Sociaal wonen, woonkosten en betaalbaarheid Wat vertelt het Grote Woononderzoek 2013 ons over betaalbaarheid in de sociale huur in Vlaanderen? Dr. Kristof Heylen HIVA - KU Leuven VIVAS Bewonerscongres 26 nov 2016 www.steunpuntwonen.be
Inhoud Opzet van de bevraging GWO 2013 Profiel van de sociale huurders Woonuitgaven Betaalbaarheid van wonen Tevredenheid met de sociale huurwoning 2
1. Grote Woononderzoek 2013 Periode: sept 2012 dec 2013 Deel vragenlijst Uitgebreide bevraging van de woonsituatie (circa 35 min.) 10.000 interviews (622 sociale huurders) 58% heeft meegewerkt (responsgraad) Deel woningscreening Uitgebreide in- en uitwendige screening van de woning circa 35 min 5.000 woningscreenings, met elektronisch formulier (405 SH) Afgestemd op het conformiteitsonderzoek van Vlaamse overheid 3
1. GWO 2013 Uitvoering veldwerk: IPSOS Wetenschappelijke begeleiding en opvolging veldwerk: KULeuven (HIVA en OSA), SumResearch Analyses: KULeuven (HIVA, OSA, Sint-Lucas), UHasselt 4
Profiel van de sociale huurders Wie is de sociale huurder in Vlaanderen? 5
1. Profiel van de deelmarkten Eigendomsstatuut, Vlaanderen, 2005-2013 Bron: Woonsurvey 2005, EU-SILC 2009, Grote Woononderzoek 2013 7% sociale huurwoningen in Vlaanderen In centrumsteden is 1 op 10 een sociale huurder 6
1. Profiel van de deelmarkten Type eigenaar van de huurwoning, Vlaanderen, 2013 Een private eigenaar (een persoon), zonder bemiddeling Een private eigenaar (een persoon), na bemiddeling van een immobiliënkantoor Een private eigenaar (een persoon), na bemiddeling van een sociaal verhuurkantoor 41,3 26,5 2,8 % Een bedrijf/vennootschap 3,3 Een sociale huisvestingsmaatschappij 18,6 Een gemeente 0,5 Een OCMW 2,9 Een intercommunale 0,3 Het Vlaams Woningfonds 0,8 Andere 3,0 Bron: Grote Woononderzoek 2013, N= 2183 7
1. Profiel van de deelmarkten Deelmarkten naar inkomensgroep (L) en leeftijd referentiepersoon (R), Vlaanderen, 2013 100% 90% 100% 90% 13 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Totaal Eigenaar Private huurder 44 38 10 6 Sociale huurder 1ste quintiel 2 3 4 5de quintiel 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Totaal Eigenaar Private huurder 15 43 29 Sociale huurder 18-34 jaar 35-44 45-64 65 en ouder Bron: Grote Woononderzoek 2013 44% van de sociale huurders behoort to de 20% armsten 3 op 10 sociale huurders is ouder dan 65 jaar 8
1. Profiel van de deelmarkten Deelmarkten naar gezinstype (L) en activiteitsstatus referentiepersoon (R), Vlaanderen, 2013 100% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Totaal Eigenaar Private huurder 44 14 19 16 Sociale huurder Alleenstaand Eenoudergezin Koppel zonder kind Koppel met kind Andere 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Totaal Eigenaar Private huurder 30 34 12 15 Sociale huurder Tewerkgesteld (Brug)pensioen Werkloos Ziek/arbeidsongeschikt Overige Bron: Grote Woononderzoek 2013 44% van de sociale huurders is alleenstaand 30% is tewerkgesteld, 12% is werkloos 9
Woonuitgaven Wat betalen sociale huurders voor wonen? 10
2. Woonuitgaven - huur Huurprijs naar type huurder, gemiddelde in euro, in prijzen van 2013, Vlaanderen 2005 2013 Procentueel verschil Sociale huur 310 364 +17,4 Sociale huur (SHM) 307 359 +16,9 Sociale huur (VMSW data) 246 283 +15,0 Private huur 520 562 +8,1 T-test voor verschil 2005-2013: p<0,01 voor elke categorie Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013 Private huurprijs: stijging van 1% op jaarbasis, maar ook kwaliteitsstijging Sociale huur: overschat op basis van surveygegevens (WS 2005, GWO 2013) deel van de huurlasten wordt vermoedelijk meegeteld 11
2. Woonuitgaven bijkomende woonuitgaven Bijkomende woonuitgaven, gemiddelde in euro per maand, in prijzen van 2013, naar deelmarkt, Vlaanderen, 2005-2013 2005 2013 Sociale huurders 151 138 n.s. Private huurders 143 150 Eigenaars 204 220* Totaal 189 200* T-test voor verschil 2005-2013: *p<0,01, n.s.: niet significant; N=4790 (2005), N=9 063 (2013) Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013 12
2. Woonuitgaven totale woonuitgaven Totale woonuitgaven, gemiddelde in euro per maand, in prijzen van 2013, naar deelmarkt, Vlaanderen, 2005-2013 2005 2013 875 932 663 711 % 531 555 459 497 202 222 Totaal Eigenaars met hypotheek Eigenaars zonder hypotheek Private huurders Sociale huurders T-test voor verschil 2005-2013: p<0,01 voor elke categorie, N=4494 (2005), N=8817 (2013) Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013 13
Betaalbaarheid van wonen Is wonen betaalbaar voor sociale huurders? 14
3. Betaalbaarheid inkomen sociale huur Besteedbaar inkomen, gemiddelden in euro/maand, sociale huurders, 2013 Besteedbaar inkomen Sociale huur Alle gezinnen Alleenstaande 1333 1764 Eenoudergezin 1398 1957 Koppel zonder kind 1900 2682 Koppel met kind 2001 3528 Bron: Grote Woononderzoek 2013 (N=587 voor sociale huur; N=9235 voor totaal) 15
3. Betaalbaarheid evolutie inkomen Equivalent inkomen, gemiddelden in euro/maand, evolutie in prijzen van 2013 2005 2013 ²-test Sociale huurder 1 086 1 187 * Private huurder 1 488 1 482 n.s. Eigenaar zonder hypotheek 1 518 1 717 ** Eigenaar met hypotheek 2 042 1 976 n.s. Bron: Woonsurvey 2005 (N=4 895), Grote Woononderzoek 2013 (N=9 235) Inkomen van sociale huurders gaat er gemiddeld licht op vooruit 16
3. Betaalbaarheid - woonquote Woonquote= woonuitgaven/besteedbaar inkomen Gemiddelde woonquote, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen, 1985-2013 Bron: Sociaal-Economisch Panel (SEP) 1985 en 1997 (Pannecoucke et al, 2001), Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013 Studiedag 17
3. Betaalbaarheid - woonquote Aandeel met woonquote boven 30%, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen 60 50 48,6 40 39,2 % 30 20 10 21,7 25,6 20,5 12,2 12,7 17,2 0 Eigenaar met hypotheek Private huurder Sociale huurder Totaal WS 2005 GWO 2013 Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013, Chi-square test: p <0,05 voor elke categorie 1 op 5 sociale huurders betaalt meer dan 30% van het inkomen aan de huur Studiedag 18
3. Betaalbaarheid resterend inkomen Resterend inkomen= besteedbaar inkomen woonuitgaven Normen voor resterend inkomen minimumbudgetten voor menswaardige participatie aan de samenleving 2013: 683 /maand voor alleenstaande; 1060 /maand voor koppel Niet willekeurig Verschilt per gezinstype Houdt rekening met consumptieniveau Studiedag 19
3. Betaalbaarheid resterend inkomen Aandeel onder de norm voor het resterend inkomen, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen, 2005-2013 Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013, Chi-square test: p > 0,05 voor elke categorie, N=5005 (2015), N=8584 (2013) 34 % van de sociale huurders houdt te weinig over na betaling van de huur 20
3. Betaalbaarheid resterend inkomen Aandeel onder de de norm voor het resterend inkomen(%), naar deelmarkt en inkomensgroep, Vlaanderen, 2013 100 90 80 89 76 70 % 60 50 40 30 42 Eigenaar zonder hypotheek Eigenaar met hypotheek Private huurder Sociale huurder 20 10 0 5 2 1 0 0 0 0 1 2 3 4 5 Inkomensgroep Bron: Grote Woononderzoek 2013 Probleem met betaalbaarheid in sociale huur: vooral bij de 20% armsten 21
3. Betaalbaarheid naar periode van verhuis Aandeel met woonquote > 30% en aandeel onder de norm voor het resterend inkomen (%), sociale huurders, naar periode van verhuis, Vlaanderen, 2013 80 70 60 % 50 40 30 20 10 21 18 47 36 29 28 0 2001-2005 2006-2008 2009-2013 Aandeel met woonquote > 30% Aandeel onder de RI-norm Bron: Grote Woononderzoek 2013 Probleem met betaalbaarheid is groter bij recente instromers in sociale huur 22
3. Betaalbaarheid subjectieve indicator Problemen bij de betaling van de vaste woonkosten of de verbruikskosten tijdens afgelopen jaar (%), Vlaanderen, 2013 1 keer Meerdere keren Elke maand opnieuw 6,5 7,9 % 1,9 3,1 0,7 0,7 Sociale huurders Alle gezinnen Bron: Grote Woononderzoek 2013 15% van de sociale huurders t.o.v. 6% van alle gezinnen 23
4. Tevredenheid met woning Woningtevredenheid naar eigendomsstatuut, in % Vlaanderen, 2013 Sociale huur Private huur Eigenaar 96 78 76 % 13 15 9 9 3 1 (Zeer) tevreden Noch tevreden/noch ontevreden (Zeer) ontevreden Bron: Grote Woononderzoek 2013; N=9916 (Pannecoucke & De Decker, 2015) 9 op 10 sociale huurders is (zeer) tevreden met zijn woning 24
Voornaamste bevindingen Socio-economisch profiel sociale huurders < private huurders Profiel eigenaars sterker dan van huurders Daling aandeel eigenaars Stijging van de huurprijs in de sociale en private huursector tussen 2005 en 2013, bovenop inflatie Status quo voor de bijkomende woonuitgaven in de sociale huursector 25
Voornaamste bevindingen Sociale huur: betaalbaarheidsproblemen nemen toe volgens woonquote Sociale huur: status quo betaalbaarheid volgens resterend inkomen Groep met betaalbaarheidsprobleem in sociale huur geconcentreerd bij 20% armsten groter bij recente verhuizers varieert naargelang methode kleiner volgens subjectieve indicator Grote tevredenheid over de woning onder sociale huurders 26