Aan : Raad Van : College van B&W CC : Datum : 19 juni 2014 Betreft : Inleiding Eind mei 2014 is de meicirculaire van het Ministerie van Binnenlandse Zaken uitgekomen. Hierin zijn de meest actuele ontwikkelingen omtrent de algemene uitkering van het Rijk aan de gemeenten beschreven. De gevolgen voor de gemeente Dongeradeel zijn in dit memo beschreven. Om inzicht te krijgen in het financieel perspectief starten wij met een geactualiseerd overzicht hiervan. De effecten van de meicirculaire zijn hierin verwerkt. Meer gedetailleerd staat op de volgende pagina een schematisch overzicht met de effecten van de meicirculaire 2014 voor Dongeradeel. Effect meerjarenperspectief: Actualisatie financieel perspectief 2015-2017 rekening houdend met actuele financiële ontwikkelingen en (investerings)wensen bedragen x 1.000 2015 2016 2017 structureel perspectief in het overdrachtsdocument actuele financiële ontwikkelingen -2.086-2.341-2.539 Zie tabel 3 op blz. 69 van het overdrachtsdocument Effect meicirculaire 2014-303 -311-358 Zie onder deze tabel structurele effecten eerste rapportage 2014-273 -263-243 zie bladzijde 8 raadsvoorstel wensen structurele effecten onuitstelbare, onvermijdbare -98-107 -106 en onvoorziene investeringen oprichten intergemeentelijke adviescommissie bezwaarschriften sociale zekerheid -35-35 -35 zie collegevoorstel van 12 maart aanpassing camerasysteem raadszaal -9-9 -9 zie memo van 22 april (meerkosten) structureel (gedeeltelijk) invoeren vrij parkeren pm pm pm nieuw perspectief rekening houdend met actuele financiële ontwikkelingen en wensen -2.804-3.066-3.290 bezuinigingen volgens het coalitieakkoord 2.502 3.142 3.459 zie bladzijde 15 coalitieakkoord nieuw perspectief inclusief bezuinigingen -302 76 169 uitgangspunt coalitieakkoord : structureel vrije besteedbare ruimte realiseren Nog te realiseren ruimte rekening houdend met actuele financiële ontwikkelingen en honorering van de genoemde wensen waarbij nog geen rekening is gehouden met pm posten pm pm pm zie bladzijde 15 coalitieakkoord -302 76 169-1 -
Meerjarige uitkomsten algemene uitkering Dongeradeel 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Uitkomsten decembercirculaire 27.323.268 26.642.794 27.594.685 26.397.260 26.398.015 26.348.278 0 27.305.875 26.616.983 27.650.900 35.471.250 35.590.400 35.192.500 35.048.500 Verschil -17.393-25.811 56.215 9.073.990 9.192.385 8.844.222 35.048.500 Nadeel 2018 tov 2017-144.000 Specificatie: Uitkeringsfactor 1) Accresontwikkeling t.o.v. decembercirculaire -52.437 50.588 221.396 221.967 2) Afrekening accres 2013 structureel effect 34.958 33.726 34.061 34.149 Afrekening accres 2013 teller/noemer effect -34.958-33.726-34.061-34.149 Afrekening accres 2013 incidenteel effect 34.958 3) Verdeelreserve 2013 17.479 16.863 17.030 17.074 4) Verkenning Informatievoorziening Sociaal Domein -17.479 5) Groeiopgave Almere -16.863-17.030-17.074 Afrondingsverschil 17.030 Ontwikkeling uitkeringsbasis 6) Ontwikkeling uitkeringsbasis t.o.v. decembercirculaire -52.437-67.451-51.091-85.372 7) Hoeveelheidsverschillen -7.986 854 5.921 45.286 85.033 Taakmutaties 8) Maatregelen Wet Werk en Bijstand 8.630 9) E-overheid -6.461-6.673-6.613-6.590 10) Individuele studietoelage 8.841 25.991 41.630 11) Overheveling buitenonderhoud Primair en Speciaal Onderwijs -253.000-250.732-249.860 12) E-boeken -11.590-13.226-15.261 13) Waterschapsverkiezingen 34.769 14) Uitvoeringskosten participatiewet 15.918 26.865 Integratie- en doeluitkeringen 15) Wet Maatschappelijke Ondersteuning -17.242-17.825 53.239-833.299-833.299-833.299 16) Mantelzorg 10.957 17) Invoeringskosten decentralisatie jeugdzorg 56.498 18) WUW-middelen gemeentefonds -34.209 WOZ 19) WOZ-herwaardering en aanpassing rekentarieven -57.728-108.316-108.316 Deelfonds Sociaal Domein 20) Decentralisatie AWBZ naar WMO 4.415.992 4.626.905 4.498.360 21) Decentralisatie Jeugdzorg 6.003.917 5.918.546 5.718.312 Overig 22) Overgang naar nieuwe verdeling 2015 16.863 23) Korting onderwijshuisvesting 58.678 51.136 48.689 24) Suppletie-regeling groot onderhoud verdeelstelsel 177.383 25) Herverdeeleffect groot onderhoud gemeentefonds -477.045-469.515-466.679 Overige verschillen < 5.000-151 2.414 7.824 2.969 2.952 Bruto verschil (effect op de budgetten) -17.393-25.811 56.215 9.073.990 9.192.385 8.844.222 0 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Mogelijk te reserveren bedragen: 8) Maatregelen Wet Werk en Bijstand -8.630 Geld beschikbaarstellen voor invoeringskosten 10) Individuele studietoelage Geld beschikbaarstellen voor deze studietoeslag -8.841-25.991-41.630 11) Overheveling buitenonderhoud Primair en Speciaal Onderwijs Naast de middelen verdwijnen ook de taken 253.000 250.732 249.860 13) Waterschapsverkiezingen -34.769 Extra kosten moeten gemaakt worden voor de organisatie 14) Uitvoeringskosten participatiewet -15.918-26.865 Bedragen reserveren voor de te verwachten kosten 15) Wet Maatschappelijke Ondersteuning -53.239 833.299 833.299 833.299 20) Decentralisatie AWBZ naar WMO -4.415.992-4.626.905-4.498.360 21) Decentralisatie Jeugdzorg -6.003.917-5.918.546-5.718.312 Uitgaande dat beschikbare bedrag taakstellend is en volledig en maximaal gebruikt zal gaan worden voor deze taken. 16) Mantelzorg Reservering van de transitiekosten -10.957 17) Invoeringskosten decentralisatie jeugdzorg -56.498 Reservering van de transitiekosten Netto verschil -17.393-25.811-73.109-303.230-310.944-357.786 0-2 -
Toelichting op de meicirculaire 2014: 1) De accresontwikkeling is ten opzichte van de decembercirculaire aangepast. Voor 2014 betekent dit een nadelig effect veroorzaakt door een lagere loon- en prijscompensatie bij de departementen. Deze lagere uitgaven betekenen in het kader van 'samen trap op, samen trap af' een lagere uitkering in het gemeentefonds. Vanaf 2015 stijgt het voorspelde accres door hogere looncompensatie, hogere uitgaven aan de Wajong en doorgeschoven infrastructurele projecten. 2) Nog te verwerken effecten van het accres van 2013. Doordat dit jaar reeds afgerond is, wordt het effect verdeeld over de nog komende jaren. 3) Voor het jaar 2013 is een deel van de verdeelreserve vrijgegeven. Hierdoor ontstaat een positief structureel effect. 4) Ten behoeve van de ondersteuning van de gemeenten bij hun ICT-voorzieningen in het Sociaal Domein wordt in 2014 een incidenteel bedrag overgeheveld van de algemene uitkering naar de begroting van Binnenlandse Zaken. 5) Onderdeel van het groot onderhoud van het gemeentefonds is de groeiopgave van de gemeente Almere. In verband met deze groeiopgave ontvangt Almere jaarlijks 7 miljoen als decentralisatie uitkering. Dit bedrag wordt ten laste van de algemene uitkering gebracht. 6) De ontwikkeling van de uitkeringsbasis veroorzaakt een verlaging van het gemeentefonds. Deze wordt veroorzaakt door enerzijds een hogere raming van het aantal bijstandsontvangers en anderzijds een lagere raming van de waarde van woningen en niet-woningen bij de WOZ maatstaven. 7) Meerjarig gaan we uit van een stijging van het aantal bijstandsontvangers van 4% per jaar. Het aantal WSW'ers laten we dalen met 4% per jaar conform de eigen prognose van NEF 8) Voor de implementatie- en uitvoeringskosten van de Wet Maatregelen Wet Werk en Bijstand en enkele sociale zekerheidswetten worrdt door het Ministerie van SZW een toevoeging gedaan aan de algemene uitkering. Goedkeuring van deze wet ligt op dit moment bij de 1e kamer. 9) De huidige facturen aan gemeenten voor verstrekkingen van gegevens uit het Handelsregister en uit het Kadaster worden vervangen door vermindering van de algemene uitkering. De begrotingen van de betreffende ministeries worden hiermee opgehoogd. Daarnaast wordt vanwege de aansluiting van gemeenten op MijnOverheid een structureel bedrag overgeheveld naar het Rijk. Gebruik van deze berichtenbox levert de gemeenten een besparing op van bijvoorbeeld portokosten. Bovengenoemde bedragen worden herijkt in het licht van te maken afspraken over de overheidsbrede structurele financiering van de digitale basisinfrastructuur van de e-overheid. 10) In het kader van de Participatiewet is de individuele studietoeslag geïntroduceerd. Het betreft een nieuwe vorm van aanvullende inkomensondersteuning voor bepaalde groepen studerenden. Toetsing hiervan ligt bij de gemeente. Een verordening met randvoorwaarden zal door de gemeenten zelf opgesteld moeten worden. In dit bedrag is een compensatie voor de uitvoeringskosten verwerkt. 11) Met ingang van 2015 zijn gemeenten niet langer verantwoordelijk voor buitenonderhoud en aanpassingen van schoolgebouwen in het primair onderwijs en het speciaal onderwijs. De verantwoordelijkheid gaat over naar de schoolbesturen. Daartoe worden middelen van de algemene uitkering overgeheveld naar de begroting van OCW. Deze overheveling staat los van de eerdergenoemde ombuiging in verband met onderwijshuisvesting. Het gaat hierbij dus zowel om overdracht van taken als van middelen. 12) In 2011 is besloten om de inkoop van e-content door bibliotheken te centraliseren. Daarbij hoort ook een uitname uit de algemene uitkering, omdat de lokale bibliotheken deze taak niet meer uit gaan voeren. De uitname zal plaatsvinden per 2015, als de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen in werking treedt. 13) Per 1 juli 2014 treedt de Wet aanpassing waterschapsverkiezingen in werking. Als gevolg hiervan gaan de waterschapsverkiezingen in 2015 tegelijkertijd met de verkiezingen voor Provinciale Staten plaatsvinden. Gemeenten krijgen door de wetswijziging voor het eerst een rol bij het organiseren van deze verkiezingen. De toevoeging aan de algemene uitkering compenseert gemeenten voor de extra kosten als gevolg van de organisatie van gecombineerde verkiezingen. 14) I.h.k.v. de Participatiewet wordt vanaf 2015 de toegang tot de Wajong beperkt. Hierdoor zal de gemeentelijke doelgroep toenemen, omdat mensen met arbeidsvermogen - die bij ongewijzigd beleid onder de (financiële) verantwoordelijkheid van UWV vielen - vanaf 2015 onder de Participatiewet gaan vallen. Het kabinet voegt voor de uitvoeringskosten middelen toe aan de algemene uitkering. Voor de periode na 2019 geldt dat de omvang mede in het licht van de geleidelijke toename van de doelgroep Participatiewet integraal zal worden bezien binnen de dan geldende financieringssystematiek. - 3 -
15) De huidige WMO (voornamelijk huishoudelijke hulp) vormt geen onderdeel van het deelfonds. Conform het regeerakkoord wordt met ingang van 2015 een korting toegepast 40% (465 miljoen). Deze is verwerkt in deze integratie-uitkering. Daarnaast wordt een deel van dit budget (sociale wijkteams en compensatie voor chronisch zieken) vanaf 2015 overgeheveld naar het deelfonds Sociaal Domein (totaal 226 miljoen). 16) Door het Rijk worden extra middelen beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van activiteiten om de mantelzorgondersteuning naar een hoger plan te tillen, zodat op het moment van in werking treding van het wetsvoorstel WMO 2015, integraal maatwerk in de praktijk kan worden geleverd. Het is de bedoeling dat met deze middelen een merkbare verbetering van de ondersteuning van de individuele mantelzorger in de gemeente wordt gerealiseerd. Gemeenten kunnen hierbij - rekening houdend met lokale omstandigheden en expertise - eigen prioriteiten stellen. 17) Er zijn extra middelen toegevoegd aan het gemeentefonds voor de decentralisatie van de jeugdzorg. 18) Per 2017 zal de toevoeging aan het gemeentefonds van de Wet Uitkeringen Wegen wijzigen. Dit zorgt in 2017 voor een nadelig effect. 19) Vanaf 2015 wordt het rekentarief voor de WOZ waarden aangepast. De tarieven worden verhoogd, waardoor een hogere aftrek in het gemeentefonds wordt veroorzaakt. Deze tarieven houden rekening met een landelijke daling van de WOZ-waarden in 2013 van 3% voor woningen en 3,5% voor niet-woningen. 20) In 2015 worden de budgetten die samenhangen met de nieuwe taken behorend bij de Wmo 2015 verdeeld op grond van historische uitgaven. Dit betekent dat de budgetten worden gerelateerd aan een reconstructie van feitelijke uitgaven op gemeentelijk niveau. De budgetten samenhangend met beschermd wonen en opvang worden verdeeld over de centrumgemeenten. In januari 2014 is in een internetbericht een eerste voorlopige inzage geboden in het macrobudget Wmo 2015 en de verdeling daarvan per gemeente. Deze indicatie is geactualiseerd. Voor deze actualisatie zijn grotendeels de actuele data gebruikt uit 2013. In 2016 wordt een objectief verdeelmodel ingevoerd. Het verdeelmodel zal op korte termijn worden gepubliceerd. Uiterlijk in de septembercirculaire 2014 wordt het objectieve verdeelmodel voor de verdeling van het budget vanaf 2016 definitief vastgesteld. Ook de uitkomst per gemeente is dan duidelijk. 21) De verdeling van het beschikbare budget Jeugdwet voor 2015 vindt plaats op basis van historische gegevens over het gebruik van jeugdhulp op gemeentelijk niveau (bron: SCP en Cebeon). De gegevens over aantallen cliënten per zorgvorm, zoals gebruikt voor de verdeling van het budget voor 2015 zij beschikbaar via de jeugdmonitor/lokale jeugdspiegel van het CBS (jeugdmonitor.cbs.nl). Gemeenten kunnen er ten opzichte van de decembercirculaire 2013 niet meer dan 5% op achteruit gaan. Het totaalbedrag gemoeid met die garantie is 17 miljoen. Dit bedrag wordt op de andere gemeenten verhaald door een korting van 0,5% op hun budget. Gemeenten die door deze korting onder de 95% dreigen te zakken zijn weer op 95% gebracht. Voor 2016 wordt een objectief verdeelmodel ingevoerd. Cebeon en het SCP ontwikkelen dit verdeelmodel dat december 2014 gereed zal zijn. 22) Door de overgang naar de nieuwe verdeling per 2015 valt de uitkeringsfactor een punt hoger uit. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel. 23) Over de verdeelwijze uitname onderwijshuisvesting is besloten dat deze plaats vindt via de uitkeringsfactor en niet via de maatstaven van het cluster Educatie. De verdeelwijze is bezien in samenhang met het groot onderhoud van het gemeentefonds. Onderdeel van dit groot onderhoud is een aanpassing van het cluster Educatie Hierdoor vervalt de mogelijkheid om deze verdeelwijze als optie te gebruiken voor de uitname van de korting van 256 miljoen. De uitname vindt daarom nu plaats via de uitkeringsfactor en raakt daarmee alle gemeenten. Aangezien de gemeente Dongeradeel al rekening had gehouden met een uitname via het Cluster Educatie, maar deze nu via de uitkeringsfactor via alle gemeenten loopt, levert dit Dongeradeel een structureel voordeel op. 24) De wijzigingen waartoe is besloten worden in 2015 in één keer in het verdeelstelsel ingevoerd. Het effect op de algemene uitkering wordt door een overgangsregeling in twee jaar gerealiseerd. Hiermee wordt invulling gegeven aan de bestuurlijke afspraak van een maximaal nadelig effect van 15 per inwoner per jaar. - 4 -
25) In het groot onderhoud van het gemeentefonds is de verdeling binnen dit fonds aangepast aan de verschillen in kosten tussen de gemeenten conform de systematiek van de Financiële verhoudingswet, waarmee de verdeling weer kosten georiënteerd wordt. De geconstateerde scheefheden zijn in de nieuwe verdeling weggewerkt. Directe aanleiding voor het groot onderhoud waren de uitkomsten van het Periodiek Onderhoudsrapport (POR) in 2010. De fondsbeheerders - de Ministeries van BZK en Financiën gezamenlijk - constateerden dat de verdeling van middelen niet meer goed aansloot op de kosten die gemeenten maakten. - 5 -