JAN meektj t verschil!

Transcriptie

1 JAN meektj t verschil!

2 VEURWOORD 21 mieërt 2018 zeen de verkezinge vör de gemeindjeraod van Ni-jwieërt. Det ès t moment vör alle keesgerechtigdje in Ni-jwieërt um dudelik te make welke koers de gemeindje mót gaon vare. Zeetj jae t mèt os ens det t angers mót, stumtj dan op JAN! Te lang ès d r veurbi-jgegange aan wat inwoeëners belangriek vinge vör Ni-jwieërt en ès d r neet geloesterdj en gehandeldj nao waat de gemeinschap wiltj. t Ès tied vör verangering! JAN wiltj in n nòw coalitie t veurtouw neme um d r vör te zörge det Ni-jwieërt n vitale en duurzame gemeinschap ès en bliftj. Det beteikentj det d r mieër samegewerktj mót waere mèt inwoeëners, maatschappelike organisaties, óngernemers en anger partners. De gemeindje heet de wiesheid neet in pacht. Allein same kome vae wieter! Vör de twieëdje kieër op ri-j bin ich liesttrèkker vör JAN. Mien doel ès um JAN in de coalitie te bringe. Ich ving t nog altied n gemisje kans vör Ni-jwieërt det JAN de aafgeloupe periode neet aan de coalitie mocht daelneme. Bi-j de veurige verkezinge hebbe inwoeëners zich al oetgesproke vör n daelname van JAN aan de coalitie, mer klaorbliekelik mót t signaal nog dudeliker zeen. Daorum roop ich alle keesgerechtigdje van Ni-jwieërt op um gebroek te make van t stumrecht en te gaon stumme op de perti-j di-j gae vertrouwtj. Jaomer genóg ès d r geine Kieswijzer vör Ni-jwieërt óntwikkeldj, dae uch kan helpe bi-j t make van eur keuze. Dit haaj JAN gaer angers gezeen. Daorum advisere vae uch um dit verkezingsprogramma good te laeze. En hetj gae hi-j vraoge over of mistj gae n óngerwerp, neemtj dan geröstj cóntact mèt os op. As lokale perti-j hebbe vae d r vör gekoze um dit verkezingsprogramma ouch in t Ni-jwieërts dialect aan te beje. Zeetj gae t mèt os ens det t angers mót, keestj dan vör n enthousiaste lokale perti-j mèt ervaring, stumtj op JAN! Henk Cuijpers Liesttrèkker pag 2

3 INLEI-JING JAN ès n ervare en deskundige politieke perti-j. Vae vinge det t gemeindjelike beleid en t politieke klimaat in Ni-jwieërt vernòwing en verfrissing noeëdig heet. Daorum wille vae daelneme in de coalitie. Vae vinge t noeëdig um t ti-j in Ni-jwieërt te kieëre en dit vrugtj um n anger benadering van vraogstökke. Vae wille daovör besteursverantwoordelikheid neme. Det kan allein as nog mieër inwoeëners heur stum op JAN oetbringe. De lokale maatschappelike opgaves zeen leidendj vör oze koers, waobi-j vae de óntwikkelinge in de rest van Nederlandj nauwlèttendj in de gate haoje. Veurop stieët det Ni-jwieërt n gemeindje mót zeen en blieve wao t prettig woeëne, werke en recreëre ès. Vae hebbe völ veurnemes en dit ès beschreve in dit verkezingsprogramma. Vae wille samewerke mèt inwoeëners, óngernemers en maatschappelike organisaties, want de gemeindje heet de wiesheid neet in pacht. n Nów invölling van t begrip lokale democratie ès belangriek, zoeëdet ederein mei-j kan doon um Ni-jwieërt vitaal te haoje. Dit verkezingsprogramma ès tot standj gekome mèt de inbring van oos lede, inwoeëners, vereiniginge en óngernemers. Vae bedanke ederein dae mèt os mei-j dinktj en mei-j werktj aan n baeter Ni-jwieërt. pag 3

4 WEEM ZEEN VAE? JAN (Jongeren Akkoord Ni-jwieërt) ès al mieër dan vieërtig jaor n begrip in de Ni-jwieërter politiek. As lokale perti-j staon vae midde in de samelaeving. Vae zeen proactief, cónstructief-kritisch, óngernemendj en gaon t debat neet oet de weeg. De perti-j ès óntstange vör en door de Ni-jwieërtenaar. Same mèt inwoeëners en anger partners blieve vae vör Ni-jwieërt aan de slaag. Um uch zoeë good meugelik te kunne vertegenwoordige, wille vae altied wete waat d r speultj. JAN gieët daorum actief in gesprek mèt inwoeëners en belangstellendje um te polse waat de inwoeëners, gae dus, belangriek vinge vör Ni-jwieërt. Dit doon vae op n lieëgdrempelige meneer: in (informele) gesprekke mèt inwoeëners, maatschappelike organisaties en óngernemers. Vae gaon same mèt alle partners op zeuk nao de prioriteite per kern. Vae gaon gaer ónger de minse op plekke di-j vör oos inwoeëners belangriek zeen. Zoeëwaal de lede van de fractie as tówkumstige wethaojers zeen good bereikbaar en gemaekelik benaderbaar. Vae loestere neet allein nao waat minse zègge, mer handele d r ouch nao. t Ès tied vör vernówing! pag 4

5 WAO STAON VAE VÖR? JAN meektj zich sterk vör n ope, dudelike en ieërlike gemeindjepolitiek. Vae stelle os ónaafhankelik op van de landelike en provinciale politiek en zörge vör maotwerk op lokaal niveau. Vör os waege lokale belange zwaorder dan provinciale en landelike standjpunte van de traditionele politieke perti-je. t Gemeindjelik beleid mót vör edere inwoeëner van Ni-jwieërt helder en tówgankelik zeen en t mót veural gerichtj zeen op heur eige inwoeëners. OOS PROGRAMMA ÈS SAMENGESTELDJ OET 6 FOCUSPUNTJE: 1. Besteur en organisatie 2. Woeëne en werke 3. Mins en maatschappi-j 4. Landjschap en neteur 5. Financië 6. Deenstverlieëning pag 5

6 1. Besteur en organisatie JAN wiltj det de gemeindje Ni-jwieërt n betrouwbare en transparante overheid wurtj en t goje veurbieëldj guftj op de diverse óngerdaele van beleid. n Overheid di-j inzichtelijk ès en aanspraekbaar op waat ze deut. Vae wille aan de slaag mèt n vraoggesteurdje deenstverlieëning. Det vrugtj det de gemeindje weitj waat inwoeëners en partners wille en det ze heur handelwieze dao-op aafstumtj. Vae anticipere op óntwikkeling en zeuke de vernówing op: vae dörve aaf te wieke van - door veurige coalities - gebaandje weeg en zeuke nao neet-alledaagse oplossinge en verfrissendje werkwiezes. JAN gieët vör n nówe besteurscultuur, wao-in t op de ieërste plaats gieët um de inhoud en um de inwoeëners van oos gemeindje, waobi-j eder veurstel van coalitie of oppositie geliekwaardig wurtj aafgewoge. Vae wille werke aan n lokale overheid di-j ruumdje guftj aan inwoeëners, óngernemers en gemeinschappe. n Lokale overheid di-j zich opsteltj as oprechte en cónstructieve partner, dae n loesterendj oeër beejtj wao dit gevraogdj wurtj. Vae wille besteure in dialoog en partnerschap mèt de samelaeving. Vae staon midde in de samelaeving en zeuke actief t gesprek op mèt börgers en organisaties. Vae zètte sterk in op n besteurscultuur wao-bi-j t werke mèt regels belangrieker ès dan t werk volges de regels. Regels zeen hulpstructure en mótte n good debat in de raod neet in de weeg staon. Inwoeëners mótte vanoet n heldere opvatting over börgerbetrokkenheid n rol kunne speule bi-j politieke besloetvorming. Dao wao van inwoeëners ne pag 6

7 inbring wurtj gevraogdj, mótte heur standjpunte en argumente ouch n zwaorwaegendje rol kriege in de politieke besloetvorming van college en gemeindjeraod. Börgerinitiatieve mótte in beginsel waere óngersteundj. Informeertj neet allein de börger, mer laotj deze ouch proactief mei-jdinke. Gaeftj minse dudelikheid over heur rol dao-in en welke financiële middele d rvör ter beschikking zeen. Edere dörpskern heet zien eige identiteit en ès op n eige meneer bezig mèt de tówkumst. Kerne mótte daadwerkelik de ruumdje kriege um vanoet heur eige context heur prioriteite te bepaole. Waat wiltj JAN? Vae wille n eigentiedse overheid zeen, di-j ruumdje guftj aan anger partners en vanoet n zelfbewustdje haojing de samewerling opzuktj. n Overheid di-j investeertj in t óntstaon en óngerhaod van zelfredzame en móndige börgers in sterke gemeinschappe, wao nemes tösse wal en schip vultj. JAN meektj t verschil en wiltj: jóngere n dudelik herkinbare stum gaeve in de vorm van de Jóngereraod; mèt de Jóngereraod make vae heldere aafspraoke over heur rol en positie, ope politieke discussies in de gemeindjeraod, waobi-j ouch meugelikhede zeen vör inbring van inwoeëners, n gooj geluids- en bieëldjinstallatie in t gemeindjehoes, zoeëdet de raodsvergaderinge in de tówkumst ouch live thoes te volge zeen, festivals, evenemente en activiteite borge di-j inwoeëners belangriek vinge en kinmerkendj zeen vör de identiteit van Ni-jwieërt, zoeëas Moulin Blues, Festeynder, de kermisse in de kerne, de waekmerktj, de intocht van Sinterklaos et cetera. pag 7

8 2. Woeëne en werke 2.a Woeëningbouw t Ès belangriek det d r vör alle groepe inwoeëners (zoeëas aojere, jóngere, gezinne, alleinstaondje, mer ouch minse di-j zörg noeëdig hebbe) in alle kerne voldoondje passendj woëningaanbod ès. De in 2018 vast te stelle Structuurvisie Woeëningbouw mót de woeënbehoefte inzichtelik make. Vör aojere di-j det wille, mót t meugelik zeen um zoeë lang meugelik in de eige kern te kunne blieve woeëne. Um jóngere te stimulere in Ni-jwieërt te blieve/kome woeëne ès t noeëdig betaalbare wuuëninge aan te beje. Van belang daobi-j ès n aantrèkkelike woeënumgaeving: voldoondje activiteite en veurzieninge vör alle doelgroepe, en n umgaeving di-j zich kinmerktj door völ neteur: greun en water. Dit geldtj zoeëwaal vör bestaondje woeëngebiede as vör nówbouw. Oetgangspuntj ès duurzaam woeëne mèt aandacht vör de tówpassing van alternatieve energie, n vermindering van energieverbroek en fossiele brandjstoffe, en tówpassing (en evetueel hergebroek) van duurzame materiale. De gemeindje mót t veurtouw neme um duurzaam bouwe te stimulere. In n meujlike economische periode heet JAN d r vör kunne zörge det mèt behulp van n stimuleringsplan vör de woeëningbouw t aantal wuuëninge in Ni-jwieërt ès tówgenome. De gróndjpries ès, mede op initiatief van JAN, de aafgeloupe jaore nauweliks gestege en dit heet n positief effect gehadj op de verkoup van starters- en seniorewuuëninge. pag 8

9 Waat wiltj JAN? Jóngere kanse beje op n betaalbare wuuëning. Same mèt woeëningcorporaties en zörgperti-je kunne vae voldoondje wuuëninge realisere vör bezundjere doelgroepe. In alle kerne van Ni-jwieërt mótte voldoondje zörgwuuëninge beschikbaar zeen. Vae wille d r vör zörge det d r voldoondje sociale heurwuuëninge beschikbaar zeen. Ruumdje beje aan nów woeënconcepte, ónger angere vör hoesvesting van statushaojers. Beschutj woeëne organisere vör minse mèt n psychiatrische aandoning, licht verstandelike beperking en zörgbehoeftige aojere. JAN meektj t verschil en wiltj: det (nów) wuuëninge toekomstbestendig, energieneutraal en klimaatbestendjig zeen. Vae wille minder regels, zoeëdet börgers mieër meugelikhede kriege um de wuuëning te bouwe di-j ze gaer wille, nów wuuëninge bouwe op locaties di-j beschikbaar zeen binne de dörpskerne. Vri-je en ónougelike situaties (zoeëas locatie aoje borebóndj op Staat) gaon vae herinrichte, mèt wuuëninge en/of kleine bedrievigheid. Dit mèt voldoondje oug vör n greun umgaeving. 2.b Bedrieve en bedrievigheid in Ni-jwieërt t Gieët good mèt bedrieveterrein Panneweeg. D r hebbe zich völ bedrieve gevestigdj in Ni-jwieërt en det ès good vör oos economie en vör de werkgelegeheid. D r ès veuralsnog gein besloet genome over n nów aan te lègge bedrieveterrein De noeëdzaak daotów zal ieërst mótte waere aangetoeëndj. t Twieëdje bedrieveterrein in Ni-jwieërt, Aan Vieërtieën, bevatj bovedien völ zwaore industrie en det ès n zwaor milieubelasting vör Ni-jwieërt. De gemeindje mót zörge vör gooj en gelieke randjveurwaardes vör (startendje) óngernemers. n Optimaal óngernemersklimaat vrugtj um keuzes te make, um minder regels en um mieër samehang en samewerking pag 9

10 tösse óngernemers; door arbeidsmerktj en óngerwies mèt deindanger te verbinge. In Ni-jwieërt ès de horeca-branche mèt óngevieër 50 bedrieve vertegenwoordigdj. Horecabedrieve zeen belangriek vör de eige inwoeëners, mer zeen ouch ne belangrieke trèkker vör toeriste. Waat wiltj JAN? Duurzaam en maatschappelik verantwoordj óngerneme bevordere en dao richtliene aan verbinge. Kleinschalige toeristische initiatieve stimulere. Subsidies en meugelik anger financieringsvorme kunne waere ingezatte um dees initiatieve op de kaart te zètte. Innovatief óngernemerschap (nów merktje, duurzaamheid, kleine zelfstandige en zzp ers) stimulere en óngernemers hi-jtów kanse te beje. JAN meektj t verschil en wiltj: naodinke over t óntwikkele van n eventueel nów kleinschalig bedrieveterrein as mèt feite de noeëdzaak en t belang vör óngernemers en de inwoeëners van de gemeindje Ni-jwieërt ès aangeetoeëndj, gein oetbrei-jing van zwaore industrie (zoeëas Rumal BV) en ès daorum tege n oetbrei-jing van t bedrieveterrein aan Vieërtieën, in de agrarische sector det óngernemerschap stimulere, waodoor t dierewelzijn tówneemtj en de milieubelasting aafneemtj, de óntwikkelkracht en resultaatgerichtjheid van kleinschalige toeristische initiatieve stimulere, di-j n bi-jdrage kunne levere aan de promotie van Ni-jwieërt. pag 10

11 2.c Verkieër en bereikbaarheid D r ès structurele aandacht noeëdig vör n verkieërsveilige inrichting van weeg en n gooj verkieërsdoorstrouming in t binne- en boetegebied. Oetgangspunte hi-jbi-j zeen: - draagvlak ónger de inwoeëners van Ni-jwieërt en daarnao handele, - knelpuntgerichtj werke/dinke, - probleemoplossendj en neet probleemverplaatsendj, - alternatieve mótte verbaetering bringe vör hieël Ni-jwieërt, - minder asfalt door in te zètte op gedraagsverangering van de verkieërsgebroeker. JAN ès tege t aanlègge van ne randjweeg umdet nut en noeëdzaak noeëts zeen aangetoeëndj, en omdet vae t boetegebied van Ni-jwieërt neet wille aafsni-je van Ni-jwieërt. Bovedien ès d r ónvoldoondje draagvlak vör ne randjweeg bi-j de inwoeëners van Ni-jwieërt. In t belang van n effectieve verkieërsaafwikkeling ès t van belang um de knelpuntje op de huidige N266 en N275 op te losse, zoeëdanig det d r gein sluiproutes kunne ontstaon. Verkieërsveiligheid ès n gezamelike opgave van overhede same, waobi-j ouch börgers, bedriefslaeve, óngerwiessector en maatschappelike perti-je noeëdig zeen. D r mót gefocustj waere op gedraagsbeïnvloeding, handjhaving en registratie van óngevalle (um d r van te lieëre en aanpassinge te kunnen doon). Binne de gehieële gemeindje mótte d r bovedien dudelike weegmarkeringe zeen vör alle verkieërsdaelnemers en in t bezundjer vör fietsers. De ligging van de gemeindje Ni-jwieërt ès good, mer de bereikbaarheid van veurzieninge en van t centrum vrugtj de noeëdige aandacht. Vanoet n gastvri-je óntvangst ès t belangriek det vör edereen dudelijk ès wi-j emes wao kan kome. Winkelendj publiek mót drieë de weeg kunne vinge van A nao B. Veurkome mót waere det bezeukers Ni-jwieërt veurbi-jgaon of mijde / óntwieke. pag 11

12 Waat wiltj JAN? Inventarisere en aanpakke van ónveilige verkieërssituaties. n Veilige fietsoverstaekplaats vör scholiere en anger weeggebroekers bi-j de N275, ter huuëgdje van McDonalds. Veilig ingerichtdje overstaekplaatse vör vootgangers op drökke weeg in de kerne. Veilig parkere bi-j basisschole. Adequate tówpassing van verkieërsborde in t kernwinkelgebied, zoeëdet verkieër good kan doorstroume. Gebiedsóntsloetingsweeg veurzeen van apaarte fietsstroke. Veilige fiets- en wandelroutes in t algemein, mer veural b-ij schole, bedrieve en centra. Trottoirs en overstaekplaatse mieër tówgankelijk make vör scootmobiels en rolstoolgebroekers. Aanpasse van weeg in t boetegebied, mèt behaod van t landjelike/ cultuurhistorische karakter van t boetegebied. Dit vanwege t zwaore en intensieve landjbouwverkieër (de in t verleje aangelagdje weeg voldoon neet mieër aan de eise van tegewoordig). Mieër verleechting in t boetegebied, op belangrieke en gevaorlike weeg. Verkieërsknelpuntje aanpakke mèt slum technieke, di-j doorstrouming van t verkieër regele door monitoring en t aanpasse van de verkieërsleechte (slum verkieërsmanagement). JAN meektj t verschil en wiltj: Gein woorde, mer dade. Tot nów tów bliftj t gemeintjelik beleid staeke bi-j weurd op pepeer. t Ès tied vör oetveuring. Oet óngerzeuk en overlèg mèt dörpsraode en inwoeëners laote blieke welke verkieëssituaties prioriteit verdene. Al opgehaaldje aandachtspunte zeen: - ne fietspaad op de Booldersdiek, - herinrichting van t kruuspuntj op de Heerweg/Booldersdiek, pag 12

13 - realisatie van n rotonde op Hulsen, zoeëdet deze aangeslote kan waere op de N275, - verbaetering van de verkieërsveiligheid van de Meuleweeg en de Heijsterstraot, - verbaetering van de situatie rondj de zieëbrapaad op de Kapeleni-jstraot. Gein geldj beschikbaar stelle vör wietere oetwerking van n nów tracé vör ne randjweeg. Waal geldj beschikbaar stelle vör t oplosse van verkieërsknelpuntje op de huidige N266 en N275. Zörge vör veilige en good verleechtdje parkeergelegeheid vör fietsers bi-j de diverse opstapplaatse van t opebaar verveur. De beweegwiezering in Ni-jwieërt uniformere en update um de bereikbaarheid van veurzieninge en veural t centrum te verbaetere. pag 13

14 3. Mins en maatschappi-j 3.a Veiligheid Veiligheid ès n gedaeldje verantwoordelikheid van zoeëwaal börgers, bedrieve, vereiniginge, schole en de gemeindje. Hi-j in ès belangriek det men deindanger dörftj aan te spraeke op zien gedraag, zoeëdet d r n prettig laefklimaat óntstieët. Hi-j in heet de gemeindje veural een regie-veurendje taak. Bi-j overschrijding van de norme en waardes moge inwoeëners raekene op n actieve overheid di-j op t gebied van veiligheid dan ouch zelf actie óngerneemtj, mer di-j ouch de börgers aanspruktj op heur verantwoordelikheid. Dao-in ès ouch belangriek det de gemeindje tówzuut op naolaeving van de regels en wao noeëdig handjhavendj optrudtj. n Belangrieke taak ès, det de gemeindje hi-j over concrete afspraoke meektj mèt de tówzichthaojers en de politie. De criminaliteit ès lieëg binne de gemeindje en dit mót vanzelfspraekendj zoeë blieve. Toch mótte vae d r op blieve tówzeen det diefstal en inbrake nog mieër gaon vermindere, en det de börgers zich aanmerkelik veiliger gaon veule. De brandjweer en ambulancehulpverlieëning mótte vae blieve optimalisere, zoeëdet hulpverlieëning te alle tiede zoeë drieë meugelik kan plaatsvinge. Vae zeen dan ouch bli-j mèt de bouw van n nów brandjweerkazerne. Dees mót aansloete op t net van doorgaondje weeg um n maximaal veurdael te hale van heur centrale ligging. Waat wiltj JAN? Inwoeëners en óngernemers laote mei-jkalle over t verbaetere van veiligheid in heur omgaeving. Alle inwoeëners mótte zich veilig kunne veule in heur hoes, op straot en in de buurt. pag 14

15 Hoeselik geweldj aanpakke door bescherming van slachtoffers en inzètte op gooj veurlichting. Inzètte op de aanpak van georganiseerdje criminaliteit. Dit beteikentj ouch det drugshandel en criminaliteit (zoeëas wietplantages, drugslabs enzovoorts) bestreje mótte waere. t Mót meugelik zeen um hulpverlieëning in te schakele um zoeë drugsgebroek tege te gaon. De gemeindje mót bovedien preventieve maotregele neme um drugsgebroek te óntmoedige. JAN meektj t verschil en wiltj: de overlast van drugs en vandalisme op beruchtdje plaatse in Ni-jwieërt aanpakke. Klachte mótte op eenvoudige wieze gemeldj kunne waere en waere opgevolgdj door gemeindje en/of politie, t gemaekeliker make um n meldjing of aangifte van n strafbaar feit te doon (diefstal, inbraak en dergelijke) buurtpreventie wieter stimulere en optimalisere door middel van bi-jveurbieëldj oetbrei-jing en n good gebroek van WhatsApp-groepe, mieër tówzicht op naolaeving van regels as de veiligheid en gezóndjheid in t gedrang kome en zörgdrage vör consequent aanpakke en handhave. 3.b Prettig winkele in Ni-jwieërt t Winkelhert van Ni-jwieërt wurtj gevormdj door de Brökstraoot, de Kerkstraot en Lambertushof. In de umgaeving van dit gebied mót d r aandacht blieve vör de horeca-óngernemers. Mer d r ès ouch aandacht noeëdig vör t behaod van de nog aanwezige winkels in de verschillendje kerne. n Gooj en respectvolle samewerking tösse gemeindje en óngernemers ès van belang vör n aantrèkkelik vestigingsklimaat, en um n fraai en gevarieerdj winkelaanbod in Ni-jwieërt te kunne garandere. De laste vör de lokale óngernemers mótte zoeë beperktj meugelik blieve. Partnerschap ès noeëdig in t belang van de tówkumst en promotionele waerde van Ni-jwieërt: de gemeindje moog gein hindermacht zeen, want allein same kome vae wieter! pag 15

16 Waat wiltj JAN? Behaod van gratis parkere binne de hieël gemeindje. Extra parkeerplaatse bi-j t winkelgebied. n Baetere bereikbaarheid van t kernwinkelgebied. n Aantrèkkelik en gastvri-j winkelgebied. JAN meektj t verschil en wiltj: n gooj sprei-jing van de huidige veer supermerktje in de kern Ni-jwieërt, waobi-j initiatieve van verplaatsing nao de locatie Kapeleni-jstraot (Nijwieërt-Noord) veurkeur genietj; dit ès van groeët belang vör aojere en mindervalide di-j in de directe umgaeving woeëne, geine viefdje supermerktj in Ni-jwieërt, op de locatie Wijen ruumdje beschikbaar stelle vör ónger mieër startendje óngernemers, woeëningbouw vör diverse doelgroepe en de medische sector (hoesartspraktijk, fysiotherapie, apotheek enz.), t aanzicht van t winkelgebied mieër oetstraoling gaeve, zoeëdet t oetnuuëdigtj um in Ni-jwieërt te gaon winkele. 3.c Good laeve vör ederein in Ni-jwieërt Inwoeëners waere móndiger en wille gehuuërdj waere. Minse wete steeds baeter waat ze wille en vereinige zich steeds mieër róndjum gezamelike initiatieve vör de gemeinschap. Det bringtj nów meugelikhede vör t opkome vör en zörge vör deindanger binne n kern of wiek. Mer ouch vör de inwoeëners di-j hulp of zörg noeëdig hebbe. Eige verantwoordelikheid vör n gezóndje laefstiel en zelf kunne keze vör passendje hulp en zörg, staon daobi-j centraal. Positieve gezóndjheid ès n verzamelbegrip vör alles waat belangriek ès um good te kunne laeve (zoeëas zingaeving, welzijn, zörg, recreatie, sport en bewege) en wao minse mèt of zónger hulp heure weeg in mótte kunne vinge. Zoeëwaal bi-j zörg kriege als bi-j zörg gaeve stieët de mins centraal. pag 16

17 t Gieët d r neet um waat de gemeindje belangriek vingtj vör inwoeëners, mer um waat inwoeëners zelf vinge det d r noeëdig ès. Veurop stieët det veurkome baeter ès dan genaeze: preventie ès t sleutelwoord. Um te veurkome det minse tösse wal en schip rake, ès t van belang inwoeëners aan te spraeke op heur kracht en ne steun in de rök te beje wannieër t meujlik wurtj. Daobi-j huurtj ouch t beje van perspectief aan minse di-j weinig meugelikhede hebbe, in de vorm van bi-jveurbieëldj n minimabeleid. Minse di-j aan anger hulp en zörg beje, verdene vertrouwe en óngersteuning in de oetveuring van take, en moge gein hinder hebbe van wette en regels. Waat wiltj JAN? Initiatieve umerme vör t inrichte van mieër steunpuntje vör hulp en óngersteuning. Börgerhulpverlieëning bevordere. Zörge vör voldooondje dèkkingsgraad vör Automatische Externe Defibrillators (AED). In nauwe samewerking mèt inwoeëners, samewerkingspartners en wijkteams ne integrale gezóndjheidsaanpak starte. t facilitere van börgerinitiatieve. De samewerking tösse de börgers en wijkteams vergroeëte. JAN meektj t verschil en wiltj: n professionele welzijnsveurziening in Ni-jwieërt mèt aandacht vör óngersteuning van mantelzörgers, aanpak van einzaamheid en begelei-jing van aojer, zoeëdet ze zoeëlang meugelik zelfstandig kunne blieve woeëne, n baetere bekindjheid gaeve aan veurzieninge in de jeugdzorg, verbaetering in de opvolging van klachtemeldinge en in de óngersteuning door Centrum vör Jeugd en Gezin, in gesprek gaon mèt börgers over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de Jeugdzorg; waat wille ze en waat hebbe ze noeëdig, pag 17

18 hang en veut gaeve aan de transformatie van de jeugdzorg, scholing van professionals en vri-jwilligers, zoeëdet hulpvraogers eenduidig waere geholpe, n eenduidig armoede- en minimabeleid, mèt n adequate informatieveurziening aan minima en aandacht vör n respectvolle bejegening, willekeur veurkome door aan de veurkantj ederein op gelieke wieze te informere over beschikbare veurzieninge en meugelikhede vör minima, meugelikhede tot nów vorme van óngersteuning van minima óngerzeuke; in eder geval n collectieve zörgverzekering via de gemeindje, lieëgdrempelige veurzieninge vör preventieve schöldjhulp organisere, de óngersteuning aan minima verbaetere door de deskundigheid van gemeindje en Algemein Maatschappelik Werk over veurzieninge en meneer van óngersteuning te bevordere. 3.d Vereinigingslaeve, cultuur en sport Oos riek vereinigingslaeve ès belangriek vör de laevendjigheid van de gemeinschappe van Ni-jwieërt: dao zeen vae trots op! t Vereinigingslaeve stieët de komendje jaore vör groeëte oetdaginge, ónger mieër door de vergriezing van oos samelaeving. Dit heet gevolge vör vri-jwilligers en veurzieninge: wi-j kunne vae mèt minder minse, mieër doon en wi-j haoje vae oos veurzieninge betaalbaar? t Ès daorum mieër dan oeëts, tied um de hang inein te slaon en de samewerking mèt en tösse vereiniginge te stimulere en te óngersteune. Daonaeve stimulere vae actief samenwerkingsverbandje tösse vri-jwilligersorganisaties en professionele hulpverlieëning. Waat wiltj JAN? Intensiever in gesprek gaon mèt dörpraode en vereiginge over waat d r noeëdig ès en t óngersteune van de door kerne zelf geprioriteerdje actiepuntje. Same dooróntwikkele en wieter oetrolle van initiatieve zoeëas Bengele beweegt en t Verenigingsnetwerk Ospel. Koestere van cultureel erfgoed binne de gemeindje door bescherming van pag 18

19 monumente en dörpsgezichte en landjschap. Hi-j bi-j huurtj ouch t instandjhaoje van t Ni-jwieërter meulebestandj. Vereiniginge/besteure helpe bi-j t optimalisere van de duurzaamheid van fysieke veurzieninge, mèt kinnes, advies en zoeë noeëdig mèt financië. n Podium beje vör kunst en cultuur. JAN meekt t verschil en wiltj: det de gemeinschapshoeze in de verschillendje kerne blieve bestaon; de Pinnenhof bliftj op de huidige locatie en wurtj toekomstigbestendig gemaaktj, n dudelijke kaderstelling en heldere verdaeling van verantwoordelikhede en rolle aan de veurkantj bi-j t ontploeëje van nów initiatieve door dörpsraode en vereiniginge, di-j take van gemeindje en merktperti-je rake, zoeëas bi-jveurbieëldj op t terrein van gebiedsontwikkeling: locatie tösse sporthal en Mc Donalds; de gemeindje mót heur eige verantjwoordelijkheid neme en vereiniginge neet mèt n kluitje in t reet steure, mieër sport- en beweegactiviteite vör verschillendje doelgroepe in kindjeropvang, op school, in de naoschoolse opvang en veurzieninge in openbare ruumdjes, zoeëas veldjes vör verschillendje balsporte, fitnessparcours, fietscrossterrein en beweegtuine, mieër aandacht vör cultuureducatie en -participatie en vör muziek in de klas in nauwere samewerking mèt de lokale cultuur- en muziekvereiniginge, de basisschole en t RICK, mieër synergie opzeuke mèt t lokale vereinigingslaeve bi-j de oetveuring van de Wet Maatschappelike Ondersteuning (WMO), Jeugdwet en gezóndheids- en armoedebeleid, en t vereinigingslaeve tówröste um dao-in n bi-jdrage te kunne levere, vanaaf t begin vrijjwilligersorganisaties betrèkke bi-j overleg mèt welzijnsinstellinge, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties vör t opstelle en oetveure van beleid, verklaoringe umtrintj gedraag (VOG s), di-j noeëdig zeen um n veilig vri-jwilligerswerk te kunne borge, beschikbaar stelle, pag 19

20 meugelikhede beje vör jóngere in de laeftijd van 14 tot 18 jaor um deindanger te ontmoete; zeu-j valle op dit moment tösse wal en schip. 3.e School en óngerwies De rol di-j de gemeindje heet in t onderwies ès de lèste jaore drastisch verangerdj. Zoeëwaal gemeindjes as óngerwiesinstellinge hebbe door decentralisaties in de jeugdhulp en op t gebied van de arbeidsmerktj n sterkere rol gekrege in t beleid over opveu-jing en óntwikkeling van jóngere en kindjer. Um dees verangering in gooj bane te lei-je ès t belangriek det de gemeindje lieërlinge en aojers hi-j in betrèktj. En dit vrugtj um n kanteling van de hieële keten. Waat wiltj JAN? In partnerschap mèt basisschole, mèt organisaties en t lokale vereinigingslaeve samenwerke róndjum thema s as sport/mieër bewege, cultuureducatie en -participatie en Muziek in de Klas. n Jeugdplan opstelle mèt beleid vör zörg, óngersteuning en hulp aan (schoolgaondje) jóngere. Tówzicht op en handjhaving van de kwaliteit van kindjeropvang. ne Brei-je aanpak van school-oetval. Óngerwiesachterstandebeleid vormgaeve door wichter mèt ne taalachterstandj extra aanbod te beje. Stimulere det óngerwies en jeugdhulp deindanger preventief versterke. Versterke van opvoedkundig klimaat in gezinne, buurte, wieke, schole en kindjeropvang. Veurkome van pestgedraag en t stimulere van óngerlinge verdraagzaamheid door inzèt van jóngerewerkers. JAN meektj t verschil en wiltj: same mét (en neet vör!) t óngerwiesveldj en anger betrokke perti-je n lange termienstrategie óntwikkele vör behaod van basisonderwies in edere kern, pag 20

21 passendj lieërlingverveur voortzètte en neet eders kieër weer t doelgroepebeleid ter discussie stelle, t groeëtschalige drugsgebroek ónger scholiere trökdringe; op dit moment neemtj dit probleem almer groeëtere vorme aan; t ès tied vör n aanvalsplan op maot van de gemeindje Ni-jwieërt. pag 21

22 4. Landjschap en neteur 4.a Boetegebied en laefumgaeving t Behaoje en versterke van de aantrèkkelikheid van oos landjschap dreugt bi-j aan n gunstig laef- en vestigingsklimaat. t Verhuuëgtj bovedien de recreatieve meugelikhede. Door belanghebbendje vreug te betrèkke bi-j plan- en besloetvorming wurtj t draagvlak hi-j vör vergruuëtj. n Gooj inrichting van t bebouwdje en ónbebouwdje gebied zörgtj vör n vitale laefumgeving, minder milieudrök en t behaod van oos kostbaar boetegebied. t Ès dan ouch belangriek um te investere in mieër greun en same mèt inwoeëners, neteur en milieugroepe te werke aan n baeter greuninrichting en zorgvuldig behieër. Naeve n aantrèkkelik landjschap ès t belangriek um n gezóndj laefmilieu te creëre, waorin n hoofdrol ès weggelagdj vör woeëne, werke en recreëre. De oetstoeët van milieuvervoelendje stoffe, ónger mieër as gevolg van de intensieve vieëhaojeri-j, ès nog altied te hoeëg. Maotregele blieve haard noeëdig um deze oetstoot te vermindere. Vör os stieët veurop det de oetstoeët van geur, fienstof en ammoniak in Ni-jwieërt de komende jaore umlieëg gebracht mót waere. t Ès belangriek um same mèt de agrarische sector te werke aan n lange termienvisie di-j pastj bi-j t Ni-jwieërter óngernemersklimaat en de maot van Ni-jwieërt. Det beteikentj vör JAN ouch neet allein producere vör de export en gein ruumdje beje aan agrarische bedrieve van boete Ni-jwieërt. pag 22

23 Waat wiltj JAN? Same mèt de agrarische sector invölling gaeve aan n duuzame tówkumst vör de agrarische óngernemers in Ni-jwieërt. Streve nao n gooj luchtkwaliteit mèt naodrök op t vermindere van de oetstoeët van fienstof en geur. n Stappeplan make um de milieudrök in t boetegebied te verlieëge. Agrarische bedrieve mi-je oet de dörpskerne. De nówe umgaevingsvisie opstelle mèt de inwoeëners en belangegroeperinge. Mieër aandacht vör recreatie en toerisme. Gaeftj agrariërs di-j det wille, de meugelikheid um de kanse op dit vlak te benötte. Kwalitatieve verbinginge lègge tösse dörpskerne, netuur en boetegebied door de aanlèg van recreatiezones aan de randj van dörpskerne. Mieër greun as fienstofaafvangers. Buimbeplanting en investere in greun stimulere. Verrómmeling en vervoeling in t boetengebied tegegaon. Dus slope en sanere van aoj stel. Bescherme van gróndje en gebiede mèt n hoeëge landjschappelike waerde, zoeëas Saorsven, de Bane, Schoorkoele, Wieërter Bos, bolle akkers en De Groeëte Pieël. Beleid um de biodiversiteit in t boetegebied te verhuuëge. Facilitere van glaasvezel in t boetegebied. JAN meektj t verschil en wiltj: inzètte op n vermindering van de vieëstapel en de milieudrök, aanlèg van geluidswalle en greunvoorzieninge bi-j de A2 realisere as aangetoeëndj ès det dit aanmerkelijk bi-jdreugtj aan n baeter laefklimaat in Ni-jwieërt, dao wao vraog ès mei-j werke aan bedriefsbeëïndiging, bi-jveurbieëldj door n sloopregeling, waobi-j tege compensatie diererechte waere ingeleverdj, óngernemers mèt n innovatief karakter en regio-gerichtje productie stimulere, pag 23

24 bedrieve oprope um neet alleen bi-j nówbouw mer ouch in bestaondje stel baetere stalsysteme en nów technieke tów te passe, zónger toename van t aantal diere, streng en actief toezicht en milieuregels handhave in t geval det deze overtroje waere, dao wao regels neet helpe en inwoeëners völ overlast ervare, t gesprek tösse óngernemer en inwoeëners facilitere. En maotregele stimulere di-j bi-jdrage aan n oplossing. 4.b Duurzaamheid Um oos kwaliteit van laeve te behaoje ès t noodzakelik zuniger te waere op de werreldj wao-in vae laeve. Duurzaamheid mèt alternatieve energie as middel wurtj almer belangrieker in de tówkumst. De gemeindje Ni-jwieërt heet hi-j-in n veurbieëldjfunctie door zelf duurzaam te waere in energiegebroek, mer ouch op t gebied van persenieëlsbeleid, mobiliteit en aanbestejingsbeleid. Ouch vör bedrieve en inwoeëners ligktj d r n opgave um duurzaam te wille woeëne en werke. t Schei-je van aafval ès erg belangriek, umdet dit n bi-jdrage levertj aan de bewustjwaering van duurzaamheid en verspilling. Waat wiltj JAN? Energiebesparendje maotregels en op gemeindjelike gebouwe, bi-jveurbieëldj zónnepanele op t gemeindjehoes of de sporthal. En wao meugelijk t aanlègge van greun dake. Bedrieve stimulere um in heur beleid raekening te haoje mèt duurzaamheid. Börgers en óngernemers good informere over duurzaamheidssubsidies en -lieëninge. t Schei-je van aafval mieër stimulere door extra veurzieninge in te richte. t Gebroek van de subsidieregeling vör t aafkoppele van reingelwater stimulere door mieër aandacht te gaeve aan t initiatief Waterklaar. Extra oplaajpuntje plaatse in oos gemeindje vör elektrische fietse en auto s pag 24

25 op nów aangelagdje parkeerplaatse, in de umgaeving van horecagelegenhede en gemeinschapshoeze. Fossiele brandjstof aafbouwe en umzètte nao duurzame energie door energieopwékking door zón, water en windj. Óngeoorloofdje milieuvervoeling zoeëas tevöl oetstoeët door bedrieve en aafvaldumping door börgers - keihaard aanpakke. n Energiecoöperatie facilitere en stimulere. JAN meektj t verschil en wiltj: streve um in 2035 de totale energie di-j vae noeëdig hebbe in oos eige gemeindje zelf te kunnen opwèkke (energie-neutraal), n duurzaamheidsagenda vör Ni-jwieërt opstelle, um as gemeindje zoeë drieë meugelik klimaatneutraal te kunne zeen, energie opslaon op plaatse wao overcapaciteit ès, t dèkker leegmake van kunststofaafval- en glaasbek. pag 25

26 5. Financië n Good óngerbouwdj financieel beleid ès van belang um de laste vör inwoeëners en óngernemers zoeë lieëg meugelik te haoje. De gemeindjelijke begrueëting mót doelmatig waere opgesteldj, um ónverwachtdje negatieve - mer ouch positieve - oetscheters achteraaf te veurkome. Regere ès veuroetzeen en det mót zien beslaag kriege in n realistische begruuëting. Eventuele risico s mótte gemonitordj waere en op n effectieve meneer aangepaktj en behieërsbaar gemaaktj waere. Voldoondje en passendje reserves zeen noeëdig um tegevallers, di-j neet veuraaf kóste waere veurzeen, op te vange. Vae wille mèt anger gemeindjes samenwerke als det baeter ès vör Ni-jwieërt. As gemeindje wille vae daobi-j waal voldooondje zèggeschap haoje, zoeëet de samewerking ouch efficiënt en effectief verluiptj. De gemeindje mót altied kieke nao de meugelikhede van subsidies um n project goodkouper te kunne oetveure. Mer vae mótte gein projecte gaon opstarte, umdet vae d r n subsidie vör kriege. D r mót n dudelike visie veuraf aan ten gróndjslaag ligge, zoeëdet vae wete det Ni-jwieërt en heur börgers hi-j baeter van gaon waere. Hi-j in wille vae de provincie volge in heur visie: neet veurop stelle waat politiek winselijk ès, mer oetveure waat noeëzakelijk en nuttig ès. Waat wiltj JAN? Zorgvuldig en köstebewustj umgaon mèt gemeinschapsgeldje. n Degelijk financieel beleid. pag 26

27 In n aanbestejingsbeleid, wao meugelik, veurrang gaeve aan de plaatselike óngerneminge. Aandacht vör n efficiëntere inkoup bi-j aanbestejing aan zörgorganisaties. JAN meektj t verschil en wiltj: gein structurele verhuuëging van de onroerendzaakbelasting (OZB); eventueel alleen verhuuëging mèt t jaorlijkse inflatiepercentage, de hóngsbelasting aafschaffe, de toeristebelasting inzètte vör toerisme. pag 27

28 6. Deenstverlieëning De deenstverlieëning van de gemeindje nao oos inwoeëners mót mieër vraoggesteurdj waere ingerichtj. Ze mótte good en drieë waere gehólpe in n dudelike taal. Neet allein aangaeve waat d r neet kan, mer veural waat d r waal kan. Vrugtj men börgers um erges over mei-j te kalle, dan mót d r waal iets mei-j gedaon waere. Zoeëdet d r gein verwachtingen waere gewektj di-j later neet waere waorgemaaktj. De samelaeving mót de leidendje rol kriege; de gemeindje facliteertj! Waat wiltj JAN? Inwoeëners di-j geine tówgang hebbe of wille tot internet, mótte alsnog terecht kunne aan de balie. Vraoge van inwoeëners mótte binne n gesteldje termien waere aafgehandeldj. Persoeënsgerichtdje aanpak centraal stelle en maotwerk realisere. JAN meektj t verschil en wiltj: maximale inzèt op lieëgdrempelige digitale meugelikhede; zoeë wille vae det de gemeindje heur deenste ouch aanbeejtj via n digitaal E-loket, en wille vae n chat-verbinging op werkdaag, zoeëdet inwoeëners op dees meneer n vraog kunne stelle. Ouch gewoeën binneloupe mót meugelik blieve, tiedige mondelinge informatieveurziening aan inwoeëners op t moment det d r werkzaamhede plaatsvinge in straot of wiek, zoeëdet vör minse dudelik ès waat d r stieët te gebeuren en d r draagvlak vör ontstieët. pag 28