2014 TBC-JAARCIJFERS GGD ROTTERDAM-RIJNMOND
- Medewerkers team tuberculosebestrijding per 1 januari 2014 Teammanager: Veerle Wieërs Senior managementassistente: Monica Straal Tuberculose-artsen: Janine van den Brink (in opleiding) Alexandra Gavric (in opleiding) Rob van Hest Margreet Kamphorst-Roemer Nathalie Stadhouders Sociaal-verpleegkundigen tuberculosebestrijding: Fabian Burke Mirjam Feijnenbuik Sanne Koster Giovanni Morbano Astrid de Vries Teamleider doktersassistentes: Selma Nieukoop Doktersassistentes: Shamim Bhatti Corien van der Plicht-van Buuren Judith Frieser Stephanie Gerrets Nicole Göddertz Liesbeth Huizer-van der Riet Elsa Monteiro Sharmila Gierdhariesingh-Ramkisoen Panday Sandra Soekandar Samira Timgrad Medisch-administratieve medewerkers: Debby Gerrets Medewerker mobiele röntgen unit: Rinus van Pelt 2
1. Tuberculosepatiënten 1.1. Absolute aantallen en incidentie Onder de inwoners uit het werkgebied van de GGD Rotterdam-Rijnmond is bij 89 patiënten tuberculose (tbc) vastgesteld. Daarnaast heeft de GGD tbc gevonden bij 10 passanten (1 persoon die illegaal in Nederland verbleef, 2 personen die in een detentie (DC) of uitzetcentrum (UZC) voor illegale personen verbleven, 3 personen zonder vaste woon- of verblijfplaats, 2 buitenlandse zeemannen en 2 personen op vakantie in Nederland). Tabel 1.1 Absolute aantallen tuberculosepatiënten GGD Rotterdam-Rijnmond per gemeente van 2010 tot 2014 Gemeenten Inwoneraantal per 1 januari 2014 2010 2011 2012 2013 2014 Albrandswaard 25.069 1 3-1 - Barendrecht 47.377 2 - - - 1 Bernisse 12.368 - - 2 - - Brielle 16.312-1 - - - Capelle aan den IJssel 66.178 3 7 2 12 3 Goeree-Overflakkee 48.245 3 1 1 2 2 Hellevoetsluis 38.953 1 2-2 2 Krimpen aan den IJssel 28.825 1 1-1 1 Lansingerland 57.122 2 3-2 1 Maassluis 32.080 2 1 2 - - Ridderkerk 45.253 1 4 1 2 1 Schiedam 76.450 9 6 9 11 2 Spijkenisse 72.561 5 4 1 5 3 Vlaardingen 70.981 7 7 3 4 4 Westvoorne 13.964 - - - 1 1 Subtotaal 651.738 37 40 21 43 21 regiogemeenten GGD Rotterdam-Rijnmond Rotterdam 618.357 110 89 98 81 68 Totaal GGD Rotterdam- Rijnmond 1.270.095 147 129 119 124 89 Buitenlandse 6 6 5 5 10 zeelieden, passanten en personen in asiel of uitzetcentrum, niet afkomstig uit de regio Totaal 153 135 124 129 99 3
De tuberculose-incidentie wordt gewoonlijk uitgedrukt in het aantal patiënten per 100.000 inwoners. Deze bedroeg in 2014 voor het gehele gebied 7,8 per 100.000. In onderstaande grafiek wordt de incidentie voor de gemeente Rotterdam (11.0 in 2014) en voor de regio Rijnmond (3,2 in 2014) weergegeven voor de jaren 1993 tot en met 2014. Tuberculose-incidentie GGD Rotterdam-Rijnmond 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011201220132014 Gemeente Rotterdam Regiogemeenten GGD RR 4
Kenmerken tuberculosepatiënten Tabel 1.2.1 Demografische, ziekte en sociale kenmerken van tuberculosepatiënten 2012 % 2013 % 2014 % Totaal aantal patiënten* 124 129 99 Man 68 55 88 68 62 63 0-14 jaar 2 2 1 0,8 4 4 15-64 jaar 105 85 108 84 77 78 65 jaar 17 14 20 16 18 18 Geboren in het buitenland 90 73 89 69 76 77 Eerder tuberculose 6 4,8 6 4,7 7 7,1 HIV-coïnfectie 3 2,4 1 0,8 4 4,0 Drugsverslaafden en/of dakloos 4 3,2 4 3,1 2 2,0 Alcoholverslaafden 3 2,4 2 1,6 5 5,1 Werkers met risicogroepen (o.a. gezondheidswerkers) 0 0 0 0 1 1,0 Illegaal 3 2,4 3 2,3 7 7,1 * Inclusief de tbc-patiënten die in Rotterdam zijn vastgesteld, inclusief buitenlandse zeelieden, passanten en personen die in Rotterdamse uitzetcentra of in detentie verbleven. Gedwongen opname Geen 25 Tuberculosepatienten naar leeftijd en geboorteland 20 15 Aantal 10 5 0 0-4 jr 5-14 jr 15-24 jr 25-34 jr 35-44 jr 45-54 jr 55-64 jr 65-74 jr 75+ jr Buitenland Nederland 5
Tabel 1.2.2 Lokalisatie en besmettelijkheid Longtuberculose (PTB of PTB+ETB) 2010 2011 2012 2013 2014 91 77 66 70 60 - waarvan ZN-positief (open tbc) 41 44 33 30 22 Extrapulmonale tuberculose (ETB) 62 58 48 59 39 Totaal 153 135 124 129 99 250 Aantallen tuberculosepatienten regio Rotterdam-Rijnmond 200 150 100 50 0 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 RR RR (gecorrigeerd voor buitenlandse zeemannen en UZC) ZN-positieve PTB 6
1.2. Bacteriën Tabel 1.3 Kweek- en DNA-fingerprint resultaten 2010 2011 2012 2013 2014 Totaal aantal patiënten 153 135 124 129 99 Kweekpositief 114 95 78 94 66 (%) (75) (70) (63) (73) (67) M. tuberculosis of M. africanum* 111 94 75 92 66 M. bovis (of M. bovis BCG) 3 1 2 2 - Onbekend - - 1 - - Resistentie M. tuberculosis 111 94 75 92 66 Isoniazide (H) 8 5 5 1 2 Rifampicine (R) - 1 1 - - Multidrug (HR) resistentie 1 2-1 2 Totaal H en R resistentie 9 8 6 2 4 (%) (8,1) (8,5) (8,0) (2,2) (6,1) RFLP of VNTR typering van M. tuberculosis 108** 92*** 74*** 90**** 66 Clusterende fingerprint 52 44 43 53 37 (%) (48) (48) (58) (59) (56) Unieke fingerprint 56 48 31 37 29 (%) (52) (52) (42) (41) (44) * Voor de praktijk is het onderscheid tussen M. tuberculosis en M. africanum niet relevant. In 2013 hadden drie tbc-patiënten een M. africanum tuberculose. ** Een positieve kweek is ingestuurd naar RIVM, maar kon daar niet worden overgekweekt. In 2010 hadden twee patiënten een M. africanum tuberculose. In 2011 had één patiënt een M. africanum tuberculose. *** Van één elders of in het buitenland verrichte kweek is de fingerprint onbekend **** Van één elders of in het buitenland verrichte kweek is de fingerprint onbekend. Bij één patiënt bestaat discrepantie tussen tuberculose of non-tuberculeuze mycobacteriose. 7
1.3. Behandelresultaten tbc-patiënten Tabel 1.4. Analyse behandelingresultaten cohort 2011-2013 Behandeling gestart in 2011* % 2012 % 2013 % Aantal patiënten* 129 119 124 Voltooid 115 89,1 104 87,4 110 88,7 Beëindigd i.v.m. bijwerkingen 1 0,8 0 0 0 0 Onttrokken aan de behandeling 4 3,1 9 7,6 7 5,6 Overleden aan tbc 2 1,5 0 0 1 1,6 Overleden niet aan tbc 5 3,7 2 1,7 4 3,2 Behandeling elders voortgezet 1 0,8 4 3,4 2 0,8 Nog onder behandeling 0 0 0 0 0 0 Geen behandeling gestart 1 0,8 0 0 0 0 Onbekend 0 0 0 0 0 0 * Exclusief de tbc-patiënten die in Rotterdam zijn vastgesteld, inclusief buitenlandse zeelieden, personen die in de Rotterdamse uitzetcentra verbleven en overige passanten. 8
2. Opsporing 2.1. Tuberculose Tabel 2.1.1 Opbrengst actieve opsporing in 2014 TBC Kweek positief PTB* PTB, ZNpositief Bron- en contactonderzoek 3 2 1 1 Screening risicogroepen 1e screening immigranten 2.434 immigranten 1e screening 3 2 3 0 Vervolgscreening immigranten 0 - - - Screening asielzoekers 0 - - - Gedetineerden 2.136 thoraxfoto's Drugsverslaafden, dak- en thuislozen 272 thoraxfoto's Zeelieden 2.034 thoraxfoto's Anders (pre TNF-α blokkerende medicatie, transplantatie) Screening contactgroepen 4 4 4 0 0 - - - 0 - - - 1 0 0 0 Gezondheidszorgmedewerkers 0 - - - Overige medewerkers 0 - - - Reizigers 0 - - - Röntgencontrole na tbc-infectie 0 - - - Onderzoek vooraf aan BCG-vaccinatie 0 - - - Totaal 11 8 8 1 Een aantal gevallen van tuberculose bij personen die behoort tot risicogroepen wordt naar aanleiding van klachten (passieve opsporing) vastgesteld. Zie tabel 1.2.1 voor de totale aantallen. * Inclusief pulmonaal en extrapulmonaal 9
Tabel 2.1.2 Tuberculosepatiënten naar manier van opsporing 2010-2014 Manier van opsporing 2010 2011 2012 2013 2014 Actief (screening, contactonderzoek) 19 16 16 14 11 Passief (naar aanleiding van klachten) 134 119 108 115 88 Totaal 153 135 124 129 99 Diagnosticerende instelling 2010 2011 2012 2013 2014 GGD GGD Rotterdam-Rijnmond 12 15 15 5 9 Andere GGD-en in Nederland 1 3-1 - Ziekenhuizen Erasmus MC (incl. Sophia kinderziekenhuis) 46 21 30 25 29 Sint Franciscus Gasthuis 23 16 22 22 19 Maasstad Ziekenhuis 17 25 13 17 8 Havenziekenhuis 7 12 10 10 10 Ikazia ziekenhuis 12 9 7 14 4 IJsselland ziekenhuis 7 9 7 12 7 Vlietland ziekenhuizen 17 8 10 11 3 Ruwaard van Putten ziekenhuis 4 6 5 1 2 Van Weel-Bethesda Ziekenhuis (Dirksland) 1 1-2 3 Andere ziekenhuizen in Nederland 5 5 4 4 3 Buiten Nederland 1 5 1 5 2 Subtotaal ziekenhuizen 130 117 109 123 90 Diagnose door ziekenhuis na verwijzing GGD (7) (1) (3) (7) (4) Totaal 153 135 124 129 99 Het subtotaal ziekenhuizen is inclusief de verwijzingen van de GGD. 10
2.2. Latente tuberculose-infectie (LTBI) Tabel 2.2 Opsporing van tuberculose-infecties per interventie in 2010-2014 en vervolgacties Reden onderzoek 2010 2011 2012 2013 2014 Bron- en contactonderzoek 137 122 125 109 65 Immuunsuppressie 6 8 9 11 14 Overig (incl. Mx voorafgaand aan BCG / 16 24 18 19 14 reis / aanstellingsonderzoek etc.) Screening na mogelijke blootstelling 4 - - - 3 Totaal 163 154 152 139 96 Behandeling met HR, H of R 134 129 125 118 83 Halfjaarlijkse röntgencontrole 29 23 27 14 13 Anders (niet meer verschenen; preventieve behandeling uitgesteld) - 2-7 - Sinds 2008 worden alleen de tuberculose-infecties gemeld van patiënten in de regio van GGD Rotterdam- Rijnmond en niet meer de infecties die door de afdeling zijn vastgesteld bij personen woonachtig in andere GGD-regio s (meestal circa 10 per jaar). Van de 96 personen met een LTBI, woonden er 74 (77%) in de gemeente Rotterdam, 20 (21%) in de regiogemeenten van de GGD Rotterdam-Rijnmond en 2 personen buiten de regio. In 2014 werden 83 van de tuberculose-infecties (86%) medicamenteus behandeld (47 met 3HR, 15 met 4HR, 12 met 4R, 5 met 6H, 2 met 9H en 2 anders). Van het cohort 2013 startte 118 personen een preventieve behandeling. Hiervan voltooide 92 (78%) de preventieve behandeling, beëindigde 25 personen (21%) de behandeling voortijdig (14 personen vanwege bijwerkingen) en heeft 1 persoon de behandeling elders voortgezet. 11
3. Cliëntcontacten Tabel 3.1 Aantal bezoeken aan het team tuberculosebestrijding per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 15.548 14.299 14.199 10.464 11.066 Buiten de regio 2.753 2.693 3.176 2.056 1.678 Subtotaal 18.301 16.992 17.375 12.520 12.844 Medicatieverstrekking (DOT) 1.908 1,487 1.651 1.249 878 Totaal 20.209 18.479 19.026 13.769 13.722 Tabel 3.2 Aantal bezoeken in 2014 aan het team tuberculosebestrijding per aanvraagcode en per GGD verzorgingsgebied Aanvraagcode en omschrijving GGD Rotterdam-Rijnmond Buiten de regio Totaal 010 Keuring zeelieden 1.142 898 2.040 011 Keuring of periodiek onderzoek 107 17 124 gezondheidszorg 012 Keuring vreemdelingenpolitie 2.719 213 2.932 013 Keuring asielzoekers - - - 014 Keuring drugsverslaafden, dak- en 88 1 89 thuislozen 015 Keuring of periodiek onderzoek van 216 103 319 werker met risicogroep 016 Keuring penitentiaire instelling* 11 2 13 017 Keuring overig 276 74 350 018 Keuring emigratie Australië - - - 020 Screening drugsverslaafden, dak en 280 1 281 thuislozen# 030 Bron- en contactonderzoek 1.829 187 2.016 040 Preventie buitenland 147 32 179 041 Preventie kind 2.487 8 2.495 050 Verwijzing wegens klachten 176 7 183 060 Tbc-patiënt onder behandeling intern 453 7 460 061 Tbc-patiënt onder behandeling extern 379-379 062 Profylaxepatiënt 216 34 250 063 Profylaxepatiënt extern 3 3 6 065 Primaire INH-profylaxe 7 4 11 12
070 Controle oud-patiënt 5-5 071 Controle anderszins 80 10 90 072 Controle wegens tbc-infectie (2 jaar) 70 12 82 073 Controle BW ers vanwege tbc-infectie 2-2 (2 jaar) 080 Nader onderzoek 473 65 538 090 Medicatieverstrekking (DOT, weekdoosjes) 878-878 Totaal 12.044 1.678 13.722 * De bezoeken vanwege screening in de gevangenissen zijn gedeeltelijk opgenomen. # Inclusief screening MRU drugsverslaafden en dak- en thuislozen. 13
4. Verrichtingen 4.1. Röntgenfoto s Tabel 4.1.1 Aantal röntgenfoto s per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 7.326 7.033 5.645 5.321 5.248 Buiten de regio 1.682 1.664 1.383 1.548 1.251 Subtotaal 9.008 8,697 7.028 6.869 6.499 Screeningen Dienst Justitiële 4.279 4.093 3.799 2.502 2.136 Inrichtingen Totaal 13.287 12.790 10.827 9.371 8.635 Tabel 4.1.2 Aantal röntgenfoto s in 2014 per aanvraagcode en per GGD verzorgingsgebied (incl. screening asielzoekers in de asielzoekerscentra, drugsverslaafden en dak- en thuislozen). Aanvraagcode en omschrijving GGD Rotterdam-Rijnmond Buiten de Totaal regio 010 Keuring zeelieden 1.137 897 2.034 011 Keuring of periodiek 16 1 17 onderzoek gezondheidszorg 012 Keuring 2.532 204 2.736 vreemdelingenpolitie 013 Keuring asielzoekers - - - (vervolgscreening) 014 Keuring drugsverslaafden, 87 1 88 dak- en thuislozen 015 Keuring of periodiek 9 1 10 onderzoek van werker met risicogroep 016 Keuring penitentiaire 2.136-2.136 instelling* 017 Keuring overig 99 41 140 020 Screening 279-279 drugsverslaafden, dak- en thuislozen 030 Bron- en contactonderzoek 238 21 259 040 Preventie buitenland - - - 041 Preventie kind - - - 050 Verwijzing wegens klachten 060 Tbc-patiënt onder behandeling intern 061 Tbc-patiënt onder behandeling extern 267 13 280 58 2 60 1-1 14
062 Profylaxepatiënt 80 13 93 063 Profylaxepatiënt extern - 1 1 065 Primaire INH-profylaxe - - - 070 Controle oud patiënt 3-3 071 Controle anderszins 62 4 66 072 Controle wegens tbcinfectie 66 11 77 (2 jaar) 073 Controle BW ers vanwege 2-2 tbc-infectie (2 jaar) 080 Nader onderzoek 312 41 353 Totaal 7.384 1.251 8.635 * Net als voorgaande jaren, exclusief de thoraxfoto s, gemaakt met de mobile röntgen unit in penitentiaire en detentie instellingen buiten de regio Rotterdam-Rijnmond 15
Tabel 4.1.3 Aantal röntgenfoto s in penitentiaire instelling van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 PI Noordsingel 612 313 221 Gesloten Gesloten PI De Schie 647 335 400 328 251 PI Hoogvliet 793 485 420 339 336 PI Krimpen a/d IJssel 1.073 756 559 373 353 Uitzet en 1.154 2.204 2.199 1.462 1.196 detentiecentrum Zestienhoven Totaal 4.279 4.093 3.799 2.502 2.136 16
4.2. Tuberculinehuidtesten (Mantouxtesten) Tabel 4.2.1 Aantal tuberculinehuidtesten 2010-2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 3.055 2.678 3.218 1.632 1.655 Buiten de regio 530 487 874 256 169 Totaal 3.585 3.165 4.092 1.888 1.824 Tabel 4.2.2 Aantal tuberculinehuidtesten per aanvraagcode in 2014 Aanvraagcode en omschrijving GGD Rotterdam- Rijnmond Buiten de regio Totaal 010 Keuring zeelieden - 1 1 011 Keuring of periodiek onderzoek 41 6 47 gezondheidszorg 012 Keuring vreemdelingenpolitie 31 2 33 013 Keuring asielzoekers - - - 015 Keuring of periodiek onderzoek van werker 101 49 150 met risicogroep 017 Keuring overig 80 16 96 030 Bron- en contactonderzoek 812 84 896 040 Preventie buitenland 43 9 52 041 Preventie kind 533-533 050 Verwijzing wegens klachten 5-5 065 Primaire INH-profylaxe 1 2 3 071 Controle anderszins 3-3 080 Nader onderzoek 5-5 Totaal 1.655 169 1.824 17
4.3. Interferon-gamma release assays (IGRA-testen) Tabel 4.3 Aantal Quantiferon testen 2011-2014 GGD 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam- Rijnmond 304 370 257 210 Buiten de regio 48 70 38 34 Totaal 352 440 295 244 Vanaf 1 mei 2007 wordt de Quantiferontest toegepast als aanvullende diagnostiek bij een positieve tuberculinehuidtest in bepaalde omstandigheden. De Quantiferontest is een bloedtest waarbij de productie van interferon-gamma wordt gemeten. De test heeft vooral toegevoegde waarde bij BCG-gevaccineerde personen. 18
4.4. BCG-vaccinatie Tabel 4.4.1 Aantal BCG-vaccinaties per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 2.158 1.761 1.855 1.384 1.825 Buiten de regio 36 26 12 8 14 Totaal 2.194 1.787 1.867 1.392 1.839 Tabel 4.4.2 Aantal BCG-vaccinaties in 2013 per aanvraagcode en per GGD verzorgingsgebied Aanvraagcode en omschrijving GGD Rotterdam- Rijnmond Buiten de regio Totaal 012 Keuring vreemdelingenpolitie 12 1 13 013 Keuring asielzoekers - - - 015 Keuring of periodiek onderzoek van 1-1 werker met risicogroep 017 Keuring overig 3-3 030 Bron- en contactonderzoek 1-1 040 Preventie buitenland 39 6 45 041 Preventie kind 1.769 7 1.776 Totaal 1.825 14 1.839 19