omgevingsplan Binckhorst (ontwerp)

Transcriptie

1 Samenvatting Nieuwe spelregels, nieuwe mogelijkheden! In de Binckhorst is volop ruimte om te groeien Met het omgevingsplan voor de Binckhorst presenteert de gemeente Den Haag een nieuwe aanpak, speciaal gericht op het ontwikkelen van dit deel van de stad. Niet alleen zet het omgevingsplan nieuwe spelregels op een rij voor iedereen die bouw- of ontwikkelplannen heeft. Ook nodigt de gemeente ondernemers, ontwikkelaars en bewoners uit om met elkaar kansen te benutten. In de Binckhorst zijn die kansen er volop. Daarom geeft Den Haag juist in deze wijk op een nieuwe manier vorm aan de toekomst van de stad. In deze samenvatting 1. Nieuwe spelregels: Met dit omgevingsplan loopt de gemeente Den Haag vooruit op de Omgevingswet die binnen een paar jaar overal in Nederland van kracht is. Waarom doen we dat? Wat is een omgevingsplan en wat is het verschil met een bestemmingsplan? 2. Hoe zijn we gekomen tot dit omgevingsplan?: Opstellen van het omgevingsplan is gedaan in zes stappen. Hoe zien die stappen eruit? 3. Waarborgen van een goede leefomgeving: Meer ruimte voor initiatief is wat het omgevingsplan mogelijk maakt. Hoe waarborgt de gemeente dat initiatieven goed passen bij de ambities voor de wijk? En: wat moet er nog gebeuren om het omgevingsplan voor de Binckhorst definitief te maken? Dit is de Binckhorst Direct naast het stadcentrum van Den Haag bevindt zich de Binckhorst. Stoer, en industrieel, en: goed bereikbaar met uitstekende voorzieningen. Het is bekend als industrie-, bedrijventerrein en havengebied, maar er is meer. Anders dan veel andere Haagse wijken liggen er in dit gebied nog veel mogelijkheden open. Letterlijk en figuurlijk is er ruimte. Om te wonen en te leven. Om te ondernemen en te groeien. Kortom, in de Haagse Binckhorst is de toekomst dichterbij dan ooit. 1. Nieuwe spelregels: Waarom een omgevingsplan? In 2018 gaan ruim twintig wetten op het gebied van ruimtelijke ordening en milieu samen op in de nieuwe Omgevingswet. Gemeente Den Haag kiest ervoor om daar nu al ervaring mee op te doen. Daarom werken we in de Binckhorst niet met een standaard bestemmingsplan, maar met een omgevingsplan. De Binckhorst is op dit moment een van de gebieden in Nederland waar de mogelijkheden van het omgevingsplan worden getest. Dat wil zeggen: de gemeente legt voor het gebied geen gedetailleerd plan vast, zoals dat in een bestemmingsplan vaak wel gebeurde. Deze aanpak sluit goed aan bij de doelstelling om de Binckhorst stapsgewijs en op een natuurlijke manier te laten groeien. Door keuzes voor het inrichten van de wijk meer open te laten, ontstaat ruimte om beter en sneller in te spelen op initiatieven van bewoners en marktpartijen. Tegelijk geldt ook voor bestaande bedrijven dat zij hun activiteiten in de Binckhorst kunnen voortzetten. Daarnaast helpen we ondernemers, bewoners en initiatiefnemers in de Binckhorst om kansen te benutten. Door te testen wat het betekent om in dit gebied met een omgevingsplan te werken, doen de gemeente en de stad ervaring op. Zo leren we spelenderwijs hoe deze ingrijpende wetswijziging in Den Haag het beste vorm kan krijgen. Wat verandert er in de aanpak? Van details naar sturen op hoofdlijnen In Nederland zijn we gewend om tot in detail vast te leggen hoe een gebied er over pakweg tien jaar 9

2 uit moet zien. Met het complexer worden van de maatschappij werkt deze werkwijze steeds minder of zelfs belemmerend voor nieuwe niet voorziene ontwikkelingen. Daarom doet de gemeente het nu anders: een eindbeeld is er voor de Binckhorst niet in detail, maar globaal. Er is natuurlijke groei mogelijk. Daardoor is de planning ook minder vastomlijnd. Van ruimtelijke functies naar kwaliteit van de leefomgeving Het omgevingsplan gaat uit van kwaliteiten. Dus: 'dit gebied is bedoeld voor bedrijvigheid', in plaats van 'op dit stuk grond mogen alleen garages, of woonwinkels komen', zoals dat in een traditioneel bestemmingsplan zou hebben gestaan. Van voorschriften naar open normen Omdat het omgevingsplan uitgaat van kwaliteit, richt de gemeente zich bij ruimtelijke ontwikkelingen minder op voorschriften 'zo moet het, en anders niet'. In plaats daarvan zijn er open normen en voorwaarden opgesteld: 'zo mag het'. Dit geeft initiatiefnemers meer vrijheid om met alternatieve oplossingen te komen. De looptijd: van tien naar twintig jaar Het tempo waarin de verandering van bedrijventerrein naar een gemengd woon-werkgebied gaat plaatsvinden, is afhankelijk van het tempo waarin de markt initiatieven ontplooit. Het omgevingsplan voor de Binckhorst heeft daarom een looptijd van twintig jaar, in plaats van de gebruikelijke tien jaar die voor een bestemmingsplan van toepassing is. Bij deze aanpak van de stedelijke ontwikkeling past voor de gemeente ook een andere benadering. De gemeente schetst kaders en bepaalt de randvoorwaarden. De invulling en uitwerking ligt bij de markt. Initiatiefnemers mogen hierbij rekenen op een ondersteunende rol van de gemeente om plannen te helpen realiseren. 2. Hoe is dit omgevingsplan tot stand gekomen? In het voorjaar van 2014 is de Binckhorst aangewezen als experiment in het kader van de Omgevingswet. Vanaf dat moment is er binnen de gemeente veel gebeurd om het omgevingsplan voor het gebied voor te bereiden. Op dit moment ligt het ontwerp-omgevingsplan ter inzage en kan een ieder zienswijzen indienen gedurende de termijn van de terinzagelegging. Het plan treedt pas echt in werking als het definitief is en vastgesteld door de gemeenteraad (naar verwachting in het najaar van 2017). Gebouwen, wegen en groenvoorzieningen, maar ook bodem, lucht en water. In een omgevingsplan komt een groot aantal thema's op het gebied van ruimtelijke ordening én milieu samen. Ook onderwerpen als sociale veiligheid en gezondheid moeten aandacht krijgen bij het omgevingsplan voor de Binckhorst. De thema's hebben met elkaar gemeen dat ze allemaal verband houden met de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Aan deze vernieuwende aanpak moet ook de gemeente wennen. Voorheen beperkte een bestemmingsplan zich tot de ruimtelijke ordening en lagen milieuregels in andere wetgeving vast. Nu komen ze samen in het omgevingsplan waarin de gemeente haar ambities voor het gebied vastlegt. In totaal gaat het om ongeveer dertig thema's. Kenmerkend voor hoe het omgevingsplan werkt, is dat de gemeente deze beleidsthema's ieder voor zich zorgvuldig toetst, maar ook steeds in onderlinge samenhang bekijkt en weegt. Het ontwerp van het omgevingsplan is opgesteld in zes fases: Fase 1. Eerst is op een rij gezet welke regels er volgens het beleid van de gemeente voor de Binckhorst gelden. Kortgezegd gaat het om beantwoorden van vragen als: Wat mag er? Wat kan er? En welke activiteiten vinden er nu al plaats? Voor elk thema is in deze fase onderzocht hoe het zich verhoudt tot de huidige situatie. Een voorbeeld: als het om milieu gaat, geldt er in woonwijken in en om de stad een bepaalde norm voor wat er aan geluid is toegestaan. Vervolgens is de vraag of die geluidsnorm ook voor het gebied van de Binckhorst moet gelden. Door met elkaar te bepalen dat dit geen standaard woonwijk is, ontstaat ruimte, zolang maar de wettelijke norm gehandhaafd blijft. 10

3 Door de huidige situatie van de wijk in beeld te brengen, wordt ook duidelijk wat er in de toekomst al dan niet mogelijk is. Hierbij is er speciale aandacht voor de continuïteit van de huidige gebruikers en bewoners. Ook zijn de ambities in kaart gebracht, zoals de wens om in de Binckhorst naast bedrijvigheid ook een functie als 'wonen' mogelijk te maken. Fase 2. De onderlinge samenhang wordt in deze fase bekeken: botsen huidige activiteiten met de ambities, en hoe verhouden de ambities van bijvoorbeeld 'wonen' en 'meer bedrijvigheid' zich tot elkaar? Verleent de gemeente toestemming voor woningen op een bepaalde locatie? Dan betekent dit ook meer autoverkeer en dus uitstoot. Thema's kunnen juist ook positief op elkaar inwerken. Door groen en water toe te voegen is de wijk bijvoorbeeld beter voorbereid op gevolgen van klimaatverandering. Naar aanleiding van wat deze confrontaties hebben opgeleverd, zijn ambities aangepast als dat nodig of wenselijk bleek te zijn. Fase 3. In deze derde fase zijn de ambities uit fase 1 en 2 samengevoegd en de randvoorwaarden bepaald. Deze kunnen per deelgebied van de Binckhorst verschillen, afhankelijk van de specifieke randvoorwaarden en ambities die voor een specifiek deelgebied gelden. Dit werkproces van fasen levert uiteindelijk de regels van het omgevingsplan op waarmee de gemeente initiatieven kan toetsen. Voorbeeld: De drie fases in de praktijk De ambitie om woningbouw toe te staan in het deelgebied Trekvlietzone is een mooi voorbeeld om te laten zien hoe het werkproces van de drie fasen er concreet uit ziet. De basisinformatie op een rij fase 1 In dit voorbeeld zijn in elk geval drie gemeentelijke beleidsthema's van belang, namelijk wonen, archeologie en geluid. Doel van het woonbeleid van Den Haag is om voldoende woningen te (laten) bouwen om in de vraag te voorzien. Bij het thema archeologie geldt als uitgangspunt dat bodemschatten ongeschonden in de grond blijven of zorgvuldig worden opgegraven. Voor geluid is bepaald dat er een rustig tot levendig woon- en leefklimaat geldt, met een maximale geluidbelasting van 55dB (decibel). Daarnaast slaat de gemeente er de gebiedsvisie op na. Die is kortweg: Den Haag wil deze wijk ontwikkelen tot een gemengd woon/werk-gebied. Vragen stellen om knelpunten te ontdekken fase 2 Als je ruimte geeft aan bouw van woningen, hoe verhoudt dit zich tot de gebiedsvisie? Wat gebeurt er als je diezelfde gebiedsvisie confronteert met het thema geluid en archeologie? En is het beleid om geluid te beperken tot 55dB strijdig met de omringende activiteiten die zich in het gebied bevinden? Door vragen te stellen geeft fase 2 inzicht in eventuele tegenstrijdigheden. Het omgevingseffectrapport gebruikt hiervoor het begrip 'confrontaties'. Er kunnen zich bijvoorbeeld knelpunten voordoen tussen de beleidsthema's en de gebiedsvisie, tussen de beleidsthema's en de huidige situatie of tussen de beleidsthema's onderling. Als het gaat om toestaan van woningbouw in de Trekvlietzone geldt als uitkomst van deze fase dat de verschillende beleidsambities geen onoverbrugbare spanningen blootleggen. Ambities samenvatten in een totaalplaatje fase 3 Aan de hand van fase 1 en 2 zijn gestructureerd de aandachtspunten en vragen doorlopen om een goede ambitie en/of randvoorwaarden op te stellen voor de verschillende deelgebieden. Ambities en randvoorwaarden worden in deze derde fase vertaald in concept-planregels. Op basis van deze regels is woningbouw in de Trekvlietzone mogelijk gemaakt en zijn de belangen van archeologie en geluid ook geborgd. Bij een specifieke aanvraag zal de gemeente uiteindelijk, na vaststelling van het omgevingsplan, beoordelen of op een specifieke locatie woningbouw past binnen de regels zoals die in het omgevingsplan zijn opgenomen. 11

4 De uitkomsten van fase 1 t/m 3 zijn in een voorontwerp naar buiten gebracht zodat reacties in een vroeg stadium meegenomen konden worden in het vervolgproces. De reacties op het voorontwerp zijn integraal opgenomen in de Nota van Beantwoording voorontwerp omgevingsplan Binckhorst en voorzien van een beantwoording. Ook is de input uit deze reacties is meegenomen in het vervolgproces. Fase 4. De gemeente toetst of nieuwe initiatieven die op het eerste gezicht goed passen bij de algemene ambitie voor de Binckhorst, daadwerkelijk in lijn zijn met de randvoorwaarden (uit fase 3). Dit gebeurt door 'botsproeven' uit te voeren. Het uitgangspunt hierbij is dat een plan is toegestaan als het in principe uitvoerbaar is, en als ook aan het milieubelang en de andere randvoorwaarden wordt voldaan. Het gaat er in deze fase niet alleen om of een ontwikkeling past binnen de randvoorwaarden, maar ook om de toets of de regels wel voldoende zekerheid bieden. Alleen zo kan de gemeente Den Haag waarborgen dat de gewenste kwaliteit voor een deelgebied daadwerkelijk uit de verf komt. In deze fase wordt ook gekeken of extra flexibiliteit kan worden toegevoegd. De salderingsmethode wordt gebruikt om extra flexibiliteit en mogelijkheden te bieden om kansrijke initiatieven die net niet passen toch mogelijk te maken met als 'tegenprestatie' een extra bijdrage aan de totale gebiedskwaliteit. Er kan alleen afgeweken van vooraf bepaalde regels en te allen tijde moet worden voldaan aan de wettelijke norm. Voorbeeld: Voor de Trekvlietzone is bepaald dat dit een rustig gebied is om te wonen. Daar horen bepaalde randvoorwaarden bij, zoals de hoeveelheid geluid. Door dit in normen te vertalen is goed te meten en te toetsen wat de stand van zaken is. Zo is de gemeente in staat te bepalen of een verzoek van een bedrijf om zich in Trekvlietzone te vestigen binnen het plan voor dat deelgebied past Fase 5. De uitkomsten van de botsproeven zijn aanleiding geweest om gestelde kaders aan te passen. De resultaten van de proeven en de flexibiliteit die de saldobenadering mogelijk maakt, worden in deze fase samengebracht in het Omgevingseffectrapport (OER), en in de regels van het omgevingsplan. Fase 6. Het omgevingsplan geldt voor twintig jaar. In die periode kan er veel veranderen, en juist aan die flexibiliteit komt het omgevingsplan tegemoet. Hoewel de markt dus ruimte krijgt om kansen te benutten, houdt de gemeente regie op de ontwikkeling van de Binckhorst door te monitoren en waar nodig bij te sturen. Zo blijven we gedurende de planperiode alert. Dat is nodig om bij te houden hoeveel ruimte er nog is voor nieuwe ontwikkelingen, in te spelen op nieuwe kansen, en om effecten die ongewenst zijn te voorkomen en bij te sturen. 3. Waarborgen van een goede leefomgeving Het is de taak van de gemeente om de randvoorwaarden voor de ontwikkeling van de Binckhorst te bewaken. De rechtszekerheid voor gebruikers van het gebied staat voorop. Het moet duidelijk zijn waaraan een nieuw initiatief moet voldoen. En: betrokkenen moeten snel weten of hun plan haalbaar is of niet. Het omgevingsplan voor de Binckhorst bevat allerlei regels en ambities, randvoorwaarden en normen. Dat lijkt behoorlijk ingewikkeld. Toch valt het mee. Vaak gelden de diverse regels nu ook al, maar zijn ze minder zichtbaar doordat ze pas in verschillende fasen (bestemmingsplan, omgevingsvergunning, etc.) aan bod komen. Daar komt bij dat de regels in de praktijk vaak maar voor een klein deel van toepassing zijn. Minstens zo belangrijk: initiatiefnemers kunnen erop rekenen dat de gemeente zich flexibel en behulpzaam opstelt. Ook daarin zorgt het werken met een omgevingsplan voor een extra stimulans. In plaats van alleen te bepalen wat er gebeurt, denken we mee met initiatiefnemers en bekijken we wat er binnen de kaders voor mogelijkheden zijn. Dat betekent: meedenken om kansen te benutten in plaats van regels afvinken. 12

5 Een paar belangrijke voordelen van het omgevingsplan op een rij: Er zijn minder aanpassingen van de regels nodig. De integrale toetsing in het omgevingsplan gaat over de hoofdlijnen. Hierdoor is de regelgeving over een langere periode voorspelbaar voor ontwikkelaars. Meer vrijheid in locatiekeuze. Voor een perceel zijn altijd meerdere mogelijkheden, in plaats van dat de gemeente van tevoren een bepaalde bestemming toewijst. Deze benadering nodigt de markt uit om met creatieve, innovatieve oplossingen te komen. Er wordt bijvoorbeeld niet geregeld welk bedrijf zich ergens mag vestigen, maar dat de bedrijven in die specifieke zone niet te veel lawaai mogen maken. De gemeente houdt bij het (digitaal) verstrekken van informatie al rekening met de thema's en regels die van toepassing zijn. Dit bespaart planmakers tijd en kosten, want zij hoeven alleen aandacht te besteden aan de onderwerpen die voor hun plan een rol spelen. Meer flexibiliteit in de ruimtelijke keuzes betekent zeker niet dat de gemeente de ontwikkeling van het gebied loslaat De Binckhorst is er klaar voor Na een periode van teruglopende economische activiteit komt er vaart in de ontwikkeling van de wijk. De stedelijke economie trekt aan, en zeker in de Binckhorst liggen kansen voor het grijpen. De gemeente investeerde afgelopen jaren al volop in de bereikbaarheid. Ook voor het verder verbeteren van de openbare ruimte liggen de plannen klaar. De gemeente houdt bij de investeringen in de openbare ruimte en de infrastructuur rekening met de behoeften van de huidige en nieuwe gebruikers. De visie voor en kwaliteit van de deelgebieden is hierbij steeds de rode draad. Door de vernieuwende aanpak van het omgevingsplan ontvouwt zich een nieuw perspectief. Niet alleen voor de wijk, maar ook voor de manier waarop gemeente en partijen in de stad samenwerken. De toekomst van de Binckhorst is een toekomst waarin natuurlijke groei een belangrijk kenmerk zal zijn voor het ontwikkelen van deze bijzondere Haagse wijk. Ook de rol van de gemeente Den Haag verandert. Er is goed over nagedacht wat dit betekent, maar de praktijkervaring is de proef op de som. Daarom horen we graag uw reactie. Net als de Binckhorst is ook het omgevingsplan in ontwikkeling. Met de vernieuwende aanpak van het omgevingsplan ontvouwt zich een nieuw perspectief voor de wijk waarin natuurlijke groei voorop staat 13

6 14