Aan: Provinciale Staten van Zuid-Holland, Postbus 90602, 2509 LP Den Haag. Van: ing. L.W. Vreugdenhil, Haakweg 33, 3151 XD Hoek van Holland. Betreft: Oranjebonnen & realisatiestrategie Bonnenpolders Hoek van Holland, 9 april 2018 Geachte statenleden, Met interesse heb ik kennisgenomen van de brief van de gedeputeerde Groen over de strategie welke wordt gevolgd inzake de realisatie van de publieke ambities en maatschappelijke resultaten bij het project Oranjebonnen (bijlage 1). Hierin staat het volgende vermeld over de realisatiestrategie: Een recreatie en ecologisch raamwerk betreft publieke voorzieningen welke ook met publiek geld bekostigd dienen te worden. De noodzaak van deze publieke voorzieningen is reeds in het Ambitiedocument Oranjebonnen op 19 maart 2013 bestuurlijk vastgelegd (bijlage 2). Voorts heeft in het vervolg hierop het projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1, dit raamwerk omkaderd (bijlage 3) en is hiervoor een grondexploitatie opgesteld (bijlage 4). Er was zelfs een Programma van Eisen voor de verbeterde Bonnenweg vastgesteld (bijlage 5). Inmiddels is duidelijk dat hiervan in de Bonnenpolders niets is gerealiseerd. In het verleden vormde de verwerving van de Bonnenweg nog een onderdeel van het integrale Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen (bijlage 6). Voorts was er geld beschikbaar voor de verbetering en de verbreding van de Rel in het kader van het afvoer- en bergingscapaciteitplan van het Hoogheemraadschap van Delfland (bijlage 7). Ondergetekende had zelf gezorgd voor een wandel- en ruiterpad tussen de Bonnenweg en het Bonnenpad (bijlage 8). De realisering van de ambities en publieke doelstellingen voor onze polders was binnen handbereik.
Uiteindelijk is dit alles opgeofferd in een deal om alsnog de aanleg van de huidige Hoekse Baan door de Bonnenpolders mogelijk te maken omdat men ambtelijk had verzuimd tijdig de bestuurders te attenderen op de inzet van het onteigeningsinstrument als stok achter de deur. Een robuuste verbetering van de waterhuishouding, aanleg van de (provinciale) Ecologische Hoofdstructuur, een recreatieve ontsluiting en een verduurzaming van de landbouw werden ondergeschikt gemaakt aan de aanleg van nieuwe infrastructuur ten behoeve van het dorp, de haven, het strand en het bedrijventerrein van Hoek van Holland. Het ontbrak in de periode 2006/2007 niet aan voldoende financiële middelen, maar aan een adequate bestuurlijke regie. Het beroep dat ik indertijd deed op Provinciale Staten van Zuid-Holland was vergeefs. Dit verleden laat ook zien dat er in het verleden al sprake was van een verbreed en biologisch gecertificeerd landbouwbedrijf in de Bonnenpolder (bijlage 9) dat tussen wal en schip viel bij dit integrale gebiedsontwikkelingsproces. Er was duidelijk sprake geweest van misleiding door de Erven van Rijckevorsel en het was eveneens duidelijk dat met hun private strategie om hun agrarische vastgoedbezit tot een meerwaarde te brengen het moeilijk zou worden om alsnog de gewenst publieke doelstellingen te realiseren (bijlage 10). Het was dus zaak om een adequate publieke strategie op te stellen als antwoord hierop. Helaas werd ook dit verzuimd. Terwijl publieke voorzieningen met publiek geld bekostigd dienen te worden, werd er juist voor de Bonnenpolders gekozen voor wederom het maken van een deal met de eigenaren van het agrarische vastgoed in deze polders. Het verleden had al laten zien hoe zwak er door de overheid onderhandeld werd met deze grootgrondbezitters. Daarbij werd van drogredenen en pseudo-argumenten gebruik gemaakt om deze keuze voor onderhandelen te rechtvaardigen. De Bonnenweg kent verschillende eigenaren en er zal met iedere eigenaar onderhandeld moeten worden om overeenstemming te krijgen over het toekomstige gebruik en de toekomstige inrichting. Daarbij was er ook in de aangrenzende Oranjebuitenpolder sprake van agrarische ontsluitingswegen waarvoor men niet heeft gekozen voor deze constructie om de gewenste recreatieve ontsluiting van deze polder te bewerkstelligen. Deze gebrekkige publieke strategie was gedoemd te falen.
De strategie van de Erven van Rijckevorsel is gericht op het vrij krijgen van hun agrarisch vastgoedbezit van langdurige pacht en derhalve het ontnemen van een perspectief voor de agrarische ondernemers in het gebied. De vrijgekomen pachtgronden worden in kortlopende pacht aangeboden en de boerderij op het adres Bonnenweg 50 wordt al sinds begin februari 2007 namens een antikraakorganisatie bewoond. De investering van een pachter in een weg vergt een meerjarig perspectief en daarbij drukken de kosten van deze ontsluiting zwaar op de exploitatie van het bedrijf, terwijl het merendeel van de agrarische bedrijven deze kosten niet kent. Zo kent het agrarische bedrijf op het perceel Bonnenlaan 5 deze kosten niet om bij de percelen te komen die dit bedrijf pacht. Er wordt dan ook onderscheid gemaakt tussen de agrarische bedrijven in de Korte Bonnen en in de Lange Bonnen. Daarbij is er sprake van het inleveren van een idee om de gewenste publieke voorzieningen mogelijk te maken: De ruimere mogelijkheden van het bestemmingsplan als tegenprestatie voor het realiseren van de publieke voorzieningen maakt de weg vrij voor een diffuus traject waarbij er offers kunnen worden gebracht aan de oorspronkelijke ambities. Er vindt dan a.h.w. een koppelverkoop plaats en dit hebben we ook zien gebeuren bij het initiatief m.b.t. een natuurbegraafplaats in de Bonnenpolders. Ofschoon dit oorspronkelijk in het Ontwikkelplan Oranjebonnen als ongewenste functie werd gekwalificeerd (bijlage 11), werd deze private onderneming na een eerste contact (bijlage 12) toch gekoppeld aan de Erven van Rijckevorsel. Inmiddels is het duidelijk dat het aan draagvlak in de omgeving ontbreekt voor deze ingreep in het gebied. De initiatiefnemer(s) hebben na bijna 2 jaar rekenen, tekenen, communiceren en adverteren niet kunnen overtuigen met deze transformatie van een eeuwenoud poldergebied. Zoals eerder een landgoedontwikkeling als financiële drager moest dienen voor een transformatie, zo was het ditmaal een natuurbegraafplaats. De Erven van Rijckevorsel zouden met deze ontwikkeling een veelvoud van de normale agrarische waarde kunnen realiseren. Dat is echter geen publiek doel. Daarbij zijn er andere middelen om de gewenste publieke doelen te realiseren.
Bij dit alles is het ook merkwaardig dat nu kennelijk wel het toevoegen van een groot deel van het gebied aan het Natuur Netwerk Nederland bespreekbaar is: Juist het deel wat nu geldt als strategische reservering (bijlage 13) vormt in de plannen van de initiatiefnemers een onderdeel van de natuurbegraafplaats. De inrichting hiervan komt niet overeen met de ooit geformuleerde natuurdoelen en betekent ook een breuk met het beleid dat in het verleden werd beoogd. Het is bekend dat er in de Bonnenpolder ook aan een andere grondeigenaar nog een warme bestemming voor diens vastgoedbezit is gegund in ruil voor medewerking aan de aanleg van wat toen nog de Tweede Ontsluitingsweg werd genoemd (bijlage 14), maar dat deze private partij niet in contact werd gebracht met Natuurbegraven Nederland B.V. & partners. Ook deze private partij is immers eigenaar van een deel van de Bonnenweg en grenst aan de Rel. Tevens is bekend uit de eigendomssituatie (bijlage 15) van de Bonnenpolder dat niet de gehele Bonnendijk eigendom is van de Erven van Rijckevorsel. Er zal dus met diverse partijen onderhandeld moeten worden om de gewenste publieke doelen te bereiken. Al deze partijen zullen dan alsnog een poging gaan doen om de rekening voor de realisering van deze publieke doelen toch nog met publiek geld te laten betalen en derhalve een beroep doen op overheden een bijdrage te leveren in de financiering hiervan, zoals dus ook Natuurbegraven Nederland B.V. & partners nu doen.
Het zal op prijs worden gesteld als de overheid zich niet afhankelijk maakt van de nukken van feodale grootgrondbezitters, vastgoedspeculanten en/of private partijen met een duidelijk commercieel belang. Dat vereist een specifieke publieke strategie om de publieke doelen te realiseren. Dat vereist ook een consequente inzet van alle beschikbare bestuurlijke middelen ter ondersteuning van deze strategie. Het doet voor een ieder die binnen de wettelijke kaders wil blijven zeer om te zien hoe een pion van de Erven van Rijckevorsel wordt gefaciliteerd bij het verkrijgen van gemeentelijk agrarische gronden in gebruik of beheer. Het doet zeer om te zien hoe men bewust verzaakt te controleren en handhaven v.w.b. overtredingen van deze pion inzake de bepalingen van het huidige bestemmingsplan. Het doet zeer om te zien dat er bij de Erven van Rijckevorsel nog steeds een verwachting bestaat een meerwaarde te kunnen krijgen voor gronden die een beperkt gebruik kennen vanwege hun landschappelijke en natuurwetenschappelijke agrarische waarde (bijlage 16). Het doet zeer om te zien dat het autonome proces dat in december 2005 nog unaniem werd verworpen (bijlage 17) alsnog werkelijkheid heeft kunnen worden. Van een daadkrachtige -, doortastende - en slagvaardige overheid is geen sprake geweest. Het gemodder in de polder gaat gewoon door ondanks het raadsbesluit van 23 april 2015 (bijlage 18). Bestuurders zijn niet in staat geweest het verschil te maken. Het gebrek aan professionele afstand tussen lokale en provinciale overheid is helaas fnuikend gebleken doordat de provinciale overheid teveel vertrouwen stelt in de aangereikte informatie van de gemeentelijke overheid. De interne problemen in het ambtelijk apparaat van de gemeente Rotterdam zorgen voor extra problemen in het buitengebied van deze gemeente. De problemen in het landelijk gebied van deze gemeente kennen al een geringe prioriteit en de aandacht vanuit de gemeenteraad van Rotterdam hiervoor is beperkt door de grootsteedse problemen die er moeten worden opgelost. De gebeurtenissen op het platteland van Rotterdam laten zien dat mogelijke oplossingen voor de problemen niet stap voor stap steeds dichterbij zijn gekomen, maar dat door een gebrek aan een verstandige publieke strategie de problemen steeds groter geworden zijn. De agrarische ondernemers die zich ooit als partner van de overheid hadden opgesteld heeft men laten vallen als de spreekwoordelijke baksteen. Zij zijn in het jarenlange gemodder steeds meer gemarginaliseerd en hun positie als pachter van de Erven van Rijckevorsel is steeds verder ondermijnd. Reeds in december 2000 werd daarvoor gewaarschuwd op de website van de Stichting de Bonnen in een gemaakte SWOT-analyse. De overheid die zo graag betrokken en betrouwbaar wil zijn heeft het laten gebeuren. De casus Bonnenpolders vormt inmiddels een les voor agrarisch Nederland v.w.b de strategie die moet worden gevolgd als men te maken heeft met een overheid die publieke doelen stelt voor het landelijk gebied. Er is duidelijk gemaakt dat er geen aandacht is voor de menselijke maat en het menselijk kapitaal. Er is duidelijk gemaakt dat opleiding, ondernemerschap en vakmanschap in combinatie met de wens tot duurzaam en maatschappelijk ondernemen geen relevante succesfactoren zijn als men te maken heeft met een overheid die bewust in gebreke blijft bij de uitoefening van haar publieke taken. De actuele situatie in de Bonnenpolders laat zien dat er vrij spel wordt geboden aan de negatieve en destructieve krachten in het gebied, dat men de vastgoedspeculanten ongemoeid laat en dat cynische en calculerende krachten in het ambtelijk apparaat ongestraft hun gang kunnen gaan. Om dit te doorbreken is vooral veel bestuurlijke moed nodig en zal men bestuurlijk over voldoende intellectueel overzicht en moreel overwicht moeten beschikken om het verschil te kunnen maken.
Provinciale Staten van Zuid-Holland vervult een belangrijke kaderstellende rol voor het beleid m.b.t. natuur, landschap, natuur en landbouw. Daarbij behoort ook een controlerende rol en het behoort u duidelijk te zijn dat er in de afgelopen decennia met het groenbeleid voor onze polders niets is bereikt. U heeft het overgelaten aan de gemeente Rotterdam en daar is van een inspannings-, resultaats- of verantwoordingsplicht geen sprake. De consequenties van het falen zijn op de meest betrokken bewoners en ondernemers in het gebied afgewenteld. Op een geheel vrijblijvende manier wordt er invulling gegeven aan de gestelde planning, de budgetten die beschikbaar zijn en de afspraken die men maakt. U vindt het kennelijk allemaal goed. Graag willen wij van u weten of u nog steeds de geformuleerde doelstellingen van het Ambitiedocument Oranjebonnen onderschrijft. Als u dit doet, hoort daar ook een publieke strategie om dit te realiseren. Als u instemt met de huidige strategie, stemt u impliciet in met nog jarenlang gemodder in de polder. met bezorgde groet, ing. L.W. Vreugdenhil Bijlagen: 1. Brief gedeputeerde Weber inzake realisatiestrategie; 2. Uit Ambitiedocument Oranjebonnen; 3. Projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1; 4. Grondexploitatie projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1; 5. Programma van Eisen Oranjebonnen, onderdeel Bonnenweg; 6. Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen, afsprakenkader + planning; 7. Verbetering waterhuishouding Bonnenpolder; 8. Wandel- en ruiterpad tussen Bonnenweg en Bonnenpad; 9. Krantenartikel Hoeve Rijckevorsel nu biologisch gecertificeerd ; 10. Krantenartikel Zorgen over rol Erven in Bonnenpolder ; 11. Uit Ontwikkelplan Oranjebonnen; 12. E-mail Natuurbegraven Nederland B.V. aan projectleider Oranjebonnen; 13. Strategische reservering deel Bonnenpolder voor NNN; 14. Warme bestemming gronden Van Heijst; 15. Eigendomssituatie Bonnenpolders; 16. Bestemmingsplan Hoek van Holland Buitengebied Oost ; 17. Besluit ontwikkelingsscenario Bonnenpolders; 18. Raadsbesluit n.a.v. rekenkamerrapport Gemodder in de polder. c.c.: - ing. A.H.M. Weterings, voorzitter Stichting de Bonnen, - mr. J.F. Weber, gedeputeerde Groen van de Provincie Zuid-Holland.
Bijlage 1 Brief gedeputeerde Weber inzake realisatiestrategie
Bijlage 2 Uit Ambitiedocument Oranjebonnen
Bijlage 3 Projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1
Bijlage 4 Grondexploitatie projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1
Bijlage 5 Programma van Eisen Oranjebonnen, onderdeel Bonnenweg
Bijlage 6 Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen, afsprakenkader + planning
Bijlage 7 Verbetering waterhuishouding Bonnenpolder
Bijlage 8 Wandel- en ruiterpad tussen Bonnenweg en Bonnenpad
Bijlage 9 Krantenartikel Hoeve Rijckevorsel nu biologisch gecertificeerd
Bijlage 10 Krantenartikel Zorgen over rol Erven in Bonnenpolder
Bijlage 11 Uit Ontwikkelplan Oranjebonnen
Bijlage 12 E-mail Natuurbegraven Nederland B.V. aan projectleider Oranjebonnen
Bijlage 13 Strategische reservering deel Bonnenpolder voor NNN
Bijlage 14 Warme bestemming gronden Van Heijst
Bijlage 15 Eigendomssituatie Bonnenpolders, situatie 1 januari 2007
Bijlage 16 Bestemmingsplan Hoek van Holland Buitengebied Oost
Bijlage 17 Besluit ontwikkelingsscenario Bonnenpolders
Bijlage 18 Raadsbesluit n.a.v. rekenkamerrapport Gemodder in de polder