Opgericht 6 november e jaargang januari 2014

Transcriptie

1

2 2

3 Opgericht 6 november e jaargang januari 2014 HET BESTUUR: Voorzitter HENK BRETVELD techn.commissie Zoetermeer voorzitter@paluzee.nl Secretaris HAN VAN VEEN Zoetermeer secretaris@paluzee.nl Penningmeester HAROLD VAN HULST Zoetermeer penningmeester@paluzee.nl Lid MARLÈNE REEUWIJK Bergschenhoek m.reeuwijk@paluzee.nl 3

4 4

5 Agenda Dinsdag 7 januari. Reis verslag tropen Zie pagina 7 Dinsdag 21 januari Cursus aquariumhouden Zie pagina 7 Dinsdag 28 januari Cursus aquariumhouden Zie pagina 8 Jan en Margie van der Heiden Henk Bretveld Marlene Reewijk Zondag 26 januari Op zondag 26 januari 2014 organiseert De Siervis een aqua/terra beurs in buurthuis De Pannehoef aan de Wilhelminalaan 59 te Oosterhout (NB). Open van 11 tot 15 uur, entree 2,, kinderen tot 12 jaar gratis. Meer informatie op website PALUZEE JAAROVERZICHT 2014 Datum Onderwerp Spreker Laat je aquarium zien Marlene Reewijk Cursus aquariumhouden deel 3 Han van Veen Cursus aquariumhouden deel 4 Henk Breteveld Lezing Nog in te vullen 5

6 Beste Leden, Van de Voorzitter Het jaar 2014 is weer begonnen en ik wens u dan ook veel gezondheid en een mooi Paluzee jaar toe. Er staat een mooie lezing van Jan en Margie van der Heijden op het programma. Zij zijn zelf wezen kijken waar onze vissen en planten vandaan komen en hebben daar op 7 januari een mooie lezing over gemaakt. Later in de maand start weer de cursus praktisch aquarium houden. Het bestuur heeft weer 4 mooie avonden geregeld waarbij alle facetten van het aquarium (onder)houden aan bod komen. Van bodem samenstelling, onderhoud, viskeuze alles wordt besproken en krijgt u veel informatie aangereikt om uw aquarium naar een hoger peil te krijgen. Alles is ge update naar de laatste technieken en met de nieuwste inzichten. We hopen dan ook weer op een volle zaal. Ook zijn deze cursus avonden weer open gesteld voor niet Paluzee leden om onze aquarium hobby te promoten en hopelijk dieren leed te voorkomen. Op 4 februari heeft u weer de mogelijkheid om uw aquarium te laten zien aan andere Paluzee leden d.m.v. foto s die u zelf van uw aquarium maakt. Lukt dat niet dan komen wij ze voor u maken. Op 4 feb. kunt u zelf dan vertellen hoe u aquarium er uit ziet en dit met de aanwezige leden bespreken en tips en ervaringen uit wisselen. Denkt u ook aan het in uw (nieuwe) agenda zetten van de overige Paluzee avonden. U loopt dan niet het risico om een leuke avond te missen. Met vriendelijke groeten, Henk Bretveld 6

7 Reis verslag Borneo Vooruitzien Het leven van Jan en Margie van der Heijden staat in het teken van dieren en planten. Zij maken reizen over de hele wereld om zich te laten onderdompelen in de wondere wereld van de natuur. Deze avond gaat over hun rondreis naar Borneo. Het is een powerpoint presentatie met ingesloten fraaie foto- en film-beelden. Jan en Margie reizen van af de hoofdstad Kota Kinabalu via Sepilok, Oerang Oetan opvang centrum, over de Kinabatangan rivier naar het Sukau rain forest reservaat. Met veel beelden van het leven langs en in de rivier. Hierna gaan ze via de wereldberoemde Cemantong grotten naar het Tabin wildlife reservaat met nog één van de oudste bosgebieden (130 miljoen jaar) van de wereld, vervolgens reizen Jan en Margie naar het survival eiland Pula Tiga met zijn Varanen en jonge tropische bossen. Dit is een unieke gelegenheid om de diverse biotopen en de daar levende dieren te aanschouwen. Aanschaf en inrichting van een aquarium Op 21 januari presenteert Paluzee voorzitter Henk Bretveld het onderwerp Aanschaf en inrichting van een aquarium. Deze avond is tevens de eerste avond van de cursus Aquariumhouden. Voordat een (nieuw) aquarium aangeschaft gaat worden is een goede voorbereiding onontbeerlijk. 7

8 Om te beginnen zeer verrassend, want je wilt van de alg af, hoewel dit niet altijd opgaat, denk aan Tanganyikabakken, waar algen een voedselbron zijn voor de vissen, uit die streek. Als je weet hoe algen groeien en ontstaan zijn, is het gemakkelijker om er van af te komen. Allereerst de BLAUWE ALG. Het is de cyanobacterie die voor de uitbraak ervan zorgt. De alg is dus eigenlijk geen alg maar een bacterie die o.a. met een antibiotika kuur bestreden kan worden (aerocol). Verder kan blauwe alg voorkomen in zuurstofarme gebieden in het aquarium, of is er een te hoog fosfaatgehalte t.o.v. het nitraat gehalte. Een probaat-middel tegen veel algen is waterstofperoxide dat het zuurstofprobleem oplost door over te gaan in puur water en pure zuurstof. Voor exacte doseringen even raad vragen aan de Technische Commissie. 8

9 Wat voor type aquarium gaat het worden, waar komt het aquarium te staan, wat zijn de gewenste afmetingen, welke apparatuur is er nog meer nodig buiten een glazen bak, en waar kan ik al die spullen verkrijgen. Dat zijn nog maar een paar vragen over de aanschaf van een aquarium. Nadat het aqaurium is aangeschaft moet het ingericht gaan worden. Wat is daar allemaal voor nodig, hoe begint men, in welke volgorde kan een aquarium het beste ingericht worden en wanneer kunnen bijvoorbeeld de planten en vissen toegelaten worden. Henk Bretveld gaat u hier op enthousiaste wijze een antwoord op geven en zal nog veel meer zaken aan de orde laten komen met betrekking tot aanschaf en inrichting van een aquarium. En ook al heeft u al lang een fraai aquarium staan, dan nog steekt u voldoende op van een avond als deze en kunt u tevens uw ervaringen delen met de overige aanwezigen! Aquariumbewoners Op 28 januari geeft Marlène Reeuwijk haar presentatie Aquariumbewoners. Deze avond is tevens de tweede avond van de cursus Aquariumhouden. Op meeslepende wijze zal Marlène vele tropische vissen en andere bewoners, in woord en beeld de revue laten passeren. Niet alleen om te laten zien wat voor fraaie exemplaren er zijn, maar zeker ook om aan te geven wat hun kenmerken zijn, in wat voor aquariuminrichting ze het beste gedijen, in welke waterlagen ze zich ophouden en wat hun gedrag is ten opzichte van soortgenoten. Tevens krijgt u de nodige tips over waar u vissenwetenswaardigheden kunt vinden op bijvoorbeeld het web. 9

10 De presentatie geeft een goed overzicht van de vele tropische vissen die ook door beginners gehouden kunnen worden mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Als u enigszins rekening houdt met de natuurlijke leefomstandigheden van vissen zult u aangenaam verrast worden door hun schoonheid in uw eigen aquarium. En als u al een vissenexpert bent kom dan zeker naar deze avond om uw kennis te delen met de overige aanwezigen! Laat je aquarium zien! Op 4 februari komt er weer een avond met korte presentaties waarbij wij als leden onderling ons aquarium kunnen laten zien. Deelnemers leveren minimaal 3 maximaal 10 foto's aan van hun aquarium (filmpje mag ook), welke tijdens deze avond in ongeveer 10 minuten gepresenteerd zullen worden. In die tijd kan de deelnemer zelf iets vertellen of antwoord geven op vragen die gesteld worden over zijn of haar aquarium. Ook is het mogelijk om via de aangeleverde foto's/film een probleem of vraag i.v.m. je aquarium aan de orde te stellen, waarover de verenigingsleden mee kunnen denken. Jij als deelnemer bent degene die bepaalt wat je graag wil vertellen, vragen of delen. Marlène zal de presentatie in elkaar zetten en het gesprek leiden. Deelnemers hoeven dus niet zelf een verhaal te houden maar het mag wel. Deze avond valt precies in het midden van onze aquariumcursus waarmee we ook nieuwe leden hopen te werven. De cursusleden zijn ook welkom op deze presentatie avond. Het is leuk om hen een variëteit van aquaria te kunnen tonen in allerlei fases. Heel anders dan bij een keuring, hoeft alles niet in het gelid te staan. Het gaat in dit geval om de levendige praktijk van het aquariumhouden! 10

11 Graag zouden we vanaf nu al horen wie wil deelnemen aan deze avond. Het geeft je de tijd om nu alvast foto's te maken om straks te gebruiken en als dit niet wil lukken, kun je om hulp vragen. Marlène, of een van de andere leden, kan dan helpen om goede foto's te maken. Iedereen mag zich aanmelden. Of je nu nog nooit je aquarium hebt laten zien, of dat je elk jaar aan keuringen meedoet, of je beginner bent of oude rot, een nieuw of oud aquarium hebt, die groot of klein is; dat maakt niet uit. Bij een te veel aan deelnemers (voor de beschikbare tijd), zullen de mensen die nog niet eerder aan de beurt zijn geweest voorrang krijgen. We zijn ben benieuwd: Wordt jij ook al enthousiast? Wie doet er mee? Aanmelden kan bij Marlène Reeuwijk, op het forum of via Vervolg van vorige maand: Alternanthera Alternanthera sessilis houdt het in submerse vorm niet lang en is dus meer geschikt voor vochtige terraria. Vermeerderen door toppen, een Ph waarde van 6 tot 7 Dh waarde van 3 tot 8. Een temperatuur van 23 tot 30 C. Deze plant kan een hoogte bereiken van 30 tot 45 cm. Zeer mooie plant, zowel in bloeiwijze als in kleur. Mooie groepsbeplanting voor middenzone en in lagere bakken vaak voor de achtergrond. Een vuilzand bodem eventueel vermengd met wat leem. Vragen veel licht als we ze optimaal gekleurd willen zien. Door toppen,die niet te kort genomen mogen worden (minimum 12 cm) en deze terug aan te planten. Het overgebleven gedeelte zal aan de eerstvolgende internodién onder het breekpunt terug uitschieten en een nieuwe plant vormen. 11

12 Koop nooit planten met harde breekbare stengels,deze zijn in het aquaria volkomen ongeschikt. Hebben een voorkeur voor ijzerhoudend water. Uitstekende contrastplant voor de wat grotere aquaria. Ze kunnen in de middenzone geplaatst worden en in de wat lagere bakken zelfs op de achtergrond. Om de rode kleur optimaal te houden is het aan te bevelen om ijzer toe te voegen. Ook moet er voldoende licht aanwezig zijn. Althernanthera cardinalis Afkomstig van Zuid-Amerika. Hoogte: cm Breedte: cm. Vraagt veel tot heel veel licht Temperatuur: 17 tot 28 graden Dh 2 tot 12, Ph: 5 tot 8 Trage groeier. Althernanthera rosaefolia Vindplaats is Midden en Zuid-Amerika Hoogte: cm Breedte: cm. De bladeren zijn ca.1,5 cm breed en 4 tot 5 cm lang. De bladstelen zijn ca.1,5 cm lang. Veel tot heel veel licht. Temperatuur: 17 tot 28 graden, Water hardheid: zacht tot hard Ph: 5 tot 8 Dh 3 tot 9 matige groeier. We kunnen de plant klein houden tot zo n 25 cm door hem regelmatig te toppen.dat kunnen we bij een mooi volgroeide plant ongestraft doen, we doen dit echter het best met een scheermes.het is een mooie middenzoneplant. Het blad groeit schuin omhoog om halverwege geleidelijk een meer horizontale stand te krijgen. Een rulle bodem bestaande uit grof zand met wat turf en klei. Houdt van veel licht en beloont ons daarvoor met een fraaie rode kleur, maar helaas wordt de kans op veralgen dan ook groter. Door de plant te toppen en deze terug aan te planten. Een moederplant in conditie krijgt daarna nieuwe scheuten in de bladoksels die na verloop van tijd weer kunnen getopt en aangeplant worden. 12

13 Stengelplant met spitse bladeren met intensief lichtend rood gekleurde scheuten. Deze soort is de grootste en de decoratiefste van de bekende groeivormen van Althernanthera reineckii. Mijn ervaringen Deze plant heb ik iets meer dan een maand in mijn aquarium gehad. Hoewel in de aquariumplanten literatuur deze plant beschreven wordt als de gemakkelijkst te houden A. reineckii, heeft deze plant het bij mij een stuk minder goed gedaan dan A. reineckii lilacine die juist als moeilijk beschreven staat. In de tijd dat de aquarium in mijn aquarium stond is deze slechts weinig gegroeid. Hiervoor kunnen verschillende redenen mogelijk zijn, maar één van de belangrijkste is naar mijn mening dat de plant tekort licht kreeg. Mede omdat mijn verlichting waarschijnlijk net iets te zwak is voor deze plant, maar ook doordat de plant een tijdje overschaduwd werd door de plant Ceratopteris thalictroides die op dat moment naast deze plant stond. Een andere reden zouden de zogenaamde "koude voeten" kunnen zijn, omdat in de tijd dat ik deze plant in mijn aquarium had door het koudere weer bijna alle planten in mijn aquarium een verminderde groei toonden. De laatste reden voor een slechte groei zou kunnen zijn dat de planten die ik in mijn aquarium had staan na aankoop een hoop beschadigde bladeren hadden wat waarschijnlijk ook niet aan een goede groei bijgedragen heeft. Vermeerdering Deze plant is in het aquarium te vermenigvuldigen door de planten te toppen, waardoor zich zijtakken aan het overgebleven deel van de plant vormen. Doordat ik deze plant het bij mij in mijn aquarium niet goed wilde doen heb ik zelf nooit de mogelijkheid gehad om een poging te wagen deze plant te vermenigvuldigen. Althernathera reineckii "Roaefolia" is de gemakkelijkste aquariumplant. De intensief helderrode kleur maakt ze tot gewaardeerde aquariumplant waarmee allerlei effecten te bereiken zijn. Auteur onbekend, 13

14 Witte stip of lchthyophthyrius multifiliis 1.Inleiding 'Witte stip' is misschien wel de meest gekende of voorkomende infectie met trilhaardiertjes bij vissen en is zelfs met het blote oog te herkennen. De vissen vertonen namelijk witte puntjes op het lichaam en de vinnen. Maar ondanks het feit dat hij door (bijna) iedereen gekend is, worden er toch nog vele onwaarheden over verteld. Ook de behandeling gebeurt niet altijd volgens de regels van het spel (of de kunst!?), zodat de parasiet de reputatie gekregen heel van immuun te zijn! Zalmsoorten en vooral tetra's zijn in het algemeen het eerst aangetast. Ook Botia's (macracandra of clownvisje) lijken echte stipmagneten, misschien ook wel omdat op deze huid of kleur de witte puntjes het best opvallen, vooral op de donkere delen dan. Het zijn echte barometers bij het uitbreken van stip: ze kunnen reeds witte puntjes hebben terwijl de andere vissen nog geen uitwendige tekens vertonen. Het ziektebeeld komt meestal tot uiting na het aanschaffen van nieuwe vissen. Liefhebbers die hun discussen boven de 30oC houden, zullen zelden of niet last hebben van deze parasiet. Maar niet iedereen doet dit. Bovendien heb ik de laatste tijd meer en meer witte stip gevonden bij liefhebbers, zelfs een gemuteerde (?) vorm: niet met de traditionele hoefijzervormige kern, maar met een volledig ronde kern. Daarom dit artikel. De naam komt uit het Grieks en het betekent in feite visluis met vele zonen wat veel zegt over de vermeerderingscapaciteit van de parasiet. 14

15 15

16 2.Ethologie De witte stippen, in feite kleine blaasjes, bevinden zich onder de slijmhuid van de vis. Ze werken irriterend en veroorzaken schade die meestal een secundaire bacteriële infectie tot gevolg heeft. De infectie vangt aan als de jonge parasiet (in dit stadium 0,03 tot 0,04 mm groot) door de beschermende slijmlaag van de vis dringt. De parasiet boort zich als het ware door de bovenste lagen van de opperhuid en het epitheelweefsel wordt geïrriteerd. Het volwassen stadium van witte stip zit niet op de vis zoals dikwijls wordt aanvaard, maar zit onder de slijmhuid. Op die manier wordt hij tijdens het groeiproces eigenlijk door de vis zelf beschermd. Het ganse lichaam is met trilhaartjes bezet en daardoor is de parasiet zeer beweeglijk. De parasiet kan zich zelfs tussen de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (cutis) verplaatsen. Er ontstaan zo als het ware gangen die kunnen samenkomen. Zo kunnen ook meer dan één parasiet in één huidblaasje voorkomen. Rond de parasiet is er cel woekering van de opperhuid. De parasiet wordt bijna geheel omsloten door weefselblaadjes. De eerste stippen verschijnen op het zachtere weefsel van de kieuwen en de vinnen. Na een tijdje breekt de parasiet door de slijmhuid heen, verlaat de vis en valt op de bodem. In dit stadium heeft de parasiet zich omhuld met een soort capsule: een geleiachtig omhulsel. Deze capsules barsten open en 250 tot 2000 peervormige dochtercellen of sporen van ongeveer 30µm worden gevormd. De zwemsporen hebben vrij lange trimharen of ciliën. De vermeerdering gaat dus zeer snel en is afhankelijk van de temperatuur. Als discusliefhebbers zitten we hier dus niet al te best met onze vrij hoge temperaturen. Maar niet panikeren en verder lezen. Tussen de 12 tot 20 uur verlaten de dochtercellen de cyste en gaan op zoek naar een gastheer. Deze moet tussen de 33 en 60 uur gevonden worden, maar na 48 uur verliezen de meeste cellen al hun levenskracht. Het is enkel in dit vrij zwemmende stadium dat de parasieten met medicamenten kunnen gedood worden. Eens een gastheer gevonden, dringen ze door de slijmhuid van de vis en ronden zich af tot bolvormige 16

17 witte stippen. De jonge parasieten veranderen geleidelijk van uiterlijk. De parasiet voedt zich met de rode bloedlichaampjes uit de haarvaten, de weefselsappen en de uiteenvallende opperhuidcellen of celresten. De ontwikkeling tot volwassen parasiet hangt ook af van de grootte van de vis en het aantal parasieten op de vis.' 3.Verschijnsel In een eerste stadium zijn vooral de kieuwen aangetast. De vis vertoont een versnelde ademhaling, maar buiten dit zijn er zijn nog geen uitwendige verschijnselen te zien. De eerste uitwendige stipjes (0,2 1,0 mm groot) worden meestal opgemerkt op de staart en de vinnen van de vis. Bij een massale infectie lijken het wel bleke vlekken op de huid. De vernielde en ontstoken opperhuid kan in flarden loskomen. Dit veroorzaakt irritatie en de vis begint te schuren. De vissen kunnen ook apathisch reageren of geen vluchtreflex meer vertonen. In een verder stadium worden de vissen schichtig. Het zwemgedrag wordt onregelmatig en de ademhalingsproblemen worden meer uitgesproken (vooral in warm water). De borstvinnen plakken tegen het lichaam en de vissen zwemmen met dichtgeknepen vinnen. Soms liggen de vissen ook lusteloos op de bodem en vormen zo een Boven: een volwassen witte stip. Kenmerk is de nog gemakkelijkere prooi voor de pas uitgekomen dochtercellen die op zoek gaan naar een gastheer. 4. Diagnose Witte stip is een vrij grote parasiet en is gemakkelijk op te sporen in een huid afstrijkje en onder een microscoop. Onder de microscoop, bij een vergroting van 100x, lijken de parasieten draaiende bollen. De trilhaartjes of ciliën zijn pas zichtbaar bij een vergroting van 200x of 400x. Enkel bij de volwassen parasiet is de hoefijzervormige kern te zien. 17

18 Onderzoek van een dode vis kan nog uitsluitsel brengen omdat de parasiet nog enkele uren op een dode vis aanwezig blijft. 5. Behandeling Hoewel het om de meest gekende of bekende parasiet gaat, zijn er toch nog veel misverstanden in verband met de bestrijding ervan: de parasiet kan enkel in het vrij zwemmende stadium gedood worden. Ernstig geïnfecteerde vissen zijn moeilijk te behandelen omdat de parasiet in het huidstadium nauwelijks te bestrijden is. Door de levenswijze moeten we de behandeling minimum vijf dagen aanhouden (en niet gedurende drie dagen zoals bijsluiters van sommige commerciële producten vermelden) om alle parasieten in dat vrij zwemmende stadium te kunnen krijgen en te kunnen doden. Na twee tot drie weken herhalen we de behandeling, om eventueel nieuw uitgekomen sporen te doden. (Bij vijvervissen kan de behandeling zelfs een maand aanslepen) De hieronder vermelde behandelingen mogen ook niet samen gedaan worden. Tijdens de behandeling is het beter om het aquarium te verduisteren omdat sommige producten sneller afbreken onder invloed van licht. Ook is het aangeraden om tijdens de behandeling extra te beluchten: door de schade aan de kieuwen heeft de vis immers ademhalingsproblemen. a. Antibiotica: komen niet in aanmerking omdat dit kan leiden tot resistentie. Enkel in geval van ernstige (secundaire) bacteriële infecties is het gebruik ervan te verrechtvaardigen. b. Warmtebehandeling: de temperatuur boven de 33oC houden gedurende enkele weken. In een beplant aquarium kan dit problemen stellen, hoewel de meeste planten deze warmtekuur wel overleven. De schokmethode (per 12 uur de temperatuur laten stijgen tot 30oC en terug laten afkoelen tot 20 á 21oC is niet erg geschikt in een groot discusaquarium: door de grote calorische waarde van water en de te lage temperaturen voor de discussen) 18

19 c. Methyleenblauw: 0,2 tot 0,3 g/100 1 gedurende minimum vijf dagen en minimum 21 oc. Deze methode is te verkiezen omdat de methode ook de op de huid aanwezige parasieten gestoord worden. De parasiet wordt in zijn ontwikkeling geremd en verlaat vlugger de vis. Er is ook geen inkapseling meer van de uitzwemmers. Het product wordt ook door de kieuwen en het bloed opgenomen en bevordert zo de ademhaling. d. De biologische manier: gebaseerd op de levenscyclus van de parasiet, is misschien wel efficiënt maar niet altijd haalbaar voor de liefhebber. We kennen de pekel en de transfermethode. 6. Nog enkele opmerkingen a. Jonge, nog niet volledig rijpe parasieten kunnen zich ook voortplanten, zonder voorafgaandelijk inkapseling. Voorwaarde hiervoor is wel dat de parasiet volwassen is. Ze delen zich terwijl ze nog door het water zweven. Het aantal gevormde jonge parasieten is in dit geval wel kleiner. b. De jonge zwemmers moeten vlug een gastheer vinden: bij 20 oc binnen de 55 uur. Een leegstaand aquarium is dus na drie dagen parasietvrij. c. Bij een ph lager dan 5,5 is er geen ontwikkeling. d. De ontwikkeling van de parasiet is afhankelijk van de temperatuur van het water. Bij 26oC verlaat de parasiet de gastheer al na 3 4 dagen (nadat we hem met het blote oog gezien hebben). Maar het is niet omdat we geen parasiet meer op de vis zien, dat alle sporen en parasieten (in gelijk welk stadium) vernietigd zijn. Verhoogde temperaturen verkorten het verblijf op de vis, maar ook de tijd om zwermen voort te brengen. De nieuwe vermeerdering gebeurt dus ook veel sneller. Enkel de temperatuur omhoog brengen helpt enkel indien we de temperatuur boven de 33oC brengen. Zo niet versnellen we enkel de ontwikkeling. d. Een besmette dode vis mogen we niet zomaar weggooien! De vis moet eerst ontsmet worden door de vis een nacht in verdund bleekwater of formaline met een scheutje bleekwater te dompelen. Beter nog is de vis open te snijden zodat ook de ingewanden ontsmet worden. Verbranden is een 'milieuveilige' oplossing. 19

20 Het oudste en voordeligste adres voor al uw dierbenodigdheden. Storkstraat NN Zoetermeer Tel.: Openingstijden : maandag t/m donderdag vrijdag zaterdag We moeten alleszins vermijden dat de cellen in openbare waters terecht komen waar ze enorme schade kunnen aanrichten. e. Buiten de fysische schade die de parasiet aanricht is er, net als bij alle andere parasieten, geen enkele reden waarom de parasiet de gastheer zou doden. De vis sterft aan de stress die de parasiet veroorzaakt. f. Een goede voorbehoedende maatregel is een geringe visbezetting: de sporen hebben minder kans om in de beperkte tijd een nieuwe gastheer te vinden. Voor u gelezen in Aqua Spiegel, Maandblad van vivariumvereniging De Natuur In Huis 20

21 Doelmatig bestrijden van Puntslakken Het werkelijk doelmatig bestrijden van Puntslakken is een zeer moeilijke zaak. Deze tot de klepdekselslakken behorende soort (Melanoides Tuberculata) is bijna niet uit het aquarium te verwijderen. Het zijn levendbarende slakjes, die ongeveer 2,5 cm lang kunnen worden en die tot een ware plaag kunnen uitgroeien. In eerste instantie zie je maar enkele exemplaren door de bak scharrelen, maar dat is juist de grote truc. Zie je er overdag maar enkele, dan moet u nadat u het licht heeft uitgedaan eens de moeite nemen om een uurtje later het licht weer aan te doen. U zult dan tot uw grote schrik kunnen vaststellen dat die enkele stuks zijn toegenomen met enkele honderden, zo niet meer. Wat is namelijk het geval. Overdag kruipen deze slakken namelijk in de bodem en als u goed kijkt, dan zult u bodemgrond als het ware zien bewegen. Dit heeft natuurlijk wel zijn goede kanten, want zij houden uw bodemgrond lekker luchtig en voor de plantenwortels is dat natuurlijk een uitstekende zaak. Veel schade berokkenen ze uw planten ook niet en naar mijn mening blijven ze zelfs volledig van uw planten af. Wel heb ik kunnen vaststellen dat ze goede opruimers zijn van dode aquariumbewoners en ze grazen vooral dode stukken hout, zoals kienhout e.d. af. Ook zijn het prachtige gevormde aquariumbewoners. U zult misschien nu denken wat er dan tegen hun aanwezigheid is aan te merken. Nu, daar komt u snel achter. Zoals ik al eerder schreef, zijn het er in het begin nog maar een paar die zich overdag laten zien, maar al heel spoedig blijkt hun aanwezigheid niet alleen s avonds als de lichten uit zijn, maar komen ze ook massaal voor op uw planten en uw kienhout en ook de voorruit zit soms aardig vol. Dan is er een stadium bereikt dat u wel in moet ingrijpen. En dan komen de problemen. Ze er met de hand uitvangen is een onmogelijke opgave. Ja, u zult er misschien een honderdtal kunnen verwijderen, maar het is een hele opgaaf. Ze lokken met allerlei middelen (stukjes rauw vlees, schijfjes tomaat of aardappel, stukjes rauwe vis e.d.) gaat wel, maar dat is toch weinig effectief. Ten eerste zult u het aas s avond in de bak moeten hangen en nog voor het licht wordt zult u moeten oogsten. 21

22 En dit is nu juist het probleem. Zodra u de kamer inkomt en het licht aansteekt laten ze het aas los en verdwijnen in de bodem. Ook trillingen veroorzaken een snelle vlucht. Het enige wat u uit het water haalt is het aas. U kunt bij deze slakjes ook niet overgaan tot een chemische bestrijding. Doordat zij hun huisjes kunnen afsluiten, heeft zo n middel namelijk geen enkel afdoend effect. Van een chemisch middel ben ik overigens geen voorstander, omdat die middelen in alle gevallen een metaaloxide bevatten en dat kan zeer nadelig zijn voor uw planten en andere aquariumbewoners. Vele oxiden zijn giftig en ik zou ze in principe niet toepassen, zeker ook beslist niet als u de juiste ph en DH van het aquariumwater niet weet. De meeste ziektebestrijdingsmiddelen en ook slakkendodende soorten werken bij een lage ph en DH niet volgens de gebruiksaanwijzing en kunnen een ware slachting aanrichten. Probeer zoveel mogelijk een biologische manier te vinden. Maar hoewel Puntslakjes zeer moeilijk zijn te bestrijden, denk ik toch een manier te hebben gevonden. Ik heb zelfs twee methoden ontdekt waarmee deze plaag enigermate bestreden kan worden. Beide methoden gaan uit van het lok-principe. De eerste methode die aardige resultaten oplevert is de volgende. Ik had kunnen waarnemen dat een voedseltablet (speciaal voor mijn Modderkruipers) zeer aanlokkelijk werkte De vissen kregen soms bijna geen kans om de tabletten te verorberen, want waar ze allemaal vandaan kwamen? De tabletten waren binnen de kortste keren overdekt met slakken. Ze waren bezeten van Tbi-min. Ik ging dus uit van het feit dat ik de slakken juist met dat voer moest lokken. Toch gaf ook dit zijn problemen. Ik kon moeilijk voor het naar bed gaan de tabletten op de bodem deponeren en enkele uren later op slakkenvangst gaan. 22

23 Het voedsel was door de slakken en de vissen zo snel opgepeuzeld, dat ik geen goed resultaat kon behalen Ik moest der dus voor zorgen dat de vissen niet bij de voedseltabletten konden komen en de slakken wel. Uiteindelijk ben ik na veel problemen tot een oplossing gekomen. In eerste instantie was ik aan het experimenteren geweest met een stukje vitrage. Ik had hiervan een netje gemaakt dat ik kon afsluiten en had hierin een aantal voedseltabletten gedaan. Dit verzwaarde ik met wat grof grind en liet het tussen de planten zakken. Dit had allemaal geen enkel effect. De vissen bleven net zolang aan het netje snuffelen totdat de tabletten waren opgelost en ze er toch bij konden en de slakken hingen er aan de buitenkant aan. Zodra ik het netje aanraakte lieten de slakken zich vallen en verdwenen in de bodem. Toch zette dit mij aan het denken. Waarom zouden de slakken het aas alleen benaderen vanaf de bovenkant? Ik nam dan ook een voerzeefje en plaatste dit ondersteboven op de grondlaag. Daaronder gingen wat voedseltabletten en nu maar afwachten. En inderdaad, de vissen konden er niet meer bij en hoe zat het met de slakken? Ik ging van het standpunt uit dat de slakken op hun reukvermogen zouden afgaan en het aas wel zouden vinden. Dit had nu een tweeledig effect. Binnen de korte keren was het voerzeefje overdekt met Puntslakjes. Maar hoe moest ik ze nu vangen, want ze lieten bij het omhoog tillen van het zeefje direct los. Maar ook daar vond ik wat op. Als zich namelijk een groot aantal slakken op het voerzeefje hadden verzameld, dan nam ik een hevelslang en zoog zo het voerzeefje schoon. Het water ging weer terug in de bak. Het resultaat was enorm. Ik kon in één keer enkele tientallen slakken afzuigen en na een paar keer ging hun aantal enorm snel achteruit. Natuurlijk kunt u ze op deze manier niet helemaal uitroeien, maar een paar keer achter elkaar zo n massale vangst geeft toch een prima resultaat. Maar het resultaat bleek achteraf nog groter te kunnen zijn. U kunt met deze methode namelijk twee vliegen in een klap slaan. Want wat bleek, niet alleen verzamelden de slakken zich aan de buitenkant van voerzeefje, de grootste slimmeriken ontdekten ook nog een manier om werkelijk bij het aas te komen. Ze kropen in de bodem en kwamen aan de open onderkant van het zeefje weer naar boven. Het vreemde is nu echter 23

24 dat, als u voorzichtig de slakken van het voerzeefje afzuigt en u tilt nog voorzichtiger het zeefje op, dan zult u tot de ontdekking komen dat de slakken rustig op het voer blijven zitten. Ook deze kunt u er zo vanaf zuigen. Zet het voerzeefje steeds op dezelfde plek, dan kunt u ook zien dat de slakken zich steeds op deze vaste voedselplek zullen verzamelen. Ook een stuk kienhout dat flink bealgd is, is een verzamelplaats van puntslakjes en ook hiervan zijn ze weer heel gemakkelijk te verwijderen d.m.v. afzuigen. Heeft u in het aquarium een te groot aantal slakken en deze zouden opeens allemaal afsterven (door een vergiftiging van bestrijdingsmiddelen) dan loopt u een grote kans dat het evenwicht in het aquarium volledig wordt verstoord en een plaag van blauwe alg de kop opsteekt. U denkt natuurlijk dat dit misschien wel meevalt, maar bedenk dan wel dat er in het aquarium wel eens enkele honderden slakken (en misschien nog wel meer) kunnen zitten en als die opeens doodgaan... Een ander methode die op den duur ook wel tot een slakkenvermindering zal komen is de manier van waterontharding. De slakken hebben namelijk kalk nodig voor de opbouw van hun huisje en gaat u nu juist deze kalk geleidelijk uit het water halen, dan is er voor de slakken een ongunstig leefklimaat ontstaan en zal het aantal langzaam afnemen. Ook zijn er verschillende vissen (o.a. Modderkruipers) die wel wat slakken voor hun rekening nemen, maar als het een echte slakkenplaag is, dan schieten deze vissen tekort. door G. J. G. Laan Voor u gelezen, bron: Aqua-nieuws, A.V. Aqua-Terra Noord, Rotterdam 24

25 Muggen: ze kwijtraken, hun larven vangen of ze kweken? Muggenlarven zijn te vinden in de vijver of in sloten. Van muggen hebben we alleen maar last, maar hun larven zijn heel nuttig, want die vormen prima voer voor de vissen. Wie veel hinder heeft van muggen (en geen vissen in de vijver) kan de plaag dus het beste bestrijden door de larven te verbannen. Maar het is dan wel handig iets te weten van het muggenleven, anders wordt de strijd misschien verkeerd aangepakt. Een vriend van mij, laat ik hem Bart noemen, heeft in de tuin een klein vijvertje. Daar is al jaren niets meer aan gedaan. Er liggen rottende bladeren op de bodem en op het wateroppervlak ligt een oliekleurig bacterievlies. Het stikt van de muggenlarven in die vijver. Bart werd gek van al die muggen. Boven ieder bed hing een klamboe en voor eik raam was een hor aangebracht. Toch werden Bart en zijn gezin uit de slaap gehouden door het gezoem... en de jeuk. Hij besloot de vijver eens goed onderhanden te nemen, want daar lag de oorzaak van al die narigheid. Hij zag dat de zwarte muggenlarven met hun achterste aan het wateroppervlak hingen om lucht te happen. Dat zou Bart ze eens heel snel afleren! Hij had nog een paar liter zonnebloemolie waarin friet was gebakken. Hij gooide die olie met veel leedvermaak in de vijver. Dat leverde een ranzige laag op, waarin de muggenlarven gauw zouden stikken. Nu had Bart ook kuikentjes, die los in de tuin liepen, scharrelend naar regenwormen en ander lekkers. Die vijver leek wel interessant, dus doken ze daar vrolijk in. Kuikens die in olie hebben gezwommen zien er ineens heel anders uit. Alle veertjes plakten aan elkaar en er blijft een heel klein fiebeltje op twee pootjes over. Nauwelijks te vangen. Na zo'n dikke twintig intelligente vangstrategieën te hebben uitgeprobeerd, had Bart ze pas te pakken. Één voor één heeft hij ze gewassen in een biodynamisch, ecovriendelijk wolwasmiddel, tot ze hun veertjes weer konden spreiden. De muggenlarven in de Bart s vijver zijn wel gestikt, maar het is toch niet zo'n goede methode om van muggen af te komen. Zijn aanpak getuigde ook niet van veel kennis van zaken. 25

26 26

27 Mug en larven Muggen en vlinders vertonen enkele overeenkomsten. Ze hebben al vleugels en (wist u dat?) eten allebei nectar. Maar waarom willen muggen dan ook nog ons bloed drinken? Niet alle muggen zijn 'bloeddorstig'. Alleen de vrouwelijke muggen van de steekmug (Culex pipiens) zoeken naar bloed. Dat doen ze als ze eieren gaan leggen. In nectar zit namelijk weinig eiwit, dat nodig is voor het produceren van eieren. In bloed zit dat wel. Meestal halen vrouwelijke steekmuggen hun bloed bij vogels, maar mensenbloed versmaden ze ook niet. Er is nog een overeenkomst tussen vlinders en muggen. De vlinder legt een ei, daaruit komt een rups, die eet en vervelt en verandert in een pop. Daaruit komt dan de vlinder. Muggen kennen ook zo'n vierstappenplan: ei, larve (die een aantal malen vervelt), pop, mug. De muggenlarve ziet er uit als een soort regenwormpje: hij heeft geen poten en kan kronkelen. Hij kan verschillende kleuren hebben en aan de kleur herken je de soort. Zwarte larven De steekmug heeft zwarte larven. Die komen uit het ei en drijven twee dagen lang, met tientallen andere, als bootjes op het wateroppervlak. De larven zijn dan nog zo klein dat ze tot het plankton wordt gerekend. Ze leven van organisch afval en groeien tot ze uit hun vel knappen. Dan vervellen ze en groeien door tot ze ongeveer een centimeter lang zijn. Ze kunnen niet zonder zuurstof en daarom hangen ze meestal met haakjes aan het wateroppervlak. Die haakjes zitten vast aan de adembuis, waardoor ze ademhalen. Na vier dagen wordt de larve een pop die, ook van een adembuis voorzien, ondersteboven aan het wateroppervlak hangt. 27

28 28

29 Rode larven Er zijn ook rode muggenlarven. Ze komen uit de eieren van de kriebelmug (Chironomus plumosus). De eieren zien er uit als een geleiachtige, op het wateroppervlak liggende massa. Ze zakken na een tijdje naar de bodem en komen na twee dagen uit. Als het koud is duurt dat langer, soms wel honderd dagen. De rode muggenlarve is één tot twee centimeter lang en leeft op de bodem in de modder. In zijn lijf zit een rode kleurstof die lijkt op de rode hemoglobine in ons bloed. Hemoglobine zorgt voor het vervoer van zuurstof. Hoe meer er van die rode kleurstof in het bloed zit, hoe meer zuurstof er kan worden vervoerd. De rode muggenlarve heeft daar zoveel van in zijn lijf, dat hij in zuurstofarm water kan leven. De zuurstof haalt hij met kieuwen uit het water. Soms, maar alleen 's nachts, komt hij naar het oppervlak om lucht te halen. In de regel leeft hij in de modder, waarin hij een gangetje van organisch materiaal heeft gemaakt. Hierin verstopt hij zich, alleen zijn kop steekt eruit. De larve blijft van twee weken, tot wet zeven jaar, in het larvestadium. Daarna wordt hij een pop die onder water leeft, nog steeds ademhalend door kieuwen. Na een tijdje drijft de pop naar het oppervlak. Daar barst hij open en de kriebelmug komt eruit. Je kunt de pop van een kriebelmug en die van een steekmug onderscheiden: die van de steekmug is beweeglijk, die van de kriebelmug niet. Kriebelmuggen hebben, net zoals alle vliegen en muggen, twee vleugels. 's Avonds kun je ze boven stilstaand water zien, in hele wolken lijken ze boven het water te dansen, vandaar hun bijnaam: 'dansmuggen'. Doorzichtige larven Er bestaan ook doorzichtige muggenlarven. Ze komen uit eieren die door 29

30 de pluimmug (Chaoborus sp.). Ze leven overdag op de bodem van het water waarin ze zijn geboren. 's Nachts komen ze omhoog en roven kleinere beestjes. Omdat ze doorzichtig zijn heten ze (in het Engels) Phantoommidges. Muggenlarven als visvoer Muggenlarven vormen uitstekend voer voor vissen en andere (aquarium) dieren. Bedenk wel dat jonge, nog erg kleine, visjes er in kunnen stikken omdat de larven voor hen te groot zijn. Uit de sloot gehaalde exemplaren kunnen ziektekiemen in het aquarium brengen! Muggenlarven vangen Vang muggenlarven liefst zo dicht mogelijk in de buurt. Moeten ze van veraf komen, vervoer ze dan niet in water. Door het geschud kunnen ze niet goed ademhalen en stikken ze. Breng ze liever naar huis in een vochtige doek. De rode larven van de kriebelmug kunnen het beste 's nachts worden gevangen. Of je schept overdag modder en je zeeft ze eruit. De prut in een emmer doen kan ook: na een tijdje komen de larven vanzelf aan het oppervlak. Vanaf september tot april/mei is een goed vangseizoen. De larven een paar dagen bewaren is mogelijk als je ze in stromend water houdt. Ze kunnen ook tussen nat krantenpapier of in natte doeken op een koele plaats worden bewaard. Eenmaal per dag moeten ze dan even onder de koude kraan. Muggenlarven kweken Veel gemakkelijker is het de larven zelf te kweken. Graaf een ton achterin de tuin, doe er water in en een schep koemest. De rest gaat vanzelf. Je kunt er vanaf het voorjaar tot in de herfst muggenlarven uit putten. Kwijtraken Last van steekmuggen in huis? Giet geen olie of petroleum op het vijverwater. De vijver is meestal niet de belangrijkste broedplaats van de muggenlarven. Ze komen waarschijnlijk ergens anders vandaan. 30

31 Loop eens een inspectieronde om het huis. Let vooral op vogelbadjes, regentonnen, gieters, bakjes, potjes en emmers. Als daarin langer dan drie dagen water staat, zijn het ideale plekjes voor muggenlarven. Zorg er dus voor dat zulke dingen droog staan, of span er fijnmazig gaas overheen. Zitten er ook muggenlarven in de vijver, dan is een andere aanpak nodig. In de eerste plaats: de vijver goed beluchten. Muggenlarven leven namelijk liefst in zuurstofarm water. Heb je vissen in de vijver, dan heb je daar goede bondgenoten aan in de strijd tegen de larven. Steile vijverwanden bieden hun minder gelegenheid zich voor de vissen te verschuilen. Jeuk en malaria Muggenlarven zijn ongevaarlijk, maar daarentegen wel erg hinderlijk. De vrouwelijke steekmug heeft verlengde monddelen die de huid kunnen doorboren en waarmee ze bloed kan zuigen. Die monddelen bestaan uit zes fijne naalden die in de huid doordringen en een zuigsnuit. Daarmee spuit de mug een kleine hoeveelheid speeksel. Daarin zitten stoffen die verhinderen dat het bloed gaat stollen, zodat het bloed makkelijker wordt opgezogen. Die antistollingsstof veroorzaakt de jeuk. Met het speeksel kan ook een virus meekomen, dat gevaarlijk kan zijn. Het bekendste voorbeeld is de malariamug (Anopheles maculipennis). Hij komt vooral in de tropen voor en hij verspreidt een virus dat bij de mens, ook in Nederland, malaria kan veroorzaken. Vroeger kwam hij veel meer voor, maar door het droogleggen van de meeste moerassen, nu praktisch niet meer. Nu men in ons land weer moerasgebieden gaat maken, is het mogelijk dat de malariamug weer in aantal zal toenemen. Muggen verspreiden niet alleen malaria maar ook een vorm van hersenvliesontsteking. Deze ziekte wordt veroorzaakt door een virus (dat oorspronkelijk uit Egypte afkomstig is) dat door de gewone steekmug wordt verspreid. door drs. Cora Oostendorp 31

32 REDACTIE/LAY-OUT: FOTOGRAFIE: LEDENADMINISTRATIE: CONTACTPERSOON SPREKERS: J.T.M. van Veen L.H.J. van Egmond S. Post Harold van Hulst Marlène Reeuwijk CONTRIBUTIEBELEID De contributie dient bij vooruitbetaling te worden voldaan en bedraagt voor het verenigingsjaar van 1 juli 2013 tot en met 30 juni 2014 voor: Leden standaard lidmaatschap 30,00 Donateurs 15,00 Inschrijfgeld 4,50 Lidmaatschap en donateurschap is inclusief de digitale versie van het verenigingsblad en zal per worden toegestuurd. Voor nieuwe leden woonachtig buiten Zoetermeer die het verenigingsblad per post willen ontvangen geldt een bijdrage in de verzendkosten van 7,00. De contributie dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Het verenigingsjaar loopt van 1 juli tot 30 juni. Beëindigen van het lidmaatschap kan per 1 juli van het eerstvolgende verenigingsjaar. De opzegging, uitsluitend schriftelijk, dient uiterlijk 28 maart van het lopende verenigingsjaar door de ledenadministrateur te zijn ontvangen. Restitutie van contributie is niet mogelijk. AANMELDINGEN EN ADRESWIJZIGINGEN Ook aanmeldingen en adreswijzigingen dienen uitsluitend aan het adres van de ledenadministratie te zijn gericht. Mocht U het maandblad niet hebben ontvangen, dan is dit met een berichtje aan het zelfde adres te verhelpen. CONTACTAVONDEN: De contactavonden vinden plaats in de Wilhelmzaal van verzorgingshuis Buytenhaghe, Bergmanstrook 45, 2726 RR ZOETERMEER, Telefoon De zaal is open van uur. BANKREKENING: Postrekening t.n.v. Aquariumvereniging Paluzee te Zoetermeer. 32