FILOSOFIE VAN HET GELUK

Transcriptie

1 FILOSOFIE VAN HET GELUK O ik zou zo gelukkig zijn, als ik gelukkig was.

2 I Vingeroefeningen II Genealogie van het geluk (ideëengeschiedenis) III Het filosofische geluksdebat IV Het maatschappelijk geluksdebat V Stellingname

3 I. Vingeroefeningen (4)

4 1. Geluk als meerduidig begrip: Geluk als lot, toeval, tuchè.

5 1. Geluk als meerduidig begrip: Geluk als lot, toeval, tuchè. Geluk als ervaring van genot; als lustbevrediging.

6 1. Geluk als meerduidig begrip: Geluk als lot, toeval, tuchè. Geluk als ervaring van genot; als lustbevrediging. Geluk als gevoel van vreugde.

7 1. Geluk als meerduidig begrip: Geluk als lot, toeval, tuchè. Geluk als ervaring van genot; als lustbevrediging. Geluk als gevoel van vreugde. Geluk als optimale ervaring, piekervaring, flow

8 Geluk als continue gemoedsrust

9 Geluk als continue gemoedsrust Geluk als persoonlijk gevoel van welbevinden

10 Geluk als continue gemoedsrust Geluk als persoonlijk gevoel van welbevinden Geluk als grondstemming. Tegenover onbehagen.

11 Geluk als continue gemoedsrust Geluk als persoonlijk gevoel van welbevinden Geluk als grondstemming. Tegenover onbehagen. Geluk als activiteit, lekker bezig zijn.

12 Geluk als continue gemoedsrust Geluk als persoonlijk gevoel van welbevinden Geluk als grondstemming. Tegenover onbehagen. Geluk als activiteit, lekker bezig zijn. Gelukkig zijn als balans.

13 2. Spreekwoorden over geluk: Dat is stom geluk Geld maakt niet gelukkig (geef het dan maar terug) Het geluk zit in een klein hoekje Beter een ons geluk dan een pond wijsheid Meer geluk dan wijsheid Je mag van geluk spreken Een geluk bij een ongeluk Zonder geluk vaart niemand wel

14 Een geluksvogel Van geluk te water lopen Het geluk is met de dommen Beginnersgeluk Hij is voor het geluk geboren Scherven brengen geluk Wie het geluk vindt, mag het oprapen

15 3. Vragen over geluk: Wat is geluk?

16 3. Vragen over geluk: Wat is geluk? Welke factoren zijn bepalend voor geluk?

17 3. Vragen over geluk: Wat is geluk? Welke factoren zijn bepalend voor geluk? Is geluk maakbaar?

18 3. Vragen over geluk: Wat is geluk? Welke factoren zijn bepalend voor geluk? Is geluk maakbaar? Kun je leren om gelukkig te worden? kun je kiezen voor geluk? Of is geluk onmaakbaar, kan het je slechts toevallen? (vgl. wie geluk zoekt, zoekt zich een ongeluk. )

19 Is geluk natuur of cultuur bepaald?

20 Is geluk natuur of cultuur bepaald? Hoe belangrijk is geluk voor een mens?

21 Is geluk natuur of cultuur bepaald? Hoe belangrijk is geluk voor een mens? Hoe verhoudt geluk zich tot ongeluk?

22 Is geluk natuur of cultuur bepaald? Hoe belangrijk is geluk voor een mens? Hoe verhoudt geluk zich tot ongeluk? Hoe is er in de geschiedenis van het westen nagedacht over geluk?

23 4.Thema s rondom geluk:

24 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar

25 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar Geluk, momentaan en duurzaam (eeuwig geluk)

26 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar Geluk, momentaan en duurzaam (eeuwig geluk) Geluk en het lichaam (gezondheid, genot, seks/porno, kleding etc.)

27 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar Geluk, momentaan en duurzaam (eeuwig geluk) Geluk en het lichaam (gezondheid, genot, seks/porno, kleding etc.) Geluk en de geest (gemoedsrust)

28 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar Geluk, momentaan en duurzaam (eeuwig geluk) Geluk en het lichaam (gezondheid, genot, seks/porno, kleding etc.) Geluk en de geest (gemoedsrust) Geluk en zelfontplooiing

29 4.Thema s rondom geluk: Geluk als ongrijpbaar Geluk, momentaan en duurzaam (eeuwig geluk) Geluk en het lichaam (gezondheid, genot, seks/porno, kleding etc.) Geluk en de geest (gemoedsrust) Geluk en zelfontplooiing Geluk en welbevinden

30 Geluk en tijd (verveling, spanning)

31 Geluk en tijd (verveling, spanning) Geluk en ongeluk/ noodlot

32 Geluk en tijd (verveling, spanning) Geluk en ongeluk/ noodlot Geluk en lijden

33 Geluk en tijd (verveling, spanning) Geluk en ongeluk/ noodlot Geluk en lijden Geluk en het echte leven

34 Geluk en succes / status

35 Geluk en succes / status Geluk en geld

36 Geluk en succes / status Geluk en geld Geluk (individueel of sociaal)

37 Geluk en succes / status Geluk en geld Geluk (individueel of sociaal) Geluk en de massa (geluk is voor de domme)

38 Geluk en succes / status Geluk en geld Geluk (individueel of sociaal) Geluk en de massa (geluk is voor de domme) Geluk en amusement

39 II. Genealogie van het geluk

40 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal

41 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk

42 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk

43 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk 4. Moderniteit. De opmars van het hedonisme

44 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk 4. Moderniteit. De opmars van het hedonisme 5. (Anti)- Moderniteit. anti-hedonistische bewegingen

45 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk 4. Moderniteit. De opmars van het hedonisme 5. (Anti)- Moderniteit. anti-hedonistische bewegingen 6. De wetenschap van het geluk

46 II. Genealogie van het geluk Overzicht (Van Socrates tot marketing) 1. Het klassieke geluksideaal 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk 4. Moderniteit. De opmars van het hedonisme 5. (Anti)- Moderniteit. anti-hedonistische bewegingen 6. De wetenschap van het geluk 7. De marketing van geluk

47 1. Het klassieke geluksideaal Deugd maakt gelukkig, Socrates

48 1. Het klassieke geluksideaal Deugd maakt gelukkig, Socrates Vergeestelijking bij Plato

49 1. Het klassieke geluksideaal Deugd maakt gelukkig, Socrates Vergeestelijking bij Plato Vervulling en bloei bij Aristoteles.

50 1. Het klassieke geluksideaal Deugd maakt gelukkig, Socrates Vergeestelijking bij Plato Vervulling en bloei bij Aristoteles. Hedonisme en genot bij Epicurus

51 1. Het klassieke geluksideaal Deugd maakt gelukkig, Socrates Vergeestelijking bij Plato Vervulling en bloei bij Aristoteles. Hedonisme en genot bij Epicurus Bewuste aandacht bij de Stoa

52 1. Het klassieke geluksideaal Wie wil er nou niet gelukkig zijn Socrates Lust is het uitgangspunt en het doel van het gelukkige leven Epicurus Geluk is iets volmaakts dat op zichzelf staat: Het is het doel van ons handelen Aristoteles Wat is een gelukkig leven? Vrijheid van onrust en een blijvend evenwicht Seneca

53 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk Augustinus: bouw jezelf en je bouwt een ruïne.

54 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk Augustinus: bouw jezelf en je bouwt een ruïne. Het leven is lijden. Het verhaal van de erfzonde

55 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk Augustinus: bouw jezelf en je bouwt een ruïne. Het leven is lijden. Het verhaal van de erfzonde Verlossing en geluk alleen mogelijk door de genade van god

56 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk Augustinus: bouw jezelf en je bouwt een ruïne. Het leven is lijden. Het verhaal van de erfzonde Verlossing en geluk alleen mogelijk door de genade van god Moraal: soberheid, ascese, niet-willen, transcendentie, overgave

57 2. Het christendom: afscheid van het aardse geluk In het innerlijk van de mens schuilt de waarheid Waarachtig geluk is het bezitten van de wijsheid van God, we moeten ons laven aan de bron Augustinus

58 Geluk is de toestand waarin het geluk uitstijgt boven de mogelijkheden die het verlangen meende te hebben Ruusbroec

59 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk

60 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk Eerste bevestiging van het gewone leven

61 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk Eerste bevestiging van het gewone leven Werk gezin, liefde

62 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk Eerste bevestiging van het gewone leven Werk gezin, liefde Pico s godgelijkheid

63 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk Eerste bevestiging van het gewone leven Werk gezin, liefde Pico s godgelijkheid Montaigne s zelfaanvaarding.

64 3. Renaissance: overgang naar het moderne geluk Eerste bevestiging van het gewone leven Werk gezin, liefde Pico s godgelijkheid Montaigne s zelfaanvaarding. Fortuna bij Machiavelli.

65 Als vrij en soeverein kunstenaar moet jij als het ware je eigen beeldhouwer zijn en jezelf uitbeelden in de vorm die je verkiest. Je kunt ontaarden in de lagere vormen, de dierlijke, maar je kunt ook door eigen wilsbesluit herboren worden in de hogere vormen, die goddelijk zijn. Pico della Mirandola

66 Als ik dans, dans ik, als ik slaap, slaap ik en zelfs als ik in mijn eentje door een mooi park wandel en mijn gedachten een poosje door andere dingen in beslag genomen worden, richt ik ze daarna weer op de wandeling, het park, het genot van de eenzaamheid en mijzelf. Montaigne

67 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme

68 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme Mechanisering van het wereldbeeld

69 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme Mechanisering van het wereldbeeld Einde van de ontische logos: het goede is niet van nature gegeven.

70 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme Mechanisering van het wereldbeeld Einde van de ontische logos: het goede is niet van nature gegeven. Ontstaan procedurele moraal, als je x wilt, moet je y doen

71 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme Mechanisering van het wereldbeeld Einde van de ontische logos: het goede is niet van nature gegeven. Ontstaan procedurele moraal, als je x wilt, moet je y doen Onttovering van het klassieke geluk

72 4. Moderniteit: opmars van het moderne hedonisme Mechanisering van het wereldbeeld Einde van de ontische logos: het goede is niet van nature gegeven. Ontstaan procedurele moraal, als je x wilt, moet je y doen Onttovering van het klassieke geluk Opmars van het hedonisme Bij Gassendi, Locke, de utilisten, Schopenhauer en Marx.

73 Utilisme 'Het grootste geluk voor het grootste aantal mensen.. 1. Vreugde 2. Samengesteld goed 3. Subjectief welbevinden

74 Schopenhauer De mens kan niet gelukkig worden. Maar hij kan wel proberen om niet ongelukkig te worden. Vier voorwaarden voor geluk: 1. een opgewekt humeur 2. een goede gezondheid 3. gemoedsrust 4. een beperkt aantal goederen of bezit.

75 5. Anti-hedonistische bewegingen Het anti-hedonisme van de romantiek. De romantische verbondenheid. Het anti-hedonisme van Kant. Het juiste boven het goede. Rechtvaardigheid. Het anti-hedonisme van Nietzsche. Authenticiteit en vitaliteit. Het anti-hedonisme van Freud. Liefde boven hedonisme.

76 De romantische verbondenheid. De mensen zijn onmerkbaar met elkaar verbonden. Wie hierin voortgaat maakt zichzelf gelukkig Hutcheson De gelukkigste mensen zijn de boeren die hun zaken onder een eikenboom regelen Rousseau

77 Kant Het juiste boven het goede Het is geheel en al onmogelijk om in de wereld en zelfs ook daarbuiten iets te bedenken dat zonder restrictie voor goed gehouden kan worden, behalve dan: EEN GOEDE WIL Macht, rijkdom, eer, zelfs gezondheid en het algeheel welbevinden. : GELUK genaamd, veroorzaken moed en als gevolg daarvan vaak ook overmoed De goede wil is de voorwaarde voor GELUK

78 Nietzsche De mens streeft niet naar geluk, alleen de Engelsman doet dat We hebben het geluk uitgevonden, zeggen de laatste mensen en ze knipperen met hun ogen

79 Freud De bedoeling dat de mens gelukkig wordt, is in het plan van de schepping niet opgenomen Strikt genomen is geluk slechts een episodisch fenomeen

80 6. Het ontstaan van een wetenschap van geluk De maakbaarheid van geluk via medische wetenschap (gezondheid), economie (welvaart/ materiele goederen) en psychologie (fysiek en geestelijk welzijn).

81 7. Geluk als marktproduct Je bent wat je hebt. Combinatie van hedonisme met autonomie / zelfbeschikking. Amerikaans happiness / geluk / Yes we can :

82 7. Geluk als marktproduct Marktdenken, geluk als consumentisme en geluk als amusement/fun/lol

83 III De actualiteit: het filosofische geluksdebat

84 De claim op geluk - versus - de weigering van het geluk.

85 De claim op geluk - versus - de weigering van het geluk. Hedonisten versus anti-hedonisten

86 De claim op geluk - versus - de weigering van het geluk. Hedonisten versus anti-hedonisten Protagonisten van het actuele hedonisme: Het liberalisme, de utilisten en de marktdenkers inclusief de media

87 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk

88 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme

89 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme Onfray, vitalisme

90 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme Onfray, vitalisme Taylor: sterk evalueren

91 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme Onfray, vitalisme Taylor: sterk evalueren Herman de Dijn/Christendom

92 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme Onfray, vitalisme Taylor: sterk evalueren Herman de Dijn/Christendom

93 De critici van het actuele hedonisme: de weigering van het geluk Existentialisme Onfray, vitalisme Taylor: sterk evalueren Herman de Dijn/Christendom Pascal Bruckner: tegen de zachte geluksdwang

94 IV. Het maatschappelijk geluksdebat

95 De maakbaarheid van geluk 1. Weten wat er mogelijk is in het leven. 2. Bepalen welke levenswijzen zouden kunnen passen bij de eigen aard. 3. Weerstand kunnen bieden aan opgelegde (reclame)beelden en adviezen. 4. Coaching, training en vorming ondergaan ter versterking van het keuzevermogen. 5. Mensen ondersteunen bij de realisering van hun keuzes. Aanbeveling sociaalwetenschappelijk onderzoek naar de leefbaarheid van levensstijlen. Ruud Veenhoven

96 De onmaakbaarheid van geluk Moderne mensen zijn geluksmachines 1. Nastreven van genot, vermijden van pijn 2. Idols cultuur, afdwingen van erkenning Geluk heeft te maken met lukken, maar niet met beheersbaarheid. Geluk is een bijproduct, onverwachte gave. De Dijn vergelijkt geluk met winnen, 'wat winnen zo aantrekkelijk maakt, is precies dat men het niet in handen heeft, ook al heeft men nog zo zijn best gedaan'. Herman de Dijn

97 V. Stellingname

98 1. We moeten een onderscheid maken tussen Leren gelukkig te zijn en leren om niet ongelukkig te zijn

99 1. We moeten een onderscheid maken tussen Leren gelukkig te zijn en leren om niet ongelukkig te zijn 2. We moeten leren omgaan met lijden en ongeluk

100 1. We moeten een onderscheid maken tussen Leren gelukkig te zijn en leren om niet ongelukkig te zijn 2. We moeten leren omgaan met lijden en ongeluk 3. We moeten een brede opvatting van geluk hanteren

101 Brede opvatting van geluk Kansen voor gematigd hedonisme/leren genieten Grenzen aan het hedonisme/geluk is breder Zelfontplooiing en vreugde van de zelfvervulling Ik heb de grootste zonde begaan Ik ben niet gelukkig geweest Jorge Luis Borges

102 Het neoliberale succesverhaal

103 Een ander ideaal: sociale zelfontplooiing Hoe worden we meer dan louter calculerende en consumerende burgers? Opvoeding tot geluk en leren verdragen van ongeluk Meer empatische samenleving Minder het succesverhaal van de Marlboro man Tegen de medicalisering van onbehagen en verkeerd begrepen ongeluk

104 Het individu, inzoverre het op zijn geluk uit is, dient men geen voorschriften te geven aangaande de weg tot het geluk: want het individuele geluk ontspringt aan eigen, eenieder onbekende wetten, het kan met voorschriften van buitenaf slechts gehinderd en afgeremd worden Nietzsche