wzc Sint-Vincentius, Kortrijk

Transcriptie

1 Project wzc Sint-Vincentius, Kortrijk Als verloederd en afstandelijk parkeerplein sprak de Houtmarkt, nochtans een van de best gelegen locaties in Kortrijk, weinig tot de verbeelding. Geflankeerd door een verouderd ziekenhuis dat via verschillende bouwfasen vreemd leek ingepast in het geheel, deed niets vermoeden dat de omgeving rondom zit vergeven van enkele schitterende stadsmomumenten. Zelfs het aanpalende Begijnhofpark verschool zich achter een bakstenen muur. Niet verwonderlijk was de stad vragende partij om dit deel, met de stadsblok tussen Houtmarkt en het Plein als katalysator, een aanzienlijke boost te geven. De verhuizing van het ziekenhuis naar de nieuwe site op het Kennedypark, bleek de aanzet van een transformatie, zwart op wit met hoe het vroeger was. opde werf 89

2 Tekst: Nick Vanderheyden - Foto s: Nicolas Theunis wzc Sint-Vincentius, Kortrijk Project Woonzorgcentrum bepalend in transformatie historisch stadsweefsel Kortijk Hoe prachtig is Google maps toch. Het laat gebruikers niet alleen toe huidige situaties te aanschouwen, het brengt hen tevens naar het verleden. Zoals voor de Houtmarkt in Kortrijk, waar de tool terug gaat tot het jaar Wie zien een groot, geasfalteerd plein volgestouwd met auto s en omgeven door een achteruitgeschoven ziekenhuis, een bakstenen muur en enkele kleine straatjes. Uit niets blijkt dat achter die muur het Begijnhofpark met het 1302 erfgoedmuseum schuil gaat. En dat wat verderop twee van Kortrijks meest iconische kerken, de Sint-Maartenskerk en de Onze-Lieve-Vrouwekerk met Gravenkapel, verdoken zitten. Al langer een doorn in het oog van het stadsbestuur kwamen enige tijd geleden enkele elementen samen die leidden tot de zwart op wit transformatie van dit stadsdeel. Met het woonzorgcentrum Sint-Vincentius neerkijkend op een open, doorwaadbaar stadsplein als onderdeel van een groene slinger. De herontwikkeling van dit stadsblok kende een erg lang voortraject, vertelt architect Hugo Snoeck (Snoeck & partners), samen met Yves Malysse (URA Yves Malysse Kiki Verbeeck)) co-auteur van de nieuwe stadsblok, uitgevoerd door hoofdaannemer Gabecon. Eerst dienden enkele elementaire zaken samen te vallen: de verhuizing van het ziekenhuis naar het nieuwe AZ Groeninge op het Kennedypark waardoor het stadsblok vrijkwam voor herbestemming; de intentie van het stadsbestuur om een van haar meest ondergewaardeerde pleinen in te richten als meerwaardelocatie; en de aankoop door Woonzorggroep GVO zodat deze een bestaande site tweehonderd meter verderop achter zich kon laten. 90

3 BRACKE bvba Hellingsbeton Schuimbeton Isolerende chape Pur schuim Zand-cement chape Familiebedrijf met 29 jaar ervaring Deskundig advies op maat Werfvoorbereiding ter plaatse Gebruik van hoogwaardige materialen en volautomatische vrachtwagens Stadsblok Het werd een verhaal waarin krachten werden gebundeld. Waarin twee architectenbureaus gebrand stonden om deze site op de kaart te zetten. Eerdere contacten tussen ons beiden maakte al langer duidelijk dat er tussen onze bureaus erg veel raakpunten zijn, met elkaar versterkende competenties, geeft Yves Malysse aan. We zochten elkaar op in de speurtocht naar een project dat meer omvat dan alleen de bouw van een bepaalde structuur. De oprichting van een woonzorgcentrum in de historische kern van Kortrijk met simultaan de herontwikkeling van een stadsblok, vormde als uitzonderlijk project een ideale gelegenheid voor een nieuwe samenwerking. Grotenbroekstraat Semmerzake T F tom@brackechapes.be TEGELBEDRIJF DEVOS Hoevestraat Kortrijk opde werf 91

4 wzc Sint-Vincentius, Kortrijk Project Als het ware in co-auteurschap gingen we aan de slag met twee belangrijke voorwaarden: een zorgomgeving met een stedelijk karakter waarin huiselijkheid op de voorgrond treedt. Een opmerkelijk gegeven toch; de bouw van een woonzorgcentrum midden in de binnenstad. Dat terwijl dit type infrastructuur veelal wordt weggeduwd naar de rand van de stad. Het omvat een van de meest intrigerende aspecten in dit traject. Hoe ga je aan de slag in de herontwikkeling van een stadsblok tot woonzorglocatie. Met in de rug een klooster in gebruik dat zat weggedeemsterd achter het ziekenhuis en langs kant het Plein een beschermd stadsgezicht behelst. Een eerste belangrijk uitgangspunt dat we daarom vooropstelden, lag bij transparantie. Visuele relaties Het stadsbestuur was zeer sterk vragende partij in de kwalitatieve invulling van een verlaten ziekenhuissite. De Zuid- West-Vlaamse centrumstad legt als stad in verandering de lat terecht zeer hoog. Het wilde de voor hen uitermate belangrijke locatie tenslotte vrijwaren van leegstand of commerciële infrastructuur zonder ziel. Gesprekken doelden niet zozeer op hoogtes of laagtes of op lijntjes, haalt Hugo Snoeck aan. Het draaide rond de invulling; wat zijn daar de ambities en hoe kan dit het openbaar domein versterken? Het ontwerp van het plein en van het woonzorgcentrum gingen hand in hand. Nooit hebben deze simultane projecten geleidt tot zware discussies. Er hing een soort van vanzelfsprekendheid om beiden met elkaar te verweven. De vernieuwde Houtmarkt betekende voor ons een interessant gegeven in de conceptualisering. Een onderdeel van een groene slinger van Begijnhofpark tot het Plein. Met een materialiteit letterlijk doorgetrokken tot in het gebouw, gesterkt door een transparante gelijkvloers. Gecorrigeerde grenzen benadrukken deze naadloze overgangen tussen publiek en privaat. Ingepaste semi-publieke ruimtes versterken aansluitend de verbondenheid tussen beide gegevens. Zelfs het achterliggende klooster is dankzij een visuele verbinding opengetrokken naar de Houtmarkt toe en zit niet meer weggedeemsterd achter een mastodontstructuur. Verhaal van patio s De aanwezigheid van het klooster kreeg een bepalend aandeel in de herbestemming van de site. Bewoners zouden tenslotte gebruik maken van een prachtige historische kapel als stille ruimte, terwijl de zusters van Sint-Niklaas de mogelijkheid moest worden geboden deel te nemen aan de zorg. Met de integratie van een zusterafdeling binnen de grenzen van het woonzorgcentrum. Bovendien gaf het klooster de inspiratie voor een belangrijk uitgangspunt in de organisatie van de interne structuur: het verhaal van de patio s. Net zoals het geval in kloosters vroeger, zijn entiteiten opgebouwd rond verschillende patio s met diverse functies, verduidelijkt Yves Malysse. Patio s fungeren als semi-publieke ruimte, 92

5

6 wzc Sint-Vincentius, Kortrijk Project als platform voor activiteiten, als rust- en ontmoetingsmomenten Deze open binnenruimtes lenen zich daarnaast tot verbindingselementen tussen een variatie aan entiteiten en tussen de binnen-buitenomgeving. Met een positionering midden in de stad, wat we duidelijk aanhalen door middel van deze doorzichten. Mensen kunnen binnenkijken en aanvoelen hoe de verschillende schalen van het woonzorgcentrum zich ten opzichte van elkaar verhouden. Het stimuleert de interactie tussen bewoners en bezoekers. Zodat de mensen die hier wonen niet afgescheiden leven in een gesloten woongroep. Integendeel, woonfuncties verenigen zich met de publieke functies. Bovendien zijn de tussenruimtes opgevat als oriëntatiepunten in deze stadsblok voor een licht tot zwaar dementerende bevolkingsgroep. Integraliteit van schalen Zorgbehoevenden met nood aan een intensieve zorgverlening vormen uiteraard de rode draad in de herbestemming. Toch zegt het feit dat we nu pas de zorg aanhalen, heel wat over de manier waarop dit onzichtbaar in de achtergrond zit verwerkt. Niet zorg, wel wonen staat in deze omgeving prominent op de voorgrond. Een voorwaarde van de bouwheer die naast het stedelijk karakter de nadruk legde op huiselijkheid. Met een aangename woonomgeving als vertrekpunt en integraliteit als kernidee, vertaalden we de grootschaligheid van buitenaf naar een kleinschalige structuur binnen in. Enkel op die manier konden we antwoord bieden op de verschillende niveaus binnen het traject: stadsgebouw, semi-publieke ruimte, woonzorgcentrum en groepering van assistentiewoningen. De woonhuizen functioneren als wijkjes, als buurt in een groter geheel, voegt Hugo Snoeck toe, met een eigen voordeur en een eigen identiteit. De mensen kennen elkaar via de leefgroep en ontmoeten elkaar in de leefhoek met de gangen die de functie als straten opnemen. Dat betekent dat indien bewoners naar een andere entiteit verhuizen, ze letterlijk de deur van het vorige woonhuis achter zich dichttrekken. Op de verdiepingen verenigden we de gelaagdheid van het gebouw via materiaalgebruik met de verschillende schalen. Elk materiaal gelinkt aan een stedelijk of residentieel verhaal terwijl in de combinatie een zekere compositie ontstaat en de kroniek van de site tot uiting komt. De betonnen schil rondom betekent daarin letterlijk en figuurlijk de beëindiging van het gebouw en houdt het volume, de stedelijke schaal, vast. 94

7 Het woonzorgcentrum herbergt in haar totaliteit 156 bewoners die of in een van de 33 assistentiewoningen hun intrek namen, of samen met vijftien anderen deel uit maken van een van de negen verschillende woonhuizen. De kamers zijn uitgerust met flexibele wanden die zorg verbergen indien nodig. Terwijl gangen zijn opgevat als opbergzones met decoratieve elementen zodat opslagruimtes in bijvoorbeeld trappenhallen worden vermeden. Een inventieve manier waarmee de architecten omspringen met circulatie en loopafstanden. Alles meteen binnen handbereik met een zorg gecentraliseerd aan de voordeur. Naar functionaliteit, bijvoorbeeld tijdens nachtdiensten, kunnen verschillende woonhuizen vlot gecombineerd worden via digitaal gecoördineerde oproepsystemen. Ook de thuishulpdienst opereert trouwens van hier uit. Niet alleen bedient deze dienst de assistentiewoningen die zich in de woontorentjes bovenop het centrum bevinden. Thuishulp gebeurt evengoed in een zorgzone rondom de stadsblok zodat ook omliggende zorgbehoevenden bediend kunnen worden. Eerlijk en herkenbaar Volgens een integrale visie op zowel exterieur als interieur bepaalde het duo aansluitend de sfeer in het gebouw en legde het subtiele, versterkende accenten. Het interieur is tenslotte het verlengde van de architectuur en heeft voldoende mogelijkheden in huis om de beoogde integraliteit te accentueren. Alles, tot op de deurklink, is ontworpen in functie van het concept, geeft Yves Malysse mee, evenwel zonder enige toegeving op comfort en ergonomie. We hanteerden uitsluitend eerlijke, warme, authentieke materialen. Enerzijds in het inrichten van een sobere omgeving, anderzijds liet het materiaalgebruik via contrastering toe de verschillende entiteiten een vorm van herkenbaarheid mee te geven. Een keuze waarmee we bovendien resoluut afstappen van decoratief kleurgebruik in de visuele scheiding. Daarnaast werkten we in op het doembeeld van donkere gangen met aan weerszijde een aaneenkoppeling van kamers. In dit gebouw is quasi geen enkele plaats zonder zicht naar buiten toe, zijn langgerekte delen doorbroken en is de natuurlijke lichtinval maximaal. Via de rondgang komen bewoners en bezoekers terecht in vier verschillende gangen (waaronder een door grote raampartijen van een activiteitenterras gescheiden referentiegang). Op deze manier leveren structurele elementen een opmerkelijke bijdrage aan de herkenbaarheid en de oriëntatie binnen het woonzorgcentrum. Ons verhaal gaat uiteindelijk niet over een gebouw an sich. Het gaat over mensen, wonen, ontmoeten, over het verleden en de toekomst. Met het merendeel Kortrijkzanen die bij het buiten stappen van het woonzorgcentrum meteen zaken van vroeger in het vizier krijgen. Het Begijnhofpark en zelfs de Sint-Maartenskerk waarvan de zichtlijn is rechtgetrokken. Openheid in alle aspecten van het ontwerp, het kernidee achter de transformatie van dit stadsdeel. Technische fiche wzc Sint-Vincentius, Kortrijk Architect: URA architecten, Brussel Algemene aanneming: Gabecon, Gullegem Aluminium buitenschrijnwerk: Winsol, Izegem Aluminium gevelbekledingen: Rtek, Destelbergen Automatische schuifdeuren: Assa Abloy, Wemmel BEO-veld: Boringen Verheyden, Sint-Katelijne-Waver Berlinerwand: Gebroeders Traen, Zedelgem Brandbeveiliging: REI Projects, Dendermonde Bronbemaling: Smeyers, Zandhoven Buitenpleisterwerken: Cherchye Aspect, Menen Chape: Carro-bel, Ternat Dakwerken: A.D.W., Lochristi Elektriciteit: E.E.G., Gullegem Grondwerken: Deneire, Diksmuide Houten binnenschrijnwerk: Provoost, Heule Houten buitenschrijnwerk: Verniers, Oostende HVAC: Vandewalle, jabbeke Leverancier gevelisolatie: Axo industries, Menen Liften: Coopman, Waregem Mobiele wanden: FDS, Drongen Paalfundering: De Waal palen, Lokeren Pluvia/staalconstructie: Delrue, Ichtegem PUR: Isotrie, Drongen Sanitair: M. Deweer & Zn, Deerlijk Schilderwerken: Veldeman, Dendermonde Schuimbeton/hellingsbeton: Bracke, Semmerzake Secanswand: Lameire funderingstechnieken, Eeklo Staalconstructie: Kormetal, Kortrijk Staalconstructie: MVM Assistance, Kaprijke Tegeltapijten: Multistep, Kuurne Tegelwerken: Tegelbedrijf Devos, Kortrijk Vouwwanden: Polyspace, Sint-Genesius-Rode Wapening: Armasteel, Wavre Werfschoonmaak: All Facility Cleaning, Antwerpen Zinkwerken: Dakwerken Vandendriessche Miguel, Aarsele-Tielt opde werf 95