GEORGANISEERDE MISDAAD EN STRAFRECHTELIJKE SAMENWERKING IN DE NEDERLANDSE GRENSGEBIEDEN

Transcriptie

1 GEORGANISEERDE MISDAAD EN STRAFRECHTELIJKE SAMENWERKING IN DE NEDERLANDSE GRENSGEBIEDEN TOINE SPAPENS intersentia Antwerpen - Oxford

2 INHOUD VOORWOORD LIJST VAN AFKORTINGEN xv xvii HOOFDSTUK 1 ALGEMENE INLEIDING Achtergrondschets Doelstelling en onderzoeksvragen Uitvoering van het onderzoek Rechtshulpverzoeken Dossiers van opsporingsonderzoeken en basisregistratiegegevens Achtergronddocumenten Leeswijzer 10 HOOFDSTUK 2 TRANSNATIONALE ZWARE EN GEORGANISEERDE CRIMINALITEIT: EEN THEORETISCH KADER Inleiding Het begrip transnationale zware en georganiseerde criminaliteit Een economisch-sociologische benadering Het criminele bedrijfsproces Criminele samenwerkingsverbanden en organisaties Het criminele netwerk Functietypen Internationale dimensies van het criminele netwerk Besluit 26 HOOFDSTUK 3 OPSPORING VAN ZWARE EN GEORGANISEERDE MISDAAD IN NEDERLAND, BELGIË EN DUITSLAND Inleiding De organisatie van de opsporing in Nederland, België en Duitsland De organisatie van de opsporing in Nederland De rol van het openbaar ministerie 30 V

3 Georganiseerde misdaad en strafrechtelijke samenwerking De organisatie van de recherchefunctie bij de politie De opsporingstaken van de Koninklijke Marechaussee De opsporingstaken van de Bijzondere Opsporingsdiensten De organisatie van de opsporing in België Het openbaar ministerie De politie De organisatie van de opsporing in Duitsland Het openbaar ministerie De politie De Bundespolizei Zollfahndung Keuzes in de opsporing in Nederland, België en Duitsland Keuzes in de opsporing in Nederland Keuzes in de opsporing in België Keuzes in de opsporing in Duitsland Uitvoering van opsporingsonderzoek Verzamelen of verkrijgen van startinformatie Heimelijk verzamelen van informatie en bewijsmateriaal Verhoren van verdachten, getuigen en deskundigen Doorzoekingen en inbeslagnames Besluit 57 HOOFDSTUK 4 DE KADERS VOOR INTERNATIONALE JUSTITIËLE EN POLITIËLE SAMENWERKING Inleiding Verdragsrechtelijke kaders voor internationale samenwerking Het ERV (1959) en het Benelux-uitleveringsverdrag (1962) De Schengen Uitvoeringsovereenkomst (1990) Verstrekking van informatie De grensoverschrijdende achtervolging Grensoverschrijdende observatie Grensoverschrijdende gecontroleerde aflevering Justitiële samenwerking De EU-overeenkomst betreffende de wederzijdse rechtshulp (2000) Gemeenschappelijke onderzoeksteams (JIT's) Grensoverschrijdende infiltratie 71

4 Inhoud Grensoverschrijdend aftappen van telecommunicatie Het Benelux-verdrag inzake politiesamenwerking (2004) Het Verdrag van Enschede (2005) Het Verdrag van Prüm (2005) Het Europese Kaderbesluit 2006/960/JHA (2006) Organisatorische kaders voor de internationale samenwerking De rol van Interpol in de internationale samenwerking De rol van Europol, het Europees Justitieel Netwerk en Eurojust Organisatorische kaders voor de strafrechtelijke samenwerking in Nederland Organisatorische kaders op nationaal niveau Organisatorische kaders op subnationaal niveau Organisatorische kaders voor de strafrechtelijke samenwerking in België Organisatorische kaders voor de strafrechtelijke samenwerking in Duitsland Besluit 96 HOOFDSTUK 5 BEELD VAN CRIMINALITEITSCIJFERS EN HET RECHTSHULPVERKEER IN DE GRENSREGIO'S Inleiding Criminaliteitscijfers in de grensgebieden Criminaliteitscijfers in het grensgebied van Noord- Brabant en Zeeland Criminaliteitscijfers in het grensgebied van Limburg Criminaliteitscijfers in het grensgebied van Gelderland, Overijssel en Twente Criminaliteitscijfers in het grensgebied van Drenthe en Groningen Omvang en onderwerpen van het rechtshulpverkeer Rechtshulpverkeer in het grensgebied van Noord-Brabant en Zeeland Rechtshulpverkeer in het grensgebied van Limburg Rechtshulpverkeer in het grensgebied van Gelderland, Overijssel en Twente Rechtshulpverkeer in het grensgebied van Drenthe en Groningen 112 Vil

5 Georganiseerde misdaad en strafrechtelijke samenwerking 5.4 Aard van de rechtshulpverzoeken Besluit 114 HOOFDSTUK 6 SERIEMATIGE ROOFCRIMINALITEIT Inleiding Seriematige roofcriminaliteit in relatie tot woningen Seriematige woninginbraken Omvang van het criminaliteitsprobleem Het bedrijfsproces van woninginbraak Typering van seriematige woninginbrekers 122 herkomst 122 b Daders en dadergroepen van Belgische of Duitse herkomst 125 c Dadergroepen van Zuidoost-Europese herkomst Overvallen op woningen Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van overvallen op woningen Typering van overvallers op woningen 130 herkomst 130 b Daders van Oost- of Zuidoost-Europese herkomst Seriematige roofcriminaliteit in relatie tot voertuigen Seriematige voertuigdiefstal Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van seriematige voertuigdiefstallen Typering van de daders van voertuigdiefstallen 137 a Dadergroepen van Nederlandse herkomst b Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst Seriematige diefstallen van zaken uit of vanaf voertuigen Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van diefstallen van zaken uit of vanaf voertuigen Typering van de daders 143 a Dadergroepen van Nederlandse herkomst 143 vul

6 Inhoud b Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst Seriematige ladingdiefstallen Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van ladingdiefstallen Typering van de daders van ladingdiefstallen 150 herkomst 150 b Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst Seriematige roofcriminaliteit in relatie tot bedrijven Seriematige diefstallen bij bedrijven Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van seriematige diefstallen bij bedrijven Typering van de daders van seriematige diefstallen bij bedrijven 156 herkomst 156 b Dadergroepen van Duitse of Belgische herkomst 158 c Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst Professionele overvallen op bedrijven Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van overvallen op bedrijfsobjecten Typering van de daders van overvallen op bedrijfsobjecten 164 herkomst 164 b Dadergroepen van Belgische of Franse herkomst 166 c Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst Besluit 168 HOOFDSTUK 7 VERDOVENDE MIDDELEN: PRODUCTIE EN HANDEL Inleiding Productie van synthetische drugs 173 ix

7 Georganiseerde misdaad en strafrechtelijke samenwerking Omvang van de problematiek 173 a Amfetamine 173 b Xtc (MDMA) Het bedrijfsproces van de productie van synthetische drugs Typering van de dadergroepen Hennepteelt Omvang van de problematiek Hennepteelt in Nederland Hennepteelt in België en Duitsland Het bedrijfsproces van hennepteelt Typering van de dadergroepen Internationale handel in verdovende middelen Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van handel in verdovende middelen Import van verdovende middelen in Nederland Export van verdovende middelen vanuit Nederland Typering van de dadergroepen Besluit 195 HOOFDSTUK 8 MENSENHANDEL EN MENSENSMOKKEL Inleiding Mensenhandel Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van mensenhandel Typering van de daders en dadergroepen 202 herkomst 202 b Daders en dadergroepen van Belgische of Duitse herkomst 203 c Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst 203 d Dadergroepen van Afrikaanse herkomst Mensensmokkel Omvang van de problematiek Het bedrijfsproces van mensensmokkel Typering van de dadergroepen 208 a Kleinschalige (familie)verbanden in Nederland 209 b Dadergroepen van Turkse herkomst 209 X

8 Inhoud c Dadergroepen van Oost- of Zuidoost- Europese herkomst 210 d Dadergroepen van Aziatische herkomst Besluit 213 HOOFDSTUK 9 FRAUDE Inleiding Oplichting Omvang en aard van de problematiek Typering van de dadergroepen 217 a Daders of dadergroepen van Nederlandse herkomst 217 b Daders of dadergroepen van Duitse of Belgische herkomst 219 c Dadergroepen uit Zuidoost-Europa 219 d Dadergroepen van Afrikaanse herkomst Btw-carrouselfraude Omvang en aard van de problematiek Typering van de dadergroepen Sigarettensmokkel Omvang en aard van de problematiek Typering van de dadergroepen Illegale tewerkstelling Omvang en aard van de problematiek Typering van de dadergroepen Handel in vervalste merkartikelen Omvang en aard van de problematiek Typering van de dadergroepen Besluit 231 HOOFDSTUK 10 LEVENSDELICTEN EN GIJZELINGEN Inleiding Levensdelicten Omvang en aard van de problematiek Typering van de zaken Gijzelingen en ontvoeringen Omvang en aard van de problematiek Typering van de zaken Gijzelingen of ontvoeringen inde relationele sfeer XI

9 Georganiseerde misdaad en strafrechtelijke samenwerking Gijzelingen of ontvoeringen in verband met financiële geschillen of afpersing Gijzelingen of ontvoeringen in de criminele sfeer Gijzelingen of ontvoeringen om andere redenen Besluit 241 HOOFDSTUK 11 GRENSOVERSCHRIJDENDE CRIMINALITEIT: HOOFDLIJNEN EN ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE STRAFRECHTELIJKE SAMENWERKING Inleiding Glocale criminele bedrijfsprocessen in grensgebieden Mobiel banditisme Grensregionale criminaliteit Besluit 255 HOOFDSTUK 12 HET FUNCTIONEREN VAN DE OPERATIONELE STRAFRECHTELIJKE SAMENWERKING IN DE GRENSREGIO'S Inleiding Vraagstukken in verband met de uitwisseling van informatie Vroegsignalering van illegale activiteiten Uitwisseling van criminele inlichtingen Uitwisseling van informatie uit andere bronnen Uitwisseling van informatie in de opsporingsfase Vraagstukken in verband met onderzoekshandelingen op buitenlands verzoek Beleidsmatige prioriteit Beschikbaarheid van menskracht en middelen Knelpunten in verband met onverwachte verzoeken Knelpunten in verband met uiteenlopende wet- en regelgeving Vraagstukken in verband met het optreden op buitenlands grondgebied Besluit 273 HOOFDSTUK 13 VERBETERING VAN DE OPERATIONELE STRAF- RECHTELIJKE SAMENWERKING IN DE GRENSREGIO'S Inleiding Verbetering van het inzicht in criminaliteitsproblemen in grensregio's 276 xii

10 Inhoud Vroegsignalering van roofcriminaliteit in de grensregio's Inzicht in geïntegreerde criminele samenwerkingsverbanden en het criminele netwerk in grensregio's Verbetering van de samenwerking bij de voorbereiding van opsporingsonderzoeken Afstemming van het opsporingsbeleid in de grensregio's Beschikbaarheid van menskracht en middelen in de grensregio's Verbetering van de samenwerking bij de uitvoering van opsporingsonderzoeken Samenwerking op verzoek in grensregio's Optreden op buitenlands grondgebied in grensregio's Gemeenschappelijke opsporingsteams in grensregio's (Gezamenlijke) controles op de transportassen Bestuurlijke maatregelen in grensregio's Verbetering van de samenwerking met landen in Oost- of Zuidoost- Europa Verbetering van de glocale politiële en justitiële samenwerking Besluit 297 HOOFDSTUK 14 ALGEMEEN BESLUIT Inleiding Transnationale criminaliteitsproblemen in grensgebieden Verloop van de politiële en justitiële samenwerking Glocale criminele bedrijfsprocessen Mobiel banditisme Grensregionale criminaliteit Effecten van de nieuwe verdragsrechtelijke kaders Bottom-up initiatieven in grensregio's Aanknopingspunten voor verdere verbetering van de samenwerking 314 BIBLIOGRAFIE 315 XÜi