Erfelijkheid en evolutie Hoofdstuk 5
Leerdoelen 5.3 Geslachtelijke voortplanting Je kunt de kenmerken van geslachtelijke voortplanting noemen Je kunt eschrijven hoe een twee-eiige tweeling en hoe een eeneiige tweeling ontstaat
Chromsomenparen In een lichaamscel komen chromosomen in paren voor De twee chromosomen van een paar evatten informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.
Chromosomen in lichaamscellen ij een mens in een lichaamscel 23 paar chromosomen 22 paar gewone chromosomen (autosomen) 1 paar geslachtschromosomen
Chromosomen in geslachtscellen In een geslachtscel komen 23 chromosomen voor 22 gewone chromosomen (autosomen) 1 geslachtschromosoom
Geslachtschromosomen epalen of iemand een man of een vrouw is einvloeden de gehaltes aan mannelijke en vrouwelijke geslachtshormonen in het loed. Man: - Lichaamscel: XY - Geslachtscel: X of Y Vrouw - Lichaamscel: XX - Geslachtscel: X
Geslachtsepaling Geslacht wordt epaald op het moment van evruchting. Eicel met X + Zaadcel met X = Meisje (XX) Eicel met X + Zaadcel met Y = Jongen (XY)
Op het moment van samensmelting.. Genotype epaalt Geslachtelijke voortplanting Nieuw genotype
ruine ogen: lauwe ogen: LET OP: De realiteit is veel complexer!
ruine ogen: lauwe ogen: LET OP: De realiteit is veel complexer!
ruine ogen: lauwe ogen: LET OP: De realiteit is veel complexer!
ruine ogen: lauwe ogen: LET OP: De realiteit is veel complexer!
ruine ogen: lauwe ogen: LET OP: De realiteit is veel complexer!
Ontstaan tweeling Een tweeling kan op twee manieren ontstaan: - Uit twee evruchte eicellen - Uit een enkele evruchte eicel
Twee-eiige tweeling Tijdens de ovulatie komen niet één maar twee eicellen vrij. Elk van deze eicellen wordt evrucht door een spermacel. eide evruchte eicellen nestelen zich in. De tweeling kan van hetzelfde geslacht zijn, maar kan ook verschillen.
Eeneiige tweeling Ontstaat uit één evruchte eicel Tijdens de eerste delingen van de evruchte eicel kunnen er cellen losraken. Er ontstaan twee klompjes cellen die zich innestelen en verder groeien. De ay s zijn identiek aan elkaar en dus altijd van hetzelfde geslacht.
5.4 Mutaties Leerdoelen Je kunt omschrijven wat een mutatie is Je kunt eschrijven hoe kanker ontstaat
5.4 Mutaties Spontane verandering van genotype 1 of meerdere genen gemuteerd Meestal geen gevolg Lichaamscel: merk je niet Geslachtscel: ij versmelting in evruchte eicel is elke lichaamscel gemuteerd. Soms zichtaar aan fenotype Kleur verzwakking
5.4 Mutaties Mutatie zichtaar? Mutant Ontstaan (ijna) nooit onder natuurlijke omstandigheden Ontstaan door straling, chemische stoffen Mutageen
5.4 Mutaties Mutaties door straling Rontgen (Wilhem Rontgen) Alleen strikt noodzakelijk Niet op voortplantingsorganen Kerncentrales (radioactieve straling) 1986 Tsjernoyl Atoomommen (stralingsziekten, kanker) 1945 Japan Nog steeds mutanten georen Straling 0,7 Gy, oven 8 Gy is dodelijk
5.4 Mutaties Kanker Ongeremde deling Gezwel (tumor) Langzaam en geen verstoring Goedaardig Mutaties in gen Snel en geeft verstoring Kwaadaardig Uitzaaiingen (metastase) Cellen in lymfe Asest, sigaretten, zon
Woordenlijst maken 5.3 Geslachtelijke voortplanting Geslachtelijke voortplanting Twee-eiige tweeling Eeneiige tweeling 5.4 Mutaties Mutatie Gemuteerd Mutant Alino Mutageen Gezwel (tumor) Goedaardig Kanker Kwaadaardig Uitzaaiing (metastase)
Opdrachten maken Maken opdracht 8 en 9 lz. 10 en 11 W lz. 14 t/m 16 T Maken opdracht 10 t/m 12 lz. 11 t/m 13 W lz. 17 t/m 20 T He je de leerdoelen ehaald? Je kunt de kenmerken van geslachtelijke voortplanting noemen Je kunt eschrijven hoe een twee-eiige tweeling en hoe een eeneiige tweeling ontstaat Je kunt omschrijven wat een mutatie is Je kunt eschrijven hoe kanker ontstaat