Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64 info@ovsg.be www.ovsg.be Volksmuziek Instrument: Diatonische Accordeon (Trekharmonica) Raamleerplan Deeltijds Kunstonderwijs studierichting muziek oktober 2010 1
Inhoudstafel 1. Inleiding 2. Doelstellingen 3. Gebruik van het leerplan 4. Materiële uitvoerbaarheid 5. Leerplan 6. Evaluatie 7. Bibliografie oktober 2010 2
1. Inleiding We prefereren de term harmonica in plaats van accordeon. Een accordeon is unisonoor en geeft dezelfde toon bij het in- en uitblazen of trekken en duwen. Een harmonica is bisonoor en geeft twee verschillende tonen bij het trekken en duwen. Wij opteren voor de term trekharmonica omdat deze ook in Nederland algemeen gangbaar is. De laatste decennia geniet dit instrument een steeds grotere belangstelling, zowel van amateurs als van professionele musici. Binnen een ensemble kan de trekharmonica zowel de melodie als de begeleiding voor zijn rekening nemen. Daarnaast kan de trekharmonica als volwaardig solistisch instrument fungeren. 2. Doelstellingen De leerlingen leren zowel de volksmuziek van bij ons als de volksmuziek uit ruimere Europese tradities kennen en spelen. Het repertoire omvat zowel traditionele als nieuw gecomponeerde muziek. De leerlingen ontwikkelen een persoonlijke melodische stijl. De leerlingen kunnen zowel zang als andere instrumenten op het instrument begeleiden. De leerlingen leren zowel imiteren als variëren en beheersen de beginselen van de geïmproviseerde muziek. De leerlingen geven blijk van een ruime, open blik op muziek door een zoekende, nieuwsgierige mentaliteit aan de dag te leggen met betrekking tot de mogelijkheden van de trekharmonica. De leerlingen kunnen deze vaardigheden en technieken voor een publiek van luisteraars en van dansers spelen. De leerlingen worden gemotiveerd en gestimuleerd tot het samen musiceren. 3. Gebruik van het leerplan Dit leerplan is een graadsleerplan. Het leerplan is onderverdeeld in drie kolommen: o doelstellingen, o leerinhouden, o methodologische wenken. Het leerplan is ingedeeld in een aantal hoofdstukken. oktober 2010 3
4. Materiële uitvoerbaarheid Het betreft de minimale materiële vereisten die noodzakelijk zijn voor een goede uitvoering van het leerplan. lokaal In het lokaal bevindt zich het nodige standaard didactisch materiaal: een tafel stoel(en) aangepast aan de leerlingen in functie van het bespelen van hun instrument muziekstaander(s) spiegel (wenselijk) begeleidingsinstrument(en) (wenselijk) bord (wenselijk) materiaal per leerlingengroep De leerlingen staan zelf in voor de nodige accessoires die bij hun instrument horen. (voetensteun, rietjes, ) oktober 2010 4
5. Leerplan Lagere graad sectie jongeren / volwassenen Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken De leerlingen kunnen op basis van de leerinhouden: eenvoudige melodieën in de rechterhand spelen met een passende begeleiding in de linkerhand; zowel op het gehoor als van de partituur spelen. HOUDING: de leerlingen nemen een speelhouding aan die ergonomisch verantwoord is en speelpraktisch de grootste wendbaarheid geeft - rechterduim op de zijkant van het instrument - linkerduim aan de luchtklep - vingers van de linkerhand aan de juiste bassen - zittend of staand spelen, met ontspannen schouders en met rechte rug ATTITUDEVORMING: regelmaat / dagelijkse studie inoefening / verbetering / afwerking regelmatig naar (volks)muziek luisteren NOTATIE: gewone notatie de leerlingen leren alle noten lezen en kennen de ligging ervan op het instrument TECHNIEK: tegelijk spelen van een melodie in de rechterhand en een begeleiding in de linkerhand aandacht voor een goede balgvoering en ontwikkelen van de noodzakelijke motorische vaardigheden voor de linkerarm de leerlingen leren werken met de luchtklep de leerlingen leren de twee basisstijlen kennen; - de melodeon- of éénrijerstijl - de gekruiste stijl gebruik van een spiegel in de klas tablatuur als ondersteuning bij de gewone notatie oktober 2010 5
TOONAARDEN: Do groot, Sol groot en la klein re dorisch HARMONIE: ervaren van Tonica en Dominant begeleiden van de melodie (rechterhand) met akkoorden (linkerhand) MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO: maatsoorten: 2/4, 3/4, 4/4 en 6/8 spelen van een passende begeleiding bij elke maatsoort REPERTOIRE: dansen: wals, polka, scottish, mazurka, jig en bourrée eenvoudige liederen TOON: streven naar een stabiele toon MUZIKALITEIT: de leerlingen kennen de basis van de balgvoering met betrekking tot melodie, frasering, dynamiek en ritmiek GEHOORTRAINING: zowel op het gehoor als van de partituur spelen verschillende dansritmes op het gehoor herkennen INSTRUMENTKENNIS: bouw van het instrument mechanische werking van de trekharmonica inzicht in de structuur van de klavieren benoemen van elke knop, zowel links als rechts specifieke terminologie van de trekharmonica (bvb: unisonoor en bisonoor, diatonisch en chromatisch) gebruik van een metronoom leerlingen aanmoedigen zelf repertoire bijeen te zoeken, verzameld via internet, stages, opnames, andere boeken, exploreren van de dynamiek (van zeer zacht tot zeer luid) zowel melodie, begeleiding als interpretatie imiteren een trekharmonica openen en de onderdelen herkennen en benoemen oktober 2010 6
Middelbare graad Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken De leerlingen kunnen op basis van de leerinhouden: - moeilijkere melodieën spelen; - zowel op het gehoor naspelen als van blad spelen (aandacht voor geheugenwerk). De leerlingen kennen de basis van de begeleidingstechniek en hebben een basiskennis van de harmonie. De leerlingen bouwen aan een repertoire. HOUDING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de lagere graad ATTITUDEVORMING: uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de lagere graad NOTATIE: idem lagere graad akkoordenschema s (lezen en noteren) TECHNIEK: idem lagere graad verkennen van de halve tonen en de (beperkte) chromatische mogelijkheden begeleidingstechniek: - de leerlingen leren de voortekening bepalen om op de grondtoon van de grote (ionische) en kleine (aeolische) tertstoonladders een drieklank te bouwen - de leerlingen leren de akkoorden van de linkerhand (C maj, D maj, D min, E maj, E min, F,G maj, A min voor een diatonische trekzak in G/C) ook met de rechterhand spelen (grondligging en met omkeringen) - ritmisch variëren van akkoorden (met de rechterhand) door middel van arpeggio, staccato, - een begeleiding spelen met beide handen afbouwen van het gebruik van tablatuur oktober 2010 7
TOONAARDEN: exploreren van alle toonaarden die op het instrument mogelijk zijn HARMONIE: zie techniek: begeleidingstechniek MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO: kennis maken met minder courante ritmes en maatsoorten uit de volksmuziek ontwikkelen van snelheid, zonder nauwkeurigheid en swing uit het hoofd te verliezen een stabiel tempo aanhouden verband leggen tussen het tempo en de functie van de te spelen muziek aandacht voor metrum, dynamiek en ritme REPERTOIRE: uitbreiden van het gamma dansen aan de hand van muziek uit andere regio s andere liederen opbouwen van een persoonlijk repertoire TOON: idem lagere graad stukken van vorige jaren hernemen gebruik van een metronoom Bretoens, Iers, Canadees, spelen van een melodie met bourdonbegeleiding werken aan een bravourestuk (één per jaar) MUZIKALITEIT: de leerlingen hebben aandacht voor muzikale afwerking de leerlingen leren de natuurlijke frasering respecteren de leerlingen zijn vertrouwd met de verschillende functies van de muziek: - aandacht voor het verband tussen het tempo en de functie van de te spelen muziek (bvb plechtige mars, dansmuziek, liederen, ) - aandacht voor de dansbaarheid van de melodie - aandacht voor het karakter van de muziek oktober 2010 8
GEHOORTRAINING: idem lagere graad aandacht voor geheugenwerk uitschrijven van een melodie die op het gehoor aangeleerd werd SAMENSPEL: de leerlingen worden voorbereid op het samenspelen: - vlot omgaan met een opgegeven melodie - samen met de leerkracht een passende begeleiding zoeken wanneer twee harmonica s samenspelen, is het best dat diegene die de melodie speelt, geen bassen meespeelt INSTRUMENTKENNIS: historiek van het instrument oktober 2010 9
Hogere graad Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken De leerlingen hebben een uitgebreid, gevarieerd en persoonlijk repertoire. De leerlingen ontwikkelen zich tot zelfstandige en veelzijdige trekharmonicaspelers. HOUDING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de middelbare graad ATTITUDEVORMING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de middelbare graad NOTATIE: idem middelbare graad TECHNIEK: verder uitdiepen van de begeleidingstechnieken verbeteren van het eigen technisch niveau aanleren van versieringstechnieken aanschaffen van een drierijer met chromatische toonladder TOONAARDEN: idem middelbare graad HARMONIE: idem middelbare graad de leerlingen maken kennis met uitgebreide akkoorden en leren deze ook op het juiste moment te gebruiken de leerlingen kunnen passende akkoorden vinden bij een gegeven melodie MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO: idem middelbare graad REPERTOIRE: idem middelbare graad samenstellen van een eigen repertoire bestaande uit balmuziek en concertmuziek aandacht voor evenwichtige opbouw van het repertoire, met de nodige variatie in tempi en stijlen oktober 2010 10
TOON: idem middelbare graad MUZIKALITEIT: een persoonlijke interpretatie geven aan een bestaande melodie (bvb. omspelen en versieren van een melodie, eenvoudig voorspel maken, ) met beide handen een passende begeleiding spelen bij een opgegeven akkoordenschema GEHOORTRAINING: idem middelbare graad SAMENSPEL: zelf een passende begeleiding zoeken bij een gegeven melodie INSTRUMENTKENNIS: idem middelbare graad oktober 2010 11
6. Evaluatie Lagere graad sectie jongeren / volwassenen het repertoire omvat 4 werken en voldoet aan onderstaande criteria: 1 verplicht werk minstens 1 werk van eigen bodem minstens 1 stuk op één rij en 1 stuk in gekruiste stijl er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld Middelbare graad het repertoire omvat 4 werken en voldoet aan onderstaande criteria: 1 verplicht werk 1 concertant werk 1 werk als begeleider er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld Hogere graad een gevarieerd programma van ongeveer 20 minuten muziek er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld oktober 2010 12
7. Bibliografie Deze repertoirelijst is niet limitatief en kan naar eigen inzicht verder worden aangevuld. Alio (P.Rubens) Amazone (C.Brotto) Andro 60 (Trad) Andro Metric (S. Milleret/ N.Piugnol) Arthur (E. Thezé) Astridwals (Trad) Auteuil Longchamps (M. Peyronne) Banshee (trad) BB (B.Leemans) BBC CBB (B. Le Tron) Bette Met Trad) Blarney Pelgrim (trad) Bourrée Boulanger G&C (B. Boulanger) Bourrée du grand soir (trad) Brittisch swing (N.Pignol) Bunker Hill (trad) Byss Kalle slängpolska (Trad) Cabaillo Blanco in Am & Gm (trad) Canal-Virmoux (F. Paris) Chaminioux (F. Paris) Charleston (trad?) De Gedachten (trad) Dimanche Matin S. Desaunay) Dubbele Tricot (W. Claeys) El Choclo (Trad.) En avant blonde (trad) Frisco + begeleiding Gigue de Mme Germaine (trad) Go mauve (I.Luff) Gucku (trad) Guckupolska (Trad.) I burried my wife (trad) Irese jigs (Geese in the bog, 10 penney, I burried my wife, tripping upstairs) (trad) Java qu est-ce que tu fais là (?) Jeune fille de 15 ans (Trad) Kardos (M.Montanaro) Kerstlied (trad) La Fontaine de Fièvres (B.Le Tron) La monte à peine (F. paris) La Route des Avaloirs (B. Le Tron) La valse à Ollu (A.Ollu) La Marianne (F.Paris) La mal-aimable (J-C Lequerré) La prapoutich (B.Letron) La goûte de Champ Bezin (P.Rubens) L'alambic (N.Pignol) Le lac de St-Croix (P.Rubens) Le retour des hirondelles (J. Privat) Lisboa (D. Laloy) Mars 55 (trad) Marske (anaon?) Marske (Anon.) Mazurka de la Béluse (L.Geoffreoy) Mazurka martinotti + begeleiding (M. Martinotti) Menuet uit de Gruyttens (Trad) oktober 2010 13
Moll in the wood (trad) Of ete liever ne frisco + begeleiding (W. Claeys) Ondenval + begeleiding Pas Encore (W. Claeys) Pen Houa Houain (Trad) Petit déj: begeleiden op basis van akkoorden schema (J. Lequerré) Pink Molly (T. Van Mierlo) Polka veleda (W.Claeys) Pomme Pressée (A. Niepold) Robin's wals (J.Swayne) Rondeau des chiens battus (S.delicq) Schupt de Botte (W. Claeys) Scot en neige (W. Claeys) Scot Wezembeek (trad) Skimning polsla (Trad) St-Anne s reel (trad) Star of Munster (trad) Strip the willow (J. Shaw) Tarantella 93 (B. Le Tron) The Bay's tree (A.Cutting) Trois matelots du port de Brest (Trad) Typon (A.Claranbaux) Valhermeil (B. Le Tron) Valse à Joseph (S.Desaunay) Valse à l envers (F. Paris) Valse à Nini (Trad?) Valse de Noël (B. Letron) Wals Polle (W. Poesen) Wals voor Lies (W. Claeys) Walsque (W. Claeys) Walsque (W. Claeys) Wise Maid (trad) Wöls (W. Claeys) Wöls + begeleiding + 2 de stem (W. Claeys) Zie canadees rep: jig Faubert, Chicoutimi, Jean Guinaud (Trad Quebec) Zweedse wals (Trad) oktober 2010 14