Gynaecologie Zwangerschapsdiabetes en voeding www.catharinaziekenhuis.nl
Inhoud Zwangerschapsdiabetes... 3 Glucosedagcurve... 3 Behandeling... 4 Adviezen met betrekking tot uw voeding... 4 Hanteer een gezonde leefstijl: bewegen... 6 Samenvatting... 6 Vragen?... 7 Contactgegevens... 7 Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl GYN027 / Zwangerschapsdiabetes en voeding / 22-07-2013 2
Zwangerschapsdiabetes en voeding Uw gynaecoloog heeft u geadviseerd op uw voeding te letten in verband met zwangerschapsdiabetes, zogeheten diabetes gravidarum. In deze folder vindt u informatie over zwangerschapsdiabetes. Ook krijgt u adviezen over uw voeding. Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes ontstaat vaak tussen de 24e en 28e week van de zwangerschap. Dat komt doordat de behoefte aan insuline stijgt tijdens de zwangerschap. Meestal heeft u hierbij geen klachten. Toch is het belangrijk de bloedsuikerspiegel zo normaal mogelijk te houden. Dit voorkomt complicaties. U heeft een grotere kans op zwangerschapsdiabetes: als er in uw familie diabetes voorkomt; als uw eerdere kinderen een hoog geboortegewicht hadden; als er eerder sprake is geweest van zwangerschapsdiabetes; als u overgewicht heeft. Als na de zwangerschap de behoefte aan insuline weer afneemt, kan deze vorm van diabetes weer verdwijnen. Wel bestaat er een kans van vijftig procent dat u binnen 5 jaar alsnog diabetes type 2 krijgt. Glucosedagcurve De bloedsuikerspiegel wisselt gedurende de dag: na de maaltijd gaat de bloedsuikerwaarde omhoog, daarna daalt deze weer langzaam tot een normaalwaarde. Om te onderzoeken of u zwangerschapsdiabetes heeft, wordt daarom één of meerdere malen per dag de waarde van de bloedsuiker (glucose) gemeten. Daarbij wordt vooral gelet op het tijdstip dat u nog niet gegeten heeft (nuchterwaarde) en het tijdstip twee uur na de maaltijd. Deze bepaling noemen we de glucosedagcurve. 3
De bloedsuikerwaarden moeten zoveel mogelijk tussen de 4 en 7 mmol/l blijven. Behandeling Het is belangrijk dat het bloedglucosegehalte tot een normaal niveau wordt teruggebracht bij het verdere verloop van de zwangerschap. Dat wil zeggen dat we ons richten op een bloedglucosegehalte tussen de 4 en 7 mmol/l. In veel situaties is het voldoende om de voeding aan te passen. Verderop in de folder vindt u adviezen over de voeding. Bij deze folder heeft u ook het advies gekregen om zelf een glucosedagcurve te maken, nadat u uw voeding heeft aangepast. Als de bloedglucosewaarde daarna nog afwijkend is, volgt een verwijzing naar het spreekuur van een diëtist van ons ziekenhuis. U krijgt dan individuele dieetadviezen. Is de bloedglucosewaarde dan nog niet voldoende gedaald, dan wordt u verwezen naar een internist en de diabetesverpleegkundige. Zij begeleiden u verder bij de behandeling met insuline. Adviezen met betrekking tot uw voeding Glucose is afkomstig van koolhydraten (suikers en zetmeel) in de voeding. Uw darmen zetten koolhydraten om in glucose. Hierna komt de glucose via uw darmen in uw bloed terecht. Uw lichaamscellen (spieren) nemen glucose uit uw bloed op met behulp van insuline. Ze gebruiken het als brandstof. Verdeel de voeding gelijkmatig over de dag Het is belangrijk om de hoeveelheid koolhydraten over de dag te verdelen om sterke schommelingen in de bloedglucosewaarden te voorkomen. Op deze manier komen er steeds kleine hoeveelheden glucose in het bloed. Gebruik drie hoofdmaaltijden, en eventueel drie kleine tussenmaaltijden Wat zijn koolhydraten? Zetmeel: brood, aardappelen, rijst, deegwaren (macaroni, spaghetti en dergelijke), peulvruchten. 4
Vruchtensuiker: fruit en vruchtensappen. Melksuiker: melk, karnemelk, yoghurt, vla en overige melkproducten. Suiker uit de suikerpot en voedingsmiddelen waaraan suiker is toegevoegd, zoals: snoep, frisdrank, gebak, koek, ijs en zoet beleg. Beperk het gebruik van suiker en suikerrijke producten Voor iedereen geldt dat veel suiker niet gezond is. Suiker levert alleen calorieën en geen andere waardevolle voedingsstoffen op voor het lichaam. Bovendien laat suiker de bloedglucosewaarde onnodig hoog stijgen. Wees dus zeer zuinig met het gebruik van suiker, en laat het liever achterwege. Drink géén frisdrank, vruchtensap of limonadesiroop/ranja. Vruchtensap zoals appelsap en sinaasappelsap bevatten van nature vruchtensuiker. Vrij toegestaan om te drinken zijn (mineraal-)water, koffie/ thee zonder suiker, eventueel suikervrije limonadesiroop/ranja (bijvoorbeeld Diaran, Burg ranja light, Slimpie) en light frisdrank. Let op: als er ongezoet of light op een verpakking staat, kan dit product toch koolhydraten bevatten. Lees daarom altijd het etiket op de verpakking. Er bestaat nog vaak verwarring over de verschillende soorten suiker. Het maakt geen verschil of u kristalsuiker, bruine suiker, rietsuiker, honing of kandijsuiker gebruikt. Voor het lichaam zijn deze suikersoorten allemaal hetzelfde. Zij leveren allemaal dezelfde hoeveelheid koolhydraten. Fruit bevat naast veel belangrijke voedingsstoffen ook vruchtensuiker. De hoeveelheid koolhydraten wisselt per portie fruit. Gebruik per eetmoment maximaal één portie fruit en maximaal drie porties per dag. Onder één portie fruit wordt verstaan: 1 appel, 1 peer, 1 sinaasappel, 2 mandarijnen, 2 kiwi s, 2 nectarines, 2 perziken, 1 schaaltje kersen, 1 kleine banaan, 1 klein trosje druiven (± 15 stuks). Het gebruik van suikervrije producten voor diabetici, zoals suikervrije chocolade en suikervrij gebak is niet noodzakelijk. Deze producten bevatten vaak onnodig veel (verzadigd) vet. 5
Zoetstoffen Ter vervanging van suiker zijn er verschillende soorten zoetstof (tabletjes of vloeibaar) verkrijgbaar. Soms zijn zoetstoffen al verwerkt in voedingsmiddelen. Er zijn verschillende soorten zoetstof beschikbaar. Zoetstoffen hebben geen invloed op de bloedglucosewaarde. Op dit moment wordt het gezondheidsrisico van aspartaam opnieuw wetenschappelijk onderzocht. Totdat de resultaten van dit onderzoek bekend zijn, adviseren we maximaal zeven zoetstofconsumpties per dag te gebruiken. Let op dat tegenwoordig veel producten aspartaam bevatten, zoals Actimel, Activia, light frisdrank, light vruchtensap en Optimel. Gebruik voldoende voedingsvezels Voedingsvezels spelen een belangrijke rol in onze voeding. Vezels zijn de onverteerbare delen van plantaardige voedingsmiddelen. Ze zijn onder andere nodig voor een goede werking van de darmen. Daarnaast hebben vezels een gunstige werking op de bloedglucosewaarde en op het cholesterolgehalte van het bloed. Vezelrijke producten zijn bijvoorbeeld: bruin- en volkoren brood, zilvervliesrijst, volkoren pasta, fruit, groente en aardappels. Hanteer een gezonde leefstijl: bewegen Regelmatige lichaamsbeweging is goed voor iedereen, ook tijdens de zwangerschap. Bewegen verlaagt de bloeddruk en het cholesterolgehalte. Beweging verlaagt ook de bloedglucosespiegel. Probeer daarom tijdens de zwangerschap zo actief mogelijk te blijven. Samenvatting Verdeel de voeding gelijkmatig over de dag door het gebruik van drie hoofdmaaltijden en eventueel drie kleine tussenmaaltijden. Vermijd zoveel mogelijk het gebruik van suiker en suikerbevattende voedingsmiddelen. Drink geen frisdrank, vruchtensap en limonadesiroop/ranja. Vrij toegestaan zijn (mineraal-)water, koffie/thee zonder suiker, eventueel suikervrije limonadesiroop/ranja (bijvoorbeeld Diaran, Burg ranja light, Slimpie) of light frisdrank. 6
Gebruik niet meer dan drie porties fruit per dag, en eet maximaal een portie fruit per eetmoment. Gebruik vezelrijke producten. Probeer zo actief mogelijk te blijven. Zie voor overige (voedings-)adviezen rondom de zwangerschap, zoals adviezen over vitamine D, de website van het Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan contact op met de polikliniek Gynaecologie. Contactgegevens Polikliniek Gynaecologie, route 106 040-239 93 00 7
Michelangelolaan 2 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 5602 ZA Eindhoven