Goed voorbeeld doet goed volgen

Duurzaamheidsverslag 2016

Goed voorbeeld doet goed volgen Industriewater Eerbeek (IWE) zuivert het overtollige proceswater van de drie Eerbeekse papierfabrieken Mayr-Melnhof Eerbeek BV, DS Smith Paper De Hoop Mill en Coldenhove Papier BV. Duurzaamheid en respect voor de planeet staan daarbij voorop. IWE maakt daarom zo min mogelijk gebruik van niet-natuurlijke hulpstoffen en wint grondstoffen uit het afvalwater. Mede daardoor is de Eerbeekse papierproductie nu vrijwel circulair. De duurzame revolutie is niet te stuiten. Als bedrijven met toekomstvisie hun productieproces verduurzamen en daarmee de wereld een dienst bewijzen, is dat een zaak van lange adem. Zij mogen onder geen beding slachtoffer worden van bedrijven die alleen winst op korte termijn nastreven Ing. Walter A.M. Hulshof Visie De wereldbevolking groeit. Alleen als we het natuurlijk kapitaal zorgvuldig gebruiken, houden we een wereld in stand waarin ook de generaties na ons kunnen floreren. Dat betekent dat we de mogelijkheden die de aarde ons biedt, respectvol moeten benutten. Missie Industriewater Eerbeek vervult een ambitieuze voortrekkersrol om met technologische oplossingen tot circulair grondstofgebruik te komen en in de toekomst met hulp van de zon als onuitputtelijke energiebron. We stimuleren anderen ons voorbeeld te volgen. De Nederlandse papierindustrie is de laatste decennia zo geïnnoveerd dat de maatschappelijke acceptatie van de producten is vergroot en daarmee het voortbestaan van de branche is veiliggesteld. Er wordt bijna alleen gebruikgemaakt van natuurlijke hulpstoffen, wat het productieproces vrijwel 100 procent biobased (op basis van plantaardige producten) maakt. De grondstoffen worden bovendien voor meer dan 80 procent hergebruikt; de papierproductie is dus vrijwel circulair. (Oud) papier kan ongeveer acht keer gerecycled worden. Daardoor is slechts ongeveer 20 procent verse vezels nodig om de grondstofkringloop te sluiten. Deze vezels worden gewonnen uit duurzaam geproduceerd hout en eerst gebruikt voor hoogwaardig (wit) papier. Hulp- stoffen die het milieu zouden kunnen belasten, zijn waar mogelijk vervangen door milieuvriendelijke alternatieven. Zowel energie- als watergebruik is drastisch teruggebracht. Toch lukt het de branche ook daarin nog jaarlijks vooruitgang te boeken. Omdat Industriewater Eerbeek een voortrekkersrol vervult als het gaat om de zuivering van het proceswater en het terugwinnen van grondstoffen, konden we in november 2016 als een van de eerste bedrijven het Business Akkoord Natuurlijk Kapitaal onderschrijven. In het Duurzaamheidsverslag 2016 leest u welke resultaten IWE heeft behaald als het gaat om de afspraken die in het Business Akkoord Natuurlijk Kapitaal zijn vastgelegd. Die afspraken kunt u vinden op www.natuurlijkkapitaal.com. Duurzaamheid loont Financiële aspecten spelen bij het maken van de juiste keuzes op het goede moment een grote rol. Investeren in duurzame(re) productiemethoden met een lange terugverdientijd ondermijnen nu eenmaal de concurrentiepositie. Dat betekent dat minder vooruitstrevende bedrijven de slag zouden kunnen winnen. Ambitie alleen is dus niet bepalend voor de timing van duurzame keuzes. Omgevingsfactoren en nieuwe mogelijkheden zijn minstens zo belangrijk. Sinds medio 2016 levert IWE retourwater en biogas aan DS Smith Paper De Hoop Mill (project DWE). De investeringen hiervoor hebben geleid tot hogere vaste kosten. De inkomsten uit het biogas zijn echter achtergebleven bij de begrote totale variabele opbrengsten. De belangrijkste oorzaken daarvoor zijn de late start van de biogaslevering en de lage prijs, die de aardgasprijs volgt. Ook de verwachte opbrengsten (eigenlijk vermeden kosten) door de levering van retourwater zijn nog onvoldoende uitgekristalliseerd. Per saldo zijn daardoor de totale kosten gestegen (zie 0-500 -1.000-1.500-2.000-2.500 Kosten en opbrengsten grafiek). Project DWE (Duurzaam Water Eerbeek) was daarom in 2016 nog geen financieel succes, maar we zijn ervan overtuigd dat het een verstandige investering is voor de toekomst. De financiële verbeteringen voor 2017 zijn nog wel gematigd ingeschat, omdat de aardgasprijs slechts minimaal zal stijgen en omdat een grote vervangingsinvestering zal worden gedaan. som variabele kosten en opbrengsten kosten totaal -3.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 De toename van de vaste kosten zijn tegen de verwachting in onvoldoende gecompenseerd door hogere variabele opbrengsten. 2 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 3

Natuurlijk Kapitaal verdient hoofdletters De natuur bewijst ons enorme diensten met bijvoorbeeld zijn water, voedsel, (bouw)materialen en mogelijkheden om te recreëren. Door de groeiende wereldbevolking en de stijgende welvaart staat het natuurlijk kapitaal echter onder grote druk. IWE draagt daarom vol overtuiging zijn steentje bij om natuurlijke rijkdommen in stand te houden. Alleen dan kunnen toekomstige generaties blijvend profiteren van economische kansen die de natuur biedt. Langs de meetlat van het Business Akkoord Natuurlijk Kapitaal heeft IWE al vele doelen gerealiseerd. Natuurlijk Kapitaal binnen het bedrijf Energie Afvalwater wordt op natuurlijke wijze gereinigd door bacteriën. Als dit snel en compact moet gebeuren, is daar veel energie voor nodig. Bij IWE is het afvalwater warm, waardoor een anaeroob (zuurstofloos) zuiveringsproces kan worden toegepast. Daar wordt 70 procent van het vuil omgezet in biogas. Voor de laatste 30 procent is nog wel energie nodig, maar de hoeveelheid biogas is zo groot dat IWE een netto energieproducent is. Het biogas wordt sinds 2016 optimaal gebruikt door het als aardgasvervanger in de papierproductie in te zetten. Het was een bewuste keuze om biogas niet langer lokaal met gasmotoren om te zetten in elektriciteit. Verbrandingsmotoren hebben namelijk een laag rendement waardoor maar slechts ca. 35 procent van de energieinhoud van het biogas in elektriciteit werd omgezet. De rest ging nutteloos als warmte verloren, omdat daar bij IWE geen toepassing voor was. Nu wordt het biogas voor 100 procent nuttig gebruikt en is een besparing gerealiseerd van ca. 5000 ton CO 2 netto per jaar. Ook is het een bewuste keuze geweest om het biogas niet op te werken tot groen aardgas, ondanks het feit dat daarmee een flinke subsidie kan worden verkregen. Biogas omvormen tot groen aardgas en toevoegen aan het hogedrukgasnet kosten veel energie. Daarmee zou dan niet de meest duurzame oplossing zijn gekozen. IWE maakt dus geen mis- of gebruik van de omissie in de subsidieregeling. IWE heeft de eigen stroomproductie stopgezet en levert geen groene stroom meer aan het net. Dat we nu stroom moet inkopen lijkt op het eerste gezicht onverstandig, maar moderne energiecentrales produceren stroom veel efficiënter. Bovendien leidt de verandering integraal gezien tot een forse CO 2 -reductie. Het is niet interessant waar het CO 2 -voordeel valt (in ons geval bij DS Smith De Hoop) als dat voordeel maar zo groot mogelijk is. Hoewel IWE al ruimschoots energieneutraal functioneert, zullen we proberen nóg beter te scoren: door de oude anaerobe reactor te vervangen. Zo kan ongeveer 1 procent meer rendement (biogas) worden behaald. Tegelijkertijd leidt dit tot lager energieverbruik in de daaropvolgende aerobe (zuurstofvragende) zuiveringsstappen; door energie op te wekken met solarpanelen. IWE en Nuon onderzoeken in 2017 wat de mogelijkheden zijn. De buren worden nadrukkelijk betrokken bij het onderzoek. hergebruikt. DS Smith De Hoop zal daardoor minder grondwater onttrekken en zal minder hulpstoffen gaan inzetten bij de productie. Tien jaar geleden zou dit niet mogelijk zijn geweest. Dat heeft met twee belangrijke zaken te maken. Zonder uitfaseren van minder milieuvriendelijke hulpstoffen bij de papierfabricage is de kwaliteit van het te hergebruiken water niet te garanderen. De technologie om het effluent op een milieuvriendelijke manier geschikt te maken voor hergebruik, bestond nog niet. Die heeft IWE zelf moeten ontwikkelen. Project DWE is een iconisch project in de Regeling biodiversiteit en bedrijfsleven. IWE levert hiermee op het ecologische vlak een grote bijdrage aan de oplossing van de verdrogingsproblematiek in de regio. Iets om trots op te zijn! Drs. Maaike Snel, senioradviseur Circulaire Economie, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Water IWE is niet hoofdverantwoordelijk voor het gebruik van water. Wel is de belangrijkste grondstof (afval)water. Diverse processen maken het mogelijk zo veel producten uit het water te halen dat het water kan worden Door minder grondwater te onttrekken, stijgt het waterpeil van de Eerbeekse Spreng, wat de biodiversiteit ten goede komt. IWE onttrekt een kleine hoeveelheid water aan de grond. Nu het mogelijk is retourwater te produceren, is zelfs dat niet meer nodig. Omdat tijdens het proces gezuiverd water geschikt wordt gemaakt voor teruglevering, gaat het stroomverbruik omhoog. Dit heeft voor IWE een negatieve impact, maar ook hier behaalt DS Smith De Hoop een integraal milieuvoordeel, omdat onder andere minder hulpmiddelen hoeven te worden ingezet die met energie geproduceerd en getransporteerd moeten worden. Ook zijn door gebruik van (warm) retourwater minder 4 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 5

productiestoringen te verwachten waarmee een direct energie-efficiencyvoordeel bij de productie van papier wordt behaald. In de komende jaren wordt dit zichtbaar. Het effect op de grondwaterstand omdat er minder onttrekking van grondwater plaatsvindt en de gevolgen daarvan op de biodiversiteit van de Veluwe, zal pas over enkele jaren duidelijk worden. Het effect van minder lozing op de IJssel laat zich eveneens nog moeilijk kwantificeren, maar duidelijk is al wel dat de rivieren de laatste decennia schoner zijn geworden door inspanningen van waterzuiveringsinstallaties zoals IWE. Ondanks het hergebruik van het gezuiverde water gaat een deel ervan nog steeds naar de IJssel. De papierfabrieken streven er echter voortdurend naar steeds minder chemicaliën te gebruiken. Samen met de verwachte ontwikkelingen op het gebied van zuiveringstechniek, is het daardoor denkbaar dat een steeds groter deel van het water kan worden hergebruikt. Daardoor hoeft nog minder schoon water aan de grond te worden onttrokken; de IJssel wordt dan nog minder belast dan nu het geval is. Zouten zoals NaCl (keukenzout) zijn helaas nog niet economisch verantwoord af te scheiden. IWE gebruikt chemie alleen als zij meent dat er geen andere oplossing is. Fosforzuur en ureum zijn al vervangen door alternatieven. Ingezette ontwikkelingen (zoals slibconversie) leiden hoogstwaarschijnlijk tot verdere reductie van de inzet van chemie. IWE is een netto (duurzame) energieproducent, al moeten we stroom van het net afnemen. Belangrijker is het rendement van de anaerobe reactor. Hoe hoger dat rendement is, hoe meer energie (biogas) die reactor produceert. Dat betekent dat minder energie wordt verbruikt in de zuiveringsstappen die daarop volgen. Monitoren van de processen is dus cruciaal. IWE doet er samen met de papierfabrieken alles aan om ongewenste lozingen te voorkomen. Die beïnvloeden het zuiveringsproces en de kwaliteit van het water dat naar de IJssel wordt geloosd, negatief. Ook de kwaliteit van de producten die uit het afvalwater worden gewonnen waaronder retourwater kan daardoor verslechteren. Het zuiveren van afvalwater is de belangrijkste taak van IWE. Het hogere doel is echter om het afvalwater in waardevolle producten te ontrafelen. In de jaren negentig van de vorige eeuw is het voorbereidende traject daarvoor begonnen. De papierfabrieken deden ongewenste hulpmiddelen in de ban. Nu een papierfabriek water teruggeleverd krijgt, is het van groot belang dat procedures strikt worden nageleefd. De kwaliteit van het binnenkomende afvalwater garandeert bovendien de kwaliteit van andere stoffen, zoals kalk. Bij het ontwikkelen van een grondstof voor de productie van cement, heeft IWE ervoor gekozen dat lokaal te doen met een kleine installatie. Op die manier is inzichtelijk welke componenten de basis vormen en is het mogelijk te leunen op het inmiddels met de papierfabrieken afgesproken toepassingsbeleid voor hulpstoffen. Voorbeelden De kalk die vrijkomt bij de productie van retourwater is zuiver en heeft van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland de officiële productstatus gekregen. Het kan daarom als vervanger van gedolven kalk (landbouw) in de markt worden gezet. IWE maakt ook zelf gebruik van retourwater. Het gebruik van grondwater is daardoor vrijwel gestopt. Er worden diverse voordelen verwacht in de procesvoering van onder andere de slibverwerking. De komende jaren tracht IWE ook voor de zwavel een goede afzetmarkt te vinden. Om het in poedervorm te krijgen is nu nog een uitdaging. Natuurlijk Kapitaal in samenwerking met anderen Met de aangesloten papierfabrieken zijn strikte afspraken gemaakt over de inzet van kritische hulpstoffen die het zuiveringsproces of de producten die IWE daaruit maakt, beïnvloeden. Zonder hun support is het niet mogelijk om circulair te werken. Als je reststoffen levert, moet je in principe ook bereid zijn om reststoffen van anderen in te nemen die goed passen. Door de inzet van twee nutriëntenrijke afvalwaterstromen hoeven we geen onnodige aanslag te doen op natuurlijke bronnen waarvan IWE en de twee leveranciers baat hebben. Het complexe en innovatieve project dat ertoe geleid heeft dat water wordt gerecycled en biogas volledig kan worden benut, is gerealiseerd door financiële bijdragen van de Regio Stedendriehoek en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (ministerie van Economische Zaken). De gemeente Brummen, twee particulieren en Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling hebben de pijpverbindingen mogelijk gemaakt. Bijzonder is dat Liander heeft meegewerkt aan de aanleg van een waterleiding, iets wat (nog) buiten hun werkterrein ligt. De biogasleiding past wel bij hun visie omdat zij netwerker willen zijn voor energie. Waar de belangen van het project in eerste instantie bij DS Smith De Hoop liggen, zijn zowel Coldenhove als Mayr Melnhof meegegaan in de realisatie ervan. Zo hebben zij indirect ook een belangrijke bijdrage geleverd. In de komende jaren zullen we samen met de firma Pulsed- Heat trachten slib om te vormen tot een volwaardige grondstof voor de cementproductie. De ontwikkeling om uit uitsluitend reststromen cement te maken, is in gang gezet en IWE is daarbij nauw betrokken als toekomstige grondstofleverancier, evenals TU Eindhoven. De komst van een paartje scholeksters op het terrein van IWE kondigt jaarlijks het voorjaar aan. 6 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 7

5.000 MWh/jaar - 1.800 huishoudens innovatie door kennis te delen Coldenhove Papier onderzoeken mogelijkheden solarproef IWE solarproef zusterbedrijf SDW Mayr-Melnhof Eerbeek DS Smith Paper De Hoop Mill uitgangswater protocol veilig uitgangswater IWE retourwater 401.000 m 3 waterlozing IJssel 4.640.000 m 3 1.849.000 m 3 Aeq 212 ton 5 ton 560 ton 14.905 ton nutriënt (afvalwater) externe bedrijven biogas bacteriekorrels zwavel kalkslurry slibreststof IWE 2016 Stand van zaken externe zuiveringsinstallaties druiven- en cranberryteelt voor landbouw TCI Duiven cementoven gerealiseerd in ontwikkeling groene energie grondstof wegenbouw cement 1961 1963 1976 1979 1985 1986 1991 2004 2006 2008 2011 2013 2015 2016 2017 2020 oprichting IWE riool riool van aerobe 2 e anaerobe zuiveringsinstallatie elektriciteits- wereldprimeur biologische bouw vervanging nutriënten ureum en optimalisatie afscheiding 2011-2014 test nieuw type wereldprimeur -4-5.000 ton/j CO 2 - -start bouw opwaarderingsunit papierfabrieken IWE naar biologische voor papierafvalproductie met biogasontzwavelings- antibulking- fosforzuur door geselecteerde zwavel en hergebruik oriënterende tests anaerobe bouw chemievrije besparing door levering slibstromen tot grondstof naar IWE (i.p.v. IJssel zuivering water van de wereld biogasmotoren installatie (ontwikkeling prof. reactor afvalwaterstromen wasvloeistof Thiopac opwaarderen zuiveringreactor wateronthardingsinstallatie biogas aan papierfabriek -onderzoek haalbaarheid Eerbeekse beek) (ontwikkeling van prof. Lettinga Buisman (WUR); leverancier (uitvinding en (ontwikkeling en uitvoering IWE) (ontwikkeling en bouw IWE) slibstromen (IC-X) van de DSS i.p.v. conversie tot toepassing zonne-energie WUR; leverancier Paques) Paques (Thiopac)) bouw DHV) (ontwikkeling firma Paques (ontwikkeling en elektriciteit voor IWE PulsedHeat) bouw IWE) -start levering retourwater -gebruik retourwater bij DSS leidt -haalbaarheidsonderzoek tot minder grondwaterzusterbedrijf SDW solar- onttrekking, minder chemiepark van 5 ha op een inzet, en kostenbesparingen 8 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 voormalige stortplaats bij IWE industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 9 Innovatieve acties IWE

De wondere wereld van de waterzuivering Het zuiveringsproces IWE deelt haar kennis met deskundigen die graag geïnspireerd worden om hun bijdrage tot het behoud van natuurlijk kapitaal te vergroten. Dat gebeurt onder andere bij IWE in de vorm van rondleidingen en seminars waaraan bijvoorbeeld studenten van TU Delft en TU Wageningen deelnemen. In de pers verschijnen regelmatig publicaties over IWE en in 2017 levert IWE een bijdrage aan de opleiding voor handhavers bij de waterschappen. Het afvalwater van de drie papierfabrieken komt via een riolenstelsel binnen bij Industriewater Eerbeek. Dit water bevat zowel vaste als opgeloste stoffen. De vaste stoffen (voornamelijk vezels, krijt en klei) worden van het water met opgeloste stoffen (voornamelijk organisch materiaal) gescheiden door bezinking. IWE ontvangt vele verzoeken voor een bedrijfsbezoek uit Wij zijn trots op ons bedrijf en laten daarom iedereen binnen- en buitenland. Zo ontvingen we onder andere graag kennismaken met de wondere wereld van de een delegatie van het ministerie van Economische Zaken waterzuivering en hoe circulair grondstoffengebruik regio Oost en stichting Kiemt. Zij waren benieuwd hoe er in de praktijk uitziet. Ook kinderen zijn welkom, bedrijven met innovatieve milieutechnologie omgaan. waarvoor we het natuurlijk allemaal doen. Als u IWE IWE is een vooruitstrevend voorbeeld als het gaat om wilt bezoeken, verzoeken we u wel ons dat tijdig te laten circulaire productie en een grote bron van informatie weten. over gerealiseerde innovaties en de ontwikkelingen in de nabije toekomst. Duurzame én goedkope technologie van de onthardingsinstallatie maakt afvalwater geschikt voor hergebruik. In drie biologische stappen worden de opgeloste stoffen uit het afvalwater gezuiverd. Bacteriën die dit moeten doen, hebben behalve de vervuiling in het water nog stikstof en fosfaat nodig. Deze nutriënten worden aangevuld door specifiek afvalwater van andere bedrijven toe te voegen. Dit maakt de inzet van chemicaliën overbodig. Tijdens de eerste stap van het zuiveringsproces zetten bacteriën ongeveer 70 procent van het opgeloste organische materiaal om in biogas. Dit gebeurt onder anaerobe (zuurstofloze) omstandigheden. De aangroei van bacteriën wordt regelmatig afgeroomd en verkocht aan nieuwe zuiveringsinstallaties of aan installaties die hun bacteriën verloren zijn. In de tweede, zuurstofrijke stap worden de resten (ca. 10%) van gemakkelijk verwijderbaar organisch materiaal uit het water gezuiverd. Daarmee wordt ook de geuremissie gereduceerd. De organische vervuiling die moeilijker te verwijderen is, wordt tijdens de derde stap aangepakt. Dit is een robuust proces waarin aerobe (zuurstofminnende) bacteriën worden ingezet. Aan het einde van de derde stap is het water schoon. In het laatste traject van het reinigingsproces vindt scheiding van bacteriën en water plaats. Daarna kan het water in de IJssel worden geloosd. De bacteriën worden teruggevoerd naar het begin van de derde processtap en doen daar opnieuw dienst als vuilverwijderaars. De aangroei van bacteriën wordt continu afgeroomd en naar de slibverwerking gebracht. Een deel van het gezuiverde water vloeit naar de retourwaterbereidingsinstallatie, waar het zonder toevoeging van chemicaliën wordt ontdaan van een overmaat aan opgeloste kalk. Na filtratiestappen en desinfectie wordt het retourwater (terug)geleverd aan papierfabriek DS Smith De Hoop, waar het dienstdoet als proceswater en als vervanger van grondwater. Een klein deel ervan gebruikt IWE zelf als vervanging van grondwater. De kalk die bij dit proces vrijkomt, wordt tot 80 procent ontwaterd en als kalkmeststof verkocht. Het biogas dat vrijkomt bij de anaerobe zuivering wordt met een wasvloeistof voor 99 procent gereinigd van zwavelhoudende stoffen (H 2 S). In een biologische reactor wordt de vervuilde wasvloeistof geregenereerd door zwavel af te scheiden. Daarna kan de wasvloeistof opnieuw dienstdoen. Vocht in het biogas en het laatste beetje H 2 S worden nog verwijderd voordat geleverd wordt aan DS Smith De Hoop. Het bezonken vaste materiaal uit het bezinkingsproces wordt samen met het overschot aan bacteriemassa uit de derde zuiveringsstap ontdaan van water en (nu nog) afgevoerd naar een externe verwerkingsinstallatie (TCI in Duiven). IWE staat voor samenwerken, een open blik naar buiten, een ontdekkingstocht naar nieuwe mogelijkheden, innovaties ondersteunen en zelf initiatieven ontplooien Industriewater Eerbeek 10 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 11

De duurzame revolutie is niet te stuiten In 2016 heeft IWE een aantal doelen gerealiseerd in het streven naar verdere verduurzaming van het waterzuiveringsproces. De plannen voor 2017 staan vooral in het teken van slibconversie. Behaalde resultaten Efficiencyslag in het analyseprotocol. Nieuwe inzichten en nieuwe analysemogelijkheden kunnen helpen het zuiveringsproces gemakkelijker te monitoren. Daar waar mogelijk worden analyses slimmer toegepast. Levering retourwater aan DS Smith De Hoop. Hiermee worden een forse grondwaterbesparing en een aanzienlijke vermindering van hulpstoffen bij DSS gerealiseerd. Levering biogas aan DS Smith De Hoop. Het leveren van biogas als aardgasvervanger is economisch gunstig en bovendien veel duurzamer dan het omzetten van het gas in stroom. Geluidsreductie. - door stilleggen biogasmotoren. De motoren blijven stand-by als alternatief voor het affakkelen van biogas in geval van storingen in de afname bij DS Smith De Hoop; - door plaatsing van een extra geluidsscherm rond een blower. De pijpleiding voor het retourwater van IWE naar DS Smith De Hoop maakt een kleine omweg om de dassenburcht niet te verstoren. Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling (DGO) juicht de duurzaamheids-ambities van IWE toe. Daarom ontwikkelen, bouwen en beheren wij de infrastructuur die hiervoor nodig is Marc Setzpfand, Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling Revisie van het grove-delenvangsysteem. De twee roosters, waarvan één stand-by, zijn voorzien van een smallere doorlaat, waardoor meer (klein) plastic afgevangen wordt voordat het water de zuivering ingaat. Geurreductie. Een geslaagde proef uit 2015 die een geurpluim boven de weg langs het kanaal elimineerde, is permanent gemaakt. Plannen voor 2017 Revisie van het beladingssysteem voor slib. Door veranderde slibeigenschappen ontstaan veel storingen. De revisie wordt zo uitgevoerd dat de ontwikkeling van slib tot grondstof naadloos geïntegreerd kan worden. Verbetering procesbeheersing slibontwatering. Intelligente computerbesturing zorgt voor optimale slibontwatering. Tegelijkertijd gaat de dosering van vlokmiddelen omlaag. Dit leidt tot kostenbesparing en is een belangrijke voorwaarde voor de slibconversie. Start slibconversieproject. Het ontwikkeltraject om slib om te vormen tot een volwaardige grondstof voor de cementproductie neemt naar schatting drie jaar in beslag. Verwachte voordelen zijn: circulair gebruik van grondstof, minder geuruitstoot en minder transport-bewegingen. Groot onderhoud aan de aerobe installaties. Verkalking van beluchtingssystemen zorgt voor hoger energieverbruik en daarom moeten de installaties periodiek gereviseerd worden. Afronding van het OHSAS- en ISO-systeem voor respectievelijk Arbo en Milieu. IWE is een klein bedrijf en zal daarom de Arbo- en Milieuzorgsystemen niet certificeren, maar wil het wel op orde hebben. Onderzoek naar opwekking solarenergie voor eigen verbruik. Naar verwachting neemt solarenergie een grote vlucht. IWE en NUON onderzoeken of het opwekken van solarenergie op eigen terrein gedeelte-lijk in de stroombehoefte van IWE kan voorzien. De mening van buren en gemeente zijn belangrijk. Opdracht voor de vervanging van de anaerobe reactor. Anareobe reactor komt aan het eind van zijn technische levensduur. Voor de ruimtelijke inpassing zal overleg met de buren plaatsvinden. In ieder geval leidt een nieuwe reactor (realisatie verwacht in 2018) tot (nog) minder geur-uitstoot. Afronding Wabo-vergunningstraject. Een aanvraag voor een nieuwe Wabo-vergunning ligt ter behandeling bij de Omgevingsdienst Veluwe IJssel (OVIJ). De milieuvergunning uit 1989 wordt hiermee vervangen. De verlening van een nieuwe omgevingsvergunning is een langdurig proces. De oorzaak hiervan is dat veel wet- en regelgeving ineengeschoven zijn. Dat maakt het zowel voor het bevoegd gezag als voor IWE complex. Aanvraag milieuneutrale wijziging. Een van de nutriëntenrijke afvalwaterstromen wordt vervangen door een beter alternatief. Solarproef Samen met partners is op de voormalige stortlocatie van zusterbedrijf Stort Doonweg een solarproefveld aangelegd. In 2017 worden de resultaten van diverse metingen, onder andere de opbrengst van de solarfolie, verwerkt in een businessplan. De bedoeling is om jaarlijks ongeveer 5000 MWh stroom op te wekken. Dat is genoeg voor circa 1800 huishoudens. De gemeente Brummen jaagt dit project mede aan, gedreven door de ambitie om in 2030 energieneutraal te zijn. 12 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 13

Kerncijfers Industriewater Eerbeek 2016 2015 2014 2013 2012 2016 2015 2014 2013 2012 Binnenkomend afvalwater(influent ) debiet 1.000 m 3 4.369 3.933 3.882 3.823 3.952 droge stof (ss) ton 5.501 5.354 6.776 6.384 7.515 CZV in ton 13.287 12.910 12.469 12.186 13.308 Toelichting: het debiet is toegenomen door gebruik te maken van retourwater als verdunningswater De hoeveelheid droge stof is afgenomen doordat de papierfabriek meer stof binnen kan houden en wijzigingen in het productenpakket heeft doorgevoerd. Uitgaand water (effluent naar IJssel) norm effluent debiet 1.000 m 3 4.064 4.017 3.872 3.820 4.061 droge stof (ss) mg/l < 30 25 16 12 11 16 CZV uit mg/l < 200 77 77 75 84 88 N-totaal mg/l < 10 5,7 6,3 7,0 7,5 6,0 P-totaal mg/l < 2 0,3 0,4 0,3 0,5 0,4 chloride mg/l 123 137 137 159 156 sulfaat mg/l 131 122 122 120 113 vervuilingseenheden v.e. 1.963 1.755 1.790 1.831 2.486 verwijderingsrendement o.b.v. CZV % 99,4 99,4 99,4 99,3 99,3 verwijderingsrendement o.b.v. BZV % 99,8 99,8 99,8 99,8 99,8 Energie & grondwater zelf opgewekte elektriciteit MWh 3.405 10.375 7.476 10.001 10.333 teruggeleverd aan het net MWh 1.851 6.970 3.784 6.372 6.395 eigen verbruik MWh 5.380 3.405 3.692 3.695 3.939 inkoop MWh 3.826 92 235 167 151 specifiek energieverbruik KWh/kg CZV 0,40 0,26 0,30 0,30 0,30 biogasproductie 1.000 m 3 3.919 4.016 4.086 3.792 3.901 verbruik grondwater IWE 1.000 m 3 28 22 22 18 30 Toelichting: overgangsjaar waarin de elektriciteitsproductie stopt en inkoop van stroom nodig wordt, terwijl biogas geleverd wordt. Meer energie nodig i.v.m. matige rendement anaerobe reactor en opstart retourwaterbereidingsinstallatie. Het grondwaterverbruik van IWE zal in 2017 dalen. Hergebruikte producten van IWE en van derden slibproductie (ontwaterd) ton 14.905 14.158 16.948 18.272 18.118 nuttige toepassing in TCI Duiven % 100 100 100 100 99,3 kalk uit ontharding ton 560 0 0 0 0 zwavelslurry 10% ton 5 0 80 55 101 zwavelpoeder 100% 0 0 0 0 0 anaeroob korrelslib ton organisch 212 238 163 166 190 retourwater (terug naar DS Smith) 1.000 m 3 401 0 0 0 0 biogas geleverd als aardgasvervanger 1.000 m 3 (aardgasequivalent) 1.849 0 0 0 0 Gebruikte reststromen van derden fosfaatrijke afvalstroom ter vervanging van fosforzuur ton 487 572 707 572 484 stikstofrijke afvalstroom ter vervanging van ureum ton 25.734 24.442 21.702 20.118 26.062 Gebruikte chemicaliën NaOH (natronloog) doel biogasontzwaveling ton 72 49 47 58 74 FeCl3 (ijzerchloride) geurbestrijding slib ton 139 113 122 102 95 HCOOH (mierenzuur) kalkvrij houden beluchtingelementen ton 12 11 12 12 12 NaOClO3 (natriumhypochloriet) desinfecteren retourwater ton 21 0 0 0 0 CO2 (kooldioxide) antiscaling effluent ton 326 370 408 321 343 fosforzuur nutriënt (indien geen reststroom kan worden gebruikt) ton 7 3 0 6 8 ureum nutriënt (indien geen reststroom kan worden gebruikt) ton 1 0 0 0 0 vlokmiddelen hulpmiddelen bij ontwatering van slibben ton 26 18 24 22 30 Overschrijding vergunningseisen en klachten overschrijdingen vereisten vergunning aantal 0 0 0 0 0 klachten aantal 0 0 2 3 1 Personeelszaken FTE 7,9 7,7 7,9 7,9 - ziekteverzuim 6,7 6,1 11,1 11,1 - ziekteverzuim excl. langdurig zieken 0,4 1,8 0,8 0,8 - gemiddelde leeftijd personeelsbestand 57 - - - - ongevallen 0 0 0 0 0 Luchtopname van het IWE-complex. Testopstelling kalkontwatering. Ingebruikname van de testopstelling in het Solarpark op de Doonweg. Schoolkinderen ontdekken bij IWE de wereld van bacteriën. 14 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 industriewater eerbeek duurzaamheidsverslag 2016 15

Industriewater Eerbeek B.V. Kanaalweg 8a Postbus 13 6960 AA Eerbeek T (0313) 670 470 F (0313) 670 479 www.iweerbeek.nl In het logo van IWE is een otter verwerkt. De otter, ambassadeur van het zoetwatermilieu, is een nijver en inventief dier. In alle opzichten een rolmodel voor een gezonde leefomgeving, waarin economie en milieu in balans zijn.