jaarverslag 2012 WELSTANDSCOMMISSIE Twenterand
Inhoudsopgave Voorwoord 4 Conclusies en aanbevelingen 5 Aan de commissie voorgelegde ontwikkelingen 6 De welstandscommissie 10 Bijlagen 12
Het rijk verkoopt de graven van M.H. Tromp en Piet Hein, de welstandscommissie KAN worden vervangen door een ambtelijke toets: dit is een tijd die afscheid neemt van oude helden. In voorwoorden van jaarverslagen van welstandscommissies ging het al langer over wat minder wordt: de noodzaak om voor elke plek welstandsbeleid te hebben, de bouwactiviteit in de markt, de agendadruk van de commissies, de aantallen bouwplannen voor beoordeling, etc. Toch denken we menigmaal het dieptepunt van allerlei teruggang wel te hebben bereikt en dan nog komen daar Tromp en Piet Hein achteraan. Welke nieuwe helden gaan we tegemoet zien: waar gloort wat nieuws? Zit dat in de opkomende nieuwe vormen van samenwerking, flexibeler, minder gebonden? (de flexwerker als held). Zit dat in voorspelbare en strak gereguleerde aanbestedingen die aan een beperkte groep gespecialiseerde professionals bij toerbeurt een stapeltje werk bezorgt? (de inkoper als held). Of gaan we een nieuwe burger zien, die z n eigen boontjes dopt met intensief gebruik van social media, waarmee hij even gemakkelijk de buurt organiseert als de landelijke politiek activeert? (de burger als held). Voorwoord In ons werkgebied zien we enkele grote lijnen, maar vooral veel kleine, die duiden op voortdurende en versnellende verandering. Wij spelen daarop in met de middelen van alledag, op basis van de contacten met de gemeenten en onze vaste relaties in het ambtenarennetwerk. Het resultaat is maatwerk. Hadden wij zo n tien jaar geleden één model dienstverlening en de bijpassende overeenkomst, nu zijn er wel 14 modellen. De stadsbouwmeester volgens het model van Het Oversticht blijkt, in allerlei varianten, een succesvolle formule voor de schaal van de gemeenten in Overijssel en Flevoland. Dat betekent meestal afscheid van de klassieke commissie, ook al is die amper een jaar geleden vernieuwd. We zien nieuwe vragen, ook aan de afhandeling van de adviesaanvragen. Processnelheid is het volgende aandachtspunt, nadat op accuratesse, inhoudelijke kwaliteit en juridische houdbaarheid de slagen zijn gemaakt. En we weten dat het niet zal ophouden: de regels gaan weer veranderen (Omgevingswet), het Omgevingsloket gaat ons nog steeds niet blij maken. Meer gemeenten zullen er afscheid van nemen en de bouwmarkt gaat nog niet opkrabbelen. Wie denkt dat welstand een saai vak is, mag graag eens een dagje meelopen. Maar wij weten ons in goed gezelschap: niemand die dit leest zal het vanzelf voor de wind gaan. Dat hebben we dan weer gemeen met die oude helden. De heer drs. ing. D.H. Baalman directeur Het Oversticht 4
Blijf ook tijdens de economische crisis de ruimtelijke kwaliteit bewaken! Vanwege de economische crisis is er een grote behoefte aan initiatiefnemers, investeerders, en ontwikkelaars. Als deze zich aandienen met hun wensen wordt het vastgestelde beleid wat betreft ruimtelijke kwaliteit nu sneller als belemmerend gezien en als een risico-factor waardoor de plannen wellicht niet door zouden kunnen gaan. De commissie raadt aan om niet te gemakkelijk af te wijken van het geldende welstandsbeleid, maar om het gesprek aan te gaan met de initiatiefnemer, zodat samen toegewerkt kan worden naar een economisch haalbaar plan dat tevens een waardevolle toevoeging is aan de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente Twenterand. Het is belangrijk om welstand in een vroeg stadium bij projecten te betrekken zodat de opdrachtgever het welstandsbeleid in het ontwerp kan meenemen. Op die wijze wordt het welstandsadvies als inspirerend in plaats van als belemmerend ervaren. Door de contacten van de secretaris met verschillende mensen van de afdeling Ruimtelijke Ordening is dit in Twenterand al vaak het geval. Desalniettemin wil de commissie nogmaals het belang hiervan benadrukken en hoopt zij in 2013 weer veel projecten op deze wijze te mogen behandelen. De welstandswerkzaamheden in de gemeente Twenterand zijn in 2012 (wederom) zeer prettig verlopen. Dit dankt de commissie aan het goed werkbare welstandsbeleid (welstandsnota en beeldkwaliteitsplannen) en de zorgvuldige voorbereiding van - en fijne samenwerking met - de gemeente-ambtenaren. Hartelijk dank daarvoor! Conclusies en aanbevelingen 5
In 2012 zijn veel plannen van een bescheiden omvang door de secretaris in mandaat van de commissie behandeld. Vaak betrof het relatief eenvoudige plannen voor aan- en uitbouwen, dakkapellen, schuren en stallen in het landelijk gebied. Belangrijke, meer omvangrijke plannen worden doorgaans in de commissie besproken. In het jaar 2012 was er in de gemeente Twenterand niet of nauwelijks sprake van dit soort plannen. Er is slechts 1 plan in de voltallige commissie besproken. Naast de behandeling van de reguliere plannen heeft de secretaris van de welstand zich tevens met verschillende welstandsgerelateerde zaken beziggehouden, zoals onder andere een discussiemiddag ruimtelijke kwaliteit en de mogelijkheden om verwaarlozing en verpaupering van gebouwen tegen te gaan. Aan de commissie voorgelegde ontwikkelingen Den Ham, Smithoek Begin van dit jaar vond een overleg plaats tussen wethouder J. Oordt, Jans Schepers (beleidsmedewerker RO), Harold Zanderink (beleidsmedewerker dorpsontwikkeling Den Ham) en Marieke ten Hove (secretaris van de welstand). Het onderwerp betrof toen met name een nieuwe locatie voor kerkelijke nevenactiviteiten, in, aan, of in de directe nabijheid van de kerk aan de Brink in Den Ham. Tegelijkertijd was bekend dat de aangrenzende locatie Smithoek herontwikkeld zou worden. Wat voor mogelijkheden en onmogelijkheden biedt dit allemaal? Aan de commissie voorgelegde ontwikkelingen Overzicht plangebied 6
Om hierover weloverwogen beslissingen te kunnen nemen adviseerde de secretaris van de welstand voor dit gebied allereerst een cultuurhistorische analyse te laten maken. Hiervoor kon gebruik gemaakt worden van een zogenaamde cultuurvoucher van de Provincie. SAB stelde in samenwerking met Het Oversticht in juli 2012 een rapport op met een cultuurhistorische analyse, een advies over de nevenruimte bij de kerk, en een stedenbouwkundige studie over de locatie Smithoek. In dit rapport wordt onder andere aangespoord tot behoud/hergebruik van het originele gebouw de Rank. Ook wordt een drietal opties gegeven voor positionering van een nevenruimte voor de kerk, waarbij duidelijk zorg is besteed aan de relatie met de kerk en de inpassing in de parkachtige setting. Conceptuele afbeeldingen uit het BKP Smithoek Discussiemiddag Ruimtelijke Kwaliteit Het Oversticht was zeer verheugd met de uitnodiging om op 10 januari 2012 tijdens een collegemiddag het programma discussiemiddag ruimtelijke kwaliteit inhoudelijk in te mogen vullen. Doelstelling van de bijeenkomst was om het college van B&W te informeren over de manier waarop de gewenste ruimtelijke kwaliteit, zoals benoemd in de structuurvisie Twenterand, geborgd kan worden in beleid en uitvoering. Onderwerpen die ter sprake kwamen waren onder andere leegstand en verpaupering, bebouwingsranden naar het buitengebied, landelijk gebied, erfstructuur en erfinrichting, centrumvisies en dorpsontwikkelingen. Dirk Baalman (directeur van Het Oversticht), Bart Buijs (teamleider regio Oost) en Marieke ten Hove (secretaris van de welstand voor de gemeente Twenterand), lichtten de onderwerpen toe. Gevolg van deze bespreking is onder andere de invoering van een excessenregeling geweest, teneinde iets te kunnen ondernemen tegen de verloederde panden. 7
Nieuwe locatie voor kerkelijke nevenactiviteiten in Den ham De aanvraag die aan de commissie werd voorgelegd, betreft het realiseren van een kerkelijk centrum bij en aan de monumentale kerk en het pand Brink 2 in Den Ham. Het plan bestaat uit een kelderverdieping, met daarop een begane grond laag, die zich opsplitst in twee rechthoekige volumes met zadelkap. De volumes bestaan uit een gevelbekleding van baksteen en glas en een dakbedekking van zink. Tussen de kerk en Brink 2, aan de Brink zijde, zal een nieuwe entree tot de kelder geïntroduceerd worden. Ook aan de linkerzijde van Brink 2 zal ter plaatse van de nieuwe kopgevel een verdieping van het maaiveld worden gerealiseerd. De commissie constateert dat het plan veel strijdigheid vertoont met de conceptuele plaatjes en uitgangspunten van het rapport Den Ham, Smithoek. Zo is er geen sprake van een transparante uitstraling (de volumes zijn juist erg zwaar gematerialiseerd), vindt er wel degelijk verkleving plaats met de bestaande gebouwen, zijn de gebouwen door hun voorkomen niet te gast in het groen maar is er eerder sprake van dat de gebouwen het groen verdringen. De commissie constateert dat het grote programma de oorzaak is van veel van deze aspecten. Zij adviseert de opdrachtgever/architect te onderzoeken of de ruimte in de bestaande kerk niet beter benut kan worden, waardoor er wat lucht in het nieuw te bouwen programma komt. De commissie heeft ernstig bezwaar tegen de verdiepte entree aan de Brinkzijde; hierdoor wordt de ruimtelijke kwaliteit van de Brink aangetast. De enorme trappartij suggereert bovendien een voornaamheid die niet passend is. Ook de verlaging van het maaiveld aan de linkerzijde van Brink 2 is een oneigenlijk element op deze historisch waardevolle locatie. De commissie pleit voor een rustig, transparant bescheiden gebouw, en adviseert het benodigde volume niet op te delen. Hierdoor ontstaat een rommelig, vol beeld, terwijl rust en eenvoud de gewenste uitstraling zijn. Wordt vervolgd in 2013. Ontwerp nevenruimte kerk Den Ham vogelvlucht Ontwerp nevenruimte kerk Den Ham verdiepte entree (EVE architecten) 8
Nieuw in de welstandsnota: excessenregeling Bij de vaststelling van het welstandsbeleid en de welstandsnota van de gemeente Twenterand is gekozen voor welstandsvrije gebieden. Mede vanwege dit aspect is destijds besloten dat er geen excessenbeleid in de welstandsnota werd opgenomen. Welstandsvrij en excessenregeling werden als onverenigbare uitgangspunten voor het welstandsbeleid bevonden. Bepalend voor deze denktrant was hoofdzakelijk het aspect bouwen ; het tot stand brengen van een bouwwerk. Verpaupering en verloedering als gevolg van leegstand, brand- of stormschade en verwaarlozing waren toen (nog) niet actueel. De situatie waarin een aantal objecten thans verkeert, hebben echter de opvattingen drastisch doen wijzigen. De aantasting van het straatbeeld die het gevolg is van deze verwaarloosde gebouwen, gaf aanleiding om over een instrument te beschikken waarmee deze ontsierende aanblik op adequate wijze aangepakt en bestreden kon worden. De gekozen excessenregeling heeft daarom geen betrekking op het aspect bouwen, maar uitsluitend op de fysieke toestand - de staat van onderhoud - waarin in een object verkeert. In 2012 is door de gemeente Twenterand besloten de welstandsnota gewijzigd vast te stellen in die zin dat aan de algemene criteria een excessenregeling is toegevoegd. Bij het schrijven van dit jaarverslag (maart 2013) is reeds een tweetal panden door de stadsbouwmeester in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand bevonden (=exces). Afgebrand pand centrum Vriezenveen 9 Ingestorte stal buitengebied
Een welstandscommissie is een onafhankelijke commissie van deskundigen die aan burgemeester en wethouders van een gemeente advies uitbrengt. Centraal in de advisering staat de vraag of het uiterlijk of de plaatsing van een bouwwerk, waarvoor een aanvraag voor een omgevingsvergunning is ingediend, in strijd is met redelijke eisen van welstand. Deze eisen staan in het gemeentelijke welstandsbeleid. Bij elke aanvraag kijkt de commissie, met dat beleid als uitgangspunt, of particuliere wensen van degene die wil bouwen of verbouwen stroken met het algemene belang. Een belang dat gericht is op het behouden en versterken van de ruimtelijke kwaliteit van een straat, buurt, wijk of streek. Voor lang niet alle bouwactiviteiten is een advies van de commissie verplicht. Soms is het mogelijk om in delen van een gemeente welstandsvrij te bouwen. En met de invoering van de Wabo in oktober 2010 is het vergunningvrij bouwen verruimd. De welstandscommissie Een welstandscommissie kan op verschillende wijzen georganiseerd worden. Soms hebben gemeenten een gecombineerde welstand- en monumentencommissie - soms werken gemeenten met een stadsbouwmeester, een mogelijkheid waarin Het Oversticht ook voorziet. Er zijn commissies die adviseren aan één gemeente, er zijn ook bredere commissies die advies uitbrengen aan meer gemeenten. Vaak hangt dit samen met de grootte van de gemeenten en het streven naar efficiency. Groot, klein, gecombineerd of niet alle commissies hebben een aantal zaken gemeen. De leden worden voor drie jaar benoemd en kunnen dan nog voor een zelfde periode herbenoemd worden; vergaderingen van de commissie zijn openbaar en iedere commissie legt verantwoording af in de vorm van een jaarverslag. Deze zaken zijn in de wet bepaald. Meestal bestaat een welstandscommissie uit architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, cultuurhistorici en vaak ook burgers. Het Oversticht organiseert welstandsadvisering voor gemeenten in Overijssel en een deel van Flevoland. Commissieleden worden na een transparante sollicitatieprocedure ter benoeming voorgesteld aan de gemeenten. De commissies zijn gericht op effectief en efficiënt werken. Vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling werkt beter dan toetsing achteraf. De secretaris van de commissie heeft daarom, meestal wekelijks, spreekuur in de gemeente om over bouwinitiatieven in relatie tot welstandsbeleid te overleggen. Het Oversticht doet samen met een aantal organisaties in Nederland onderzoek naar ervaringen van mensen met de welstandscommissie. Bezoekers van het spreekuur wordt gevraagd digitaal een enquête in te vullen. Met de resultaten kunnen we de dienstverlening verbeteren. Soms zijn mensen het met een advies niet eens. In dat geval bestaat de mogelijkheid van een second opinion, uitgevoerd door een andere organisatie en met een landelijk vastgelegd protocol. De welstandscommissie 10
De samenstelling van de welstandscommissie Twente West, waarvan Twenterand deel uitmaakt, in 2012 Commissieleden D. van As ir. V.W. Piscaer (voorzitter) G. Postma ir. M.E.H. Spreen M.M. L. de Waal (plv. voorzitter) G.H.M. de Witte G.J.H. Zwerus Secretarissen ir. H.F.A. Dekkers ir. M.T. ten Hove-van den Heuvel ing. J.H.K. Luchies ir. E.H.G. Nijhuis ing. R.M. Veenink Adviesaanvragen Van het totaal aantal plannen van 124 in 2012 werden 209 aanvragen voorzien van een positief advies; 15 aanvragen kregen een negatief advies. Nog lopende aanvragen zijn in dit overzicht niet opgenomen. De commissie Twenterand is in 2012 in totaal elf keer bijeen geweest. De secretaris bezoekt elke 2 weken de afdeling Dienstverlening, team Backoffice Ruimtelijke Zaken om de adviesaanvragen in te nemen. Zij had in 2012 voor vergunningplichtige plannen het mandaat om zowel positieve als negatieve adviezen uit te brengen. De secretaris heeft om de week contact met Nicole van der Veen of Egbert Moraal. Er wordt regelmatig overlegd, ook over onderwerpen die de strikte planbehandeling te buiten gaan. Ook met de afdeling Beleid zijn er contacten, met name met Herman Dasselaar, en na zijn vertrek ook met Janny van Beesten, Jans Schepers en Gerja Rozendaal. Afscheid Herman Dasselaar In juli 2012 heeft Herman Dasselaar, stedenbouwkundige van de gemeente Twenterand, afscheid genomen om van zijn pensioen te gaan genieten. De welstandscommissie wenst Herman vanzelfsprekend een mooie tijd toe, maar vindt het erg jammer dat zij een zo waardevol contactpersoon moet gaan missen. Jarenlang had de secretaris van de welstand regelmatig contact met Herman over omvangrijke, ingrijpende, en vaak politiek gevoelige ruimtelijke ontwikkelingen die op stapel stonden in de gemeente Twenterand. Doordat Herman de commissie in een vroeg stadium bij de plannen betrok ontstond een prettige, inspirerende samenwerking tussen gemeente, initiatiefnemer en welstandcommissie. De commissie hoopt deze wijze van samenwerken ondanks het vertrek van Herman, in de toekomst te kunnen voortzetten. 11
Verslag jaarlijks gesprek wethouder en welstandscommissie gemeente Twenterand Op 28 november 2012 heeft een gesprek plaatsgevonden met wethouder Oordt, ambtenaar vergunningverlening Egbert Moraal, teamleider van Het Oversticht Bart Buijs en secretaris van de welstandscommissie Marieke ten Hove. De voorzitter van de welstandscommissie Vincent Piscaer was helaas verhinderd. Dagelijkse werkzaamheden & lopende zaken De heer Oordt deelt mee dat hij dit jaar geen problemen heeft waargenomen met welstand en dat het prima loopt. Er wordt een aantal lopende zaken besproken: In opdracht van de gemeente Twenterand heeft Het Oversticht in samenwerking met SAB het rapport Den Ham, Smithoek (cultuurhistorische analyse advies over nevenruimte bij de kerk stedenbouwkundige studie locatie Smithoek) opgesteld. De heer Oordt vertelt dat hij op dit rapport goede reacties heeft ontvangen. Een eerste schetsontwerp voor een aanbouw aan de kerk is net gereed en zal binnenkort in de welstandscommissie behandeld worden. Voor het bedrijventerrein Almeloseweg-Oost Vriezenveen heeft een bedrijf een kavel van de gemeente toegewezen gekregen in de representatieve bebouwingszone langs de N36. De ondernemer heeft echter geen baat bij deze zichtlocatie en verzet zich tegen de welstandscritia voor dit gebied. Er wordt benadrukt hoe belangrijk het is om bij de grondverkoop te letten op de wensen van de opdrachtgever, zodat dit soort gevallen in de toekomst vermeden kunnen worden. Bijlagen KAN bepaling In het kader van de vermindering van de regeldruk heeft de Rijksoverheid bepaald dat gemeenten zelf mogen bepalen of zij een bouwaanvraag wel of niet voorleggen aan de welstand/stadsbouwmeester. Dit heet de KAN bepaling. Deze KAN bepaling gaat waarschijnlijk per 1 februari 2013 van kracht. De heer Buijs adviseert de gemeente om vast te leggen hoe ze hiermee omgaan. Met andere woorden: Welke plannen worden wel, en welke plannen worden niet voorgelegd? Dit om (het vermoeden van) willekeur te voorkomen. Wanneer de gemeente Twenterand hierover uitspraken doet, verneemt Het Oversticht dit graag. Stadsbouwmeester De huidige secretaris Marieke ten Hove mag wettelijk nog tot februari 2013 als secretaris van de welstandscommissie aanblijven. De gemeente Twenterand heeft onlangs voorgesteld om met een stadsbouwmeester te gaan werken (komt 18 december 2012 in de Raad). De stadsbouwmeester is bevoegd om welstandsaanvragen af te handelen. Wanneer het gecompliceerde aanvragen betreft waarbij bijvoorbeeld gespecialiseerde vakkennis vereist wordt, of het betreft politiek gevoelige plannen, dan kan de stadsbouwmeester advies inwinnen. De gemeente Twenterand wil graag continuïteit en heeft Het Oversticht gevraagd om Marieke ten Hove als stadsbouwmeester aan te stellen. Vanwege de zeer plezierige werkervaring van de afgelopen 6 jaar wil Marieke graag het welstandswerk in de gemeente Twenterand blijven doen. Excessenregeling De gemeente Twenterand heeft onlangs de excessenregeling aan haar welstandsbeleid toegevoegd. Zij gaat nu met handhaving aan de slag. Werkzaamheden welstand Om een (nog) beter beeld te krijgen van de welstands-werkzaamheden zegt de heer Oordt dat hij graag een keer met Marieke ten Hove meekijkt tijdens het spreekuur van de welstand. Hij is van harte uitgenodigd! 12