drinken is geen kinderspel BroCHure Voor ouders VaN tieners
Colofon stad brugge preventiedienst blinde ezelstraat 1 b-8000 brugge 2 drinken is geen kinderspel t 050 44 82 43 f 050 44 80 81 preventie@brugge.be www.brugge.be layout stad brugge pers en publicaties lay-outcel fotografie stad brugge pers en publicaties fotografische cel vu: j. coens, stadssecretaris, burg 12, b-8000 brugge Redactie: Lies D hont CGG Noord West-Vlaanderen Ruben De Schepper De Sleutel Dagcentrum Brugge Niek Vanmaeckelberghe, Stad Brugge Preventiedienst Met dank aan: Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw Partena onafhankelijk ziekenfonds Trimbos Instituut Nederland
drinken is geen kinderspel 1 waarom deze brochure? Alcohol is een deel van onze cultuur: België heeft als reputatie een bierland te zijn, maar ook wijnen, likeuren gaan vlot over de toonbank. De schaduwzijde van alcohol is soms minder gekend. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ruim zeven kinderen op tien 13 jaar of jonger zijn als ze voor het eerst alcohol gebruiken. Kinderen krijgen dus op jonge leeftijd te maken met alcohol. Via tv-programma s, reclame en verkoop van alcohol in sportkantines en supermarkten. Thuis, bij familie of bij kennissen van de ouders. En als ze ouder worden door met vrienden uit te gaan. Hoe zorgt u er nu voor dat uw kind geen problemen krijgt met alcohol? Het zal u wellicht niet verbazen dat daarvoor geen eenvoudig recept bestaat. De gulden regel is dat u het eerste alcoholgebruik van uw kinderen het best zo lang mogelijk uitstelt. Maar hoe doet u dat? Deze vragen spreken u wellicht aan: Vanaf wanneer mag mijn kind alcohol drinken? Hoeveel mag mijn kind eigenlijk drinken? Welke regels kan ik stellen en hoe praat ik het beste met mijn kind over alcohol? Wat zijn de risico s van alcoholgebruik bij kinderen? Is het verstandig om mijn kind thuis te leren drinken? Deze brochure wil ouders, grootouders en opvoeders met opgroeiende kinderen vanaf 10 jaar, helpen een antwoord te vinden op deze vragen. U krijgt niet alleen informatie, maar ook praktische tips. Tot slot leest u waar u in Brugge terecht kunt voor meer informatie rond alcohol en alcoholgebruik.
2 drinken is geen kinderspel Wat u moet weten over alcohol Alcohol is het meest gebruikte en het populairste genotsmiddel. Vele jongeren maken er vandaag kennis mee via wijn, bier en alcopops (bijvoorbeeld: Bacardi breezer, Smirnoff, ). Alcopops zijn alcoholische dranken waaraan limonade of fruitsap wordt toegevoegd. Daardoor ontstaat de indruk dat het om onschuldige drankjes gaat. Dat klopt niet. Alcopops behoren zelfs tot de categorie van de sterke dranken. Algemene effecten Alcohol creëert een gevoel van welbehagen en ontspanning. Tegelijk heeft het een verdovend effect op dat deel van de hersenen dat gedrag en emoties regelt. Bij matig gebruik stimuleert alcohol het zelfvertrouwen. Maar na een paar glazen vermindert het reactie- en beoordelingsvermogen. Je merkt dat niet, wordt overmoedig en bent geneigd om risico s te nemen. Te veel alcohol leidt tot dronkenschap. Bewegingen worden onhandig, de manier van spreken wordt onduidelijker, het gezichtsveld wordt kleiner en je wordt slaperig. In dit stadium zijn misselijkheid en braakneigingen niet uitzonderlijk. Dronkenschap kan zelfs zorgen voor gaten in het geheugen, hallucinaties en waanideeën. Wettelijke leeftijdsgrenzen bij alcoholverkoop De wet houdt rekening met de leeftijd van de gebruiker. Ben je -16 jaar: dan mogen er geen alcoholhoudende dranken verkocht, geschonken of aangeboden worden. Geen alcohol voor -16-jarigen: niet op café maar ook niet in de supermarkt, nachtwinkel of drankautomaat. Ben je -18 jaar: dan mogen er geen sterke dranken (ook alcoholpops) aangeboden, geschonken of verkocht worden.
drinken is geen kinderspel 3 Specifieke effecten voor kinderen Drinken op jonge leeftijd brengt veel risico s met zich mee. Kinderen groeien nog, wegen minder en zijn kleiner dan volwassenen. Ze zijn gevoeliger voor de effecten van alcohol. Als je alcohol drinkt, dan wordt het via je maag en dunne darm onverteerd opgenomen in je bloed. Via de bloedbaan bereikt alcohol na minder dan 10 minuten je hersenen. De lever speelt de rol van filter. De lever heeft bij een volwassene gemiddelde 1,5 uur nodig om een pintje bier af te breken. Bij jongens en meisjes in de groei neemt dat meer tijd in beslag. Ze worden dus sneller dronken en zijn meer en langer onder invloed dan volwassenen, wanneer zij evenveel alcohol drinken. Na de geboorte zijn de hersenen nog niet volgroeid, ze ontwikkelen zich tot gemiddeld het 24ste levensjaar. De hersenen van kinderen die op 12-jarige leeftijd starten met alcohol, groeien minder dan van kinderen die niet drinken.
4 drinken is geen kinderspel = = 6 cl porto 25 cl pils = 10 cl wijn = 3 cl whisky 1 alchoholeenheid = 1 standaardglas = = 3 cl jenever BIJZONDER GEVAL: 1 zwaar bier = tot 3 pilsjes van 25 cl 10 cl champagne = hoeveel alcohol heb je nu echt binnen? Een standaardglas alcoholhoudende drank bevat 10 gram pure alcohol. Iemand die een glas whisky drinkt dat in de juiste hoeveelheid (3 cl) en in het juiste glas wordt geschonken, krijgt ongeveer dezelfde hoeveelheid alcohol binnen als iemand die een pintje bier (25 cl) drinkt. De hoeveelheid vocht is kleiner, maar de concentratie alcohol is gelijk. Whisky is dus sterker dan bier. een tip om te onthouden: hoe kleiner het standaardglas, hoe sterker de drank.
OP KORTE TERMIJN drinken is geen kinderspel 5 Wat zijn de gevolgen van alcoholgebruik voor uw kind? Kater Een kater brengt moeheid, concentratieproblemen, hoofdpijn, uitdrogingsverschijnselen, maag- en darmproblemen of misselijkheid met zich mee. Al deze effecten beïnvloeden het humeur en de prestaties. Black-out Veel alcohol drinken in een korte tijd leidt soms tot een black-out. Dat is een tijdelijke stoornis van de hersenen. Informatie verwerken gaat minder goed. Het geheugen kan zo slecht werken dat de dag nadien bepaalde of zelfs grote delen van de avond ervoor weg zijn. Je kunt je niet meer herinneren wat er allemaal gebeurd is. Als iemand regelmatig een black-out heeft, kan blijvende hersenschade ontstaan. Vaker ongelukken en agressie Ongelukken vormen een ernstig risico dat verbonden is aan het gebruik van alcohol door jongeren. Niet alleen de controle vermindert, ook het reactievermogen neemt af. De kans op verkeersongevallen of andere ongelukken, ook op de fiets en te voet, is hierdoor veel groter. Jongeren die drinken, blijken tijdens een avondje stappen vaker slachtoffer of dader te zijn van agressief gedrag. Wanneer jongeren geweld plegen, is dit vier op de tien keer onder invloed van alcohol.
6 drinken is geen kinderspel Minder goede schoolen studieprestaties Na een avond drinken functioneert het geheugen slechter. Bovendien verstoort alcohol een goede nachtrust. Inslapen gaat vaak makkelijk, maar de rest van de nacht is de slaap onrustig. Je slaapt namelijk minder diep. De concentratie op school en tijdens de studie is daardoor lager. Dit leidt tot minder goede prestaties. Na een avond veel drinken, ben je de volgende ochtend nog steeds onder invloed. Minder goede sportprestaties Alcohol drinken voor het sporten, doet de sportprestaties afnemen. Het prestatieverschil is reeds vanaf twee glazen alcohol waarneembaar. Alcohol beïnvloedt de hersen- en zenuwcellen wat een vermindering van reactiesnelheid, uithoudingsvermogen, coördinatie, bewegingspatronen en -technieken met zich meebrengt. Deze factoren zorgen voor een grotere kans op letsels en blessures. Verder zorgt alcohol ook voor een snellere verzuring van de spieren. Hierdoor ervaart een jonge sporter een langere stijfheid en vermoeidheid van de spieren.
Meer kans op onveilig vrijen drinken is geen kinderspel 7 Alcohol heeft een ontremmend effect. Gevoelens van onzekerheid of angst nemen af. Jongeren voelen zich losser, zien minder risico s en hebben minder controle over zichzelf. Ze durven meer door alcohol, doen eerder dingen die ze anders niet zouden doen, zoals bijvoorbeeld op een jongen of een meisje toestappen. Zo vrijen jongeren vaker onveilig als ze gedronken hebben. De kans op seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste tienerzwangerschappen is daardoor groter. Kans op een alcoholvergiftiging Jongeren drinken tijdens het uitgaan vaak veel in een korte tijd. Daardoor riskeren ze een alcoholvergiftiging. Het zenuwstelsel raakt bij een vergiftiging verdoofd, na bewusteloosheid kan een coma optreden met zelfs de dood tot gevolg. Bij jonge en onervaren drinkers ontstaat een vergiftiging sneller dan bij volwassenen. Indrinken & Binge drinken Indrinken = drinken van alcoholische dranken thuis, op straat of onderweg naar voordat jongeren uitgaan. Het is de laatste tijd populair en leidt tot een grotere consumptie van alcohol per gelegenheid. Binge drinken of comazuipen = een groot aantal alcoholische consumpties gebruiken (= 4 en meer standaardeenheden binnen een periode van 2 uur) met de intentie om dronken te worden. Uit onderzoek blijkt dat indrinken en binge drinken steeds vaker voorkomen bij kinderen. Het spreekt voor zich dat beide fenomenen op jonge leeftijd extra gezondheidsrisico s met zich meebrengen.
8 drinken is geen kinderspel Lange termijn Hersenschade Jongeren zijn extra gevoelig voor de effecten van alcohol, zeker bij overmatig en langdurig gebruik. Zij kunnen dan ook hersenschade oplopen aan dat deel van de hersenen dat belangrijk is voor het leren en het geheugen. Na een aantal jaren blijkt dat ze minder goed kunnen onthouden, zich moeilijker concentreren en zwakker leren in vergelijking met jongeren die niet drinken. Bovendien is de kans groot dat het vermogen om te redeneren, het attentievermogen en het verbale vermogen sterk verminderen. Afhankelijkheid Afhankelijkheid aan alcohol ontstaat geleidelijk aan. Bij kinderen die voor hun 15 de beginnen met alcohol drinken, is het risico op alcoholverslaving op latere leeftijd veel groter dan bij zij die dat niet doen. Lichamelijke klachten Jongeren zien de gezondheidsgevaren van langdurig alcohol drinken niet altijd in. Toch lopen jongeren die overmatig alcohol drinken een grotere kans om op latere leeftijd lichamelijke klachten te ontwikkelen: ontstekingen van de maag of de darmen leverproblemen hart- en vaatziekten kanker problemen met het zenuwstelsel
drinken is geen kinderspel 9 Tieners en alcohol Met de overstap van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs breekt voor uw kind een periode van grote veranderingen aan. Hij/zij verlaat de veilige beschermde omgeving van de basisschool en wordt ineens weer de jongste van de hele bende. Het aanpassingsvermogen van de prille tiener wordt danig op de proef gesteld. In enkele jaren tijd moeten ze uitgroeien van kind tot volwassene. Er wordt verwacht dat ze zelfstandig en onafhankelijk personen worden die op eigen benen staan en eigen keuzes kunnen maken. Ze moeten een eigen identiteit ontwikkelen door een antwoord te zoeken op de vragen: Wie ben ik? en Wie wil ik zijn? Kinderen in de puberteit zijn nieuwsgierig, willen experimenteren en vinden het belangrijk om bij een groep te horen. Alcohol drinken wordt hierdoor aantrekkelijk. Het is nieuw, spannend en kan leuk zijn. Jongeren voelen zich dikwijls ook onzeker over zichzelf en hun contacten met anderen, zijn verlegen of willen juist heel stoer zijn. Alcohol lijkt hen hierbij te helpen. De meeste ouders ervaren de puberteit van hun kinderen als een stormachtige en moeilijke periode. Er doen zich immers ingrijpende veranderingen voor, zowel voor de jongere als voor u als ouder. Ook al voelt u het als ouder niet altijd aan, het gezin blijft wezenlijk voor de jongeren. De reacties van de ouders op wat hun kinderen doen en laten, zijn dan ook enorm belangrijk voor het beeld dat jongeren ontwikkelen van zichzelf. Als ouders positieve boodschappen van waardering geven, dan is de kans groot dat kinderen een positiever beeld van zichzelf vormen. Anderzijds zijn de grenzen die ouders stellen noodzakelijk. Jongeren hebben nood aan duidelijkheid. Alcohol is de meest verspreide drug in onze samenleving. Als vader of moeder is het moeilijk te verhinderen dat uw zoon of dochter ermee in contact komt. U hoeft het gebruik van alcohol door uw kinderen niet zomaar te aanvaarden. Net zoals experimenteren met alcohol bij de adolescentieperiode hoort, zo horen problemen voorkomen en grenzen stellen aan risicogedrag bij het ouderschap. Hoe u dat kan doen, komt verder in de brochure aan bod.
10 drinken is geen kinderspel
drinken is geen kinderspel 11
12 drinken is geen kinderspel 10 tips voor u 1 stel het startmoment zo lang mogelijk uit Stel het startmoment van alcohol drinken bij uw kind zo lang mogelijk uit. U bepaalt op welke leeftijd u het goed vindt dat uw kind alcohol drinkt. Jonge kinderen zijn extra kwetsbaar voor de effecten van alcohol omdat hun lichaam en hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Hoe vroeger je begint met alcohol, hoe groter de kans dat je later problemen krijgt als gevolg van drinken. Veel ouders kiezen ervoor om kinderen een eerste keer met alcohol te laten kennis maken thuis. Een slokje proeven of een glas tijdens de feestdagen, verjaardagen of in het weekend. Een veel gehoorde opmerking van ouders is beter thuis waar ik er controle over heb, dan buiten de deur. Toch kunt u dit beter uitstellen tot tenminste 16 jaar want het blijft vaak niet bij dat slokje of een glas. Eenmaal begonnen wordt het snel meer en vaker. Voor jongeren werkt een duidelijke regel beter: geen alcohol tot 16 jaar. 2 Kies als ouder samen Als ouders regels vastleggen, is het belangrijk dat ze het daarover eens zijn met elkaar. Praat met elkaar over welke afspraken u wilt maken over het alcoholgebruik van uw kind. Een kind merkt het snel als ouders het niet eens zijn. Dat maakt het gemakkelijker om zich niet aan de afspraken te houden. 3 Stel tijdig regels Het helpt als u voordat uw kind alcohol wil proeven en drinken de regel stelt geen alcohol tot 16 jaar. U hebt dan de meeste kans om het startmoment uit te stellen. Kinderen beginnen vaak al op 11-12 jarige leeftijd met het uitproberen van alcohol. Maak de regel voor die tijd ook duidelijk aan uw kind zodat hij of zij weet wat mag en niet mag. Het is belangrijk dat uw kind weet waar het aan toe is en dat het weet wat u verwacht. Probeer hen dus te overtuigen om het eerste glas uit te stellen. Indien ze nog niet begonnen zijn met drinken, accepteren ze de regel gemakkelijker.
drinken is geen kinderspel 13 U hebt meer invloed dan u misschien denkt. Uit onderzoek blijkt dat jongeren op latere leeftijd minder drinken als ouders op tijd regels stellen en duidelijke afspraken maken.
14 drinken is geen kinderspel 4 Bespreek regelovertreding Het is belangrijk dat u van tevoren bepaalt hoe u zal reageren als uw kind zich niet aan de afspraak houdt. Bespreek dit ook met uw kind. Het kan uw zoon of dochter motiveren om de eerste keer drinken uit te stellen. Ook kan een kind er gebruik van maken als anderen hem proberen te overhalen. Hij of zij kan bijvoorbeeld zeggen nee, van mijn ouders mag ik een week de computer niet gebruiken als ik alcohol drink. Voor uw kind is het motiverend als u zegt dat u het goed vindt dat hij/zij geen alcohol proeft en drinkt. U kunt ook beslissen om er nog een andere beloning tegenover te zetten. 5 Praat op een goede manier over alcohol Praat en discussieer met uw kinderen. Probeer het gesprek over alcohol in een prettige sfeer te laten verlopen. Wacht niet tot er een probleem is. Breng het onderwerp al vroeger ter sprake. Hoe u het gesprek voert, is belangrijker dan dat u vaak over alcohol praat. 6 Blijf op de hoogte van wat uw kind doet Toon interesse en begrip voor de dagelijkse dingen en activiteiten van uw kind. Zo heeft u de meeste kans dat uw kind vertelt wat hem of haar bezighoudt. Dit geldt ook voor de activiteiten waarbij alcohol een rol speelt. Geef uw kind ook de ruimte om zijn of haar verhaal te vertellen. Uw kind is misschien nieuwsgierig naar alcohol, wil bij een groep vrienden horen die alcohol drinkt of heeft juist interesse voor de dingen die van u niet mogen. Uw kind kan ook een bepaalde verwachting van alcohol hebben. Bijvoorbeeld omdat anderen zeggen dat het lekker is, omdat kinderen denken dat het stoer is om te drinken, omdat ze het aangeboden krijgen van vrienden of omdat ze denken dat het normaal is om te drinken. Probeer de mogelijke redenen van gebruik te achterhalen en praat hierover.
7 Bespreek de gevolgen op korte termijn van alcoholgebruik drinken is geen kinderspel 15 Praat met uw kind over de gevolgen nu en niet over problemen in de toekomst. Deze zijn te ver weg voor hen. Noem bijvoorbeeld: een slechte adem hebben moe zijn de volgende dag minder goede sport- en schoolprestaties je schamen omdat je niet meer weet wat je gedaan hebt. Dit zijn de gevolgen van alcoholgebruik op korte termijn. Spreken over een verslaving of aangetaste lever heeft geen impact op uw kind omdat hij/zij deze gevolgen niet meteen ervaart.
16 drinken is geen kinderspel 8 zelf Het goede voorbeeld geven werkt De drinkgewoontes van vader of moeder beïnvloeden het gedrag van het kind. Het goede voorbeeld geven over alcoholgebruik werkt dan ook. Onderzoek toont namelijk aan dat kinderen de boodschap van ouders, over het niet of wel mogen drinken van alcohol, overnemen. Vertel bijvoorbeeld waarom u zelf al dan niet drinkt. Of leg uit dat er echt wel een verschil bestaat tussen het drinken van dat glas wijn bij het eten en een avondje doorzakken waar je een stevige kater aan over houdt. Wat is aanvaardbaar alcoholgebruik voor u als ouder? Wie van alcohol wil genieten en tegelijk gezond wil blijven, kan volgende regel van drie hanteren. Drink gemiddeld niet meer dan 21 (mannen) of 14 (vrouwen) glazen alcohol per week. Drink maximaal 5 (mannen) of 3 (vrouwen) glazen per keer. Drink ten minste 2 dagen per week geen alcohol. Bedenk wel dat het hier om gemiddelden gaat, en dat het effect van alcohol kan verschillen van persoon tot persoon (het gewicht speelt bijvoorbeeld een rol). Ook dezelfde persoon kan, afhankelijk van zijn fysiek of gemoed, van dag tot dag anders reageren op alcohol. Daarenboven zijn er momenten in het leven (ziekte, zwangerschap, ) en handelingen (tijdens het sporten, in het verkeer, ) waarbij alcohol beter gemeden wordt.
9 Praat met andere ouders drinken is geen kinderspel 17 U kunt met andere ouders ervaringen uitwisselen. Stellen zij de regel dat alcohol tot 16 jaar nog niet mag? Hoe praten zij hierover met hun kind? Wat doen zij als hun kind zich niet aan de afspraak houdt? Hoe regelen zij het als er thuis een feestje is van hun kind? Welke afspraken hebben zij rond alcoholgebruik en uitgaan? Vaak wordt duidelijk dat een veel voorkomende reactie ja maar, iedereen mag het niet klopt. 10 Informeer u tijdig U hoeft geen expert te zijn om met uw kind een zinnig gesprek te voeren over alcoholgebruik. Aarzel niet om informatie te vragen of te zoeken. In de laatste rubriek van deze brochure vindt u een overzicht met nuttige websites en telefoonnummers waar u terecht kunt met vragen over alcohol en alcoholgebruik.
18 drinken is geen kinderspel Heeft u oudere kinderen? Als uw kind ouder is dan 16 jaar en alcohol drinkt, maak dan duidelijke afspraken over wanneer en hoeveel er gedronken wordt. De hersenen van uw kind zijn tot het 24 ste levensjaar in ontwikkeling. Alcohol blijft schadelijk, zeker bij te veel in een keer drinken en/of te vaak in een week. De richtlijn is daarom voor +16-jarigen anders dan voor volwassenen. Minder glazen per keer en veel minder vaak in de week. Tips voor u zijn: Spreek af dat het alcoholgebruik beperkt blijft tot een, hooguit twee avonden in het weekend. Bespreek de effecten en risico s van alcoholgebruik. Spreek af hoeveel glazen ze mogen of kunnen drinken. Laat hen vooral niet drinken op de avond voordat ze naar school, werk of sportactiviteiten moeten. Spreek af dat uw zoon/dochter niet drinkt wanneer hij of zij nog met de fiets, scooter, brommer, motor of auto moet rijden. Informeer hen dat bij te veel drinken ook de volgende ochtend het promillegehalte nog te hoog kan zijn om de openbare weg te gebruiken. Maakt u zich zorgen over het alcoholgebruik van uw zoon of dochter? Aarzel dan niet om informatie te vragen of hulp te zoeken. Op de pagina met adressen en links vindt u informatie hoe u contact kunt leggen.
Nuttige bron voor ouders en jongeren < GillSans ExtraBold < Helvetica 95 Black 145% extended Cyaan 40% + Magenta 20% drinken is geen kinderspel 19 Wees goed geïnformeerd Heb je vragen over drank, drugs, pillen of gokken? Op zoek naar informatie of documentatie? Meer weten over preventie? Op zoek naar hulp? Of een eerste advies? De DrugLijn helpt je graag op weg. Anoniem, objectief en zonder te oordelen of veroordelen. Je krijgt steeds een antwoord op maat. Je kunt de druglijn bellen op 078-15 10 20. Via de website kan je ook chatten of skypen en uiteraard zijn ze ook via mail te bereiken. Meer informatie vind je op www.druglijn.be.
20 drinken is geen kinderspel voor Jongeren & Ouders www.bekijkheteensnuchter.be Op deze portaalsite vind je alle alcoholcampagnes van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw (VAD) terug: campagnes voor jongeren, volwassenen, feestvierders, partners of kinderen van probleemdrinkers. www.jac-brugge.be Het Jongerenadviescentrum (JAC) is er voor jongeren van 12 tot 25 jaar. Alle jongeren zijn welkom op het JAC met hun eigen ideeën, vragen en moeilijke momenten. Je kan bij ons gratis en anoniem terecht voor gelijk welke vraag of probleem. Spring gewoon binnen tijdens de openingsuren: elke maandag- en woensdagnamiddag van 12.30u tot 18.00u, zonder afspraak. Past dit jou niet, dan kan je ook een afspraak maken. Op onze website vind je alle gegevens.
drinken is geen kinderspel 21 Informatie stad brugge preventiedienst blinde ezelstraat 1, b-8000 brugge t 050 44 82 43 f 050 44 80 81 www.brugge.be
22 drinken is geen kinderspel