Handleiding Alzheimer Café. Met een bijlage voor het Alzheimer Theehuis

Transcriptie

1 Handleiding Alzheimer Café Met een bijlage voor het Alzheimer Theehuis

2 Handleiding Alzheimer Café/ Theehuis Stichting Alzheimer Nederland, september 2010, update december 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming en met duidelijke vermelding van de bron van herkomst. Vormgegeven door Christiaan Meyboom, ondersteund door Gerda van Ginneken, Herman Post en de oprichter van het Alzheimer Café dr. Bère Miesen. Alzheimer Nederland bedankt iedereen die aan deze handleiding heeft meegewerkt. Alzheimer Nederland Postbus 2077 Stationsplein CB Amersfoort Vragen over dementie? Bel de Alzheimertelefoon. 7 dagen per week, dag en nacht bereikbaar:

3 1. Voorwoord 5 2. Hoe het allemaal begon 7 3. Het Alzheimer Café 9 4. Het Alzheimer Café nu, een uniek gebeuren Organisatie Financiering Tot slot 27 Overzicht bijlagen: 1. Kwaliteitscriteria 2. Profiel gesprekleider 3. Profiel vrijwilliger 4. Vrijwilliger of betaald door je organisatie 5. Het theehuis 6. Inhoudelijk en financieel overzicht per Café avond 7. Projectbeschrijving voor een nieuw Café, te gebruiken voor een projectplan 8. deskundigheidsbevordering Overzicht documenten op het Vrijwilligersplein: Aanvragen starterspakket nieuw Alzheimer Café PR van een startend Alzheimer Café, beschrijving materialen Bestellen in de webwinkel Enquête formulier Audit Alzheimer Café Cursussen en trainingen voor alle betrokken mensen van de werkgroep van een Café Calamiteitenplan Inspiratie voor een Café avond: heel veel thema s, boeken, toneelvoorstellingen, artiesten en andere aanraders Begroting Alzheimer Café 3

4 4

5 Achtergrond In 1997 bedacht psychogerontoloog Dr. Bère Miesen het Alzheimer Café concept. Samen met de regionale afdelingen van Alzheimer Nederland en de werkgroepen zijn er meer dan 220 Alzheimer Cafes en enkele Alzheimer Theehuizen (Turks en Marokkaans) opgericht. Alzheimer Nederland is samen met Bère Miesen octrooihouder voor Europa. Inmiddels zijn er, na de start van het eerste café in 1997, meer dan 220 Alzheimer Cafés actief geopend. De formule van het Alzheimer Café heeft zich bewezen. Het Alzheimer Café vormt een belangrijk onderdeel in de Zorgketen Dementie, als één van de eerste activiteiten waarvan mensen gebruik kunnen maken wanneer zij met dementie in aanraking komen. In de jubileumuitgave over het tienjarig bestaan van het Alzheimer Café schrijft Gerdi Verbeet, voorzitter van de Tweede Kamer: De fase van het ontdekken en herkennen van dementie is vaak het moeilijkst. Hoe merk je bij jezelf dat je geestelijk achteruit gaat? Hoe accepteer je dat, als je vol in het leven staat? En als het om je partner gaat, hoe vertel je dan dat er iets aan de hand is? En in latere fasen zijn er ook moeilijke vragen. Bij al deze vragen helpt het om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren- verkenning, herkenning en erkenning. Juist daarom zijn de Alzheimer Cafés zo belangrijk. De eerste handleiding voor het opzetten van het Alzheimer Café is in 2000 geschreven. Inmiddels hebben de Cafés een ontwikkeling doorgemaakt wat betreft inhoud, organisatie en financiering. Dat is in deze vernieuwde handleiding verwerkt. Voor iedereen die een nieuw Alzheimer Café start, maar ook voor de werkgroepen van al bestaande Cafés geeft deze handleiding steun en houvast. Het is een levend document. Belangrijke ontwikkelingen zullen via intranet worden toegevoegd als bijlagen. Deze handleiding vormt een goede basis voor de kunst van het behouden. Voor het eerst is het Alzheimer Theehuis nu ook opgenomen in deze handleiding. Inmiddels zijn er 6 Theehuizen voor mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Dat is bijzonder en we verwachten dat er de komende tijd nog wel een aantal bijkomen. Het is een specifieke activiteit die is gebaseerd op het Alzheimer Café. In een aparte bijlage staan daarom een aantal specifieke zaken beschreven die het opstarten van een Alzheimer Theehuis vergemakkelijken. In algemene zin kunt u deze handleiding voor een Alzheimer Café dus ook lezen als voor een Alzheimer Theehuis. Met vriendelijke groet, Gea Broekema-Procházka, directeur/bestuurder Alzheimer Nederland Het motto Een café starten is één, de kwaliteit van een café behouden is een kunst!, bewijst dat er veel kunstenaars actief zijn in Nederland. 5

6 6

7 In september 1997 opende het eerste Alzheimer Café haar deuren. Hiermee werd het idee van Bère Miesen, psychogerontoloog toen werkzaam in het psychogeriatrisch centrum Mariënhaven in Warmond en werkzaam bij de Universiteit in Leiden, werkelijkheid. Na enkele maanden voorbereiding was hij, samen met de toenmalige Alzheimer Vereniging Zuid-Holland Noord, erin geslaagd iets van de grond te tillen dat inmiddels is uitgegroeid tot een bekend fenomeen dat brede navolging kent. In zijn contacten met mensen met dementie en hun familie had Miesen gemerkt dat er op het praten over de ziekte vaak een taboe rust, ook tussen partners of binnen een familie. Het bespreekbaar maken en voorlichting geven over dementie en de gevolgen hiervan is belangrijk voor de acceptatie van de ziekte. Vandaar dat Miesen bedacht dat het goed zou zijn als mensen met dementie en hun naasten elkaar in een ongedwongen ambiance zouden ontmoeten om ervaringen uit te wisselen en te praten over de ziekte. Dementie is voor de mensen die het overkomt een blijvende ramp. Het Alzheimer Café biedt een vorm van slachtofferhulp door de veiligheid en het vertrouwen die er heersen. Aldus Bère Miesen in: Tien jaar Alzheimer Café, november 2007 Het aantal dementiepatiënten zal de komende decennia verdubbelen naar een half miljoen. Nu werken tegenover elke patiënt met dementie 57 mensen; in 2050 zijn dat er nog maar 27. In 2030 zal dementie de duurste ziekte zijn met een aandeel van 6,9% van de totale zorguitgaven. Uit: de Volkskrant, juni

8 8

9 Hoe kon een ongedwongen sfeer beter worden omschreven dan met het woord café? Miesens idee kreeg vorm in een collegezaaltje van de Rijks Universiteit Leiden. Circa twintig mensen bezochten de eerste bijeenkomst. Een maand later waren dat er 35 en weer een maand later was het aantal opgelopen tot 54 bezoekers. Mensen met dementie en betrokkenen konden rustig praten over de ziekte. Zij werden weerbaarder door de bijeenkomsten en kregen veel tips om beter met de ziekte om te gaan. De bekendheid van het Alzheimer Café steeg explosief door de serie Leven met dementie die Teleac/NOT opnam in het Alzheimer Café in Leiden. Gemiddeld bezochten inmiddels meer dan honderd mensen het Alzheimer Café. Onder de vaste bezoekers waren ook vertegenwoordigers van andere regionale afdelingen van Alzheimer Nederland. Mede geïnspireerd door het succes in Leiden, vatten zij het plan op om in hun regio ook een Alzheimer Café te starten. In 2013 zijn er in de 52 regio s van Alzheimer Nederland meer dan 220 Cafés. Een actueel overzicht van de Alzheimer Cafés vindt u op de w ebsite van Alzheimer Nederland. In oktober 2010 opende het eerste Alzheimer Theehuis haar deuren (zie bijlage 5). De achterliggende visie De opgedane ervaringen van de eerste jaren hebben geleid tot het opstellen van een handleiding, waarin het oorspronkelijke concept is gehandhaafd. De inhoudelijke principes, de theoretische uitgangspunten en de achterliggende visie zijn verweven in het concept. De kern van de visie formuleerde Bère Miesen in de inleiding van het boek Leven met dementie als volgt: De titel Leven met dementie is voor tweeërlei uitleg vatbaar. Enerzijds markeert hij de verbijstering wanneer duidelijk wordt dat zich een ramp begint af te tekenen in het leven van mensen met dementie en hun familie. Hoe ga ik om met een ziekte die mijn leven in een onomkeerbaar perspectief dreigt te plaatsen? De ziekte krijgt plotseling volle aandacht. Anderzijds markeert de titel het moment dat mensen met dementie en hun familieleden de ramp, die zich inmiddels heeft voltrokken, min of meer gaan accepteren. Hoe leid ik, ondanks de ziekte, nog een zo normaal mogelijk leven? Het is nu niet meer de ziekte, maar iemands leven dat in het centrum van de aandacht staat. De ziekte heeft, ondanks alles, een eigen plek gekregen. Daarmee is de opmaat geschetst tot een vaak lang proces met een begin- en eindpunt. Het Alzheimer Café, een ontmoetingsplaats voor mensen met dementie, jong en oud, familie, hulp en dienstverleners en andere belangstellenden, helpt daarbij: om vanaf de ene kant de andere kant ook daadwerkelijk te bereiken, en om het tussenliggende traject zo goed mogelijk en zonder veel kleerscheuren door te komen. In het kort kan het Alzheimer Café worden beschouwd als een interventie met aspecten van voorlichting en begeleiding, waarin alle voordelen van laagdrempeligheid, informele advisering en consultatie, zelfhulpgroepen en lotgenotencontacten worden uitgebaat in een ongedwongen sfeer. En met lotgenoten worden ook de mensen met dementie zelf bedoeld. We winden er echter geen doekjes om. Dementie vertegenwoordigt voor alle betrokkenen een regelrechte ramp in hun leven; een ramp die meestal onverwacht zijn opwachting maakt. De psychische pijn, de onmacht, de ontwrichting en de ontreddering van mensen met dementie en naasten, zijn daarom de vertrekpunten. Hoe iemand die pijn verwerkt, is heel verschillend en individueel bepaald. Maar als iemand het Alzheimer Café bezoekt, getuigt hij of zij van dat leed en bekent daarmee kleur. Dat is duidelijk. Pas dan kan iemand verder gaan. 9

10 10

11 Door te praten over de ervaringen en de problemen die dementie met zich meebrengt, kunnen mensen beter met de situatie overweg. Het bespreekbaar maken geeft meer inzicht in de ziekte waardoor mensen invloed op de situatie kunnen krijgen. Dit geldt voor zowel de mensen met dementie als hun naasten. Mensen voelen zich gesteund en worden weerbaarder als zij met elkaar praten op een gelijkwaardige manier. Ook is het belangrijk dat bezoekers ongestoord en informeel met elkaar kunnen praten. Bezoekers kunnen ervaringen uitwisselen, of hulp- en dienstverleners en deskundigen op informele wijze om advies vragen. Maar ook de hulp- en dienstverleners kunnen hun vragen stellen en leren van de bezoekers. Wederkerige informatieverstrekking en ervaringen uitwisselen is hierbij het motto. Juist de ongedwongen sfeer van het Alzheimer Café werkt taboedoorbrekend en geeft mensen het belangrijke gevoel dat zij er niet alleen voor staan. Een Alzheimer Café bundelt verschillende aspecten die reguliere voorlichtingsavonden missen. Het heeft een therapeutisch karakter én een sterk informatief aspect, maar er is ook plaats voor informele zaken. Daarnaast is het Alzheimer Café uniek om zijn laagdrempeligheid. Iedereen is welkom. Voor wie? De variëteit aan mensen die een café bezoeken is groot. Behalve mensen met dementie en familieleden, komen er ook vrienden, hulp- en dienstverleners (in opleiding), vrijwilligers en andere geïnteresseerden zoals beleidsmakers, en vertegenwoordigers van regionale en landelijke media. Voor wie lijdt aan dementie Er kan wel van alles met u mis zijn, maar u bent niet gek. Probeer de veranderingen die u bij uzelf merkt aan uw naasten duidelijk te maken. Laat uw klachten onderzoeken; niets is erger dan angst en onzekerheid. Voor de familie Het is goed voor uzelf op te komen. Vraag aandacht voor het verlies dat u doormaakt. Zoek emotionele steun bij vertrouwde mensen of lotgenoten. Soms kan dat ook een hulpverlener zijn, die meer afstand heeft. De aandacht voor uzelf komt ook de naaste met dementie ten goede. Zoek snel hulp voor de praktische problemen, ook om aan voldoende nachtrust toe te komen. Voor de omgeving Als u vermoedt of weet dat iemand aan dementie lijdt, denk dan niet te snel dat hij of zij er niet over wil praten. Zo'n gesprek blijkt gemakkelijker dan u denkt; u hoeft vaak alleen maar te luisteren. Vergeet niet aan de partner of de kinderen te vragen wat de ziekte voor hen betekent; de problemen zijn vaak veel groter dan ze op het eerste gezicht lijken. Voor hulpverleners Probeer de diagnostiek zo snel mogelijk rond te krijgen. Stel de dementerende én de familie op de hoogte van de diagnose. Informeer hen over waar en hoe zij begeleiding kunnen krijgen. Zorg ook voor begeleiding voor hen samen. Dat helpt hen om hun zorgen en pijn te delen, vermindert hun eenzaamheid, en bevordert de verwerking van het verlies. Uit: Mijn leed, mijn lief, Bère Miesen, 2000, Utrecht, Kosmos. 11

12 Doelen Het Alzheimer Café heeft drie hoofddoelen: 1. Het verstrekken van informatie en voorlichting over de medische, psychosociale en overige aspecten waar mensen met dementie en hun naasten mee te maken krijgen. 2. Het openlijk praten over de gevolgen van de ziekte dementie. Herkenning en (maatschappelijke) erkenning staan hierin centraal. 3. Het bevorderen van de emancipatie van mensen met dementie en het helpen voorkomen dat mensen met dementie en familieleden in een isolement raken. Inhoud Het Alzheimer Café heeft per bijeenkomst een ander thema maar verloopt wel volgens een vaste structuur. De volgorde van de thema s die per bijeenkomst aan de orde komen ligt niet vast, maar aanbevolen wordt per seizoen min of meer het chronologische verloop van het dementieproces te volgen. Vanzelfsprekend kunnen hierin allerlei onderwerpen worden ondergebracht en/ of toegevoegd. Ook kan het publiek om een specifiek onderwerp vragen waarop de werkgroep vervolgens inhaakt, ook tijdens de bijeenkomsten. We noemen een aantal thema s: - Wat is vergeetachtigheid en wat is dementie? - Oorzaken van dementie - Verschijnselen bij dementie - Betekenis van dementie: de eerste vragen en onzekerheid - Dementie op jonge leeftijd - Omgaan met dementie - Gedragsveranderingen - Communicatie bij dementie - Hulpmogelijkheden bij dementie - De rol van de mantelzorger - De positie van mensen met dementie - Rechtsbescherming bij dementie - Dementie en euthanasie - Kleinkinderen en dementie - Intimiteit en seksualiteit Alle thema s geven aanleiding tot nadere uitdieping van het onderwerp. Bezoekers hebben vragen of opmerkingen en willen reageren. De gespreksleider zorgt dat elke bezoeker die mee wil praten aan bod komt. Aanwezige hulpverleners zijn een levende sociale kaart en kunnen concrete informatie geven. Ook kunnen zij luisteren naar en leren van de ervaringen van mantelzorgers en mensen met dementie. Wanneer De bijeenkomsten zijn maandelijks en worden altijd op een vaste dag gehouden, bijvoorbeeld elke tweede maandag van de maand. Ook het tijdstip en de duur liggen vast. Over het algemeen wordt tien keer per jaar een bijeenkomst georganiseerd. Waar en waarom Het vinden van een goede locatie voor het Café is buitengewoon belangrijk. Er zijn verschillende aspecten die in de keuzebepaling een rol spelen, zoals bereikbaarheid, de bekendheid van de locatie en goede parkeergelegenheid. Ook mensen die pas onlangs de diagnose hebben gehoord, moeten zich vrij voelen een Alzheimer Café te bezoeken. Een verpleeghuis kan daarom een drempel zijn, omdat daar mensen wonen in een laat stadium van de ziekte, dat kan heel confronterend zijn. Steunende informatie: De informatietafel Tijdens elke café avond is er een informatiestand van Alzheimer Nederland bemenst door een vrijwilliger van Alzheimer Nederland. Bezoekers van het Café kunnen hier voorlichtingsmateriaal inzien of meenemen. Op de informatietafel ligt in ieder geval het informatie materiaal van Alzheimer Nederland te w eten: Flyer hulp en informatie 12

13 Flyer hoe kan ik helpen Flyer van de afdeling waartoe het café behoort De vijf brochures van Alzheimer Nederland De laatste Alz (magazine van Alzheimer Nederland) Informatie over schenken en donateur worden Een map met informatieven en een voorraad gekopieerde informatieven om bezoekers mee naar huis te kunnen geven. Een collectebus Daarnaast kunt u de informatietafel gebruiken voor het bekendmaken van voorzieningen die door de samenwerkende dementieketen geboden worden. Het is van belang dat u bij de keuze van dit materiaal steeds de onafhankelijkheid van het Alzheimer Café voor ogen houdt. Van belang is dat een informatietafel uitnodigt om te bezoeken en de vrijwilliger die de stand bemenst zich vooral richt op het aangaan van een gesprek dat er toe leidt dat de bezoeker gerichte informatie omtrent de (hulp-) vraag krijgt. Een foto van de ideale tafel kunt u bekijken op het vrijwilligersplein. Het is belangrijk dat u per bijeenkomst de folders, brochures en dvd s aanpast op het thema dat besproken wordt. Zorg daarbij voor inkijkexemplaren. Mensen hebben de behoefte het besproken onderwerp thuis nog eens rustig door te lezen. Om wat uitgebreider materiaal te laten zien, kunt u bijvoorbeeld contact opnemen met de plaatselijke bibliotheek en/of boekhandel om nuttige boeken ter inzage in de stand te leggen. Informatiemateriaal van Alzheimer Nederland is te bestellen via Iedere regionale afdeling en Alzheimer Café heeft een bestelgemachtigde. Deze vrijwilliger krijgt een unieke inlogcode waarmee in de webwinkel bestellingen gedaan kunnen worden. Nazorg en doorverwijzing Soms blijven mensen na een Alzheimer Café met vragen zitten die tijdens de vragenronde na de pauze niet konden worden beantwoord. Zorg dat u deze mensen na afloop opvangt, bij voorkeur via uw eigen medewerkers of vrijwilligers. Ook aanwezige hulpverleners kunnen deze functie vervullen. Op de website van Alzheimer Nederland ( vindt u gegevens van de regionale afdelingen met daarop verwijzingen naar belangrijke adressen in de regio. 13

14 14

15 Hoe verloopt een Alzheimer Café? Het Alzheimer Café heeft een vaste inhoud, organisatieopzet en vormgeving. Dit alles is gebouwd op een stevig fundament. De basis van het fundament zijn de afdelingen van Alzheimer Nederland, de gemotiveerde vrijwilligers in samenwerking met de betrokken aanbieders van zorg en welzijn, de gemeente, lokale ondernemers en organisaties en donateurs. De gespreksleiders zijn de dirigenten van de bijeenkomsten. Zij bepalen voor een groot gedeelte de sfeer, het verloop en de veiligheid. Samen met de andere medewerkers van het Alzheimer Café dragen zij zorg voor een warm welkom en een veilig klimaat. Hun kwaliteit wordt gewaarborgd middels de door Alzheimer Nederland aangeboden trainingen. Nadere uitwerking vindt u in de kwaliteitscriteria (bijlage 1). De criteria zijn in 2006 ontwikkeld en staan garant voor gedegen kwaliteit. Alle Alzheimer Cafés, zijn dan ook gehouden deze te hanteren als uitgangspunt bij de ontwikkeling en uitvoering van de activiteiten. In dit hoofdstuk geven we verdere uitleg over het te volgen stramien en de rol van het begeleidend team en of werkgroep. Team Het team bestaat uit de (vrijwillige of door een organisatie betaalde) gespreksleider, vrijwilligers die gastheer/-vrouw zijn of die achter de informatietafel staan, hulpverleners uit de regio en eventueel vrijwilligers die de apparatuur bedienen. Een ieder heeft een specifieke taak en rol tijdens de bijeenkomst. Stramien of programmaverloop Het programma is grofweg te verdelen in vijf vaste onderdelen: de inloop, de presentatie van het thema, de pauze, de discussie en het informele samenzijn na afloop van de bijeenkomst. De gespreksleider houdt de tijd in de gaten. De presentatie en de discussie zijn de belangrijkste onderdelen. Een kleine uitloop en variatie in tijd is natuurlijk mogelijk uur Inloop met koffie en thee uur Aanvangstijd, korte uitleg van de avond, start interview, inleiding of dvd uur Pauze met muziek en drankje uur Discussie uur Informeel samenzijn / uitloop/ napraten Inloop De bezoekers worden persoonlijk ontvangen door de gastheer/-vrouw, c.q. de gespreksleider. De gastheren/-vrouwen wijzen de bezoekers de weg in het Café en stellen hen op het gemak. Een gezellige inrichting, muziek en het aanbieden van een kopje koffie of thee, zorgen voor de ontspannen sfeer. Presentatie van het onderwerp Het formele gedeelte van de bijeenkomst begint met een inleiding door de gespreksleider. Hierna volgt het thema, een interview met een gastspreker of de presentatie van een film. Hiervoor is een half uur uitgetrokken. De informatieoverdracht over het thema staat centraal. Een gastspreker is meestal iemand die deskundig is vanuit zijn beroep, een mantelzorger als ervaringsdeskundige, of iemand met dementie. De gespreksleider diept in een interview met de gastspreker het thema van de bijeenkomst uit. De gespreksleider heeft vooraf kennis gemaakt met de gastspreker, waardoor tijdens het interview een samenspel kan ontstaan dat uitnodigt tot een goede wisselwerking met de bezoekers. 15

16 Bij de vertoning van een dvd kan de gespreksleider de deskundige zijn, en het is van belang dat de bezoekers zich kunnen herkennen in het gepresenteerde. De ervaring leert dat een combinatie van (zakelijke) overdracht van informatie en (persoonlijke) herkenning de meeste kans geeft op effectieve voorlichting. Pauze Tijdens de pauze leggen de gastheren en vrouwen, de gespreksleider en de professionals, contact met de bezoekers door bij hen aan tafel aan te schuiven. Ze vragen naar hun ervaringen over het thema en verzamelen vragen en punten voor de discussie na de pauze. Ook stimuleren zij mensen om hun vragen zelf te stellen en te reageren op het onderwerp. De gespreksleiders en de gastheren en -vrouwen zijn herkenbaar aan een badge van Alzheimer Nederland waarop hun (voor)naam staat. Zo weten de gasten wie ze kunnen aanspreken. Leg een blocnote met pen op tafel, dan kunnen bezoekers aantekeningen maken en eventueel de vragen schriftelijk aan de gespreksleider doorgeven. De informatiestand wordt in de pauze vaak goed bezocht. Belangrijk is dat de gespreksleider de bezoekers vóór de pauze wijst op de informatietafel. De vrijwilligers van de informatietafel krijgen allerlei vragen. Ook hulp en dienstverleners worden aangeschoten door mensen met vragen. Belangrijk is dat u voelhorens heeft voor vragen die het persoonlijke overstijgen en goed aansluiten bij het thema van de bijeenkomst. In plaats van antwoord te geven op de vraag, kunt u de vragenstellers aansporen hun vraag na de pauze in de discussie in te brengen. Discussie Na de pauze volgt de discussie. De bezoekers kunnen reageren op het onderwerp dat voor de pauze is behandeld en hun vragen stellen. De gespreksleider heeft de touwtjes in handen om dit goed te laten verlopen. De schaarse tijd moet hij goed verdelen tussen alle mensen die iets willen inbrengen, ook degenen die wat minder op de voorgrond treden. Iedere vraag is relevant. Informeel samenzijn - uitloop Na afronding van de discussie zal de gespreksleider het formele gedeelte van de bijeenkomst afsluiten. Hij zegt bij de afsluiting wanneer het volgende Café is en welk onderwerp dan wordt behandeld. Hij wijst mensen ook op de dag en nacht bereikbare Alzheimertelefoon ( ) wanneer mensen willen praten over dementie. De ervaring leert dat sommige mensen willen napraten met elkaar onder het genot van een drankje. Een aantal bezoekers zal vrijwel direct naar huis gaan. Het is moeilijk exact aan te geven hoe lang de uitloop duurt en elk Café zal de nazit op eigen wijze invullen, vaak is het ongeveer een half uurtje. Evaluatie Nadat de bezoekers zijn vertrokken zal het team de avond kort evalueren. Wat ging er goed? Wat zijn aandachtspunten? Belangrijk is dat de werkgroepleden, de vrijwilligers, de gespreksleider en de gastspreker de gelegenheid hebben om hun ervaringen van die avond te vertellen. Deze evaluatie kan de werkgroep gebruiken om de organisatie en uitvoering bij te stellen. Leg de evaluatie vast, op thema, opkomst, organisatie en bijzonderheden. Dit kunnen tips zijn die u in de volgende bijeenkomst kunt gebruiken. Ook kunt u deze gegevens gebruiken voor jaarverslagen voor de afdeling waartoe het Café behoort en voor de plannen voor een nieuw seizoen. Houdt herkomst, doelgroepen en een inschatting van het aantal personen met dementie bij. Wie zijn actief tijdens de Cafébijeenkomst? De gespreksleider De bijeenkomsten van het Alzheimer Café worden meestal geleid door dezelfde gespreksleider. Soms wisselen twee gespreksleiders elkaar af of treden zij tijdens de bijeenkomst samen op en hebben zij de taken verdeeld. Welke vorm u ook kiest, het is belangrijk dat de gespreksleiding en de verdeling van rollen niet teveel wisselt. Dat komt de open sfeer niet ten goede en kan een sta-in-de-weg zijn om een goede band op te bouwen tussen publiek en gespreksleider(s). De gespreksleiders spelen een cruciale rol. Zij bepalen voor een groot deel de opbrengst voor de bezoekers. Zorg er daarom voor dat u een deskundige gespreksleider aanstelt die veel kennis heeft 16

17 van dementie en de betekenis van de ziekten voor de naasten. Naast deze deskundigheid moet hij in staat zijn een goed interview te kunnen afnemen met een gastspreker en in gesprek te kunnen gaan met de bezoekers. De deskundige gespreksleider kan in de discussie zo nodig vragen uit het publiek beantwoorden of zijn visie geven. Het is een meerwaarde als hij in de praktijk van de hulpverlening werkt en het hulpverleningscircuit kent. Soms kent de gespreksleider de bezoekers vanuit zijn werk. Hierdoor heeft hij vaak een goede vertrouwensband en vergroot dit het gevoel van openheid en veiligheid bij het publiek. Valkuil voor de deskundige is dat hij zich teveel verantwoordelijk voelt voor de beantwoording van vragen en te weinig ruimte laat voor onderlinge uitwisseling van ervaringen. Een goede gespreksleider maakt gebruik van zijn zogenaamde onwetendheid en onafhankelijkheid. Inhoudelijke vragen laat hij over aan de gastsprekers en hulp- en dienstverleners in de zaal. Ook zorgt hij er tijdens de discussie voor dat alle mensen die iets willen zeggen hiervoor de kans krijgen. Bezoekers weten vaak zelf oplossingen. Deze inbreng van ervaringsdeskundigen is erg belangrijk. Lotgenoten kunnen veel van elkaars ervaringen en tips opsteken. Aanbevolen wordt om met een vast team van deskundigen te werken. Als deze deskundigen te veel vakjargon gebruiken, moet de gespreksleider deze termen vertalen voor de bezoekers. Dé perfecte gespreksleider bestaat niet. Toch zijn er enkele kwaliteiten die de gespreksleiding idealiter bezit. Het schaap met de vijf poten heeft de volgende ervaring en kwaliteiten in huis: a) kennis van de verschillende vormen van dementie, de gevolgen en de omgang met de mensen met dementie; b) ervaring met de problematiek van de partner en de mantelzorgers; c) ruime ervaring met het voeren van groepsgesprekken; d) een ontspannen manier van presenteren; e) een persoonlijke, vertrouwenwekkende uitstraling. In het kader hiernaast staan nog een aantal nuanceringen benoemd. Kwaliteiten gespreksleiding - Onvoorwaardelijk respecteren van de vragen en de vragenstellers; - Goed kunnen inspelen op signalen uit het publiek; - vertalen en samenvatten van antwoorden - In staat een begeleidingsrelatie met de gasten aan te gaan; - Open en taboedoorbrekend een gesprek kunnen voeren. - In staat de regie te houden op de caféavond Gespreksleider zijn is geen eenvoudige klus. Zijn/ haar rol tijdens de bijeenkomsten moet regelmatig worden geëvalueerd. Voor een gespreksleider geldt dat hij/ zij goed reageert op signalen vanuit de zaal en hierop inspeelt. Mensen met lastige vragen, tranen, een lach, indringende verhalen, niet op te lossen problemen, het komt allemaal voor in het Alzheimer Café. Een toegeruste gespreksleider volgt de training en intervisie voor gespreksleiders Alzheimer Cafés van Alzheimer Nederland. (Zie bijlage 2: Profiel gespreksleider) De vrijwilligers De vrijwilligers in de Alzheimer Cafés hebben verschillende functies: inrichten en klaarmaken van de ruimte gastheer of -vrouw bediening van diverse apparatuur de gasten te woord staan bij de informatietafel verstrekken van consumpties zich verdelen over de verschillende tafels in het café en zo een luisterend oor zijn voor de bezoekers Vrijwilligers moeten over een aantal kwaliteiten en sociale vaardigheden beschikken. Een Alzheimer Café-vrijwilliger: heeft een open houding is vriendelijk benadert mensen gemakkelijk en stelt ze op hun gemak 17

18 kan een probleem oplossen neemt initiatief en gaat zelf op mensen af is dienstbaar is gemotiveerd ziet er verzorgd uit Vrijwilligers moeten beschikken over kennis, inzicht en inlevingsvermogen ten aanzien van mensen met dementie en hun naasten. Mensen die ervaringsdeskundigen zijn en van daaruit in staat zijn om met mensen om te gaan die een vorm van dementie hebben, kunnen een goede rol vervullen. Belangrijk is wel dat zij hun eigen proces en verdriet een plek hebben gegeven. De gastheren en -vrouwen ontvangen de bezoekers. Zij gaan met hen in gesprek en leggen de bezoekers uit hoe de gang van zaken is in het Café en wat zij kunnen verwachten. Zij stellen de bezoekers op hun gemak en bieden een kopje koffie of thee aan. In de pauze gaan zij, net als de gespreksleider, met de bezoekers in gesprek en vragen naar hun ervaringen. Zij stimuleren de bezoekers om hun vragen na de pauze te stellen. Begeleiding vrijwilligers Alzheimer Nederland wil graag zorgdragen voor een goede ondersteuning van de vrijwilligers. Daartoe zijn er cursussen ontwikkeld speciaal voor hen. Daarnaast vindt Alzheimer Nederland het van belang dat er altijd iemand is van de werkgroep die voor de vrijwilligers (die soms wel, soms niet deelnemen aan de werkgroep) een specifieke vraagbaak is en begeleidend en ondersteunend naar hen kan zijn. (Zie bijlage 3: Profiel vrijwilliger)hulp- en dienstverleners Tijdens alle Cafébijeenkomsten zijn professionals aanwezig van diverse regionale organisaties. De gespreksleider kent hen en kan hen betrekken in de discussie. Ook zij kunnen in gesprek gaan met de bezoekers. De professionals kunnen informatie uit de regio verstrekken die voor de bezoeker van belang is. Ook kunnen zij na afloop van de discussie met bezoekers bespreken hoe zij een beroep kunnen doen op de hulp- en dienstverlening. Hulpverleners zijn ondersteunend en bepalen niet de sfeer van de avond. Hoe zet u een Alzheimer Café op? Een Alzheimer Café heeft een plaats in de dementieketen. De organisaties die in de regio bij de keten betrokken zijn, worden benaderd door het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland, of zij benaderen Alzheimer Nederland. Het initiatief start via een afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland. Let op: het Alzheimer Café en Alzheimer Theehuis zijn beschermde namen met daaraan verbonden kwaliteitseisen. Het is niet mogelijk een Alzheimer Café of Alzheimer Theehuis op te zetten zonder betrokkenheid van Alzheimer Nederland. In uitzonderingsgevallen kan een Alzheimer Café ook Alzheimer Salon genoemd worden, dit geldt m.n. voor die doelgroep waar sprake is van een zeer christelijke achtergrond. De procedure voor het starten van een nieuw café: 1. Lees als initiatiefnemer de handleiding voor de opzet van een Alzheimer Café goed door en bedenk dan nog eens of u op basis hiervan mogelijkheden ziet. 2. Leg contacten met andere organisaties om te kijken of u gezamenlijk een café kunt oprichten. 3. Inventariseer van tevoren of er financiële mogelijkheden zijn vanuit de verschillende instellingen, de gemeente of anderszins. 4. Leg contact met het bestuur van de betrokken afdeling van Alzheimer Nederland in uw regio en meld ze dat verschillende organisaties een café willen oprichten in de regio en hoe u het geheel financieel wilt onderbouwen (inschatting). 5. Het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland gaat nu aan de slag met een aantal zaken: a. Heeft het afdelingsbestuur voldoende capaciteit voor het opstarten van een Alzheimer Café b. Hoeveel cafés zijn er in de betreffende regio? c. Is er op grond van de hoeveelheid cafés en de hoeveelheid mensen met dementie in deze regio plaats voor een extra café? 18

19 d. Hoeveel inwoners zijn er in de omgeving van het te plannen café? e. Is er overlap of concurrentie met andere cafés in de buurt? f. Hoe ziet het financiële voorstel er uit? g. Is het verstandig om eerst met informatieavonden te starten en na een half jaar te evalueren? Dit criterium is onder andere afhankelijk van wat er eerder aan voorlichting gedaan is in de betreffende regio. Op basis hiervan kan men bezoekerscijfers interpreteren van bezochte informatieavonden. 6. Het bestuur geeft antwoord aan de initiatiefnemers op basis van de uitkomsten van punt 5. Het antwoord zal in eerste instantie er op gericht zijn om met informatieavonden te starten, mits overduidelijk is dat een café in die regio een lacune opvult en/of dat er al informatieavonden geweest zijn die goed bezocht zijn. 7. Kan er gestart worden met een café, dan volgt een opstartbespreking met alle betrokken organisaties. Deze bespreking heeft als doel te bepalen of er voldoende draagkracht is en of er voldoende partijen willen meedoen in een werkgroep die het café gaat vormgeven. Ook wordt in de bespreking vastgesteld of er voldoende financiële middelen gevonden kunnen worden c.q. welke partijen impliciet en/of expliciet willen gaan bijdragen aan het café. Van de opstartbespreking wordt een verslag gemaakt dat aan alle deelnemende partijen wordt toegezonden. Nieuwe verzoeken voor het opstarten van een Alzheimer Café moeten dus worden onderbouwd met de uitkomst van een behoeftepeiling en verkenning bij naburige Alzheimer Cafés. Het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland heeft zicht op de spreiding van de Cafés in de regio. De coördinator regionale activiteiten van Alzheimer Nederland beoordeelt de aanvraag, in samenspraak met de verantwoordelijke medewerker van het landelijk bureau van Alzheimer Nederland in Amersfoort. Klankbord- of stuurgroep Voordat u met het opzetten van een Café start is het belangrijk dat u draagvlak creëert bij het management van de verschillende regionale zorginstellingen, zoals de GGZ, verpleeg- en verzorgingshuizen, ambulante ouderenzorg, mantelzorg of de thuiszorg, welzijnsorganisaties en bij de gemeente waar het Café gaat plaatsvinden. Hiervoor kunt u een bijeenkomst organiseren waarvoor u diverse sleutelfiguren uitnodigt. De genodigden komen niet altijd uit één gemeente en/ of instelling. Dit zorgt voor een breed draagvlak. Tijdens de bijeenkomst zet u het doel van het Alzheimer Café uiteen. Hierin belicht u het belang van samenwerking tussen de verschillende aanbieders van zorg, hulp en dienstverlening. Ook legt u uit op welke wijze u de doelgroep benadert. Aan de aanwezigen vraagt u of zij willen deelnemen aan een klankbordgroep. De klankbordgroep is een opbouwend kritische groep mensen die fungeert als denktank en adviesgroep voor de werkgroep. In de praktijk komt de groep eens per jaar bijeen. In het begin kan dit wat frequenter zijn. Nu het Café in veel regio s inmiddels een vast onderdeel is van de Zorgketen Dementie, wordt de werkwijze en ontwikkeling van het Café besproken in het Platform Zorgketen Dementie van de verschillende organisaties. Als het Café zijn plaats heeft binnen het Platform, zal de klankbordgroep verslag uitbrengen in dit Platform. Werkgroep Na het definitieve besluit een Alzheimer Café in uw regio op te zetten, is het belangrijk om een werkgroep te formeren. Een werkgroep bestaat meestal uit drie of vier mensen van de verschillende zorgaanbieders 1 en een bestuurslid van het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland en al enkele vrijwilligers. De werkgroep volgt de projectbeschrijving en gaat volgens een stappenplan te werk. De werkgroep maakt een vaste taakverdeling onder de werkgroepleden en stelt een coördinator/ voorzitter aan. De coördinator van de werkgroep De coördinator is zeer belangrijk voor de continuïteit van het proces. Omdat het Café eenmaal per maand plaatsvindt, werkgroepleden in verschillende organisaties werken en vrijwilligers elkaar niet dagelijks tegenkomen, is de coördinator de centrale figuur die de werkgroepleden bindt en overzicht houdt of iedereen zijn taken in de voorbereiding uitvoert. De coördinator moet ook zorgen dat hij een 19

20 en ander goed vastlegt zodat hij dat goed kan overdragen aan een (tijdelijke) vervanger of opvolger. Een coördinator kan ook de gespreksleider te zijn maar dat hoeft niet. De werkgroep stelt gezamenlijk een projectplan op. De coördinator: - is verantwoordelijk voor de organisatie van het Alzheimer Café - is voorzitter van de werkgroep - is verantwoordelijk voor het vaststellen van de thema s - is verantwoordelijk voor financiën/begroting - (eventueel gedelegeerd naar een penningmeester en/of in samenwerking met een instelling) - is verantwoordelijk voor aanlevering van informatie voor de afdelingswebsite - kan uitvoering delegeren - is vertegenwoordiger van het Alzheimer Café in het overleg met het afdelingsbestuur (bij voorkeur) en zorgt zn. voor een vaste vervanger. Functies in de werkgroep: - Coördinator Alzheimer Café - Notulist/secretaris - Penningmeester, met steun van het afdelingsbestuur - Portefeuillehouder pr, met steun van het afdelingsbestuur - Vertegenwoordiger/coach ondersteunende vrijwilligers - Zo mogelijk de gespreksleider De coördinator regionale activiteiten van Alzheimer Nederland biedt begeleiding en ondersteuning in overleg met het afdelingsbestuur, bij het opstarten van het café. Draaiboek Om zicht te houden op de voortgang van de activiteiten is een draaiboek een handig hulpmiddel. Voor elk onderdeel dat bij de voorbereiding aan de orde komt, kunt u een takenlijst en taakverdeling onder de werkgroepleden opstellen. Tijdens de werkgroep vergaderingen kunt u het draaiboek steeds actualiseren. Naast de organisatorische onderdelen moet u in het draaiboek ook de scholing en training van de gespreksleiders en de vrijwilligers plannen. Deze data zijn bekend bij het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland. Het werken volgens een draaiboek is over het algemeen praktischer dan dat u alles uit de losse pols organiseert, want u kunt dan sneller iets vergeten. Realiseert u zich dat de werkgroepleden in diverse organisaties werkzaam zijn en elkaar niet dagelijks treffen. Heldere afspraken zijn dus noodzakelijk. Ook is een draaiboek gemakkelijk in te kijken voor nieuwe werkgroepleden. Er is geen algemeen geldend draaiboek te maken. Daarvoor zijn er teveel regionale verschillen. In het kader ziet u de belangrijkste onderwerpen voor het draaiboek genoemd. Samenvatting Draaiboek - Instellen klankbordgroep en werkgroep; - Keuze locatie - Keuze gespreksleider; - Bepalen datum en tijdstip; - Thema s en inleiders; - Pr-plan en werving; - Regelmatige evaluatie; - Opstellen begroting. Keuze gespreksleider 20

21 Het Café kan pas starten als u een gespreksleider en geschikte vrijwilligers heeft gevonden. De werkgroep gaat op zoek naar een gespreksleider en gebruikt hierbij het Profiel gespreksleider (zie bijlage 2). Leden van de werkgroep voeren de gesprekken met de kandidaten en maken afspraken met de gekozen gespreksleider over inzet en deelname. Ook spreken zij een moment af om te evalueren. De werkgroep zoekt bij voorkeur worden twee kandidaten. De gespreksleiders kunnen elkaar aflossen en versterken. Keuze van de locatie Voor het Alzheimer Café is de locatie en de sfeer die het uitstraalt heel belangrijk. Zorg voor een psychologisch en fysiek goed gekozen locatie. Een locatie die al een vanzelfsprekende aantrekkingskracht heeft op een brede doelgroep heeft de voorkeur. Denk daarbij aan wijkcentra/ ontmoetingscentra, de brasserie van een verzorgings- of verpleeghuis, een caféachtige ruimte in het gemeentehuis, een restaurant (wat redelijk te betalen is) etc. Fysiek goede locatie: het betreft dan kenmerken als veiligheid, bereikbaarheid, toegankelijkheid voor gehandicapten, voldoende parkeerruimte en dergelijke.. Zit de ingang niet in een donker steegje waar mensen met een onveilig gevoel door moet lopen? Is er een goede verbinding vanaf het station? Naast het gebouw moet ook de ruimte zelf aan een aantal eisen voldoen. Leent de ruimte zich voor het organiseren van een sfeervolle bijeenkomst? Belangrijk is dat alle deelnemers van de werkgroep zich vinden in de keuze van de locatie. Naast praktische eisen waaraan de ruimte moet voldoen (zie kader) zijn bepaalde faciliteiten noodzakelijk. Een goede geluidsinstallatie is onmisbaar. Voor de presentatie en de discussie zijn twee, liefst mobiele, microfoons nodig, zodat de gespreksleider en de gastspreker goed verstaanbaar zijn. Voor het afspelen van een dvd is een dvd-scherm en afspeelapparatuur nodig. Ga dus goed na wat u wilt gebruiken en welke faciliteiten daarvoor nodig zijn. Maak hierover afspraken met de eigenaar van de locatie. Praktische eisen - Is de ruimte niet te groot? - Wordt de ruimte niet door anderen gebruikt? - Is de ruimte afsluitbaar? - Zijn tafels en stoelen overzichtelijk en sfeervol op te stellen? - Is er goed zicht en licht? Werkt de verlichting onafhankelijk van elkaar? - Is iedereen goed verstaanbaar? Zijn er storende geluiden van buiten? Consumpties Per Café moet u afspraken maken over de consumpties. Het hangt van de locatie af welke mogelijkheden er zijn en of de eigenaar een actieve rol speelt bij het serveren. Wellicht kunt u met eigen vrijwilligers de catering verzorgen. Indien nodig maakt u afspraken over welke consumpties u kunt serveren. Het eerste kopje koffie wordt meestal gratis geschonken, de verdere consumpties betalen de bezoekers. Plannen van de bijeenkomsten De werkgroep stelt in de voorbereidingsfase de thema s vast van de eerste drie of vier bijeenkomsten. Bij de betreffende thema s worden zo snel mogelijk de gastsprekers gezocht en eventueel dvdmateriaal. Meestal zijn gastsprekers bereid voor een onkostenvergoeding op te treden. Leg vast in uw draaiboek wie de gastspreker uitnodigt en wie zorgt voor de schriftelijke bevestiging en praktische informatie, zoals routebeschrijving, parkeergelegenheid en dergelijke. Tip: vraag het 06-nummer van de gastspreker, of op welk telefoonnummer iemand na sluitingstijd is te bereiken. Opening Alzheimer Café De eerste bijeenkomst, de opening van het Alzheimer Café kunt u opluisteren met een speciaal programma, gastspreker, burgemeester, wethouder of een voorlichtingsactiviteit voor een breder publiek. Laat de eerste bijeenkomst op hetzelfde tijdstip en in dezelfde locatie plaatsvinden als de verdere bijeenkomsten van het Café. Bezoekers weten dan gelijk alle gegevens. PR Alzheimer Nederland heeft een standaardflyer en poster in verschillende formaten ontwikkeld. De bestelgemachtigde van het café kan deze bestellen. U vindt de stramienen om e.e.a. in te vullen op het Vrijwilligersplein bij Alzheimer Café. Hierin kunt u de aankondiging van het Café opnemen, plus de onderwerpen per avond. Belangrijk is dat u vermeldt met welke organisaties u samenwerkt. 21

22 In bijlage 7 worden de diverse PR-uitingen die door Alzheimer Nederland worden aangeboden beschreven. Om het Café bekend te maken in de regio stelt u de regionale pers op de hoogte van uw plannen. Doe dit in een vroeg stadium in verband met deadlines. Vraag bij alle media na wat de deadlines zijn voor het aanleveren van kopij. U kunt ook naar een krant bellen en een redacteur uitnodigen voor de eerste bijeenkomst van uw Café. Als u eenmaal contact heeft met de media, dan zullen zij het sneller oppikken wanneer er weer een Café draait en er eerder over berichten. Dit kan belangrijk zijn in het kader van 'free publicity'. In regionale nieuwsbladen, streekkranten, huis-aan-huisbladen, op de kabelkrant, via de lokale en regionale radiozenders en via de regionale televisie kunt u bijeenkomsten laten aankondigen. Vaak zijn hieraan geen kosten verbonden. Voorbeeld persberichten vindt u op het vrijwilligersplein van Alzheimer Nederland. U kunt ook posters in de regio ophangen bij de apotheek, het gezondheidscentrum, de supermarkt, de bibliotheek, verpleeg- en verzorgingshuizen, rondrijdende winkelwagens, enzovoort. Bekendheid bij zorg/welzijnsinstellingen Zorginstellingen zijn belangrijke verwijzers voor het Alzheimer Café. Een aantal van hen zal misschien deelnemen aan de klankbordgroep. Breng de zorginstellingen op de hoogte van uw bestaan. Ook de stichtingen Welzijn Ouderen, regionale steunpunten voor mantelzorg en Wmo-loketten of bibliotheken kunt u informeren over het Alzheimer Café. U kunt deze instellingen een persbericht sturen, folders toezenden, een lezing aanbieden of een artikel voor hun personeelsblad. Als u persoonlijk mensen kent, nodig hen dan rechtstreeks en met overtuiging uit een keer het Alzheimer Café te bezoeken. Dit zijn de meest in aanmerking komende instellingen: - Huisartsenpraktijk (vereniging) - Eventueel individuele huisartsen - Geheugenpolikliniek ziekenhuis - Geriatrische afdeling ziekenhuis - Dementieconsulenten - Casemanagers dementie - Thuiszorg - Maatschappelijk werk - RIAGG of GGZ-instelling - Dagopvang en dagbehandeling - Verzorgings- en verpleeghuizen - Steunpunt Mantelzorg - Mantelzorgmakelaars - Welzijnswerk Ouderen - Kerkelijke organisaties - Vrijwilligerscentrales - Vrouwenverenigingen - Bibliotheken - Migrantenorganisaties - Gemeenten Wmo-consulenten/-loketten - Zorgopleidingen, vooral de docenten - Allochtone of migrantengroepen, moskeeën - Voorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking - Wethouders en ambtenaren zorg en welzijn Werving van bezoekers Via de berichten in de media en de contacten met instellingen verhoogt u het potentieel aantal bezoekers. Mensen weten dan van het bestaan van het Alzheimer Café af. Toch kan de drempel voor mensen hoog zijn. Niet iedereen zal zomaar naar het Café gaan. De leden van de werkgroep zijn ambassadeurs van het Alzheimer Café in hun eigen organisaties. Hun aanwezigheid in het café kan een reden zijn voor bezoekers om het Café een keer te bezoeken. Ook andere hulpverleners die mensen begeleiden spelen een belangrijke rol. Nieuwe bezoekers nemen vaak in eerste instantie een afwachtende houding aan. Soms komt de partner of verzorger eerst alleen een kijkje nemen. Hij proeft de sfeer, bekijkt of hij iets aan de bijeenkomst heeft en of zijn dementerende partner of familielid zich ook thuis zal voelen. In die zin moet het Alzheimer Café zich elke bijeenkomst bewijzen. De gastheren en -vrouwen van het Café heten nieuwkomers extra welkom bij binnenkomst en leggen uit hoe de gang van zaken is. Zo maken zij duidelijk dat bezoekers vrij kunnen in- en uitlopen. Natuurlijk is het ook belangrijk om hen na afloop te vragen hoe ze de bijeenkomst vonden en hen uit te nodigen voor de volgende keer. U kunt ook gebruik maken van een gastenboek waarin nieuwe bezoekers hun naam en adres kunnen invullen, wanneer ze voor een volgende keer een uitnodiging willen ontvangen. 22

23 Mond-tot-mond reclame Verwacht niet bij de eerste bijeenkomst al tachtig bezoekers te trekken. Ga er vanuit dat niet iedereen meteen op de hoogte is van het bestaan van het Alzheimer Café. Publiciteit heeft tijd nodig om effect te sorteren en is een belangrijk blijvend onderwerp. De bekendheid van het café zal langzaam groeien. Maar blijf voor elke caféavond de mensen uitnodigen. Houd contacten met potentiële verwijzers en probeer regelmatig in de publiciteit te komen. U moet zich realiseren dat er steeds nieuwe bezoekers kunnen komen. Veel mensen met dementie en mantelzorgers die voor het eerst een bijeenkomst bijwonen, blijken dit te doen op aanraden van de stamgasten of andere regelmatige bezoekers. Ook hulp- en dienstverleners die enthousiast zijn, weten veel mensen te motiveren om deel te nemen. De beste reclame is dus de tevreden bezoekers. In de pr kunt u hiervan gebruik maken door persoonlijke ervaringen van bezoekers op te tekenen en deze in de folder, het persbericht of de flyer van het Alzheimer Café op te nemen. Als u via de lokale radio bekendheid kunt geven aan het Alzheimer Café, aarzel dan niet een vaste bezoeker uit te nodigen zijn verhaal te vertellen. U zult merken dat dit veel respons oplevert. U kunt ook bezoekers werven via de website van Alzheimer Nederland. Elke regionale afdeling van Alzheimer Nederland heeft een eigen pagina, waarop de activiteiten uit de regio staan vermeld, dus ook de bijeenkomsten van het Alzheimer Café. Ook is er op een afzonderlijke pagina gemaakt waarop de bijeenkomsten staan van alle Alzheimer Cafés. Deze pagina vindt u via de button op de homepage. Als de afdeling een eigen website heeft, dan is het verstandig om op beiden de data en berichten te plaatsen. Relatie afdelingsbestuur Alzheimer Nederland met de werkgroep Café Beschermd concept, beschermde naam Zoals al eerder vermeld in deze handleiding zijn de namen Alzheimer Café en Alzheimer Theehuis beschermde merken. Dit betekent onder andere dat een regionale afdeling van Alzheimer Nederland betrokken dient te zijn bij de oprichting en ontwikkeling om te zorgen dat het café voldoet aan de kwaliteitscriteria en structuur zoals die zijn vastgelegd in deze Handleiding Alzheimer Café. Jaarlijkse evaluatie De werkgroep evalueert jaarlijks de voortgang van het Café. Deze evaluatie is nodig om het nieuwe seizoen te kunnen voorbereiden. Het is een moment om bij te sturen op inhoud, organisatie en financiering. Voor het jaarlijkse activiteitenplan van het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland, de verantwoording van de gemeentelijke subsidies, en de verantwoording naar de deelnemende instellingen is het noodzaak om gegevens en ervaringen van de Cafébijeenkomsten te verzamelen en het functioneren van de werkgroep te bespreken. De evaluatie kan onderwerpen aan het licht brengen die extra aandacht behoeven. (zie bijlage 8 evaluatie) Relatie werkgroep met afdelingsbestuur Als mede-eigenaar van de merkrecht-formule van het Alzheimer Café wil Alzheimer Nederland de Cafés goed begeleiden en faciliteren. Daarom heeft het afdelingsbestuur een vaste relatie met de werkgroep van het Café en is het bestuur nauw betrokken bij de het voortgangsproces. De werkgroep koppelt de jaarlijkse evaluatie terug naar het afdelingsbestuur van Alzheimer Nederland. Als een Café niet optimaal functioneert op het gebied van inhoud, organisatie of financiering, biedt het afdelingsbestuur de werkgroep ondersteuning aan. Het bestuur stelt een plan op waarin staat op welke wijze zij deze ondersteuning organiseert. Het afdelingsbestuur is hierin leidend en maakt hierover met de coördinator van de werkgroep afspraken. Het afdelingsbestuur kan zo een goede analyse maken van het functioneren van de Cafés in zijn regio/ provincie. Audit 23