5x 168 g 25,4 g 105 g 16,5 g 5 - KOV 199 g 23,8 g 113 g 19,7 g 6 - KOC 160 g 22,3 g 112 g 18,9 g 7 - FYT 220 g 24,7 g 121 g 20,0 g 8 - LIT 219 g 25,4 g 117 g 19,3 g 79

Substraat P02 non-woven 80

Planten - Literatuurstudie Standplaats (oriëntatie, zuurtegraad) Plantcriteria voor toepassing LWS: Oppervlakkig wortelend Levensduur Droogtetolerantie Vorstgevoeligheid Bodembedekkende & compacte groeiwijze Wintergroen Sierwaarde (bloei, bladkleur) Ziektetolerant Windtolerant 81

Planten - Literatuurstudie Planttype: CSR-strategie code systeem Hansen/Mussel 82

Planten - Literatuurstudie Planttype: CSR-strategie code systeem Hansen/Mussel Voorbeeld: Geranium macrorhizzum code 2.1.3.2 2: Bosrand 1: overwegend in de zon 3: voor voedselrijke, droge tot licht vochtige grond 2: verdraagzame bodembedekker, ook voor een soortenrijke aanplant. Plant met zelfde code: Phlox stolonifera 83

Planten - Literatuurstudie Planttype: CSR-strategie code systeem Hansen/Mussel Voorbeeld: Geranium macrorhizzum code 2.1.3.2 2: Bosrand 1: overwegend in de zon 3: voor voedselrijke, droge tot licht vochtige grond 2: verdraagzame bodembedekker, ook voor een soortenrijke aanplant. Plant met zelfde code: Phlox stolonifera 84

Planten - Literatuurstudie Opstellen enquête Oplijsting innovatief sortiment Voorbeelden: Scutellaria orientalis & Saxifraga paniculata 85

Fertigatie Opvolging demo Twee update-brieven oude demo-opstelling: Inplanning diepgaandere opvolging via sensoren NIEUWE DEMO 86

Stand van zaken WP 2 5. Textiel Centexbel 87

Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Materialen PCS 29/10/2016 P. Heyse Centexbel Met de financiële steun van: IWT-140993 88

Grondgebonden 1. Klimhulp Inox staal kabels Manuele installatie Duurste onderdeel Verkeerde maaswijdte (kostenbesparing) 89

Grondgebonden 1. Klimhulp Alternatief in textiel Netten (gebreid, geknoopt) Extrusie Bandjesweefsel Gecoat weefsel 2. Steunklimmer / ranker / zelfhechter / slinger 90

Grondgebonden 1. Klimhulp materiaal toepassing planten mesh 6514004, Duranet 140gsm steunklimmer klimroos F1074Q, diatex 59gsm steunklimmer Premium Hortshade Extra light, synthesis advanced polymer fabrics, 89 gsm steunklimmer Premium Hortshade Medium, synthesis advanced polymer fabrics, 219 gsm steunklimmer klimroos XN0521 conwed ranker bosrank Gaasnet 105gsm duranet steunklimmer Drainprotect biocovers steunklimmer zelfhechter klimroos klimop Hydrotex biocovers steunklimmer zelfhechter klimroos klimop Enkadrain bonar steunklimmer ranker klimroos bosrank Groen van sioen zelfhechter wingerd 920 000 000 F Vds zelfhechter klimop Werfafbakeningsnet duranet slinger bruidssluier Geknoopt net 40mm duranet slinger bruidssluier Geknoopt net 20mm duranet slinger ranker bruidssluier bosrank Knooploosnet veiligheidsnet 100mm slinger bruidssluier Vogelnet 6x7mm duranet ranker steunklimmer bosrank klimroos X03812 conwed ranker Gr1916 conwed ranker slinger R02239 conwed ranker slinger bosrank bruidssluier Expostyle, SOMMER, 280gsm zelfhechter zelfhechter klimop wingerd 91

Grondgebonden 1. Klimhulp 92

Structureel 1. Waterdicht: waterkolom > 10m 2. Waterdicht en ademend 3. Zakweefsels 4. Versteviging 93

Substraat 1. Eisen Waterhoudend Nutriënt en ph buffer Steriel of vrij van potentieel schadelijke kiemen 2. Textiel als alternatief voor Organisch substraat (kiemen, zwaar, degradatie) Geëxpandeerde klei (zwaar) Rotswol (alkalisch, geen buffer, zwaar) Vloeidoek (geen nutriënt buffer, geen constante samenstelling (recyclaat), niet stabiel (UV)) 94

Substraat Vlas 1072gsm libeltex Vilt ds fibres Bioweedstop 157gsm biocovers Quietstep twe Thermoloft twe 95

Substraat 1. Doelstelling met textiel Demonstratie van mogelijkheden B e s t a a n d e m a t e r i a l e n h y g i ë n e p r o d u c t e n O r g a n i s c h e m a t e r i a l e n N i e u w e f u n c t i o n a l i s a t i es B e t e r e w a t e r h u i s h o u d i n g B e t e r e n u t r i ë n t e n b u f f e r ( C E C ) Uitgangsmateriaal: ThermoLoft (geen enkele eigenschap buiten fluffy ) Vergelijken met huidige materialen 96

Substraat 1. Doelstelling met textiel Waterhuishouding Super Absor bing Polymer s I n s t r o o i e n Va s t z e t t e n m e t b i n d e r I n s i t u p o l y m e r i s a t i e Nutriënten buffer (CEC) H u m u s z u u r ( a f v a l u i t w a t e r z u i v e r i n g) Ve r m i c u l i t e ( m i c r o p o e d e r ) ( p r o e v e n z i j n l o p e n d ) 97

Contact Pieter HEYSE, PhD Researcher "Textile Functionalisation & Surface Modification" Pieter.Heyse@centexbel.be Phone +32 9 243 82 54 Mobile +32 483 325 837 Fax +32 9 220 49 55 www.centexbel.be CENTEXBEL Technologiepark 7 BE-9052 ZWIJNAARDE 98

Stand van zaken WP 3 1. IAM Anderlecht VZW Groene Gevels Werfbezoek op 5 juli 2016 Verslag op de website 2. Ecowerf Leuven InterLeuven & Joeri Van Hulle Werf in twee fases: plaatsing goten en plaatsing modules Werfbezoeken in oktober 99

Stand van zaken WP 3 3. Carmi Korbeek-Lo Architeam Project in opstart Datum werfbezoek nog te bepalen 4. Extra werven? 100

Stand van zaken WP 4 1 e jaar (september 2015 augustus 2016): bekend maken van het project bij het kleine en grote publiek Website www.gevelgroen.be Brainstormsessie onder de leden Floraliën Lezingen bij Centexbel (textielbedrijven) en CeDuBo (bouwbedrijven en architecten) Artikels in vaktijdschriften Vermelding van de website in nieuwsbrief VMSW Enquêtes naar steden en gemeenten architecten 101

Stand van zaken WP 4 2 e jaar (september 2016 augustus 2017): Brainstormsessie bij Bouwunie West -Vlaanderen Aanwezigheid op de innovatiebeurs in Genk Infosessies door NAV Studiedagen / workshops door Bouwunie en VCB Buitenlandse reis 102

Varia Bespreking resultaten GebruikersPoll VLAIO 103

Varia 1. Oproep voor case studies (WP3) 2. Oproep voor projecten voor de databank (website) (WP1): plaatsbezoek met de partners van het project - Zowel geslaagde als minder geslaagde projecten! 3. Bedrijfsspecifieke projecten - Individuele KMO en O&O dossiers, KMO - portefeuille, 108

Meer info? 1. www.gevelgroen.be 2. Sprekers: WTCB: ine.knoops@bbri.be PCS: els.mechant@pcsierteelt.be Centexbel: pieter.heyse@centexbel.be UA: siegfried.denys@uantwerpen.be NAV: anne-laure.nuytten@nav.be Met de financiële steun van: 109