Oefen Repetitie thema Erfelijkheid

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Oefen Repetitie thema Erfelijkheid"

Mathijs van der Linden
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Oefen Repetitie thema Erfelijkheid Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. Een zichtbare eigenschap maakt deel uit van het fenotype van een organisme. 2. Het fenotype van een organisme wordt bepaald op het moment van de bevruchting. 3. De lichaamslengte wordt alleen bepaald door het genotype. 4. In een levercel komen de genen in paren voor. 5. Een eicel van de mens bevat 23 genen. 6. Het geslacht van een mens wordt bepaald door de zaadcel die bij de bevruchting is betrokken. 7. In afbeelding 1 zie je een links een larve, in het midden een pop en rechts een volwassen exemplaar van een snuitkever. De larve en het volwassen dier hebben hetzelfde genotype. Afb. 1. Een deel van de levenscyclus van een snuitkever. 8. Heterozygoot betekent dat het genenpaar voor een eigenschap bestaat uit twee ongelijke genen. 9. Bepaalde stoffen in sigarettenrook verhogen de frequentie waarmee mutaties plaatsvinden. 10. Een drager is een persoon die een recessief, soms gemuteerd gen bezit. 1

2 Onderdeel B: meerkeuze 11. Hieronder zijn vier paren beschreven die graag een kind willen. Geen van deze paren heeft al een kind. 1. Lucas en Anouk. Lucas heeft een jaar geleden een auto-ongeluk gehad en zit in een rolstoel. 2. Thijs en Raya. De moeder en oma van Raya zijn aan borstkanker gestorven. 3. Tim en Evie. Tim heeft enkele jaren geleden een ooginfectie opgelopen, waardoor hij blind is geworden. 4. Lars en Sarah. Sarah heeft nu al twee miskramen gehad en is nu voor de derde keer zwanger. Welke van deze paren doen er verstandig aan genetisch advies in te winnen? A. De paren 1 en 3. B. De paren 1 en 4. C. De paren 2 en 3. D. De paren 2 en 4. Lees bron 1 en maak hierna de vragen 12 en 13. Snuppy Koreaanse wetenschappers zijn er in geslaagd een hond te klonen. Ze gebruiken daarvoor een cel uit het oor van een Afghaanse windhond. Deze cel werd samengevoegd met een andere hond. Het klompje cellen dat zich hieruit ontwikkelde werd in een draagmoeder geïmplanteerd. Uit de draagmoeder werd een gekloonde hond geboren die Snuppy werd genoemd. 12. Welke vorm van biotechnologie is gebruikt om Snuppy te klonen? A Recombinant DNA techniek. B Embryosplitsing. C Celkerntransplantatie. D Genetische modificatie. 13. Heeft de draagmoeder van Snuppy hetzelfde genotype? En hetzelfde fenotype? Genotype moeder Fenotype moeder A ja ja B ja nee C nee ja D nee nee 2

3 14. Eén van methoden van erfelijkheidsonderzoek bij ongeboren kinderen is de vlokkentest. Wat onderzoekt men bij een vlokkentest? A De chromosomen van het placentaweefsel, afkomstig van het embryo. B De chromosomen van het placentaweefsel, afkomstig van de moeder. C De samenstelling van de urine van een zwangere vrouw. D De samenstelling van het vruchtwater bij een zwangere vrouw. Afb. 2. Reductiedelingen. 15. In afbeelding 2 is het ontstaan van twee zaadcellen (spermacellen) en twee eicellen schematisch getekend. De zaadcellen zijn via reductiedeling ontstaan uit dezelfde moedercel. De eicellen zijn via reductiedeling ontstaan uit verschillende moedercellen. Bij welke van deze geslachtscellen zal naar waarschijnlijkheid het genotype gelijk zijn? A Bij geen van deze geslachtscellen. B Alleen bij de twee zaadcellen. C Zowel bij de twee zaadcellen als bij de twee eicellen. 3

16. Een buldog en een terriër werden gekruist. Uit de nakomelingen werden door de fokkers alleen hondjes uitgekozen met bepaalde eigenschappen. Met die hondjes werd verder gefokt.

3 Hoe wordt het genoemd als alleen dieren met bepaalde eigenschappen worden gebruikt om mee te fokken? A Kunstmatige selectie B Veredeling C Ongeslachtelijke voortplanting 17.

Het is niet bekend welk dier de vader is van deze jongen.

4 16. Een buldog en een terriër werden gekruist. Uit de nakomelingen werden door de fokkers alleen hondjes uitgekozen met bepaalde eigenschappen. Met die hondjes werd verder gefokt. Zo ontstond een nieuw ras: de Staffordshire bulterriër (afbeelding 3). buldog terriër Staffordshire bulterriër Afb. 3 Hoe wordt het genoemd als alleen dieren met bepaalde eigenschappen worden gebruikt om mee te fokken? A Kunstmatige selectie B Veredeling C Ongeslachtelijke voortplanting 17. Bij cavia s is het gen voor ruwharigheid dominant over dat voor gladharigheid. Een ruwharig caviavrouwtje, dat homozygoot is voor deze eigenschap, krijgt jongen. Deze jongen zijn allemaal ruwharig. Het is niet bekend welk dier de vader is van deze jongen. Er zijn die mannetjes die in aanmerking komen: - mannetje 1 is gladharig; - mannetje 2 is homozygoot ruwharig; - mannetje 3 is heterozygoot ruwharig. Kan mannetje 1 de vader zijn? En mannetje 2? En mannetje 3? Mannetje 1 Mannetje 2 Mannetje 3 A ja ja ja B ja nee ja C ja nee nee D nee ja ja 18. Sommige planten zijn niet in staat bladgroenkorrels te vormen. Deze albinoplanten ontkiemen wel uit het zaad, maar sterven na korte tijd. Onderzoek heeft aangetoond dat dit albinisme veroorzaakt wordt door een recessief gen. Een tabaksplant wordt bestoven met stuifmeel van een andere tabaksplant. Beide planten zijn heterozygoot voor albinisme. Hoe groot is de kans dat uit een zaad een albino kiemplant ontstaat? A 0%. B. 25%. C. 50%. D. 75%. 4

Afb. 4. Kippen met een verschillend uiterlijk. 19. Voor langere tijd worden vogels met elkaar gekruist, waardoor je allerlei kleurvariaties kunt krijgen.

Een gevlekte vogel wordt geboren uit een kruising tussen een witte en een zwarte vogel. Dit is een intermediaire vorm.

Stamboom 1 Stamboom 2 Stamboom 3 Afb. 5. Drie stambomen. 20. Of een koe roodbont is of zwart bont wordt bepaald door erfelijke factoren.

5 Afb. 4. Kippen met een verschillend uiterlijk. 19. Voor langere tijd worden vogels met elkaar gekruist, waardoor je allerlei kleurvariaties kunt krijgen. In afbeelding 4 worden kippen met een geheel verschillend uiterlijk naast elkaar getoond. Een gevlekte vogel wordt geboren uit een kruising tussen een witte en een zwarte vogel. Dit is een intermediaire vorm. Twee gevlekte vogels paren met elkaar. Hoe groot is de kans dat een nakomeling van dit paar gevlekt is? A 25%. B 50%. C 75%. D 100%. Stamboom 1 Stamboom 2 Stamboom 3 Afb. 5. Drie stambomen. 20. Of een koe roodbont is of zwart bont wordt bepaald door erfelijke factoren. Een koe en een stier, beide zwart bont heterozygoot, krijgen twee nakomelingen. Deze nakomelingen krijgen samen een nakomeling die roodbont is. In afbeelding 5 zijn drie stambomen getekend. Welke stamboom kan de genotypen juist weergeven? A Stamboom 1. B Stamboom 2. C Stamboom 3. 5

Rienk zegt dat het zwakkere gen volledig tot uiting komt in het fenotype bij een persoon die homozygoot is voor een oogkleur. Wie heeft er gelijk? A Kenneth heeft gelijk.

6 21. Twee leerlingen doen uitspraken over genenparen. Kenneth zegt dat twee ongelijke genen van een genenpaar even sterk tot uiting komen in het fenotype wat leidt tot een intermediair fenotype. Rienk zegt dat het zwakkere gen volledig tot uiting komt in het fenotype bij een persoon die homozygoot is voor een oogkleur. Wie heeft er gelijk? A Kenneth heeft gelijk. B Rienk heeft gelijk. C Beiden hebben gelijk. D Geen van beiden. Afb. 6. Tweelingen. In bovenstaande afbeelding 6 zijn vijf mogelijke manieren van de ontwikkeling van een tweeling weergegeven. Hierover gaan vragen 22 en Zijn de tweelingen D en E in afbeelding 6 eeneiig of twee-eiig? A Eeneiig. B Twee-eiig C Dit is niet te zeggen. 6

23. Kan tweeling A bestaan uit een jongen en een meisje? A Een jongen en een meisje is beide mogelijk.

D Niet allebeide, of een jongen, of een meisje. 24. Wat wordt bedoeld met geslachtscellen?

die zich verplaatsen door het lichaam, zoals bloedcellen Onderdeel C: open vragen 25. Lees bron 2.

7 23. Kan tweeling A bestaan uit een jongen en een meisje? A Een jongen en een meisje is beide mogelijk. B De kans op een jongen is het grootst. C De kans op een meisje is het grootst. D Niet allebeide, of een jongen, of een meisje. 24. Wat wordt bedoeld met geslachtscellen? A Zaad- en eicellen B Cellen die zich snel delen C Cellen uit het hele voortplantingsstelsel D Cellen die zich verplaatsen door het lichaam, zoals bloedcellen Onderdeel C: open vragen 25. Lees bron 2. Hoe noemen we een organisme, zoals de baby in bron 2, waarvan het genotype op een kunstmatige manier is aangepast? Bron 2. Genetische modificatie. 7

26. Veel mensen vermeerderen zelf kamerplanten door te stekken. Stekken is een vorm van klonen waarbij een gedeelte van een plant wordt gebruikt om meer planten te maken.

8 26. Veel mensen vermeerderen zelf kamerplanten door te stekken. Stekken is een vorm van klonen waarbij een gedeelte van een plant wordt gebruikt om meer planten te maken. Toch kunnen er nadelige gevolgen zijn voor deze manier van voortplanten. Noem één nadeel. 27. Botkanker is een kwaadaardige tumor (afbeelding 7), die ontstaat uit botcellen. Mensen hebben het vaak over botkanker. Maar ze bedoelen dan soms: een uitzaaiing van een ander soort kanker in de botten. Dit is geen botkanker en heet dus ook niet zo. Botkanker is vaak agressief en kan snel leiden tot een snelle achteruitgang van de patiënt. Leg uit wanneer er gesproken wordt van een kwaadaardige gezwel. Afb. 7. Botkanker 28. Onderzoekers onderzoeken een embryo van 2 weken oud. Uit enkele cellen komt naar voren dat deze een X chromosoom heeft. De moeder hoopt op een jongen. Welke uitspraak kan jij doen over het geslacht van het embryo? Leg je antwoord uit. 2 punten 29. Hoe noemen we de afwijking waarbij er niet twee, maar drie chromosomen voorkomen op het 21 e chromosomenpaar? 30. Mutaties ontstaan regelmatig door te lang en te veel in de zon liggen omdat het lichaam dan te veel ultraviolet licht moet verdragen. Noem nog een voorbeeld van een mutagene invloed. EINDE 8

9 Antwoorden Onderdeel A: Waar of niet waar? 1. Waar 2. Niet waar 3. Niet waar 4. Waar 5. Niet waar 6. Waar 7. Waar 8. Waar 9. Waar 10. Waar Onderdeel B: Meerkeuze 11. D 12. C 13. D 14. A 15. A 16. A 17. A 18. B 19. B 20. A 21. C 22. B 23. D 24. A Onderdeel C: Open vragen 25. Transgeen. 26. Een nadeel van ongeslachtelijke voortplanting kan zijn: kwetsbaar door ziektes of beperkte variatie. 27. De weefsels eromheen raken ook aangetast. 28. Dit is niet te zeggen (1 punt). Er is maar één X chromosoom. Het kan een jongen zijn (XY) of een meisje (XX). Je moet dus meer te weten komen over het tweede chromosoom. (1 punt) 29. Syndroom van Down. 30. Bijvoorbeeld: sigarettenrook, radioactieve stoffen, andere soorten straling (röntgen) of asbest. Je moet 18 vragen goed beantwoord hebben om een 5.5 te behalen. 9

Vergelijkbare documenten

Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.

Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke