Cost-Benefit Analysis Vergelijking Nederlandse, Deense, Zweedse, Noorse MKBA-praktijk Perceptions on solutions for substantive problems Niek Mouter 02-10-2013 Onderzoeker TU Delft: Hoe organiseer je de fase voorafgaande aan de MKBA; Hoe gebruik je de MKBA in het besluitvormingsproces? Methodologische verbetering van de MKBA. Initiatiefnemer www.mkba-informatie.nl Delft University of Technology Challenge the future
In opdracht van Planbureau voor de Leefomgeving Doel: leren van verschillen 1. De deviante opinie overnemen indien deze juist blijkt te zijn; 2. De tegenovergestelde mening dwingt je om je eigen standpunt beter te funderen; 3. Synthese indien de communis opinio en de deviante opvatting beide de halve waarheid verkondigen. 2
Zes onderwerpen Fase voorafgaande aan de MKBA; Inschatten van projecteffecten en gebruik van kengetallen; Disconteren en omgaan met onzekerheid; Interpretatie van resultaten MKBA; Presentatie van resultaten in het MKBA-rapport; Organiseren van het proces rondom de MKBA. 3
Methodologie Eerste stap: onderzoeken hoe 6 onderwerpen in Nederlandse leidraden worden behandeld + wat zeggen onderzoeksrapporten hierover; Tweede stap: onderzoeken hoe buitenlandse leidraden en literatuur met deze onderwerpen omgaan; Derde stap: interviewen van een aantal onderzoekers. 4
Rol van MKBA in het besluitvormingsproces Noorwegen en Zweden: MKBA gebruikt om te rangschikken; Denemarken, UK and NL: individual approach : In hoeverre bijdragen aan specifiek project? Denemarken: projecten met een negatieve MKBA nauwelijks financiering; Nederland: 2000-2008: Rienstra (2008): grotere impact MKBA bij grote projecten; Bij financiering project met negatieve MKBA iets uit te leggen (De Jong en Geerlings, 2003). 2008-2013: belang van MKBA neemt toe in tijden van schaarste, crisis en bezuiniging. 5
1 Fase voorafgaande aan de MKBA Nederlandse leidraden vertonen inconsistentie: Startfase MIRT-Verkenning: een goede probleemanalyse is een gedeelde bestuurlijke probleemanalyse; Leidraad OEI en literatuur: een goede probleemanalyse is een kritische reflectie op deze gedeelde bestuurlijke probleemdefinitie. Praktijk volgt richtlijnen Leidraad OEI nauwelijks op; MKBA symposium 12 september: Opdrachtgevers vragen niet uit zichzelf om een probleemanalyse; Consultants nemen de kritische probleemanalyse niet op in de offerte. Je bent 30.000 euro duurder dan je concurrent en opdrachtgever zit er niet op te wachten. Denemarken + Zweden : geen probleemanalyse in het kader van MKBA: UK: vanaf 2011: Early Assessment and Sifting tool (evidence): Noorwegen: vanaf 2006: QA 1: vroeg kritische reflectie op probleemdefinitie. 6
Gebruik van kengetallen Nederland drie groepen: Alleen onder zeer strikte condities werken met kengetallen; Maak zoveel mogelijk gebruik van kengetallen; Schat welvaartseffecten zoveel mogelijk in met project-specifieke informatie, maar gebruik kengetallen bij te hoge kosten. Noorwegen + Denemarken: bijna geautomatiseerd; Zweden: alleen bij bijzondere projecten geen kengetallen (kilometerheffing): Mogelijkheid om naast kengetallen ook effecten in te schatten met project-specifieke informatie; Argument voor gebruik kengetallen is beperken strategisch gedrag en vergelijkbaarheid vergroten. UK: 99% van MKBA s ingeschat met kengetallen: 1 respondent: dit zou eigenlijk 95% moeten zijn. 7
Lastig in te schatten effecten Lastig te monetariseren effecten (biodiversiteit) in geld uitdrukken? Opnieuw, controverse in Netherland: Groep 1: in geld uitdrukken is enige manier om serieuze positie te waarborgen: Groep 2: het gebruik van natuurpunten is informatiever. Zweden: effecten op biodiversiteit en landschap beschreven in samenvatting: Noorwegen, UK en Denemarken: deze effecten worden behandeld in de MER. 8
Discontovoet -800 200 100 300 300 Jaar 0 1 2 3 4 Discontovoet is 5.5% :1,055 :1,055 2 :1,055 3 :1,055 4 + -800 + 189 89 255 242 + + = Netto contante waarde: -25 miljoen Jaar 0 1 2 3 4 9
Discontovoet NL: 5.5% (2.5% risicovrij, 3% risico-opslag). 4% voor negateve onomkeerbare externe effecten; Denemarken: recent van 6% naar 4% (3% risicovrij en 1% risico-opslag); Sweden: recent van 4% naar 3.5%; Noorwegen: 4% (2.5% risicovrij en 1.5% risico-opslag) Noorwegen werkt met aflopende discontovoet; 40 75 jaar: 3% (2% risicovrij en 1% risico-opslag); 75 jaar en verder 2% risicovrij. UK en Frankrijk: aflopende discontovoet: Eerste 30 jaar: 3.5% (risicovrij); Aflopende discontovoet naar 2.5% (risicovrij). 10
Aflopende discontovoet? Mijn observatie: er zijn sterke theoretische argumenten voor een aflopende discontovoet: Kosten en baten projectalternatief rekent men terug met een discontovoet + risicoopslag (3%); Maar ook de kosten en baten in het nulalternatief (niet investeren) zijn onzeker; Rentestanden over 30 jaar zijn onzeker (Weitzmann, 1998, 1999); Economische groei over 30 jaar is onzeker (Gollier, 2002); Waarom in het projectalternatief wel een risico-opslag en in het nulalternatief niet? UK + FRA + NOR: omdat kosten en baten van niet investeren onzekerder worden in de tijd, neemt de discontovoet af in de tijd; Zweden: pragmatisch; we strepen risico in het projectalternatief en risico in het nulalternatief tegen elkaar weg. 11
Dual discounting approach of niet? NL: negatieve onomkeerbare externe effecten 4% in plaats van 5.5%; UK + Noorwegen: waardering van milieugoederen loopt op als gevolg van schaarste (Hagen et al. 2012, Groom et al. 2005); Effect van beide methoden is hetzelfde; Milieugoederen tellen relatief zwaarder mee dan niet-milieugoederen Maar: UK / Noorse methode lijkt flexibeler te zijn voor de mogelijkheid dat de waardering van het ene milieugoed harder stijgt dan het andere: 12
Hoe om te gaan met risico en onzekerheid? Macro-economische onzekerheid Beleidsonzekerheid Kennisonzekerheid (modelonzekerheid) NL Risico-opslag en scenarios Gevoeligheidsanalyse Gevoeligheidsanalyse (zelden) HEATCO (2006) Verschillende methoden Verschillende methoden Verschillende methoden Noorwegen Risico-opslag In de tekst Gevoeligheidsanalyse UK Verschillende Verschillende methoden Verschillende methoden methoden Zweden Gevoeligheidsanalyse Gevoeligheidsanalyse Gevoeligheidsanalyse Denemarken Risico-opslag Gevoeligheidsanalyse Gevoeligheidsanalyse 13
Analyse van verschillen Wel of geen risico-opslag? UK: beleidsmakers en politici willen een afweging kunnen maken tussen rendement en risico, dus verstop risico niet in de discontovoet! UK: maatwerk. Onderzoek eerst welk risico van belang is; Bepaal dan met welke methode je het risico het best kan beschrijven / waarderen. In hoeverre is het beschrijven van onzekerheid belangrijk? In Noorwegen en Zweden minder belangrijk, gaat om rangschikking; In Scandinavië nauwelijks congestie, minder onzekerheid in modelleren. In hoeverre laat je onzekerheden wel of niet zien aan de politicus? In alle landen grote onenigheid. 14
Overige lessen Kijk naar de VS en UK voor lessen over presentatie van MKBA-rapport; Interpretatie van MKBA-rapporten; Kun je bij positieve MKBA concluderen dat welvaartseffect positief is? Zweden: Baten-Kosten verhouding tussen de 0.7 1.3: welvaartseffect is onzeker. Blijf leren van andere landen: Investeer in internationale contacten; Betrek buitenlandse onderzoekers in workshops; Vertaal richtlijnen in het engels. Vragen: n.mouter@tudelft.nl 15