Socratische dialoog
workshop: waardengericht leidinggeven mbv een socratische dialoog als intervisiemodel Tijdens een socratische dialoog volgen we een vast patroon. Het gesprek begint met het opvragen en selecteren van dilemma s, lastige praktijkgevallen. Eén wordt er gekozen en besproken volgens het onderstaande zandloper schema. Hou wel voor ogen dat het bij een dialoog niet gaat om het oplossen van problemen, maar om het expliciteren, uitwisselen en aanscherpen van visies. Na de verkenning van het ingebrachte voorbeeld probeer je de vinger te leggen op de essentie. Tenslotte sta je stil bij de houding die nodig is om op een verstandige manier met dit soort situaties om te gaan.
Proces van de socratische dialoog centreren vraag / thema concretiseren praktijkvoorbeeld preciseren hittepunt legitimeren onderliggende grootheden concluderen principes waarden
Vervolgens sta je stil bij de deugdelijke houding die nodig is om in zo n situatie wijs te handelen: Prudentia: wijsheid, bezonnenheid. Het vermogen om onder ogen te zien wat er speelt, om je niet door illusies te laten leiden, om niet te blijven steken in een te beperkt beeld van de werkelijkheid. Fortitudo: moed, kracht. Het vermogen om ongemak en angst te verdragen, om je bezieling en verontwaardiging in te zetten. Temperantia: gematigdheid. Het vermogen om voldoende te genieten, maar ook grenzen te stellen aan je verlangens. Justitia: rechtvaardigheid. Het vermogen om balans te scheppen en iedereen tot zijn recht te laten komen
Begripsbepaling Intervisie: de professional krijgt de kans om met behulp van collega s te reflecteren over zijn eigen handelen en denken Er zijn meerdere methodieken (incidentmethode, tienstappenmethode, dynamische oordeelsvorming, etc.) Socratische dialoog heeft door groter reflectiegehalte meerwaarde ten opzichte van intervisie
Verschillen intervisie-socratische dialoog Intervisie Socratische dialoog Door het geven van concrete adviezen doelgericht een probleem oplossen Reflecteren door op zoek te gaan naar de betekenis van wat er achter het voorbeeld zit Ieder kan vanuit zijn eigen standpunt blijven spreken Ieder verplaatst zich in het voorbeeld en scherpt inzichten aan de ander
Doelstellingen socratische dialoog Gezamenlijke analyse van een fundamentele vraag of thema; Expliciteren en concretiseren van eigen waarden Toetsing aan die van anderen; Onderzoek naar validiteit ervan; Onderzoek naar de mate van gemeenschappelijkheid ervan (streven naar consensus) Wat is de meerwaarde van de socratische dialoog? Fundamentele overtuigingen worden expliciet geformuleerd Fundamentele overtuigingen worden getoetst en verantwoord Stilzwijgende kennis wordt expliciet gemaakt Schijnweten wordt ontmaskerd Oude denkgewoonten worden getransformeerd tot nieuwe Men krijgt inzicht in elkaars ideeën en opvattingen Er groeit een gezamenlijke visie
Proces van de socratische dialoog centreren vraag / thema concretiseren praktijkvoorbeeld preciseren hittepunt legitimeren onderliggende grootheden concluderen principes waarden
De stappen in een socratische dialoog 1. Casus, kwestie, hittepunt De gespreksleider neemt de voorbeeldgever een kort interview af Wat is het verhaal, de casus? Wat is het hittepunt? Welke gevoelens en gedachten speelden op dat moment? Wat heb je concreet gedaan? Welke vraag wil je aan je gesprekspartners voorleggen? 2. Verheldering De anderen stellen vragen ter verheldering van de feiten, zodat zij zich goed kunnen inleven in het cruciale moment 3. Verplaatsing De anderen verplaatsen zich in de schoenen van de voorbeeldgever Wat zou jíj in de gegeven situatie voelen? denken? doen? Wat is dus blijkbaar jouw antwoord op de onderzoeksvraag? Op grond van welke onderliggende redenen? Enkele personen krijgen gelegenheid hun antwoorden in te brengen, ook zij worden bevraagd 4. De essentie Ieder neemt kort de tijd antwoord te geven op de vraag waar het hier om draait. Wat moeten we ter harte nemen? Iedereen krijgt de gelegenheid het antwoord op te lezen 5. De deugdelijke houding (prudentia, fortitudo, temperantia, justitia) Stilstaan bij de houding die nodig is om in zo n situatie wijs te handelen Wat heb jij hier onder ogen te zien? Welke moed dien jij op te brengen? Welk verlangen van jezelf heb je hier lost te laten? Wat is er nodig om alle betrokkenen recht te doen? 6. Terugblik