DE TECHNICIAN Fibospecial 30 juni 2016 We study the past, to understand the future door Edward Loef ASSETS KT LT K/V TA steun KOERS weerstand DMI RSI HK HV MSCI WORLD (in USD) m k K + 1566.70 1634.41 1700.75 47 0 69 ishares MSCI ACWI m k K + 52.92 55.48 58.20 47 0 3 AEX-Index m k - 409.23 430.08 453.30 48 3 3 BEL20 m k - 3127.94 3297.76 3548.49 44 7 3 CAC 40 INDEX m m - 3955.98 4195.32 4507.22 45 6 2 FTSE 100 INDEX k k K + 5788.74 6360.06 6380.58 58 0 2 XETRA DAX PF m k - 9214.10 9612.27 10340.84 45 3 3 STXE 50 PR m m + 2626.52 2783.71 2922.19 49 1 2 STXE 600 PR m m - 307.81 326.49 348.16 46 7 2 DJ INDU AVERAGE m k + 17063.08 17694.68 18016.00 50 1 2 S&P 500 INDEX m k + 1991.68 2070.77 2120.55 50 1 2 NASDAQ 100 m k - 4179.73 4364.74 4536.55 47 18 3 NIKKEI 225 INDEX m m - 14864.01 15575.92 16830.92 q 43 16 4 SSE COMPOSITE k m + 2807.60 2924.93 2945.94 56 3 13 HANG SENG INDEX k k + 19662.70 20728.05 21352.37 54 1 2 FOREX EURUSD= m k + 1.0909 1.1106 1.1432 43 2 14 FOREX EURJPY= m m V - 109.46 113.96 122.68 35 5 0 US DOLLAR INDEX k m V - 93.02 95.72 96.71 57 4 0 LIGHT CRUDE AUG6 k k + 45.83 49.52 51.67 55 1 62 BRENT CRUDE AUG6 k k + 46.69 50.17 52.86 53 1 31 BUND FUT 6% SEP6 k k + 163.52 166.84 168.86 p 67 4 35 ISH 10-20 TR BD k k + 140.73 146.32 147.08 p 65 2 115 ZILVER k k + 15.89 18.40 18.45 74 9 10 GOUD k k + 1206.60 1315.82 1358.20 62 4 10 ASSETS KT LT K/V TA steun KOERS weerstand DMI RSI HK HV ISH MSCI WORLD m k K + 30.00 31.21 32.19 50 0 2 ISH MSCI NRTH AM k k + 34.34 35.14 35.85 53 1 31 ISH MSCI JAPAN k k + 10.10 10.55 10.66 56 7 12 ISH MSCI EUROPE m m - 19.35 20.52 21.83 47 1 1 ISH MSCI EMG MKT k k + 21.00 22.72 p 22.55 61 1 29 ISH CHI LGCAP UC k k + 82.28 87.28 87.37 59 1 18 ISH APAC DIV k k + 22.42 23.31 23.93 53 1 13 Koersdata voorbeurs Dit is een zeer ongewone publicatie. Ik moest lang puzzelen en nadenken over wat er nu in de financiële markten gebeurt en op andere terreinen. Hoe optimistisch of pessimistisch moeten we eigenlijk zijn om gecalculeerde risico s te zien en ook te accepteren? Is niet alles gokwerk? Bestaat er een bruikbaar model wat ons mogelijk kan gidsen? Bestaat er soms toch een onzichtbare hand? Kent u Daniël Kahneman? U leest over zijn achtergrond en zijn boek thinking, fast and slow o.a. op mijn website, raadpleeg: http://edwardloef.com/2012/04/01/thinking-fast-and-slow/ (doe dat a.u.b.) 1
Waarom u Kahneman even moet raadplegen? De kortetermijn en lange-termijn trends think fast and slow lijken recent op een buitengewoon belangrijk moment samen te komen en ons te dwingen tot een volledig besef van mijn persoonlijke denkrichting (maar blijf rustig sceptisch, ik heb de wijsheid ook niet pacht). Ik ben erg sceptisch. Dat begrijpt u misschien als u weet dat ik een echte weegschaal ben (met zorgvuldige aandacht voor zowel de grote lijnen als de piepkleine details). Ik ben echt bang geworden. Bang voor mijn eigen technische analyses van eind 1999 met destijds het vermoeden van een verwachte intrede van de Kondratieff winter. Na de zegeningen van de herfst (= oogstperiode, zie illustratie onder uit 2012) volgt namelijk onvermijdelijk de fase van eliminatie van schulden, geld en capaciteit. Afnemend vertrouwen leidt vervolgens tot afbraak en een depressie. Soms ontaardt dit zelfs in een wereldbrand. Immers, de kiem voor de groei (lees: lente) ontstaat in de natuur meestal vanuit kaalslag of dit moet ook gezegd een verschroeide aarde. De hierboven afgebeelde koersgrafiek van de Dow Jones index (gemaakt in 2002 bij CenE Bankiers) is misschien niet zo representatief, omdat de Amerikaanse overheid uitblinkt en de Federal Reserve tot nu toe erin zijn geslaagd om met de nodige kunstgrepen het oneindige geloof in The American Dream overeind te houden. Vandaag lees ik (als chartist mag ik dat niet) in Het Financieele Dagblad: 2
Wat de grafiek van de Dow Jones Kondratieff Winter analyse in 2002 inmiddels wel duidelijk maakt is waarom u vorig jaar april kon lezen over de lente van 1946 en eind mei dit jaar over de zomer van 1947. Bron: Het Financieele Dagblad 20 april 2015 http://fd.nl/beurs/1100799/de-lente-van-1946 Bron: http://edwardloef.com/2016/05/30/de-zomer-van-1947/ U las in de update gisteren: Hoofd- en bijzaak, macro en micro, lange- en kortetermijn, vanuit welk perspectief beoordeelt u kansen en risico s? Het lijkt raadzaam om elke kortetermijn beoordeling af te wegen in een vol besef van tijd/prijs-relaties. Advies: hoe meer afstand van het schilderij, hoe beter zichtbaar de context. De laatste fase van de Kondratieff winter -episode bezorgt ijskoude rillingen en relaties. Zoveel wordt in de samenleving wel duidelijk. Je hoeft alleen maar dagelijks naar het programma nieuwsuur te kijken om de huidige tijdgeest te begrijpen gebaseerd op de cyclus in de massapsychologie. Raadpleeg uitzending gemist: http://www.npo.nl/nieuwsuur/29-06-2016/vpwon_1248512 Angst en onzekerheid na aanslag Ontzetting Turken in Nederland EU-top zonder Britten Dit is niet het begin, maar het einde van een tijdperk. In de komende 12 maanden mag u in de grote westerse steden toenemende rellen verwachten, grote branden en nationale/regionale conflicten. In de aanstaande verkiezingsuitslagen zowel in Europa als in de Verenigde Staten zal een duidelijke protest -stem van de bevolking doorklinken. Helaas wordt de onvrede gekanaliseerd door vaak nogal ongenuanceerde populistische uitspraken (zonder het aandragen van geciviliseerde oplossingen). Wees dus niet verrast als bij de Amerikaanse verkiezingen de keuze valt op Trump for President. 3
Nasdaq-100 index vanaf 1990 Nikkei-225 index vanaf 1990 Europese DJ Stoxx 600 vanaf 1990 Nasdaq-100 index ingezoomd Nikkei-225 index ingezoomd Europese DJ Stoxx 600 ingezoomd Nasdaq-100 index ingezoomd Nikkei-225 index ingezoomd Europese DJ Stoxx 600 ingezoomd 4
Nasdaq-100 index ingezoomd Nikkei-225 index ingezoomd Europese DJ Stoxx 600 ingezoomd In de uitgezoomde in ingezoomde koersgrafieken op maandbasis, weekbasis, dag- en uurbasis en daarin afgebeelde MACD, DMI en RSI blijkt de verkoopdruk toe te nemen. Dit zijn foto-opnames van een proces. Deze foto-opnames geven u de rust om onderliggende trend te registreren en de betekenis ervan te doorgronden. Look for What is, not What Should be (citaat Albert Einstein) Bron: Het Financieele Dagblad 27 oktober 2014 een discounting mechanisme zie update onder: 5
Bron: LOEF DE TECHNICIAN 8 april 2016 In het archief publicaties kunt u het rapport van 8 april 2016 downloaden en kennis nemen van de langetermijn analyses gebaseerd op basis van de Fibonacci-getallenreeks en de Fibonacci-tijd/prijs relaties voor wat betreft de MSCI USD World Index. De boodschap luidde: Be prepared!. enzovoorts 6
Bron: LOEF DE TECHNICIAN 20 april 2016 MSCI USD World Index bijgewerkt 20 april 2016 blijkt een top, die nadien nog een keer is getest. MSCI USD World Index bijgewerkt o.b.v. (subjectieve) Elliott Wave -patroonherkenning De subjectieve aanname tot op heden(!) veronderstelt onder de top van 20 april jl. topvorming. Het moge echter duidelijk zijn dat de stijgingsstructuur vanaf de bodem in februari is opgebouwd uit vijf golven (1,2,3,4,5), waarna een gebruikelijke correctiestructuur volgt in een A-B-C-zig zag. LET NU OP! Op basis van deze ingetekende golvenstructuur zal een stijging boven de golven (B) en B de negatieve analyses ontkrachten en een sterke wonders to behold -stijging in golf (3) kunnen inleiden! In die situatie zal de top uit 2015 waarschijnlijk worden gepasseerd in komende maanden. 7
Maar zolang de koerstop in de wereldaandelenindex van 20 april jl. niet opwaarts wordt gepasseerd, blijft de denkrichting neerwaarts gericht. Dit is geen voorspelling, maar het vaststellen van grenzen om in termen van waarschijnlijk de meest waarschijnlijke richting van de trend te respecteren. Neem in acht wat thans kan worden gezien en met vingers aangewezen in de indicatoren van de Amerikaanse Nasdaq-100 index, de Japanse Nikkei-225 en Europese DJ Stoxx 600 index. Uiteraard spelen ook de persoonlijke ervaringen een rol in het opstellen van deze publicatie (zie onder): Bron: LOEF DE TECHNICIAN 26 april 2016 MSCI USD World Index vanaf 1976 met de Guidelines of Wave Formation De beweging vanaf de top in 2000 naar de bodem van golf A in 2009 wordt in de Guidelines of Wave Formation in het Elliott Wave Principe aangeduid als Flat. De beweging vanaf de bodem van golf A in 2009 naar de top van golf B in 2015 wordt aangeduid als Zigzag. In deze benadering is een destructieve dalende golf C richting de bodem van 2009 in 2017/2018 mogelijk (nog niet ingetekend). Een alternatief bearish interpretatie is de rood aangeduide a-b-c-d-beweging, waarin golf e van een expanding bear market triangle onder de bodem van 2009 staat gepland. Zolang de MSCI USD World Index onder de top van 20 april jl. noteert, blijft de bearish langetermijn visie intact. 8
Vorige week woensdag 22 juni jl. voorafgaand aan de onvoorspelbaar geachte afloop van het Brexitreferendeum werd aandacht gevraagd voor een bijzondere waarneming Een update leest u via http://edwardloef.com/2016/06/30/update-aex-symmetrie-94-51/ De update vandaag omtrent het te verwachten koersverloop van de AEX-index heeft wel enige uren puzzelwerk opgeleverd om de meest waarschijnlijke prijs/tijd-relaties te ontcijferen (zie onder). De verborgen boodschap leest u op de volgende pagina... AEX-index onderlinge (symmetrische) relaties tussen (significante) koerstoppen en koersbodems Ondertussen herstelt de AEX zich (intraday) richting de gapzone tussen AEX 432,59 en 442,98. Raadpleeg ook: http://edwardloef.com/2016/06/28/gaps-should-be-filled-2/ 9
AEX-index onderlinge relaties tussen koersbodems en koerstoppen gerangschikt Europese DJ Stoxx 600 index tijdrelaties gerangschikt (aandacht voor 2 x 95 = 190 handelsdagen) Europese DJ Stoxx 600 index een gouden rechthoek (= 61,8% Fibonacci-ratio op 28/29 sept.2015) 10
Europese DJ Stoxx 600 index...let op 23,6% en 38,2% en 50% Fibonacci-ratio/retracement levels! MSCI USD World Index op uurbasis stijgende trend, zijwaartse trend, trendbreuk (verzwakkend) Conclusie De verwachte koerstop in april dit jaar idealiter op 20 april 2016 blijkt op basis van voortschrijdend inzicht mogelijk van significante betekenis in het waargenomen topvormingsproces. De Elliott Wave -golven theorie en Fibonacci-toepasssingen zijn onmiskenbaar esoterisch van aard, maar kunnen bij onderlinge tijd/prijsrelaties soms verrassend interessante invalshoeken bieden. Het proces van lagere toppen en lagere bodems continueert in de MSCI USD World index (zie pagina 7 en 8) en verzwakt na de recente daling (zie grafiek hierboven op uurbasis zojuist om 16:45 uur). Een topdown-benadering van de stemming in de wereldwijde aandelenmarkt in samenhang met een klassieke topdown ingezoomde technische analyse van de Amerikaanse Nasdaq-100 index, Japanse Nikkei-225 index en Europese DJ Stoxx 600 index wijst vanuit een trendvolgende benadering op het risico van doorzettende zwakte in de (zeer) nabije toekomst (totdat het tegendeel blijkt). 11
Informatie & contact Edward Loef, CFTe LOEF Technische Analyse website www.edwardloef.com contact: mail@edwardloef.com Voor nadere informatie en/of het maken van een vrijblijvende afspraak kunt u ook telefonisch contact opnemen via 06-51365476. DISCLAIMER LOEF TECHNISCHE ANALYSE (hierna: LTA) LTA levert onafhankelijke beleggingsresearch gebaseerd op methodieken die bekend staan als technische analyse. Op deze publicatie is de disclaimer van www.edwardloef.com van toepassing. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie op toekomstige resultaten. LTA of een aan haar gelieerde onderneming of persoon kan op elk willekeurig moment directe of indirecte belangen (longen shortposities) hebben in de publicaties vermelde markten en instrumenten. KOERSDATA & KOERSGRAFIEKEN Koersdata: beurskoersen afkomstig van Reuters QuoteCentre for Metastock en VWD Groep. Grafieken: gemaakt door Edward Loef CFTe KLEUREN IN DE GRAFIEK Donkergroen Lichtgroen Rood Oranje Blauw Lichtblauw Paars Geel Zwart Bruin Blauwe lijn Rode lijn Roze lijn Groen/zwarte lijn onderin grafiek TECHNISCHE ANALYSE INTERPRETATIE - stijgende trend (long of positief of bullish) - technische correctie binnen stijgende trend (correctiefase) - dalende trend (short of negatief of bearish) - technisch koersherstel binnen dalende trend (herstelfase) - sterk opwaarts momentum tijdens stijgende trend - correctie tijdens sterk opwaarts momentum in stijgende trend - sterk neerwaarts momentum tijdens dalende trend - overdrijvingsfase (= overspannen situatie, hoog risico trendomslag) - overgangsfase tussen stijgende en dalende trend en vice versa - stoploss(alert) hausseposities - 20 daags simpel gemiddelde (tenzij anders vermeld) - 120 daags simpel gemiddelde (tenzij anders vermeld) - relatieve sterkte ten opzichte van een nader toegelichte benchmark - MACD afgeleid van relatieve sterkte Toelichting op het trendoverzicht FASE = actueel stadium trendcyclus onderscheid vier fasen in cyclus, t.w. stijgend, topvorming, dalend, bodemvorming k m Richting van de trend gebaseerd op onderscheid kortetermijn (KT) en langetermijn (LT) KT = Kortetermijn Trend afhankelijk van beurskoers t.o.v. afgeleide 20-daags simpel gemiddelde (20 SMA) LT = Langetermijn Trend afhankelijk van 20-daags SMA t.o.v. 120-daags SMA K/V = Koop- of Verkoop signaal/alert op basis van kwantitatieve trendvolgende criteria TA = Technische Analyse Positieve of negatieve status gebaseerd o.b.v. meest recente koop/verkoopsignaal Koers = Beursnotering gebaseerd op laatst bekende koersinformatie Steun = indicatieve bodem gebaseerd op 20-daags laagste koersnotering afgelopen 20 perioden (dagen) Weerstand = indicatieve top gebaseerd op 20-daags hoogste koersnotering afgelopen 20 perioden (dagen) RS = Relatieve Sterkte indicator meet out- of underperformance RSI = Relatieve Sterkte Index indicator voor overbought (> 70) of oversold (< 30) q = alert koersdaling onder 20-daags dieptepunt p = alert koersstijging boven 20-daags hoogtepunt p = rally conditie sterk positief momentum tijdens stijgende trend (volgens standaard DMI-indicator) q = crashing conditie sterk negatief momentum tijdens dalende trend (volgens standaard DMI-indicator) HK = historie koop aantal verstreken perioden sinds het laatste koopsignaal HV = historie verkoop aantal verstreken perioden sinds het laatste verkoopsignaal RSK = historie relatieve koop aantal verstreken perioden sinds het laatste relatieve koopsignaal RSV = historie relatieve verkoop aantal verstreken perioden sinds het laatste relatieve verkoopsignaal M = momentum kracht van de beweging RS+ = outperformance relatieve sterkte t.o.v. benchmark Ksinds = verstreken periode sinds koopsignaal RSKsinds = verstreken periode sinds relatief koopsignaal NH13W = nieuw 13-weeks hoogtepunt RS NH = nieuw relatief hoogtepunt DMI = Directional Movement indicator Behaalde rendementen in het verleden zijn geen garantie voor toekomstige resultaten 12