RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Dr. A. Verschoorschool Plaats : Harderwijk BRIN nummer : 01AJ OKE 02 VSO Onderzoeksnummer : 281937 Datum onderzoek : 6 februari 2015 Datum vaststelling : 28 mei 2015
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 TOEZICHTARRANGEMENT................................. 15 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 6 februari 2015 een onderzoek uit op de Dr. A. Verschoorschool, afdeling voortgezet speciaal onderwijs (vso), om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk opvoedbare jongeren in de leeftijd van 12 tot 16 jaar. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012. Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Aanleiding In het schooljaar 2010/2011 is de Dr. A. Verschoorschool een samenwerking gestart met Het Spectrum, een reguliere school voor vmbo te Harderwijk. De scholen begonnen aan een pilot met als doel om leerlingen uit het speciaal onderwijs te laten instromen in het regulier onderwijs. De Verschoorschool verzorgt voortgezet speciaal onderwijs binnen de muren van Het Spectrum voor de duur van twee leerjaren. Na het tweede leerjaar stromen de leerlingen door naar Het Spectrum. De afdeling vso is geregistreerd als nevenvestiging van de Dr. A. Verschoorschool te Nunspeet. Omdat het onderwijs op de afdeling vso de eerste jaren nog in een opbouwfase verkeerde, was de inspectie nog niet eerder in staat om een volledig kwaliteitsonderzoek uit te voeren. Naar aanleiding van een gesprek met het bevoegd gezag op 7 november 2014 besloot de inspectie een kwaliteitsonderzoek 'nieuwe school' uit te voeren om een toezichtarrangement te bepalen. Onderzoeksopzet De inspectie beoordeelde indicatoren van de domeinen Leerlingenzorg, Onderwijsleerproces en Kwaliteitszorg. Beoordeling van de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.4 uit het Toezichtkader 2012) vindt nog niet plaats door het ontbreken van een landelijke norm in het (voortgezet) speciaal Pagina 5 van 15
onderwijs. De inspectie ontwikkelt een opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Als deze norm er is, zal de inspectie scholen ook beoordelen op hun opbrengsten. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers, waaronder ontwikkelingsperspectieven, bestudeerde en beoordeelde; gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, enkele leraren en leerlingen; de onderwijspraktijk observeerde in de twee vso-groepen en enkele symbiosegroepen; bevindingen en conclusie besprak met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15
2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader voortgezet speciaal onderwijs 2012. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 1.1 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.1* De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast. Pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.2* De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 2.3* De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 2.4* De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. 2.6 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving. 1 2 3 4 3.1* De school hanteert een leerstofaanbod voor de kernvakken van het uitstroomprofiel. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 1 2 3 4 4.1 De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 1 2 3 4 5.1 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Pagina 8 van 15
Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 1 2 3 4 5.2* De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 5.3 De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. 5.5 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken. 1 2 3 4 6.1* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 7.1 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. 8.3 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. Pagina 9 van 15
Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. 8.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.8 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 8.9 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. 8.10 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het onderwijs op de Dr. A. Verschoorschool, afdeling voortgezet speciaal onderwijs (vso) te Harderwijk, is van voldoende kwaliteit. De school heeft een innovatief onderwijsconcept dat goed past binnen de doelstellingen van passend onderwijs. De school verzorgt sinds 2011 de eerste twee leerjaren van diplomagericht onderwijs op het niveau van vmbo/kaderberoepsgerichte leerweg. Het onderwijs is gehuisvest in Het Spectrum, een reguliere school voor voortgezet onderwijs. De leerlingen van de Dr. A. Verschoorschool kunnen daardoor gebruik maken van een leeromgeving met zeer goed ingerichte praktijklokalen. Deze leeromgeving biedt de leerlingen bovendien de kans om geleidelijk te wennen aan onderwijs in grotere klassen met minder structuur en Pagina 10 van 15
minder begeleiding. Het onderwijs bereidt leerlingen stap voor stap voor op de overstap naar het derde leerjaar van Het Spectrum. De vso-afdeling heeft de afgelopen jaren een goed systeem van leerlingenzorg opgezet. Het onderwijsaanbod sluit direct aan bij het onderwijsaanbod van Het Spectrum. De inspectie oordeelt positief over het pedagogisch-didactisch handelen en het schoolklimaat. Ook de opbrengsten lijken passend bij wat de school nastreeft, al verantwoordt de school zich daar nog niet goed over. Het merendeel van de leerlingen stroomt na het tweede leerjaar door naar het regulier vmbo. De leerlingen voelen zich geaccepteerd en nemen geen uitzonderingspositie in. De vmbo-docenten leren van vso-docenten en omgekeerd. Er is veel draagvlak in beide scholen voor het gezamenlijk realiseren van een zo regulier mogelijke onderwijsvorm voor alle leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. De school is inmiddels de pilotfase voorbij. Dat betekent dat er nu meer oog moet zijn voor de verantwoording over de kwaliteit van het onderwijs en de borging daarvan. Op het gebied van de kwaliteitszorg benoemde de inspectie enkele verbeterpunten. De inspectie constateerde een tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften: de school heeft geen schoolgids. Toelichting Leerlingenzorg De leerlingenzorg van de Dr. A. Verschoorschool is op alle indicatoren van voldoende kwaliteit. De school stelt voor alle leerlingen ontwikkelingsperspectieven op met een helder en compact beschreven beginsituatie, een uitstroombestemming en een leerroute. De leerlingen volgen in principe allemaal dezelfde leerroute, namelijk vmbo/kaderberoepsgerichte leerweg en stromen in het derde leerjaar uit naar de reguliere klassen van Het Spectrum. In enkele gevallen stromen leerlingen door naar vmbo/theoretische leerweg of vmbo/basisberoepsgerichte leerweg. Een aandachtspunt vormt het feit dat de school een dergelijke aanpassing van leerroute en uitstroombestemming niet in het ontwikkelingsperspectief beschrijft. Ook moet zij onderbouwen waarom zij kiest voor een afwijkende of gewijzigde uitstroombestemming en aangeven wat dit betekent voor het onderwijs. De school volgt de cognitieve ontwikkeling van leerlingen op basis van methodeafhankelijke toetsen. Zij sluit hierbij aan op het systeem dat Het Spectrum hanteert. Door drie keer per jaar een observatielijst in te vullen, volgen de leraren de ontwikkeling op de leergebiedoverstijgende gebieden. Ook vullen leraren een lijst in waarin ze oordelen over de wijze waarop leerlingen een Pagina 11 van 15
aantal algemene vaardigheden ontwikkelen, zoals creativiteit en samenwerken. Leraren volgen de opbrengsten van de arbeidsoriënterende activiteiten met evaluatieformulieren en mentorgesprekken. Op deze wijze volgt de school de ontwikkeling van leerlingen op de leergebiedoverstijgende gebieden in voldoende mate, maar het is niet duidelijk waar zij naar toe werkt en welk niveau van functioneren zij verwacht aan het einde van het tweede leerjaar. De school kan zich op dit punt verbeteren door het volgen van de ontwikkeling op deze gebieden te koppelen aan één of meer leerlijnen. De school stelt vast of leerlingen zich conform het ontwikkelingsperspectief ontwikkelen en maakt op grond hiervan beredeneerde keuzes. Zij legt evaluaties vast in verslagen in het leerlingvolgysteem. De uitkomsten van de evaluaties dient zij in de ontwikkelingsperspectieven op te nemen. De school werkt nauw samen met Het Spectrum en heeft deze samenwerking beschreven in verschillende documenten. De samenwerking krijgt concreet vorm in de aansluitlessen, zoals de school de lessen noemt die in symbiose worden verzorgd. De samenwerking krijgt ook gestalte in het Pluspunt een plek in de school waar zowel leerlingen van de Dr. A. Verschoorschool als van Het Spectrum extra ondersteuning krijgen. In het derde en vierde leerjaar hebben de uitgestroomde vso-leerlingen een schaduwmentor van de Dr. A. Verschoorschool. De school dient de eventuele extra ondersteuning van leerlingen door externe organisaties op te nemen in de ontwikkelingsperspectieven en daarbij aan te geven hoe de extra ondersteuning bijdraagt aan het realiseren van het uitstroomperspectief. Onderwijsleerproces De inspectie beoordeelt alle indicatoren van het onderwijsleerproces als voldoende tot goed. Het leerstofaanbod voldoet aan de kerndoelen en sluit aan op de uitstroombestemming. Er zijn duidelijke keuzes gemaakt voor de inzet van de onderwijstijd en leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht en efficiënt in. Het schoolgebouw van Het Spectrum is kleurrijk, licht en goed verzorgd. Voor elke sector zijn ruime, goed geoutilleerde praktijklokalen ingericht. Deze leeromgeving draagt zichtbaar bij aan een motiverend schoolklimaat. De vso-leraren zijn afkomstig van de so-afdeling van de Dr. A. Verschoorschool. Zij stemmen hun pedagogisch en didactisch handelen goed af op de oudere doelgroep en spreken de leerlingen met respect aan. Zij weten een ambitieus en taakgericht schoolklimaat te creëren waarbij leerlingen respectvol met elkaar omgaan en het onderwijs afgestemd is op wat elke leerling nodig heeft. Zo nodig wordt voor leerlingen extra tijd, ondersteuning of uitdaging ingezet. De arbeidsoriënterende activiteiten bieden leerlingen veel afwisseling in activiteiten en een goede voorbereiding op hun beroepskeuze. De leeromgeving biedt een context waarin sociale vaardigheden goed geoefend Pagina 12 van 15
kunnen worden en leerlingen stap voor stap in een meer reguliere en minder gestructureerde omgeving kunnen functioneren. De school heeft goed nagedacht over de wijze waarop de leerlingen hun pauzes doorbrengen en ook in het pauzebeleid is de geleidelijke opbouw van een beschermde omgeving naar een meer onvoorspelbare omgeving terug te zien. Leraren zijn altijd aanwezig tijdens pauzes en leerlingen kunnen terugvallen op het Pluspunt, waar pauzes in een rustigere omgeving kunnen worden doorgebracht. Het schaduwmentoraat en de naschoolse huiswerkbegeleiding zorgen ervoor dat leerlingen ook na het tweede leerjaar extra ondersteuning kunnen krijgen. Kwaliteitszorg De school heeft de afgelopen jaren gepionierd en opgebouwd. Zij heeft goed nagedacht over de doelgroep die zij kan opvangen en heeft het onderwijs en de leerlingenzorg zorgvuldig vormgegeven. Het ontwikkelen van een systeem voor kwaliteitszorg heeft daarbij beperkt aandacht gekregen. De inspectie beoordeelt enkele aspecten van de kwaliteitszorg dan ook als onvoldoende. De school kan weinig van haar opbrengsten laten zien. De school heeft de uitstroom na het tweede leerjaar en de bestendiging wel in kaart gebracht. Zij heeft deze gegevens echter niet nader geanalyseerd en beoordeeld en/of vergeleken met eigen schooldoelen. Ook de tussentijdse resultaten van leerlingen op bepaalde vakken of op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden kan de school alleen op individueel niveau laten zien en niet op groeps- of schoolniveau. De resultaten op groepsniveau worden wel besproken en geëvalueerd en dit leidt tot aanpassingen van het onderwijs. De school maakt deze resultaten echter niet inzichtelijk, formuleert op basis hiervan geen ambities en legt geen verantwoording af over het wel of niet behalen ervan. De indicatoren 8.2 en 8.3 zijn daarom onvoldoende. De school bouwt voort op de kwaliteitszorg van de Dr. A. Verschoorschool voor so. Ook neemt zij zaken over van Het Spectrum. Dit heeft echter nog niet geleid tot een inzichtelijk en samenhangend systeem van kwaliteitszorg. De school doet er wel veel aan om de kwaliteit van het onderwijsleerproces te monitoren. Leraren kijken bij elkaar en vragen feedback aan leerlingen over hun lesgeven aan de hand van een beoordelingsformulier. Op grond daarvan verbeteren zij hun handelen. De verbeteractiviteiten lijken echter vooral een ad hoc karakter te hebben. Er is geen sprake van een doordacht systeem waarbij gegevens over de opbrengsten, het onderwijs en de tevredenheid van betrokkenen cyclisch worden verzameld en geanalyseerd en tot verbeteractiviteiten leiden. De inspectie beoordeelt indicator 8.7 over de borging van de kwaliteit daarom als onvoldoende. Ook de verantwoording aan belanghebbenden (indicator 8.8) is onvoldoende. Het schoolplan is toe aan een update. De school heeft bovendien Pagina 13 van 15
geen eigen schoolgids. In de schoolgidsen van de Dr. A. Verschoorschool voor so en Het Spectrum voor vmbo wordt het vso nauwelijks beschreven. Ook op de websites van deze scholen is de informatie over de Dr. A. Verschoorschool voor vso zeer summier. Naleving van wet- en regelgeving De inspectie stelt een tekortkoming in de wet- en regelgeving vast: de school heeft geen schoolgids opgesteld. Zij dient ouders en leerlingen informatie te verstrekken over de werkwijze van de school, conform de bepalingen in artikel 22 van de WEC. De school hoeft geen aparte schoolgids voor het vso te hebben en kan de beschrijving van haar werkwijze ook onderbrengen in een gezamenlijke schoolgids voor het so en vso. Pagina 14 van 15
3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de vso-afdeling van de Dr. A. Verschoorschool het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Naleving De inspectie heeft een tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Het betreft het ontbreken van een schoolgids. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daarom de volgende opdracht: Het bevoegd gezag dient er met ingang van het schooljaar 2015/2016 voor te zorgen dat de school haar werkwijze, conform de bepalingen in artikel 22 van de WEC, beschrijft in een eigen schoolgids voor vso, dan wel in de schoolgids van de Dr. A. Verschoorschool voor so. Pagina 15 van 15