colofon Ontwikkeling Nationaal Rail Innovatiecentrum teksten: Gert Wagelaar opmaak: ag NOVA concepts amersfoort september 2015 Wat is er mooier dan in het hart van Nederland op een plek met zoveel railhistorie het Nationaal Rail Innovatiecentrum te realiseren? Het Railprojectteam (Gert Wagelaar en Erik Eggers) presenteert hiervoor een plan. Het Nationaal Rail Innovatiecentrum moet de plek bij uitstek worden om je te informeren over onderzoek, onderwijs en state of the art - productie op railgebied. In Amersfoort zijn reeds tal van opleidingen, onderzoeksinstellingen en innovatieve bedrijven gevestigd, die een rijke voedingsbodem vormen. Met een helder, gezamenlijk doel voor ogen en door constructieve samenwerking willen wij Het Nationaal Rail Innovatiecentrum tot stand gaan brengen.
contact informatie Ontwikkeling Nationaal Rail Innovatiecentrum Hub voor Duurzaamheid Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort 0622 966 266 (Gert Wagelaar) HET SPOOR terug van nooitweggeweest Na driekwart eeuw verwaarlozing is de belangstelling voor railvervoer de laatste decennia sterk toegenomen. Om ecologische, planologische en economische redenen wordt op tal van plekken het railtransport verkozen boven weg- of luchttransport. Er zijn spectaculaire, maar ook bescheidener projecten uitgevoerd. De HSL-lijn en de Amsterdamse Noord-Zuidlijn zijn sprekende voorbeelden, maar ook de internationale sneltramverbinding van Hasselt (B) naar Maastricht. Hoewel de laatste halve eeuw spectaculaire technologische ontwikkelingen met zich mee heeft gebracht, worden nieuwe technische mogelijkheden op het spoor nog niet ten volle benut. Zo zijn schakel-en seintechnieken nog operationeel, die na de oorlog in het kader van de Marshallhulp aan Nederland zijn geschonken! De komende jaren zal deze techniek vervangen moeten worden. Dat vereist uiteraard veel investeringen. Het vereist ook technologie die wordt getoetst en bewaakt op kwaliteit en betrouwbaarheid. Er is personeel nodig met voldoende scholing om moderne technologie te kunnen installeren, toepassen en beheren. Op elk van die terreinen (kwaliteitsbewaking, installatie, bediening en onderhoud) liggen grote kansen voor een Nationaal Rail Innovatiecentrum. Amersfoort wordt nog aantrekkelijker als vestigingsplek voor bedrijven door een concentratie van opleidings-, onderhouds- beheeren productieactiviteiten. Vestigingsplannen die nu al bestaan kunnen onder de juiste omstandigheden naar Amersfoort worden toegeleid: de ruimte is er en de Wagenwerkplaats vormt een uitstekende en voor de hand liggende plaats! Amerfoort, september 2015
AMERSFOORT EN RAIL ROEMRIJK VERLEDEN In september 2014 was het 175 jaar geleden dat er in Nederland voor het eerst een trein reed. Een jaar eerder was het 150 jaar geleden dat Amersfoort zijn eerste station kreeg. De particuliere onderneming die ooit met de trein begonnen was (de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij) concentreerde in Amersfoort al vanaf 1904 een groot gedeelte van zijn technische diensten in deze stad, voornamelijk tussen het toenmalige stationsgebied en het Soesterkwartier. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond de gedwongen fusie plaats met het Staatsspoor tot de huidige NS. Het nieuwe bedrijf bleef alle onderhoud aan wagons concentreren in Amersfoort, op de plek die sindsdien bekend staat als de Wagenwerkplaats. Vele tientallen jaren heeft de Wagenwerkplaats gezorgd voor werkgelegenheid. Naast Utrecht, met het hoofdkantoor van de NS en de (sinds lang verdwenen) productie van locomotieven en treinstellen werd Amersfoort zo vanzelf een belangrijk railcentrum.
HIGHTECH HEDEN Met de verplaatsing van de vrachtafdeling naar Duitsland door NS, verviel de speciale positie van de Wagenwerkplaats. Na 96 jaar werd in 2000 de Wagenwerkplaats gesloten. Een aantal historisch belangrijke gebouwen bleef behouden, dankzij inspanningen van betrokken Amersfoorters. Wat ook behouden bleef was een deel van de railinfra op het terrein (rails, wissels, seinen). Naast vele nieuwe bedrijven (deels railgerelateerd) zijn op de huidige locatie o.a. het RailInfra Opleidingen Centrum (RIO) van Prorail gevestigd en NS-simulator opleidingen. Prorail Rail Infra Opleidingen is een locatie voor spoorinfra-opleidingen, maar ook een testlocatie voor nieuwe railtechnologie. Het is zelfs de enige locatie van Prorail in Nederland waar testen, aanpassingen en verbeteringen aan spoorinfra kunnen plaatsvinden, alvorens ze in de praktijk toepasbaar worden. NS-simulatoropleidngen voorziet in een geavanceerde omgeving, waar toekomstig NS- en Prorail-personeel hier zijn vak op voortgezetonderwijsniveau leert. Bedrijfsonderdelen van NS en Prorail zijn de afgelopen jaren gevestigd in Amersfoort. Het gaat daarbij niet om de geringste. NS Stations Retailbedrijf (voorheen Servex) exploiteert een reeks retailformules op stations en behaalt daarmee een omzet van een kleine 400 miljoen. Technologisch hoogwaardiger, en daarmee dichter in de buurt van de formule van een Nationaal Rail Innovatiecentrum, zitten TLS (Trans Link Systems), de makers van de OV-chipkaart, en NS-opleidingen Rijdend Personeel, waarbinnen de genoemde high-tech treinsimulators worden gebruikt voor opleidingen.
AMERSFOORT EN RAIL GLORIERIJKE TOEKOMST De ontwikkeling van railtechniek staat niet stil. Op verschillende terreinen die relevant zijn voor Amersfoort zijn nieuwe ontwikkelingen te verwachten: 1. Spoorverbindingen, onder meer naar Noord- en Zuid-Nederland, gaan naar kortere reistijden door verhoging van de treinsnelheid van 140 km/u naar 200 km/u. 2. De verouderde ATB (Automatische Trein Beveiliging) zal vervangen moeten worden en treinveiligheidssystemen moeten worden verbeterd, om bijvoorbeeld de kans op door rood rijden volledig uit te sluiten. 3. Het naoorlogse relais-schakelstelsel en seinenstelsel moet vervangen worden, zodat het spoor robuuster wordt en veel minder storingen kent. 4. Bestaande spoorverbindingen zullen intensiever moeten kunnen worden bereden, hetgeen hogere eisen stelt aan de ermee verbonden technologie. 5. Het railsysteem moet regelmatig en intensief gemonitord en gecontroleerd worden. De TU Delft is al neergestreken in Amersfoort met een meetrijtuig, waarmee spoordeskundigen en studenten s nachts op innovatieve wijze waken over spooronderhoud en veiligheid
Met de juiste aanpak zal Amersfoort middenin deze technologische vernieuwing kunnen staan. De Hogeschool Utrecht, ProRail en Bouwend Nederland zijn onlangs gestart met een opleiding Railtechniek op HBO-niveau. ProRail vreest dat Nederland zonder een dergelijke opleiding de kennis en kunde op het gebied van railbouw zal verliezen. De opleiding krijgt op de hogeschool een plek binnen de afdelingen Civiele Techniek, Elektrotechniek, Technische Bedrijfskunde en Werktuigbouwkunde. Wij zijn van mening dat er alles aan gedaan moet worden om die opleiding zich in Amersfoort te laten vestigen. Afgestudeerden kunnen direct aan de slag in de spoorsector. Ze kunnen ook gestimuleerd worden hun eigen innovaties te ontwikkelen en hun eigen nieuwe bedrijven op en rond de locatie van de Wagenwerkplaats te starten. Zoals al zeer succesvol gebeurt op de RDM Campus in Rotterdam met de maritieme technologie Spoorinfrabedrijven en spooraannemers die nu in opdracht van Prorail werken zullen er ook verstandig aan doen, zich in Amersfoort te vestigen en hier tot samenwerking te komen. Er is geen voor de hand liggend alternatief voor Amersfoort. De bestaande spooringenieursbureau s, zoals Arcadis en Royal Haskoning DHV, deels al in Amersfoort gevestigd, hebben hier alle ruimte voor groei.
NATIONAAL RAIL INNOVATIECENTRUM
WAGENWERKPLAATS AMERSFOORT Een Nationaal Rail Innovatiecentrum is straks niet een kantoor met mensen achter bureau s. Het is wel een ideaal en een bindmiddel voor zeer verschillende partijen. Het moet voor alle betrokkenen een vanzelfsprekend worden: Amersfoort is dè plek waar zaken gerelateerd aan railinfra en techniek op hoog niveau spelen! Denk je aan spoor, denk je aan Amersfoort. Daar hoort bij dat Amersfoortse bedrijven die op dit terrein actief zijn, zich eerst gaan richten op wat in Amersfoort al gevestigd is. Amersfoort kan als Nationaal Rail Innovatiecentrum op termijn gaan functioneren zoals bijvoorbeeld het gebied in en om Wageningen. Dit is hèt brandpunt van landbouwtechnologie In Nederland. Zonder de zoveelste campus in Nederland uit te roepen kan Amersfoort een centrale rol gaan spelen als kloppend hart van railinfra en railtechniek.
Prorail, Hogeschool Utrecht en Bouwend Nederland: Gemeente Amersfoort Provincie Utrecht Economic Board Utrecht: vestig de nieuwe opleiding Railtechniek in Amersfoort, als onderdeel van de Amersfoortse afdeling van de Hogeschool Utrecht. geef al uw beschikbare steun aan de innovaties op railtechniek in Amersfoort en aan het daar bij behorende onderwijs. Voorzover daarbij stimuleringssubsidies nodig zijn -dat is sowieso slechts beperkt het geval- is er ook een en ander beschikbaar op Europees niveau.
WAT WE CONCREET VRAGEN Gemeente Amersfoort: rol alvast de rode loper uit. Zorg voor een positief klimaat en geef dit initiatief letterlijk en figuurlijk ruimte binnen het nieuwe bestemmingsplan Wagenwerkplaats! Prorail en de NS: handhaaf bestaande faciliteiten op het gebied van training, scholing en onderzoek in Amersfoort en benut de unieke locatie die de Wagenwerkplaats is daarvoor. maak gebruik van de anderssoortige bedrijven die nu een deel van de historische gebouwen gebruiken tot wederzijds genoegen.
HOE NU VERDER? SEINEN OP GROEN! De basis van het Nationaal Rail Innovatiecentrum zou, nadat alle partijen voldoende tijd hebben gehad om elkaar te leren kennen en tot goede onderlinge afstemming te komen, gevormd kunnen worden door een Convenant. Hierin worden de afspraken vastgelegd tussen gemeente, de Hogeschool en de voornaamste bedrijven. Als alle partijen hun rol met enthousiasme willen spelen kunnen de effecten niet anders dan zeer positief zijn en uitstralen ver buiten de gemeentegrenzen. Bedrijven op dit gebied die zich in het Nationaal Rail Innovatiecentrum willen vestigen zullen dat niet noodzakelijkerwijs op de Wagenwerkplaats willen doen; de exploitatie van industrieterreinen in de hele regio zou hiervan kunnen profiteren. Voor werkenden op dit terrein wordt Amersfoort/ Eemland een aantrekkelijke woonplek, terwijl het voor jongeren de vanzelfsprekende woonplek wordt als je op dit terrein carrière wilt maken. In de afgelopen maanden heeft het Railprojectteam Amersfoort veel belangrijke voorbereidende gesprekken gevoerd en de markt voor alle partijen verkend. Op een geschikt moment in de nabije toekomst zou de gemeente, al dan niet samen met anderen, het initiatief kunnen nemen tot een conferentie met alle potentieel betrokkenen.
WAGENWERKPLAATS AMERSFOORT
Nationaal Rail Innovatiecentrum HUB voor Duurzaamheid Paulus Borstraat 43 3812 TA Amersfoort