DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING"

Transcriptie

1 DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING

2 D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING INLEIDING Landustrie Sneek BV bezit een ruime hoeveelheid kennis en ervaring in het transporteren en behandelen van riool- en afvalwater. Dat Landustrie ook innovatief zeer actief is, blijkt uit het feit dat naast conventionele zuiveringstechnieken nu decentrale afvalwaterzuivering is toegevoegd aan haar activiteiten. Als projectleider en als leverancier van de decentrale zuiveringsinstallatie is Landustrie nauw betrokken bij het demonstratieproject te Sneek. Zwartwater Keukenafval Grijswater Regenwater Separatie van afvalstromen binnen de woning INFRASTRUCTUUR Door mengen van huishoudelijk afvalwaterstromen ontstaat een grote hoeveelheid afvalwater, dat bestaat uit licht verontreinigd grijswater (100L* p*p*d) en een kleine hoeveelheid sterk verontreinigd toiletwater (zwartwater). Door het zwartwater gescheiden van het grijswater af te voeren en te behandelen wordt voorkomen dat het grijze water vervuild wordt door faeces en urine. Het zwartwater wordt middels vacuümtoiletten ingezameld. Dit betekent dat slechts 1L spoelwater nodig is, dat resulteert in een totale hoeveelheid zwartwater van 7L per persoon per dag in plaats van de gebruikeleijke 40L. Het totale waterverbruik wordt hierdoor met 25% gereduceerd. Normaal produceert een persoon circa 130L afvalwater (zwart + grijs) per dag. Nu is dat 7L zwart en 90L grijs water per dag. Gezien het kleine volume aan spoelwater ontstaat er een sterke concentratie aan afvalstoffen, waardoor het mogelijk is andere zuiveringstechnieken te gebruiken. Alleen in zwartwater komen bijvoorbeeld medicijnresten en hormonen voor, verder zit 85% van alle stikstof in zwartwater. Nu hoeven er maar voor zeven liter afvalwater reinigingstechnieken toegepast te worden om deze componenten te verwijderen. DECENTRALE AFVALWATERZUIVERING In plaats van afvalwater te transporteren door kilometers leidingstelsels en centraal behandelen is het goedkoper om afvalwater te zuiveren op de plaats waar het ontstaat. In het geval van huishoudelijk afvalwater is dat in de woonwijk. Grijswater (92%) Urine, faeces, keukenafval (1%) Zwartwater (7%) Verdeling van afvalwaterstromen binnen het huishouden bij gebruik vacuümtoilet COD P N Urine Keukenafval Faeces Grijswater Verdeling van afvalstoffen over de verschillende afvalwaterstromen

3 ZWART WATER Van 32 woningen wordt het toiletwater ingezameld middels vacuümtoiletten. Deze vacuümtoiletten zijn middels een leidingstelsel aangesloten op een vacuümstation. Verder is er een keukenvermaler aangesloten, opdat groente- en fruitafval wordt meegezogen naar het vacuümstation en samen met het toiletwater wordt behandeld. Garage met daarin de decentrale zuiveringsinstallatie KEUKENAFVAL In het demonstratieproject in Sneek is in één van de woningen een vermaler voor keukenafval geplaatst opdat groente- en fruitafval niet meer in de groene container hoeven maar toegevoegd worden aan het zwartwater. Dit betekent, dat in een gebouw waar geen tuinafval geproduceerd wordt (bijv: flat, school) alleen nog maar een grijze container nodig is. Door het toevoegen van keukenafval aan zwartwater wordt de organische fractie vergroot. Dat resulteert in een hogere biogasproductie. Kelder met vacuümstation TOILETWATER Zwartwater is rijk aan organisch materiaal, stikstof en fosfaat. Het organisch materiaal wordt in een eerste behandelingsstap, de gistingsreactor, omgezet in biogas. De gistingsreactor kan verkleind worden door een meer geconcentreerde stroom afvalwater in te voeren. Om dit te realiseren wordt er gebruik gemaakt van een vacuümtoilet. Dit resulteert in 86% minder spoelwater gebruik ten opzichte van een conventioneel toilet. Vacuümstation Vacuümtoilet

4 ZUIVERINGSINSTALLATIE De zuiveringsinstallatie staat opgesteld in een garage aan de rand van de woonwijk. Het zuiveringsproces bestaat uit verschillende behandelingsstappen welke organisch materiaal omzetten naar biogas en nutriënten naar kunstmest. Gistingsreactor met gasmeter PRODUCTIE VAN HEET WATER / ELEKTRICITEIT Door biogas te produceren op de plaats waar het gebruikt kan worden, bijvoorbeeld in een woonwijk, is een ideale combinatie mogelijk van decentrale afvalwaterzuivering en decentrale energie-opwekking. Dit biogas kan in een cv-ketel of warmtekrachtkoppeling (wkk) gebruikt worden om heet water (plus stroom in geval van wkk) te maken. Het hete water kan in aangrenzende woningen gebruikt worden voor verwarming en/of tapwater. KUNSTMEST PRODUCTIE De waterige fractie dat de gistingsreactor verlaat bevat voornamelijk stikstof, fosfaat, pathogenen, virussen en resterend organisch materiaal. Dit resterende organische materiaal wordt omgezet naar slib en CO 2 door het toevoegen van lucht. Het slib wordt daarna middels een membraan van het water gescheiden. Door het membraan worden tevens de virussen en pathogenen tegengehouden. Het water dat de membranen verlaat bevat grotendeels opgelost fosfaat en stikstof. Door magnesium toe te voegen ontstaat een kunstmest in korrelvorm, struviet genaamd. Kunstmest productie

5 TOEKOMSTIGE WETGEVING Indien gewenst kan er nog een geavanceerde oxidatiestap nageschakeld worden om aanwezige hormoonverstorende stoffen en medicijnresten te verwijderen. Door het zeer kleine volume waarin deze afvalstoffen zich bevinden is het relatief goedkoop om extra zuiveringstechnieken na te schakelen en op deze wijze extra afvalstoffen te verwijderen, indien toekomstige wetgeving dit vereist. Zo bevinden medicijnen en hormoonverstorende stoffen zich in een 20x kleiner volume dan bij conventionele inzameling van huishoudelijk afvalwater! VERSCHIL MET CONVENTIONELE WATERZUIVERING Het unieke aan dit project is de introductie van een totaal nieuw concept met betrekking tot afvalwaterzuivering en organische afvalverwerking. Het grote verschil met de huidige afvalwaterzuivering is de opwekking van energie in plaats van gebruik van energie. Bij de conventionele zuivering wordt organisch materiaal met behulp van zuurstof (kost veel energie om dit in het afvalwater te krijgen) omgezet naar slib en CO 2. Dit zijn beide componenten die verre van wenselijk zijn. Verder zijn er voor het huidige afvalwaterbehandelingsysteem zeer lange en grote ( mm) rioolbuizen noodzakelijk om het afvalwater over grote afstanden naar de centrale afvalwaterzuivering te transporteren. Dit is met het nieuwe concept niet aan de orde aangezien het afvalwater dichtbij de bron wordt gezuiverd. TOEKOMSTIGE INSTALLATIES HERGEBRUIK VAN WATER De mogelijkheid bestaat om het gezuiverde grijze water (in combinatie met regenwater) her te gebruiken binnen de woonwijk, als water voor het spoelen van het toilet, wasmachine, vaatwasmachine, auto wassen, etc. Dit betekent een maximale waterbesparing van 50%. Door de bouw van vele grote woonwijken dienen veel conventionele afvalwaterzuiveringsinstallaties te worden uitgebreid. Hier spelen twee grote problemen mee, te weten: ruimtegebrek en hoge grondprijs. De bouw van een decentrale afvalwaterzuiveringsinstallatie in de woonwijk is dan een ideale oplossing. Dit demonstratieproject laat zien wat de mogelijkheden zijn en biedt de mogelijkheid om het concept te optimaliseren. Niet alleen woonwijken kunnen van een dergelijk systeem voorzien worden maar bijv. ook ziekenhuizen, hotels, kantoorgebouwen en voetbalstadions.

6 D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING Partners binnen het demonstratieproject Dit project is mede gefinanceerd door STOWA en EET-subsidie van het Ministerie van Economische Zaken. Landustrie Sneek BV Postbus AD Sneek Nederland Watertechnologie Tel Fax website Bezoekadres Pieter Zeemanstraat 6, Sneek NED.

Toelichting en motivatie

Toelichting en motivatie Toelichting en motivatie van partijen in het demonstratieproject voor Decentrale sanitatie en Hergebruik (DesaH) te Sneek. De proefinstallatie voor de verwerking van het toiletwater van 32 woningen. Dit

Nadere informatie

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden Afvalwater als grondstof? Energie winnen uit afvalwater Om energie uit afvalwater te winnen wordt het water van het toilet, eventueel gemengd met groente en fruitafval, vergist. Daarvoor worden een vacuümsysteem,

Nadere informatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie Standpunt Nieuwe Sanitatie Vastgesteld door het college van dijkgraaf en hoogheemraden op 12 juni 2012. Inleiding Over de manier van inzameling- en zuivering van huishoudelijk afvalwater ontstaan nieuwe

Nadere informatie

Waarom doen we het ook alweer?

Waarom doen we het ook alweer? Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest

Nadere informatie

Pharmafilter. april 2012

Pharmafilter. april 2012 Pharmafilter Resultaten DEMONSTRATIEPROJECT IN HET Reinier de Graaf Gasthuis Delft april 2012 Pharmafilter een schoner ziekenhuis, een schoner milieu Afval door de riolering afvoeren, voor een schoner

Nadere informatie

Een vacuümtoilet bij het NIOO in Wageningen. Door onderdruk wordt de inhoud weggezogen, vervolgens wordt het toilet nagespoeld met 1 liter water.

Een vacuümtoilet bij het NIOO in Wageningen. Door onderdruk wordt de inhoud weggezogen, vervolgens wordt het toilet nagespoeld met 1 liter water. Een vacuümtoilet bij het NIOO in Wageningen. Door onderdruk wordt de inhoud weggezogen, vervolgens wordt het toilet nagespoeld met 1 liter water. Een vacuümtoilet bij het NIOO in Wageningen. Door onderdruk

Nadere informatie

Afwegingen bij Afvalwaterzuivering

Afwegingen bij Afvalwaterzuivering Afwegingen bij Afvalwaterzuivering Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu De uitgangspunten voor de bescherming van het milieu tegen verontreiniging door de lozing van afvalwater zijn

Nadere informatie

Nieuwe sanitatie in Nederland. Bert Palsma

Nieuwe sanitatie in Nederland. Bert Palsma Nieuwe sanitatie in Nederland Bert Palsma Conventioneel is fantastisch! Drinkwater; 125 l/p/dag 180 /jr Riolering 125/ jr RWZI 135/ jr 440,- / huishouden /jr 1 toilet spoeling (5 l) ~ 0,025 1 toilet spoeling

Nadere informatie

De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek

De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek De drie oprichters van IWE Binnen modern en duurzaam ondernemerschap past het niet om het milieu onnodig te belasten. Een besef dat nu wijdverbreid

Nadere informatie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie

Nadere informatie

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Nederland is een land van water. Met veel beken, sloten en rivieren. Het water dat door deze beken, sloten en rivieren stroomt noemen we

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie

Nadere informatie

deugd Duurzame Energie Uit Geconcentreerde stromen Deventer rapport

deugd Duurzame Energie Uit Geconcentreerde stromen Deventer rapport Fina Final l rereport deugd Duurzame Energie Uit Geconcentreerde stromen Deventer rapport 2011 27 DEUGD Duurzame Energie Uit Geconcentreerde stromen Deventer rapport 2011 27 ISBN 978.90.5773.538.7 stowa@stowa.nl

Nadere informatie

Water hergebruiken is nog maar het begin. Doctoraat van Anh Tran, 26 november 2014

Water hergebruiken is nog maar het begin. Doctoraat van Anh Tran, 26 november 2014 Water hergebruiken is nog maar het begin Doctoraat van Anh Tran, 26 november 2014 Waterschaarste en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen zijn belangrijke uitdagingen voor duurzame ontwikkeling. Volgens

Nadere informatie

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d.23-06-2017. We werden rond 14.00 uur verwelkomd door de heren Dick v.d.outenaar, die als spreker optrad, samen met Arjan Buitenhuis

Nadere informatie

Decentrale Sanitatie en Hergebruik (DeSaH/ DeSaR)

Decentrale Sanitatie en Hergebruik (DeSaH/ DeSaR) Decentrale Sanitatie en Hergebruik (DeSaH/ DeSaR) Jan Bargboer Wethouder CDA-CU Gemeente Sneek/ Gemeente Súdwest Fryslân Even voorstellen: Jan Bargboer Wethouder sinds april 2004 (CDA-CU) 1e periode als

Nadere informatie

Duurzame watersystemen

Duurzame watersystemen TITEL VAN PRESENTATIE SUBTITEL VAN PRESENTATIE Maar water kost toch niets? Waterverbruik en klimaatverandering Infrastructuur Drinkwater Afvalwater Hemelwater Waterverbruik en klimaatverandering Drinkwater

Nadere informatie

Duurzaam Water Armhoede/Ampsen. Voorstel pilots

Duurzaam Water Armhoede/Ampsen. Voorstel pilots Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Duurzaam Water Armhoede/Ampsen Voorstel pilots Datum: 21 november 2011 LeAF Projectnummer 11-742 Postbus 500 Auteur

Nadere informatie

Sneek Noorderhoek. Innovatief concept geëvalueerd. Gemeente Sudwest Fryslan De Wieren Desah bv SNN Provincie Friesland Wetterskip Fryslan

Sneek Noorderhoek. Innovatief concept geëvalueerd. Gemeente Sudwest Fryslan De Wieren Desah bv SNN Provincie Friesland Wetterskip Fryslan Sneek Noorderhoek Innovatief concept geëvalueerd Gemeente Sudwest Fryslan De Wieren Desah bv SNN Provincie Friesland Wetterskip Fryslan.. Inhoud Noorderhoek het concept Noorderhoek onderzoek en evaluatie

Nadere informatie

Nieuwe Sanitatie Apeldoorn 2

Nieuwe Sanitatie Apeldoorn 2 FFinal ina l re report p ort Stationsplein 89 POSTBUS 2180 3800 CD AMERSFOORT Nieuwe Sanitatie Apeldoorn 2 TEL 033 460 32 00 FAX 033 460 32 50 Nieuwe Sanitatie Apeldoorn 2 (NSA II) 2013 rapport 26 2013

Nadere informatie

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Afvalwater zuiveren 1970-2030 Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Even voorstellen: Mathijs Oosterhuis (T32, 1993) Specialisatie: milieutechnologie 1999-2003 TNO-MEP 2003-heden Waterschap

Nadere informatie

Reinier de Graaf Gasthuis

Reinier de Graaf Gasthuis Reinier de Graaf Gasthuis Het meest duurzame ziekenhuis van Nederland Bron: Sterrengids voor Gastvrijheid 2012 Cradle2Cradle Café en de Zorg 26 maart 2013 Since 1252 1 Facts & Figures Reinier de Graaf

Nadere informatie

Lettinga Associates Foundation

Lettinga Associates Foundation Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Beschrijving en kostendetaillering waterpilots ADEL- Herziene werkzaamheden LeAF Opdrachtgever: Gemeente Lochem Datum:

Nadere informatie

voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver

voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver Mobiele waterzuivering voor de deur Mobiele opvangmiddelen voor afvalwater Opslag van afvalwater Clean Water Mobiele waterzuiver ing Afvalwater zuiveren voor de deur Afvalwater zuiveren voor de deur? Niet

Nadere informatie

Hoe groen zijn uw evenementen?

Hoe groen zijn uw evenementen? Even voorstellen... GMB introduceert SaNiPhos : Europa s eerste urineverwerkingsfabriek voor het verwerken en winnen van nuttige meststoffen uit urine. Terugwinning van fosfaat en stikstof uit urine levert

Nadere informatie

Nieuwe Sanitatie Bert Palsma Bjartur Swart

Nieuwe Sanitatie Bert Palsma Bjartur Swart Nieuwe Sanitatie Bert Palsma Bjartur Swart 24 Nieuwe Sanitatie Perspectieven Inhoudsopgave Introductie 1 Wat is Nieuwe Sanitatie? 3 Van trend tot norm? Welke maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed

Nadere informatie

CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel

CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel Wouter Demuynck (Sustainable Urban Development bvba) CEO Inleiding Van lineaire benadering naar circulaire stadsdelen A nation

Nadere informatie

Inleiding. Afvalwater. Afvalwaterzuivering

Inleiding. Afvalwater. Afvalwaterzuivering Inleiding Je poetst je tanden en spoelt je mond. Hup, doorspoelen! Vieze handen? Flink wat zeep en de kraan open: hup, ook maar doorspoelen! Elke dag spoel jij vele liters schoon drinkwater door de wastafel,

Nadere informatie

Lettinga Associates Foundation

Lettinga Associates Foundation Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation waterpilots ADEL, eindrapportage Opdrachtgever: Gemeente Lochem Datum: 12 november 2012 Auteurs: Jan Weijma Tiemen

Nadere informatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf

Nadere informatie

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST GRONDSTOFFEN VOOR EEN BIOBASED ECONOMIE MIDDEN- N EDERLAND OVER WAGRO Van oorsprong een groen composteringsbedrijf met een terrein van maar liefst 11 hectare, gelegen te

Nadere informatie

Position Paper Autogenerative High Pressure Digestion

Position Paper Autogenerative High Pressure Digestion Position Paper Autogenerative High Pressure Digestion Miljarden Nm 3 groengas, terugwinning grondstoffen, medicijnresten en schoon water in één circulair proces Ir. Kirsten Zagt, Bareau In samenwerking

Nadere informatie

Hogeschool Plassen Een project van Hogeschool Windesheim

Hogeschool Plassen Een project van Hogeschool Windesheim Hogeschool Plassen Een project van Hogeschool Windesheim Bert Huizing De aanleiding Onlogisch, omslachtig, zeer milieu onvriendelijk Herkomst afvalwater Andere 8,2 (6%) In liters per persoon/dag en procenten

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater Warm afvalwater verliest een groot deel van zijn warmte in de afvoer en het riool. Als we deze warmte weten terug te winnen, biedt dat grote mogelijkheden

Nadere informatie

Superlocal gesloten waterkringloop

Superlocal gesloten waterkringloop Superlocal gesloten waterkringloop 21 november 2018 Regiobijeenkomst nieuwe sanitatie Zuid-Nederland en België Ad de Man : Waterschapsbedrijf Limburg 2012 2015 : Wijk van Morgen Stappen in de tijd 2015-2016

Nadere informatie

ErvaringEn met de toegepaste technologie op de demo-site lemmerweg-oost in sneek

ErvaringEn met de toegepaste technologie op de demo-site lemmerweg-oost in sneek NieuWe Final l report SaNitatie op WijkNiveau ErvaringEn met de toegepaste technologie op de demo-site lemmerweg-oost in sneek rapport 2014 W02 I Ervaringen met de toegepaste technologie op de demo-site

Nadere informatie

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero Nascheiding kunststoffen Het heldere alternatief van Attero Sinds 1 januari 2010 moet elke gemeente in Nederland een fors deel van het kunststof verpakkingsafval scheiden van de rest van het huishoudelijk

Nadere informatie

Natuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe-

Natuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe- Vallei & Eem Veluwe Oost Veluwe Noord WELL DRA Natuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe- februari 2015 concept De aanpak handelingsperspectieven Ontwikkelingen maatschappij

Nadere informatie

GRONDSTOFFEN. Van welke 2 types water maakt men drinkwater in België?

GRONDSTOFFEN. Van welke 2 types water maakt men drinkwater in België? Inhoudstabel GRONDSTOFFEN... 2 HET ZUIVERINGSPROCES STAP PER STAP... 3 HET ZUIVERINGSPROCES IN DETAIL... 4 SCHEIDINGSTECHNIEKEN... 5 HET ZUIVERINGSPROCES IN 4D... 6 HET ZUIVERINGSPROCES IN 5 STAPPEN...

Nadere informatie

De compacte installatie voor de zuivering van industrieel afvalwater.

De compacte installatie voor de zuivering van industrieel afvalwater. De compacte installatie voor de zuivering van industrieel afvalwater. Fijn filtratie Electrolyse CURAQ Ell Filter DE SPEERPUNTEN CURAQ - Innovatief en uniek de pluspunten Electrolyse CURAQ Ell filter Fijn

Nadere informatie

Gezondheid en sanitatie. Imke Leenen

Gezondheid en sanitatie. Imke Leenen Gezondheid en sanitatie Imke Leenen Waarom aandacht hiervoor? 2 Maatschappij is in beweging: veranderend klimaat andere sanitatieconcepten verstedelijking duurzaamheid (terugwinning energie en stoffen)

Nadere informatie

AFSCHAFFING MET GROTE GEVOLGEN

AFSCHAFFING MET GROTE GEVOLGEN n Septische put AFSCHAFFING MET GROTE GEVOLGEN Vroeger hadden de meeste huizen een septische put. Die was nodig om het huishoudelijk afvalwater enigszins te zuiveren voordat het in de grachten of beek

Nadere informatie

EvaluatiE NiEuwE SaNitatiE NoordErhoEk SNEEk 2014

EvaluatiE NiEuwE SaNitatiE NoordErhoEk SNEEk 2014 Final l rereport Evaluatie Nieuwe Sanitatie Noorderhoek Sneek rapport 214 38 Evaluatie Nieuwe Sanitatie Noorderhoek Sneek rapport 214 38 ISBN 978.9.5773.656.8 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL 33 46 32 FAX

Nadere informatie

Project Waterschoon. Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem. Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking

Project Waterschoon. Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem. Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking Project Waterschoon Onderzoeksfacet: Effectiviteit Verwerkingssysteem Nieuwsbrief Zwartwaterverwerking Liesbeth Wiersma November 2012 Inleiding De belangstelling voor nieuwe innovatieve sanitatieconcepten,

Nadere informatie

Nieuwe sanitatie en energie

Nieuwe sanitatie en energie Nieuwe sanitatie en energie Agenda Wat? Waarom? Hoe? Energie Wij zijn de eerste generatie die de gevolgen van klimaatverandering merkt, en de laatste generatie die er iets aan kan doen. Barack Obama UN

Nadere informatie

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de

Nadere informatie

De afvalwaterzuivering als energiefabriek

De afvalwaterzuivering als energiefabriek De afvalwaterzuivering als energiefabriek Joop Colsen Energiebesparing op RWZI s anno 2010 www.colsen.nl info@colsen.nl Introductie (1) Afvalwaterzuivering levert energie op: Door vergisting van biomassa

Nadere informatie

Energie-neutrale woningen met groengas Inbreng voor klimaatberaadtafels Gebouwde omgeving en Energie

Energie-neutrale woningen met groengas Inbreng voor klimaatberaadtafels Gebouwde omgeving en Energie Dialoog J: Huishoudens moeten van het gas af F: Nee, van het aardgas J: Maar om de verduurzamen moet toch alles elektrisch? F: Nee, verduurzamen kan ook met groen gas J: Maar waar halen ze dan groen gas

Nadere informatie

Nieuwe sanitatie. Conventionele sanitatie is geweldig. Of misschien?. Hoe kun je dat anders aanpakken? Waarom dan toch nieuwe sanitatie?

Nieuwe sanitatie. Conventionele sanitatie is geweldig. Of misschien?. Hoe kun je dat anders aanpakken? Waarom dan toch nieuwe sanitatie? Nieuwe sanitatie Bert Palsma STOWA 14-10-2015 Conventionele sanitatie is geweldig Drinkwater; 125 l/p/dag 200 /jr Riolering 195/ jr RWZI 175/ jr 575,- / huishouden /jr 1 toilet spoeling (5 l) ~ 0,025 1

Nadere informatie

Nieuwe stoffen in de waterketen. Jelle Roorda (MWH)

Nieuwe stoffen in de waterketen. Jelle Roorda (MWH) Nieuwe stoffen in de waterketen Jelle Roorda (MWH) Nieuwe stoffen, nieuwe routes! Jelle Roorda (MWH) Nieuwe stoffen Enge stoffen Vergeten stoffen (organische) microverontreinigingen Prioritaire stoffen

Nadere informatie

Innovatieve mestverwerking op de boerderij

Innovatieve mestverwerking op de boerderij Innovatieve mestverwerking op de boerderij Groen gas productie en nutriëntenterugwinning René Cornelissen (CCS) 7 juni 2017 Inhoudsopgave CCS Mest Kleinschalige mono-mestvergisting Bio-Up, Groen Gas op

Nadere informatie

Beleidsnotitie Uitwerking beleid Nieuwe Sanitatie

Beleidsnotitie Uitwerking beleid Nieuwe Sanitatie Beleidsnotitie Uitwerking beleid Nieuwe Sanitatie Waterschap Reest en Wieden Opstellers: ir. P. (Paul) Telkamp (Tauw) en Hans Geerse Datum augustus 2010 Van: Huidige situatie regenwater afkoppeling grijswater

Nadere informatie

1 Module 5: Cluster afvalstromen en de verwerking ervan 3. 2 Installatie 1: Tankcleaninginstallaties 4

1 Module 5: Cluster afvalstromen en de verwerking ervan 3. 2 Installatie 1: Tankcleaninginstallaties 4 Inhoud 1 Module 5: Cluster afvalstromen en de verwerking ervan 3 2 Installatie 1: Tankcleaninginstallaties 4 3 Installatie 2: Afvalwaterzuiveringinstallaties 6 3.1 Mogelijke LOC-scenario s bij afvalwaterzuiveringinstallaties

Nadere informatie

GRONDSTOFFEN. Van welke 2 types water maakt men drinkwater in België? ... ...

GRONDSTOFFEN. Van welke 2 types water maakt men drinkwater in België? ... ... GRONDSTOFFEN Van welke 2 types water maakt men drinkwater in België?...... De personages uit de 4D-film "Teruggespoeld" vertegenwoordigen elk een type water. Schrijf bij elk personage het juiste type van

Nadere informatie

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Versie: 0.0 Datum: 21-4-2015 Auteur: Vrijgave: M.J.A. Rijpert T. Crum 1 IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland) Copier is de initiatiefnemer

Nadere informatie

Systeemdocument AgriMoDEM mestraffinage

Systeemdocument AgriMoDEM mestraffinage vestiging Drachten behorende bij onderbouwing Knarweg 14, Lelystad. Op het gebied van schoon en zuinig produceren, heeft de agrarische sector nog een aantal belangrijke doelstellingen te behalen. Belangrijkste

Nadere informatie

Water, wij halen eruit wat erin zit

Water, wij halen eruit wat erin zit Water, wij halen eruit wat erin zit U ziet papier......wij zien water Samen met u... Als uw afvalwaterzuiveringsinstallatie aan vernieuwing toe is, staat u voor belangrijke keuzes. Strategische, operationele

Nadere informatie

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, ieder

Nadere informatie

Grondstof voor een beter milieu

Grondstof voor een beter milieu Afval is Grondstof voor een beter milieu ISO-14001 Haal meer uit afval Gescheiden inzameling De Gewestelijke Afvalstoffen Dienst (GAD) zorgt voor het inzamelen van het huishoudelijk afval in Gooi en Vechtstreek.

Nadere informatie

IBA en andere toepassingen

IBA en andere toepassingen Studiedag helofytenfilters Frans Debets IBA en andere toepassingen www.debetsbv.nl www.oogstbaarlandschap.nl www.benutregenwater.nl www.ibahelpdesk.nl 1- 20 jaar IBA systemen Individuele Behandeling van

Nadere informatie

Riolering 120 kilometer

Riolering 120 kilometer De gemeente Leiderdorp heeft 120 kilometer riolering onder de grond 1. 108 km vrijverval, waarvan ca. 80 km. gemengd riool en 28 km. (verbeterd-) gescheiden stelsel. 2. 12 km drukriolering. Vrijverval

Nadere informatie

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING Aquafin - leerpakket NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN 1. Hoeveel water gebruikt de Vlaming gemiddeld per dag? 1. 120 liter 2. 80 liter 3. 200 liter 8. Waar komt

Nadere informatie

EVA-Lanxmeer: Resultaten

EVA-Lanxmeer: Resultaten Voorbeeldprojecten EVA-Lanxmeer: Resultaten EVA-Lanxmeer: Resultaten EVA-Lanxmeer Madeleine d Ersu Data Locatie: EVA-Lanxmeer, Culemborg Contact: Stichting EVA Opdrachtgever: Gemeente Culemborg Stadsontwerp:

Nadere informatie

Compact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw

Compact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?

Nadere informatie

elektriciteit en warmte uit houtpellets www.okofen-e.com www.facebook.com/okofen.e

elektriciteit en warmte uit houtpellets www.okofen-e.com www.facebook.com/okofen.e elektriciteit en warmte uit houtpellets www.okofen-e.com www.facebook.com/okofen.e Onze visie De visionairen van de pelletverwarmingsindustrie: Herbert en Stefan Ortner ELEKTRICITEIT EN WARMTE UIT HOUTPELLETS

Nadere informatie

voor duurzame energie

voor duurzame energie voor duurzame energie Water zuiveren hoeft geen energie te kosten, maar kan zelfs energie opleveren. Dat bewijst de Energiefabriek van waterschap Vechtstromen in Hengelo. Als die in de loop van 2019 op

Nadere informatie

In deze notitie wordt een overzicht gegeven van de mogelijke concepten, waarbij de nadruk ligt op het zogenaamde no-mix concept.

In deze notitie wordt een overzicht gegeven van de mogelijke concepten, waarbij de nadruk ligt op het zogenaamde no-mix concept. Notitie 178603-002 Betreft Project 'Het nieuwe plassen' - Keuze toilet-systeem dr.ir. J.H. Roorda (Jelle) - Grontmij Nederland bv 1 Aanleiding In het project Het nieuwe plassen worden de mogelijkheden

Nadere informatie

Watertechniek en mestverwerking

Watertechniek en mestverwerking Watertechniek en mestverwerking Workshop Wetsus & Innovatienetwerk 27 juni 2012 Leon Korving combining scientific excellence with commercial relevance 1 Rioolwater vs mest Overeenkomsten: Herkomst (vnl.

Nadere informatie

Woningen in Nederland versneld energieneutraal. Een Quick-fit oplossing

Woningen in Nederland versneld energieneutraal. Een Quick-fit oplossing Frans Stokman Woningen in Nederland versneld energieneutraal Een Quick-fit oplossing Hoofddoelen bewoners Zo groot mogelijk wooncomfort Zo laag mogelijke woonlasten Zo duurzaam mogelijk Bij bewoners is

Nadere informatie

Energie en installaties

Energie en installaties Energie en installaties Energie speelt in het planconcept een belangrijke rol. Uitgangspunten voor de hele wijk zijn geweest: 1. een maximum gebruik van per woning van 40 GJ aan fossiele energie per woning

Nadere informatie

Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente

Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente Inspiratielijst voor het verduurzamen van festivals en evenementen in Twente Onderdeel 1. Gegevens en indicatoren van het evenement Gegevens Evenement Naam: Datum: Korte Omschrijving Bezoekers: Deelnemers:

Nadere informatie

Stand-van-zaken technologie energie uit water en waterzuivering met passende experimenten voor het voortgezet onderwijs.

Stand-van-zaken technologie energie uit water en waterzuivering met passende experimenten voor het voortgezet onderwijs. 1 Stand-van-zaken technologie energie uit water en waterzuivering met passende experimenten voor het voortgezet onderwijs. Brechje van Rij Cora Bouwland Maart 2012 2 Inhoud Inleiding 3 Scheiden bij de

Nadere informatie

Laboratorium proeven kleine rioolbuizen. Jan Vreeburg, KWR/WUR Down the drain,

Laboratorium proeven kleine rioolbuizen. Jan Vreeburg, KWR/WUR Down the drain, 1 Laboratorium proeven kleine rioolbuizen Jan Vreeburg, KWR/WUR Down the drain, 19-4-2016 2 Waarom kleine rioolbuizen Kleiner is goedkoper Kleiner werkt beter Kleiner is duurzamer Maar. Kleiner levert

Nadere informatie

25/03/2013. Overzicht

25/03/2013. Overzicht Micro-WKK: basisbegrippen en toepassingsmogelijkheden Tine Stevens, Vlaams Energieagentschap Regiovergadering Provincie West-Vlaanderen 12 en 14/03/2013 2 Warmte-krachtkoppeling (WKK) De gelijktijdige

Nadere informatie

Wat weet je van water?

Wat weet je van water? Vragenset Wat weet je van water? Genoeg schoon water voor iedereen www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Wat weet jij van (schoon) water? Het waterschap zorgt voor

Nadere informatie

Inzameling zwartwater Cityplot Buiksloterham. In opdracht van Waternet en De Alliantie

Inzameling zwartwater Cityplot Buiksloterham. In opdracht van Waternet en De Alliantie Inzameling zwartwater Cityplot Buiksloterham In opdracht van Waternet en De Alliantie Ref: LeAF15000 Wageningen 23 juli 2015 Titel: Inzameling zwart water Cityplot Buiksloterham Status: Concept Datum:

Nadere informatie

Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West?

Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West? Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West? Kees Bruning, Jaap Postma en Richard Jonker 1 Biologische

Nadere informatie

Waterschapsbelasting 2015

Waterschapsbelasting 2015 Waterschapsbelasting 2015 uw bijdrage aan droge voeten en schoon water Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor droge voeten en schoon water, en dat kost geld. Om alles te kunnen bekostigen, zijn

Nadere informatie

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal)

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) LTO42 Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk,

Nadere informatie

Euralcodes van het verwerkingsproces van luierafval middels een thermische drukhydrolyse installatie

Euralcodes van het verwerkingsproces van luierafval middels een thermische drukhydrolyse installatie Griffioenlaan 2 3526 LA UTRECHT Postbus 2232 3500 GE UTRECHT T 088 7971111 www.rijkswaterstaat.nl Contactpersoon Bas van Huet Adviseur Euralcodes van het verwerkingsproces van luierafval middels een thermische

Nadere informatie

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING Aquafin - leerpakket NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN 1. Hoeveel water gebruikt de Vlaming gemiddeld per dag? l 1. 120 liter l 2. 80 liter l 3. 200 liter 2.

Nadere informatie

Energie uit drinkwater en afvalwater

Energie uit drinkwater en afvalwater Energie uit drinkwater en afvalwater Inhoud 1. De cyclus van de stedelijke drinkwatervoorziening en afvalwater 2. Installeren van een turbine in het drinkwaternet 2.1. De druk in drinkwaternetten 2.2.

Nadere informatie

Lettinga Associates Foundation

Lettinga Associates Foundation Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Ontwerp waterpilots ADEL Opdrachtgever: Gemeente Lochem Datum: 19 juli 2012 Auteurs: Jan Weijma Tiemen Nanninga Lettinga

Nadere informatie

Van pot naar pan. Groen gas uit Tilburg

Van pot naar pan. Groen gas uit Tilburg Van pot naar pan Groen gas uit Tilburg Even ten noorden van de stad Tilburg ligt de gelijknamige locatie van Attero. De locatie bestaat uit een stortplaats, een overslagstation en een grondbank. Er zijn

Nadere informatie

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Inhoud Beleid Aandeel GF in GFT. Waar praten we over? Ontwikkelingen in de markt Heeft GF en T apart meerwaarde? Kwaliteit

Nadere informatie

De Friese Waterketen: samen besparen!

De Friese Waterketen: samen besparen! De Friese Waterketen: samen besparen! Weet u het antwoord? Drinkwater; waar halen we dit vandaan? Hoeveel water gebruikt u per dag? Auto naar de wasstraat of zelf wassen? Waterbelasting, rioolheffing,

Nadere informatie

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.)

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.) Samenvatting door een scholier 988 woorden 20 mei 2015 0 keer beoordeeld Vak Biologie Welke soorten verontreiniging van het milieu kennen we? Lucht verontreiniging Water verontreiniging Bodem verontreiniging

Nadere informatie

AFVALWATERKETEN ONTKETEND

AFVALWATERKETEN ONTKETEND SNELLE EMISSIESCHATTING VOOR GEMENGDE EN GESCHEIDEN RIOOLSTELSELS STICHTING TOEGEPAST ONDERZOEK WATERBEHEER TEL 030 232 11 99 FAX 030 232 17 66 Arthur van Schendelstraat 816 POSTBUS 8090 3503 RB UTRECHT

Nadere informatie

Onderzoek naar het potentieel van biochar als adsorbens voor de verwijdering van organische polluenten bij end-of-pipe waterzuivering

Onderzoek naar het potentieel van biochar als adsorbens voor de verwijdering van organische polluenten bij end-of-pipe waterzuivering Onderzoek naar het potentieel van biochar als adsorbens voor de verwijdering van organische polluenten bij end-of-pipe waterzuivering LAB 4 U (Bio)chemical process technology Ing. Rick Segers Promotor

Nadere informatie

F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers

F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4.1 Inleiding Deze bijlage geeft een toelichting bij de productie en verwerking van het Nederlands afval sinds 1985 plus een inschatting hiervan tijdens de komende planperiode.

Nadere informatie

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare

Nadere informatie

WARMTE-KRACHTKOPPELINGEN (WKK) - Stand van zaken. Koos Kerstholt Tobias Platenburg

WARMTE-KRACHTKOPPELINGEN (WKK) - Stand van zaken. Koos Kerstholt Tobias Platenburg WARMTE-KRACHTKOPPELINGEN (WKK) - Stand van zaken Koos Kerstholt Tobias Platenburg Introductie Koos Kerstholt Stichting KIEN thema coördinator 0-energie Onderzoek & presentatie: Tobias Platenburg Werktuigbouwkunde

Nadere informatie

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Kleinschalige mestvergisting met Microferm Staatssecretaris Joop Atsma en gedeputeerde Theo Rietkerk

Nadere informatie

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015 Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen Workshop 5 maart 2015 Inhoud Workshop Energierecht 1. Introductie 2. Inleiding elektriciteit 3. Inleiding gas 4. Inleiding warmte 5. Casus (2 x) 1.

Nadere informatie

Onderzoek naar vergaande zuiveringstechnieken

Onderzoek naar vergaande zuiveringstechnieken Hoogheemraadschap van Rijnland Archimedesweg 1 postbus 156 2300 AD Leiden telefoon (071) 30 63 063 fax (071) 51 23 916 post@rijnland.net Meer weten Kijk op: www.rijnland.net/wet-project of www.stowa.nl

Nadere informatie

Aquafin leerpakket Lager onderwijs. 1. Verbind wat bij elkaar past. 2. Zoek het antwoord in het stripverhaal. werken aan zuiver water

Aquafin leerpakket Lager onderwijs. 1. Verbind wat bij elkaar past. 2. Zoek het antwoord in het stripverhaal. werken aan zuiver water or o v d a l b Werk eerling de l werken aan zuiver water. erbind wat bij elkaar past RWZI Leidingwater uit de kraan Naam van de laamse waterzuiveringsmaatschappij fkorting van rioolwaterzuiveringsinstallatie

Nadere informatie

55e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 22e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling URINE APART INZAMELEN? Introductie Afvalwaterzuivering vindt zijn oorsprong in de behoefte om de stedelijke

Nadere informatie