VITALE GROENE STAD NR 01 2015 I N S P I R A T I E B R O N V O O R E E N L E E F B A R E, G R O E N E S A M E N L E V I N G 16 Gezondheid In Barneveld wandelen de inwoners met de huisarts. Voor een betere gezondheid en voor gezond advies. 26 Operatie Steenbreek Gooi de tegels uit uw tuin en vervang ze door gras, planten en bomen. De voordelen zijn ongekend. 30 Onderzoek Stadsvee wint aan populariteit, maar zijn de varkentjes en kippen wel zo onschuldig als ze lijken? 36 Participatiewet Groenbedrijven zijn bij uitstek ondernemingen die kunnen profiteren van de Participatiewet.
E C O N O M I E TEEB-stad na twee jaar: de praktijk MEER INZICHT IN DE WAARDE VAN GROEN T E K S T L I S E T T E VA N B E U S E K O M B E E L D B T L B O M E N D I E N S T B V Een extra boom in het nabijgelegen park kan de vastgoedwaarde van aangrenzende huizen met 7% verhogen. De TEEB-stad-tool maakt dit inzichtelijk. Het berekent de economische waarde van groenblauwe oplossingen voor de verschillende baathouders in een gebied. Waar staan we met dit rekeninstrument, twee jaar na de lancering? V I TA L E G R O E N E S TA D J A A R G A N G 0 3 N U M M E R 0 1 PAGINA 19 Ec
E C O N O M I E De waarde van groen in een stedelijke omgeving ligt gemiddeld 1,5 tot 2 keer hoger dan de maatschappelijke kosten. Dat was een van de conclusies van TEEB-stad, een studie waar in 2011 verschillende gemeenten aan deelnamen met gebiedseigen projecten als casestudies. Het doel: inzicht verkrijgen in de economische waarde van groen in de stad. Want deze waarde verspreidt zich over veel meer stakeholders dan aan de kostenkant vertegenwoordigd zijn. Met andere woorden: het is in veel gevallen de gemeente die financiert en het zijn de bewoners, corporaties en zorgverzekeraars die het geld terugverdienen. Dat moet anders kunnen. TEEB-stad combineert Als groensector zaten wij doorgaans aan de kostenkant, zegt David van Uden, operationeel directeur van BTL Advies en BTL Bomendienst. Toen we merkten dat hierop flink werd bezuinigd, zijn we op zoek gegaan naar alternatieven en manieren om deze kosten te beperken. Een logische vervolgstap is kijken wat groen eigenlijk oplevert en voor welke partijen. Daarover waren al verschillende bruikbare studies beschikbaar, maar dat zijn allemaal losse flarden. Op datzelfde moment was de TEEB-stad-tool in ontwikkeling. Een rekeninstrument dat het mogelijk maakt om die verschillende onderzoeken naar de waarde van groen te combineren. In enkele stappen rekent TEEB-stad uit wat tien extra bomen doen met de waarde van vastgoed in de nabije omgeving, BTL Advies ging er direct in de praktijk mee aan de slag. Laat iedereen meedenken over alternatieve financiering Door middel van nieuwe samenwerkings- en financieringsmodellen bezuinigen op de kosten van groen in de stad. Het is de uitdaging waar alle gemeenten in Nederland voor staan. Zo ook Lelystad. Ze ging niet aan de slag met TEEB-stad, maar schreef een ideeëncompetitie uit. Iedereen met een creatief idee over alternatieve manieren om onderhoud goedkoper te kunnen uitvoeren of extra inkomsten te generen met groen in de openbare ruimte kon zijn voorstel indienen. Deze City Challenge leverde 88 inzendingen op die op dit moment bij de jury liggen. Voor de beste ideeën liggen geldprijzen klaar van 200, 350 en 1.000 euro. Ec PAGINA 20 V I TA L E G R O E N E S TA D J A A R G A N G 0 3 N U M M E R 0 1
En nu écht aan de slag Begin dit jaar gaf wethouder Olaf Prinsen van gemeente Apeldoorn het ambassadeursstokje van TEEB-stad over aan Henk Mulder, wethouder Ruimte, Wonen en Wijken van gemeente Almere. Aan de voorzitter van het Bestuurlijk Netwerk Natuur van de VNG de taak om het instrument in zoveel mogelijk Nederlandse gemeenten in de praktijk te brengen. En waar kun je dan beter beginnen dan in Almere, de Growing Green City, zelf? Mulder: Aan de slag gaan met TEEB-stad past goed in onze strategie op weg naar de Floriade in 2022. Onze stad groeit, en dat willen we faciliteren op een groene, duurzame manier. TEEB-stad helpt ons om datgene wat we al doen te onderbouwen en in waarde om te zetten. Groen en rood op dezelfde voet Met het delen van eigen ervaringen hoopt Mulder ook andere gemeenten aan te sporen tot gebruik van de tool. Want ondanks de positieve reacties ligt daar nog een grote taak. Het gedachtegoed is dan wel geland, het idee moet echt nog van de grond komen als het gaat om het praktisch toepassen. Daarin ondersteunt Platform31 in de vorm van interactieve bijeenkomsten en werksessies. Daarnaast komt het toch nog vrij vaak voor dat groen niet op dezelfde waarde wordt geschat als rood als het gaat om stedebouw. Ter illustratie: onteigenen voor een woningbouwproject is heel gebruikelijk, maar zodra er groen moet worden ontwikkeld voor bijvoorbeeld de ecologische hoofdstructuur gaat die onteigening altijd op vrijwillige basis. Het is een langzame cultuurverandering die is ingezet, maar we zijn nog niet zover dat groen echt dezelfde waardering krijgt als infrastructuur en woningbouw. Werk aan de winkel Daarnaast zet Almere in op verbetering en verbreding. De positieve invloed van groen op vastgoedwaarde in de buurt is inmiddels bekend, en deze is ook redelijk eenvoudig om te zetten naar economische waarde. Ingewikkelder is dit voor aspecten als burgerparticipatie en gezondheid. In het omzetten van deze zachte kant volstaat TEEBstad nog niet, omdat hier meer onderzoek naar moet worden gedaan. Geen eenvoudige taak, maar als we de economische waarde van groen op gezondheid inzichtelijk kunnen maken, heb je echt goud in handen. Tot die tijd wordt er alles aan gedaan om TEEB-stad nog meer bij gemeenten onder de aandacht te brengen. Onder andere via het Bestuurlijk Netwerk Natuur, het eerste landelijke netwerk van groenwethouders waar inmiddels meer dan 300 gemeenten, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, IVN en Nationale Landschappen bij zijn aangehaakt. TEEB-stad is een van de projecten die onderdeel uitmaken van de uitvoeringsagenda. Via dit netwerk worden ze verder gebracht om de relatie tussen groen en stad te verbeteren.» V I TA L E G R O E N E S TA D J A A R G A N G 0 3 N U M M E R 0 1 PAGINA 21 Ec
E C O N O M I E Taal van euro s Van Uden werkte onder andere met TEEB-stad in Dordrecht. Een gemeente die, net als alle andere gemeenten, op zoek is naar haar nieuwe rol. En die daarom ook openstaat voor experimenten als het gebruik van TEEB-stad. Het rekenmodel werd toegepast op een bestaand park, dat mede door haar vervallen staat te weinig werd gebruikt door bewoners van de stad. Van Uden: De vraag was hoe je dit park meer kunt laten betekenen voor de stad. Met TEEB-stad zijn we de huidige en verschillende toekomstige scenario s gaan analyseren. Wat gebeurt er als je een pad verlegt? En wat zijn de effecten als je extra voorzieningen toevoegt, bomen erbij plant of juist weghaalt? Als groenliefhebber heeft Van Uden er geen problemen mee om uit te leggen waarom een groene stad belangrijk is. Maar om elkaar echt te begrijpen moet je dezelfde taal spreken. Als je het niet hard kunt maken en blijft praten in termen als duurzaamheid of gezondheid, dan blijft het bij een enthousiast verhaal van een enthousiaste groenman. Praat je over euro s, dan spreek je allemaal dezelfde taal. Dan wordt het ineens heel tastbaar. Als discussie-instrument heeft het daarom erg goed gewerkt. Praktijk die anders is Het leverde verhelderende inzichten op, nieuwe invalshoeken en alternatieve oplossingsrichtingen. Zo bleek de waarde van het vastgoed in de buurt nog meer gebaat bij een goed functionerend park dan vooraf werd gedacht. Het wordt tijd te gaan praten over nieuwe financieringsmodellen met woningeigenaren en corporaties. Maar het werken in de praktijk legde tevens de vinger op de zere plek. Want ondanks dat TEEB-stad je richting een oplossing helpt en het gesprekken tussen alle partijen bevordert, zijn er ook verbeterpunten. Gezondheid is een aspect dat echt nog verder moet worden gespecificeerd. Dat is in de huidige versie nog onvoldoende uitgelicht. Daarnaast zijn de cijfers vaak erg indicatief. De formules achter de tool zijn gebaseerd op generieke getallen, en in de praktijk kloppen die nooit. Een concrete situatie kan altijd anders uitpakken dat de situatie die in het onderzoek is meegenomen. Ec PAGINA 22 V I TA L E G R O E N E S TA D J A A R G A N G 0 3 N U M M E R 0 1
Rekentool? Nee, communicatietool En daarmee komen we bij de kern van TEEBstad. Want hoewel het vaak wordt gezien als een manier om tot andere manieren van financiering en nieuwe coalities te komen, is de tool daarin nog niet succesvol gebleken. Van Uden: Helaas heeft TEEB-stad bij ons nog niet direct geleid tot een ander exploitatiemodel. Maar daar is het volgens mij ook niet voor bedoeld. Het doel is niet om een gerichte berekening te maken. Bepaalde cijfers kun je namelijk niet specifiek maken, omdat er altijd nuanceringen zijn per project. Een gegeven waterprobleem kan in de praktijk een veel groter effect hebben dan vooraf werd gedacht. Vastgoedwaarde is in de ene situatie veel beter uit te nutten dan in de andere. En denk ook aan sociale aspecten die per situatie anders zijn. Kortom, TEEB-stad is een communicatietool voor een beter gesprek tussen de stakeholders; de coalitie smeden en de exploitatieberekening maken moet je echt zelf nog doen. Van Uden sluit echter niet uit dat dit in de toekomst tot nieuwe financieringsmodellen kan leiden. Sterker nog, hij heeft er het volste vertrouwen in. Ik kan de tool absoluut aanraden, wij werken er graag mee. We zijn ook continu op zoek naar casussen om het toe te passen, helaas nog als een van de weinige partijen. Het is nuttig voor onszelf om er onze eigen projecten mee door te rekenen of om alternatieve scenario s te bekijken, maar vooral als gespreksinstrument. Er zijn de afgelopen vijf jaar al heel belangrijke stappen gezet. De waarde van groen wordt door steeds meer mensen erkend en herkend. En daar begint het allemaal mee, het aantonen van die waarde. Van daaruit volgt stap twee: een goed gesprek en een nieuw financieringsmodel. Meer informatie over TEEB-stad vindt u op www.teebstad.nl» V I TA L E G R O E N E S TA D J A A R G A N G 0 3 N U M M E R 0 1 PAGINA 23 Ec