7. Het imperialisme 7.1. De dominantie van het westen p. 167-179
Deel 1 Restauratie en transformatie, Europa in de 19de eeuw congres van Wenen ondermijning van het congres van Wenen: liberalisme, nationalisme, Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de Belgische revolutie economisch industriële transitie: industriële transitie en de sociale gevolgen van de industriële transitie de politieke en sociale ontvoogding: het marxisme, socialisme en christendemocratie / secularisering en verzuiling Deel 2 Toenemende internationale spanningen, de wereld rond de eeuwwisseling imperialisme en Congo-Vrijstaat WO I Russische revoluties
Instap/actualiteit p. 167 drie foto s: vorm van culturele kolonisatie p. 168 Duikboot breekt door poolijs Welke zijn de motieven van deze grootmachten?
Wat hield het westerse moderne imperialisme van de 19de eeuw in en hoe kun je die nieuwe kolonisatiegolf verklaren?
a. Verschil tussen kolonisatie uit voorgaande eeuwen en 19de eeuw? bron 1 Manuel I, 1499 economisch: handel in specerijen en edelstenen politiek: christelijke bondgenoot vinden in strijd tegen islam religieus: christendom verspreiden veroveren van vreemd/overzees gebied belangen van het moederland dienen 15de-17de eeuw bron 2 Chamberlain, 1895 economisch: handel geïndustrialiseerde landen willen zoveel mogelijk vrije gebieden inpalmen overzeese gebieden veroveren, besturen en uitbaten 1870-1914
a. Verschil tussen kolonisatie uit voorgaande eeuwen en 19de eeuw? overzeese handel werd gedreven in kustgebieden vanuit versterkte plaatsen (forten) binnenland werd meestal ongemoeid gelaten opkomende industrie schiep vraag naar grondstoffen en afzetmarkten de koloniale mogendheden veroveren gebieden die ze gingen besturen en exploiteren
b. Motieven voor het moderne imperialisme bron 4 prestige en handel bron 5 armoede ontvluchten bron 6 prestige en nationale trots bron 7 beschavingsopdracht a white man s burden (de last van de blanke)
A white man s burden Life Magazine, maart, 1899 kritiek op de last van de blanke de inlanders lijden onder de aanwezigheid van Uncle Sam, John Bull, keizer Willem en Frankrijk
economisch motief industriële transitie grondstoffen afzetmarkt goedkope werkkrachten politiek motief prestige en macht gekrenkte nationale trots publieke opinie afleiden van binnenlandse problemen Weltpolitik Duitsland cultureel motief technologische kloof: superioriteitsgevoel christelijke bekeringsijver door pseudowetenschappelijk theorieën ondersteund (sociaal darwinisme) sociaal motief bevolkingsoverschot en criminelen
c. Welke kolonisatoren namen het voortouw? bron 8 kaart koloniale bezettingen, 1914, p. 359 in Europa: industriële grootmachten Engeland en Frankrijk, maar ook Duitsland en België in Amerika: de VSA bron 13 de Monroedoctrine Amerika aan de Amerikanen en de Big Stick-policy in Azië: China, Japan, Rusland bron 14 partijtje vissen in de Stille Oceaan
d. Hoe werd er gekoloniseerd? zonder rekening te houden met plaatselijke verhoudingen en gebruiken principe van volkssoevereiniteit? kaarten p. 360
bronnen 15 en 16 Afrika werd verdeeld op de conferentie van Berlijn, 1884-1885
e. Gevolgen van Berlijn voor Afrika? bron 19 Etnische grenzen en staatsgrenzen van Afrika geen rekening gehouden met verschillende volkeren die er leefden kaarsrechte staatsgrenzen en het bij elkaar plaatsen van verschillende volkeren in één staat gewelddadige uitbuiting van de plaatselijke bevolking toenemende spanningen tussen de kolonisatoren
7. Het imperialisme 7.2. Congo-Vrijstaat
Leopold II en Congo Leopold II was koning van België van 1865 tot 1909 koning met grote koloniale ambities: internationaal prestige vergroten in zijn opdracht ontdekt sir Henry Morton Stanley Congo ca 20 miljoen inwoners na jarenlang lobbywerk verwerft Leopold II Congo op de conferentie van Berlijn Congo-Vrijstaat wordt persoonlijk bezit
Stanley vindt Livingstone aan de oever van het Tanganikameer in 1871
economische exploitatie ivoorhandel olifanten uitmoorden kunstgebit, pianotoets, sieraden, biljartballen rubber uitvinding van de rubber band door Dunlop in 1887 rubber boom vanaf 1890 Leopold II zit op een goudmijn autobanden, fietsbanden, isolatiemateriaal
opslagplaats in Antwerpen van Congolees ivoor, eind 19de eeuw
rubberoogst in het oerwoud
Weermacht soldaten bewaken geketende rubberarbeiders
Blanke koning, rood rubber, zwarte dood bbc-reportage uit 2004 brutale behandeling van de bevolking genocide op de Congolezen: schattingen lopen op tot 10 miljoen doden!