RRO-afspraken bedrijventerreinen Hart van Brabant. Inhoudsopgave

Transcriptie

1 RRO-afspraken bedrijventerreinen Hart van Brabant Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Samenvatting: de RRO-afspraken bedrijventerreinen HvB b. Terugblik RRO-afspraak c. Naar een nieuwe RRO-afspraak Uitgangspositie met betrekking tot vraag en aanbod van bedrijventerreinen a. Essentie prognose Buiten en Stec b. Aanbodsituatie 2016 c. Confrontatie vraag-aanbod d. Transformatie, deprogrammering en herprogrammering bestaande bedrijventerreinen 3. Nieuwe manier van werken a. Algemeen b. Uitgangspunten c. Eisen van een goede ruimtelijke ordening 4. De belangrijkste uitwerkingen a. Concrete vraag b. (Boven)regionale bedrijvigheid c. Lokaal gebonden bedrijvigheid d. Lokaal maatwerk e. De Wildert f. Het regionaal bedrijventerreinprogramma g. Noodzaak van gemeentelijk voorraadbeheer h. Tijdige levering/instrumentarium i. Samenwerking en vertrouwen/wijze van overleg en afstemming j. Monitoring vraag en aanbod, voor herstructurering, transformatie, de- en herprogrammering Bijlagen 1. RRO-afspraken bedrijventerreinen d.d Grondverkopen bedrijventerreinen HvB-gemeenten IBIS per met transformatiehectares 4. Samenvatting visie bovenregionale afstemming zeer grootschalige logistiek (H5) 5. Regionaal bedrijvenprogramma HvB , cf groen/oranje/rood systematiek (obv IBIS-gegevens ).

2 1. Inleiding a. Samenvatting: de RRO-afspraken bedrijventerreinen HvB We constateren in de regio HvB een fors overaanbod van bedrijventerreinen; dit overaanbod betreft uitsluitend terreinen voor regulier gemengde bedrijvigheid (MKB). Voor dit MKB-segment is per saldo regionaal geen uitbreidingsvraag, wel is sprake van kwalitatieve vervangingsvraag. Gelijktijdig wordt geconstateerd dat er nog een forse uitbreidingsvraag is van uit de logistieke sector, in het bijzonder de vraag naar (zeer) grootschalige kavels (>5ha). Daarvoor zijn nu nauwelijks geschikte locaties aanwezig in het harde planaanbod. We gaan over van een aanbodgerichte naar een meer vraaggerichte wijze van bedrijventerreinplanning, waarbij de concrete vraag leidend is voor eventuele uitbreidingsplannen. Voor de opvang van de uitbreidingsvraag naar (zeer) grootschalige logistiek worden in de regio als locaties aangewezen Haven 8, Wijkevoort en Zwaluwenbunders. Deze worden vraaggericht ontwikkeld en worden bovenregionaal afgestemd. De solitaire locatie Wijkevoort krijgt een beperkt beginvolume van 30 hectare om vanuit daar verder vraaggericht door te ontwikkelen (conform bovenregionale afspraak). Gezien het overaanbod aan terreinen voor MKB-bedrijvigheid worden in principe geen nieuwe terreinen meer toegevoegd aan het bestaande areaal van bouwrijpe cq vastgestelde bestemmingsplannen voor MKB-bedrijvigheid. De regio gaat verder met de reeds in gang gezette transformatie van bestaande verouderde bedrijventerreinen. Daarnaast wordt versterkt ingezet op het verder terug brengen van het overaanbod van MKB-bedrijventerreinen door middel van deprogrammering en herprogrammering. Zo willen we op termijn weer ruimte creëren om in te kunnen spelen eventuele concrete vraag vanuit de markt. Goede monitoring van deze ontwikkelingen is daarvoor noodzakelijk. Een 3-tal gemeenten (Oisterwijk, Hilvarenbeek en Goirle) hebben nu geen ruimte meer voor het kunnen voorzien in de vraag van lokaal gebonden bedrijven; deze gemeenten krijgen nu de mogelijkheid om via lokaal maatwerk in deze behoefte te kunnen voorzien. Er zijn afspraken gemaakt over wat onder concrete vraag en onder lokaal gebonden bedrijvigheid verstaan wordt. Er is een inventarisatie gemaakt van het planologisch instrumentarium om tijdig te kunnen voorzien in harde plancapaciteit, ingeval er sprake is van concrete vraag. Er is invulling gegeven aan een goede regionale bestuurlijke en ambtelijke overlegstructuur om deze afspraken verder uit te werken en te bewaken; hierbinnen vindt ook de regionale afstemming plaats over concrete planinvullingen van de individuele gemeenten. Voor de bovenregionale/provinciale afstemming van de (zeer) grootschalige logistiek zullen Tilburg en Waalwijk aansluiten bij het daarvoor nog verder uit te werken proces onder regie van de provincie. Er wordt invulling gegeven aan een goede monitoring van de afspraken en de ontwikkelingen; deze komen periodiek aan de orde in het regionale portefeuillehouders overleg en het RRO.

3 Op basis van bovenstaande uitgangspunten heeft de regio in overeenstemming met de provincie een programma bedrijventerreinen vastgesteld met daarin de geprioriteerde locaties, naar de codering groen, oranje en rood. b. Terugblik RRO-afspraak In december 2011 hebben de Hart van Brabant gemeenten en de provincie in het RRO afspraken gemaakt over het regionale programma bedrijventerreinen voor de periode Om binnen de provinciale kaders te blijven hebben de regiogemeenten destijds stevig onderhandeld, geprioriteerd en al de nodige afboekingen gepleegd. Het regionale programma bevat een lijst met bedrijventerreinlocaties die in de periode tot 2022 in de regio ontwikkeld mogen worden. Deze RRO-afspraken zijn ingebed in de Provinciale Verordening Ruimte en vormen basis voor het provinciale goedkeuringsbeleid van concrete bestemmingsplannen. De in 2011 vastgestelde afspraken worden jaarlijks in het RRO gemonitord en zo nodig herijkt. In bijlage 1 is het vigerende bedrijventerreinprogramma opgenomen zoals dat in het RRO van december 2014 is herijkt en vastgesteld. De provincie en de regiogemeenten hebben de ontwikkelingen, zoals de grondverkopen, in beeld gebracht voor in de jaarlijks tijdens het RRO te bespreken Regionale Agenda Werken. De grondverkopen zijn terug te vinden in bijlage 2. In de Verordening Ruimte is aangegeven dat de regionale afspraken periodiek - op basis van nieuwe behoefteprognoses - moeten worden bijgesteld. De provincie heeft aangegeven dat deze afspraken in 2016 geactualiseerd moeten zijn. Daarvoor heeft zij nieuwe kwantitatieve en kwalitatieve behoefte-onderzoeken laten doen op basis waarvan de regio's met nieuwe voorstellen voor een afspraak kunnen komen. c. Naar een nieuwe RRO-afspraak In de voorbereiding op nieuwe bedrijventerreinafspraken hebben de regiogemeenten in de 2 e helft van 2015 onder leiding van procesfacilitator Co Verdaas intensieve en indringende gesprekken met elkaar gevoerd over de context waarin en de wijze waarop deze nieuwe afspraken tot stand moeten komen. De regionale programmering bedrijventerreinen is voorheen vooral kwantitatief en aanbodgericht ingestoken. Dat heeft geleid tot een jarenlange cultuur van hectares claimen op dit dossier. De situatie is echter structureel veranderd, zowel economisch als planologisch-juridisch (ladder voor duurzame verstedelijking). Er is sprake van nieuwe inzichten (vraaggerichtheid, kwalitatieve insteek): een nieuwe aanpak met betrekking tot bedrijventerreinen ligt daarmee voor de hand. 2. Uitgangspositie met betrekking tot vraag en aanbod van bedrijventerreinen a. Essentie prognoses Buiten en Stec Eind 2014 heeft Bureau Buiten nieuwe prognoses gemaakt voor de toekomstige ruimtevraag naar bedrijventerreinen. Deze prognose signaleert dat voor de regio HvB nog sprake is van

4 een uitbreidingsvraag, met name in de periode tot 2020 en in mindere mate in de periode 2020 tot Na 2030 wordt een stagnatie/lichte afname van de ruimtevraag verwacht. De uitbreidingsvraag voor de periode betreft volgens de prognose 161 hectare, en voor de periode tot 2030 nog eens 25 hectare. Op basis van het onderzoek van Bureau Buiten heeft Stec in 2015 een kwalitatieve vraaganalyse gemaakt. Daaruit blijkt vooral dat er vraag is vanuit de logistieke sector, waarbij een stevige vraag naar grote en zeer grootschalige kavels (> 5 ha) bestaat. Voor de regio HvB wordt deze grootschalige vraag door Stec ingeschat op circa 75 hectare tot 2025 en nog eens circa 25 hectare tot Stec noemt het aannemelijk dat dat in de eerste jaren van deze prognose de vraag hoger is dan het gemiddelde. Daarnaast kan deze bijzonderheid ook ontstaan door uitgifte aan intermediairs, waarbij de invulling door de eindgebruiker pas enige tijd later plaats vindt. Stec geeft aan dat de uitbreidingsvraag vanuit de reguliere gemengde bedrijvigheid/mkb (< m2) beperkt is. Er is feitelijk alleen maar uitbreidingsvraag vanuit kleinschalige logistiek in de regio's. Voor de rest gaat het hoofdzakelijk om kwalitatieve vervangingsvraagstukken vanuit de kleinschalige productie- en bouwbedrijven. De regio HvB vindt het belangrijk dat helder blijft dat het bij de geprognosticeerde ruimtevraag om een saldo van krimpende en groeiende bedrijven gaat. Kwalitatieve elementen kunnen dus wel degelijk voor een situatie zorgen dat bestaande bedrijfsgebouwen en -locaties niet voldoen en dat dus om deze kwalitatieve redenen nieuw aanbod nodig is. Consequentie is dat met name voor nieuwe MKB hectares een overtuigende bewijslast nodig lijkt om aan te tonen dat bestaande terreinen, bestaand vastgoed en herontwikkeling hierin niet kunnen voorzien. Daarnaast heeft Stec gekeken naar de kwaliteitseisen die de grootschalige logistiek aan locaties stelt. Daaruit wordt de conclusie getrokken dat er in het vigerende programma nauwelijks locaties zijn die voor dit segment geschikt zijn. In de regio HvB kunnen met name Haven 8, Wijkevoort en Zwaluwenbunders deze grootschalige logistieke vraag accommoderen. b. Aanbodsituatie 2016 Het vigerende aanbod aan bedrijventerreinen (zie bijlage 3) bedraagt in 2016 circa 211 hectare. Dit betreffen locaties die zijn opgenomen in het vigerende regionale bedrijvenprogramma. De status van deze locaties is als volgt: Bouwrijp: In vastgestelde plannen: In nog vast te stellen plannen: Totaal: 123 ha 34 ha 54 ha 211 ha

5 Van het beschikbare aanbod is dus 157 hectare hard (bouwrijpe gronden en onherroepelijke bestemmingsplannen) en voor 54 hectare moeten de in het RRO afgesproken plannen nog vastgesteld worden. Daarnaast zijn er nog voor 261 hectare aan strategische reserves in het programma opgenomen maar deze zijn (nog) niet geaccordeerd. Hieronder vallen ook Wijkevoort, Haven 8 en De Wildert). Totaal aanbod in de regio bedraagt, incl. die strategische reserves, 472 hectare. c. Confrontatie vraag-aanbod Bij de geprognosticeerde vraag gaat het dus om een saldo, waarbij kwalitatieve elementen dus wel degelijk voor een situatie kunnen zorgen dat bestaand planaanbod niet voldoet en nieuw nodig is. Uit de confrontatie van (theoretische) vraag en aanbod blijkt dat: De in het vigerende programma opgenomen plancapaciteit (211 ha) is groter dan de berekende/theoretische vraag (161 hectare t/m 2025, plus nog 25 hectare t/m 2030). Hieruit blijkt een (theoretisch) overaanbod van circa 50 hectare t/m De uitbreidingsvraag betreft met name grootschalige logistiek (> 5 ha) en het aanbod zit bijna volledig op voor MKB bedoelde bedrijventerreinen. De conclusie is dus dat in de huidige opzet en situatie sprake is van een zeer ruim overaanbod aan MKB bedrijventerreinen en een ernstig tekort aan bedrijventerreinen voor (zeer) grootschalige logistiek. Dit is de kwalitatieve mismatch op regionaal niveau. Daarnaast is op lokaal niveau ook sprake van een mismatch: kwantitatief en kwalitatief. In de regio is een ruim overaanbod van nieuwe MKB terreinen, maar tegelijkertijd hebben de gemeenten Oisterwijk, Hilvarenbeek en Goirle nauwelijks tot geen aanbod meer, waardoor ze feitelijk niet meer kunnen voorzien in acute lokale vraag. Voor grootschalige logistiek geldt dat Tilburg en Waalwijk op heel korte termijn geen grote kavels meer kunnen aanbieden en door een gebrek aan aanbod reeds gevestigde partijen dreigen te verliezen. Beide mismatches zien alle regiogemeenten als knelpunten die opgelost moeten worden. d. Transformatie, deprogrammering en herprogrammering bestaande bedrijventerreinen In de afgelopen periode heeft de regio Hart van Brabant al vele hectares verouderde bedrijventerreinen getransformeerd, veelal tot een woonbestemming. Daar wordt de komende jaren mee doorgegaan. Voor de periode tot 2020 is al voor circa 66 hectare aan transformatieplannen voorzien (zie bijlage 3). Dit betreft allemaal hectares die nu bestemd zijn voor MKB bedrijvigheid en met die transformaties wordt het berekende kwantitatieve overaanbod van circa 50 hectare t/m 2025 in de regio dus al ruimschoots weggewerkt. Echter de uitbreidingsvraag zit voor een groot deel in de (zeer) grootschalige logistiek. Hiervoor moeten dus ook bestaande plannen geherprogrammeerd worden. Aangezien maar een beperkt deel van het bouwrijpe aanbod en afgesproken plannen zich daarvoor lenen, zullen voor dit segment zeker ook nieuwe locaties aan snee gebracht moeten worden. Om tot een echt vraaggerichte wijze van bedrijvenontwikkeling te komen, zal de transformatie van verouderde terreinen voortgezet moeten worden. Daarnaast zal er ook

6 geherprogrammeerd en gedeprogrammeerd moeten worden bij die locaties waarvoor geen vraag vanuit de markt aanwezig is. Alleen op die wijze wordt er weer ruimte in de regio gecreëerd voor een vraaggerichte benadering van die plannen die op de juiste locaties liggen en voldoende kwaliteit en flexibiliteit bezitten om te voorzien in de marktvraag voor de komende jaren. 3. Nieuwe manier van werken a. Algemeen Gedeelde inzichten die uit het intensieve voortraject onder leiding van Co Verdaas zijn gekomen zijn onder andere: Doe het juiste; het perspectief: De regio wil een vitale economische regio zijn waar het goed ondernemen, wonen en werken is. Een goed gastheerschap voor ondernemers past daarbij en kan ervoor zorgen dat de juiste bedrijven op de juiste locatie terecht komen. Belangrijk voor de programmering van bedrijventerreinen in de regio is het gedeelde besef dat hiervoor zowel kwantitatieve als kwalitatieve aspecten van belang zijn. Naast voldoende ruimte op goed ontsloten locaties zijn ook kwalitatieve aspecten als arbeidsmarkt, huisvesting (arbeidsmigranten), duurzaamheid en inpassing van belang. Het perspectief is derhalve dat de claimcultuur achter ons is gelaten, we weten wat we willen, we dat met elkaar delen en blijven monitoren en bijstellen waar nodig. Onderscheid in de schaalniveaus: Lokaal: Veel bedrijvigheid is lokaal gebonden. Daar waar bedrijven geworteld zijn in een lokale gemeenschap moet op een verantwoorde manier in de ruimtebehoefte worden voorzien. Als het niet concurreert met de regionale ambities is het aan de betreffende gemeente om in die behoefte te voorzien. Vertrouwen, informeren, elkaar aanspreken, meedenken zijn daarbij de steekwoorden. Regionaal: As Tilburg-Waalwijk: De grote ruimtevragers concentreren zich in en rond Tilburg en Waalwijk. Deze beide gemeenten moeten in goed overleg met elkaar (en de regio) gaan inzetten op enerzijds voldoende adequaat en tijdig aanbod en anderzijds het organiseren van de juiste locatie. Kwaliteiten als bijdrage arbeidsmarkt, duurzaamheid, segmentering/profilering zijn relevante criteria. Bovenregionaal: Het kwalitatief programmeren in de regio gaat alleen werken als ook op bovenregionaal niveau regie wordt gevoerd op met name de grootschalige bedrijvigheid waarbij regio s ook met elkaar concurreren. Daarbij heeft de provincie bij uitstek een rol te spelen. Naar een kwalitatieve programmering: Beschrijven van de nieuwe werkwijze, huidige procedures en plannen daar tegenaan houden, wat kan je dan loslaten, waar nog meer afspraken, inkadering, detaillering nodig.

7 Vertaling naar de huidige situatie: Wat betekent die nieuwe werkwijze voor de continuïteit van de huidige situatie en afspraken. Nul moment creëren als start voor nieuwe regionale programma bedrijventerreinen wat eigenlijk meer een convenant programmering bedrijventerreinen tussen regio en provincie wordt. b. Uitgangspunten Bij de RRO-special op 10 maart 2016 hebben de portefeuillehouders RO en EZ en de gedeputeerde RO de volgende uitgangspunten voor de nieuwe regionale afspraken bedrijventerreinen besproken: Vraaggericht ontwikkelen: We gaan de omslag maken van aanbodgericht naar vraaggericht ontwikkelen van bedrijventerreinen. We ontwikkelen pas bij concrete vragen van concrete bedrijven. Vanzelfsprekend kijken we eerst, samen met de initiatiefnemer, of die vraag niet net zo goed op een bestaand of bouwrijp bedrijventerrein kan worden geaccommodeerd. Pas als dat niet kan gaan we over tot ontwikkeling van een nieuw bedrijventerrein, maar alleen voor die bedrijven die ook echt gaan bouwen. Tijdig leveren met een minimum aan bouwrijpe gronden/harde plancapaciteit: Ondanks het feit dat we op voorhand geen grote oppervlakten bouwrijpe hectares meer ontwikkelen vinden we het noodzakelijk dat we snel kunnen leveren aan bedrijven als die concrete vraag er ligt. We onderzoeken, als regiogemeenten en provincie, wat de beste methode is en kijken daarbij ook naar de mogelijkheden die de nieuwe omgevingswet biedt. Hoe dan ook: het gaat ons niet om het experimenteren zelf maar om het tijdig kunnen inspelen op de vraag van het bedrijfsleven. Daarvoor zoeken we de beste oplossing. Bestaande terreinen /plancapaciteit optimaal inzetten: Het huidige aanbod van (bouwrijpe) bedrijventerreinen zetten we optimaal in. Voordat we overwegen een nieuwe bedrijfslocatie te creëren garanderen wij dat deze niet concurreert met bouwrijpe en bestaande bedrijventerreinen. Maar de bouwrijpe bedrijventerreinen mogen ook geen blokkade vormen voor het accommoderen van vraag die daar niet past, bijvoorbeeld vanwege de schaalgrootte van een bedrijf, de gevraagde ontsluiting of de sterke lokale binding van een te vestigen of verhuizen bedrijf. Als een gemeente geen oplossing kan vinden in het bestaand aanbod mag deze gemeente ruimte creëren voor lokaal gebonden bedrijven: Het gaat dan primair om reeds ter plaatse gevestigde bedrijven, of bedrijven die aantoonbaar een belang hebben bij vestiging in de betreffende gemeente. Doet zich een concrete vraag voor uitbreiding/vestiging van zo n bedrijf voor, dan mag de gemeente ten behoeve van die vraag uitbreiden. (Boven)regionaal gebonden bedrijvigheid kunnen en willen wij accommoderen op daarvoor bestemde bestaande bedrijventerreinen: Als nieuwe locaties daarvoor nodig zijn, dan komen daarvoor in aanmerking

8 Insteekhaven/Haven 8, Wijkevoort en Zwaluwenbunders. De vestiging en ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen voor regionaal gebonden bedrijvigheid stemmen wij regionaal af. Bovenregionaal gebonden bedrijvigheid stemmen wij bovenregionaal af: We willen onze positie als topregio voor moderne maakindustrie en logistiek versterken. Met name in de grootschalige logistiek spelen afwegingen op het niveau van de hele provincie of zelfs meerdere provincies. Samenwerking en vertrouwen: Vraaggericht ontwikkelen is een continu proces en betekent dus ook voortdurend met elkaar in gesprek blijven. We leggen in zijn algemeenheid van tevoren geen hectares meer vast. Dat legt extra verantwoordelijkheid bij het proces en de procedures waarlangs we werken. Maar het betekent ook dat we elkaar bevragen en zo nodig aanspreken vanuit het regionale perspectief. c. Eisen van een goede ruimtelijke ordening (LDV) We nemen afscheid van een programma waarbij alle geprognosticeerde vraag voor de verre toekomst tot achter de komma aan locaties wordt toebedeeld. Op basis van onze regionale keuze voor vraaggericht ontwikkelen, de uitgangspunten die we daarbij hanteren en de definities die we daaronder leggen voor concrete vraag en lokaal gebonden bedrijvigheid, kunnen we wel besluiten om ruimte te bieden/geven aan individuele regiogemeenten voor het toevoegen van hectares. Tegelijkertijd blijft op dat locatieniveau van die individuele gemeenten sprake van bewijslast dat die hectares daadwerkelijk nodig zijn. De ladder vereist dat sprake is van een regionale behoefte, waarvoor vervolgens regionale afstemming plaatsvindt. Dus moet duidelijk zijn dat daadwerkelijk sprake is van behoefte en wat die regionale schaal is voor die betreffende ruimtevraag. Door onze definitie van lokaal gebonden bedrijvigheid toe te passen voor het in geval van concrete vraag toelaten van nieuwe hectares, willen we dat ondervangen en borgen 4. De belangrijkste uitwerkingen a. Concrete vraag We spreken de volgende definitie af: 1) Het gaat om een bekende eindgebruiker of een intermediair met een bekende eindgebruiker (aantoonbaar); 2) Die bereid is om een intentieovereenkomst of voorlopig-koopcontract te tekenen voor een locatie tegen de daar geldende marktprijzen; 3) Aantoonbaar kan maken dat hij voor de aankoop van de grond en voor het te realiseren bedrijfsgebouw de benodigde financiering heeft of kan krijgen; 4) Waarbij als enige ontbindende voorwaarde geldt het binnen het vooraf afgesproken tijdpad beschikbaar komen van de locatie (op basis van proceduretijden zoals gebruikelijk voor de planningsfase van de locatie); 5) En waarvoor bij aanvang duidelijk is dat redelijkerwijs niet op bestaande bedrijventerreinen of bouwrijpe gronden ruimte geschikt is; 6) Bij de grondaankoop (of wijziging bestemmingsplan als de ruimte vragende partij in eigen beheer en op eigen risico ontwikkelt) borgen bedrijf en gemeente aan de

9 voorkant dat na het onherroepelijk worden van de omgevingsvergunning binnen een vooraf te bepalen periode (2 jaar is genoemd) de ontwikkeling is gerealiseerd. Indien dat niet gebeurd is, dan heeft de gemeente een recht van terugkoop of wordt de bedrijfsbestemming weer omgezet naar de oorspronkelijke bestemming, waarbij het recht op planschade komt te vervallen. b. (Boven)regionale bedrijvigheid De provincie heeft samen met vertegenwoordigers van de 4 RRO-regio's in Brabant de problemen, dilemma's en mogelijkheden van de zeer grootschalige logistiek besproken en de conclusies en aanbevelingen vastgelegd in de 'Visie bovenregionale afstemming zeer grootschalige logistiek' d.d. 1 juni 2016 die in opdracht van provincie is opgesteld (bijlage 4, samenvatting visie). De scope van deze visie betreft met name bedrijven die zeer grootschalige kavels zoeken (vanaf 5 ha oplopend tot ha). Hiervoor is Brabant breed een grote kwalitatieve mismatch tussen vraag en aanbod geconstateerd. De vraag naar kleinere (logistieke) kavels (tot 5 ha) kan over het algemeen binnen de bestaande (harde) plancapaciteit gefaciliteerd worden. Bovendien zijn deze categorie logistieke bedrijven over het algemeen veel meer regio gebonden. Uit de analyses van vraag en aanbod blijkt dat in Noord-Brabant en in alle 4de RRO-regio's behoefte is aan extra aanbod voor de doelgroep zeer grootschalige logistiek. De visie stelt voor om hierin ook op een vraaggerichte manier te voorzien. Dit betekent concreet dat geen hard aanbod op voorhand wordt neergelegd. Uit de analyses blijkt dat slechts een beperkt aantal locaties in Brabant hiervoor geschikt is en dat die over het algemeen tot de categorie 'zacht' aanbod behoren. Voor de regio HvB zijn dit de locaties Haven 8, Wijkevoort en Zwaluwenbunders. Zoals gezegd moeten al deze locaties voor zeer grootschalige logistiek op een vraaggerichte manier ontwikkeld worden. Het betreft over het algemeen locaties die onderdeel uitmaken van respectievelijk uitbreidingen zijn van bestaande locaties. Echter 3 daarvan zijn solitaire locaties, in de zin dat ze niet aansluiten op reeds bestaande locaties: Logistiek Park Moerdijk (LPM), Wijkevoort en Heesch West. Voor deze locaties wordt voorgesteld om een beperkt beginvolume te creëren (30 ha) om tot ontwikkeling te komen. Op deze locaties is volume nodig voor een zelfstandig functionerend terrein, om infrastructurele voorzieningen te kunnen borgen en vanuit een goede ruimtelijke ordening. Indien voldoende perspectief kunnen deze locaties vraaggericht doorontwikkeld worden. De contouren van het terrein (en eventuele plan-mer) kunnen in een masterplan geborgd worden. In de RRO-afspraken krijgen deze locaties de status groen voor de omvang die in 1 e instantie mogelijk gemaakt wordt. De overige locaties (in HvB zijn dat Haven 8, Zwaluwenbunders en vervolgfases Wijkevoort) worden alleen vraaggericht ontwikkeld. Bijvoorbeeld middels een projectafwijkingsbesluit is het mogelijk om individuele ruimtevragers te faciliteren (na bovenregionale afstemming en accordering in het RRO).

10 Voor de regio HvB is deze provinciale /bovenregionale visie concreet vertaald naar de volgende terreinen op onderstaande wijze; hierover is tussen provincie en regio overeenstemming bereikt op het RRO van 7 juli 2016: Wijkevoort: Er wordt een totaal masterplan voor Wijkevoort ontwikkeld, waarvan 30 ha. op groen staat als beginvolume (hiervoor mag een bestemmingsplan worden ontwikkeld) en de tweede fase op oranje staat en vraaggericht tot ontwikkeling wordt gebracht. Provincie denkt hierin mee. De ontwikkeling van fase 2 is onderhavig aan regionale afstemming c.q. provinciale afstemming. Mocht blijken dat een omvang van 30 ha financieel economisch gezien niet toereikend is om een uitvoerbaar bestemmingsplan op te stellen, dan wordt de mogelijkheid van een verbrede reikwijdte op grond van de Crisis en Herstelwet samen opgepakt. In december 2016 (RRO) of ander passend moment in het planproces wordt de context van de vraag scherper in beeld gebracht (peilen concrete vraag/behoefte in de markt). Provincie en gemeente Tilburg treden als partners op om de kwalitatieve invulling van Wijkevoort mede vorm te geven (o.a. inzet taskforce Economie en Natuur) zodat de conceptontwikkeling van Wijkevoort passend is bij de ambitie om een modern werklandschap te realiseren, goed ingebed in en verbonden met de omgeving. Zwaluwenbunders: Zwaluwenbunders staat op oranje en zal vraaggericht worden ontwikkeld. De provincie denkt mee in de opstelling van een concept bestemmingsplan (stadium vóór het voorontwerp) voor Zwaluwenbunders. Haven 8: Haven 8 staat op oranje en wordt vraaggericht tot ontwikkeling gebracht. Provincie denkt mee in de geïntegreerde ontwikkeling van windmolens op het bedrijventerrein. Zo nodig in combinatie met een pilotaanvraag in het kader van de Crisis en Herstelwet. c. Lokaal gebonden bedrijvigheid Het gaat dan primair om reeds ter plaatse gevestigde bedrijven, of bedrijven die aantoonbaar een belang hebben bij vestiging in de betreffende gemeente. De precieze invulling van dit begrip zal in de komende RRO's nog nader uitgewerkt worden. Duidelijkheid over het begrip lokale gebonden bedrijvigheid is vooral nodig omdat er op regionale schaal sprake is van een overaanbod van MKB-bedrijventerreinen, nu en in de (nabije) toekomst; maar anderzijds zijn er ook gemeenten (Hilvarenbeek, Oisterwijk en Goirle),die geen of nauwelijks nog plancapaciteit beschikbaar hebben; dus dat knelt voor hun lokale vraag. Gezien het overaanbod aan terreinen voor MKB-bedrijvigheid worden in principe geen nieuwe terreinen meer toegevoegd aan het bestaande areaal van bouwrijpe cq vastgestelde bestemmingsplannen voor MKB-bedrijvigheid. Voor de gemeenten die niet meer over harde plancapaciteit beschikken wordt lokaal maatwerk toegepast. d. Lokaal maatwerk Bij het lokale maatwerk blijft uiteraard ook de behoeftebepaling en de handelwijze volgens de ladder voor duurzame verstedelijking het uitgangspunt. Het moet gaan om een concrete lokaal gebonden vraag. Gemeenten die geen harde plancapaciteit meer hebben kunnen een master- of concept-bestemmingsplan ontwikkelen; deze plannen moeten dan wel betrekking hebben op plekken waar kwalitatief gezien goede mogelijkheden zijn voor lokaal maatwerk (in de orde van grootte van 1,5 ha) in aansluiting op / als afronding van bestaande terreinen.

11 Het concept-bestemmingsplan (oranje) kan op 'groen' gezet worden (lees in procedure gebracht worden) naar aanleiding van een concrete vraag en als de ladder en het regionale proces zijn doorlopen. Altijd dient onderbouwd te worden dat er echt geen mogelijkheid is om het bedrijf op bestaande terreinen te huisvesten. e. De Wildert Voor het bedrijventerrein De Wildert in Dongen is bij de vorige RRO-afspraak een bijzondere afspraak gemaakt in het kader van ruimte voor circulaire economie. In concreto is destijds afgesproken dat hier de mogelijkheid gecreëerd mag worden om vraaggericht te ontwikkelen, met dien verstande dat zich daar uitsluitend bedrijven kunnen vestigen die een onderdeel gaan vormen van de daar voorgestane vorm van circulaire economie, waarbij bedrijven bijvoorbeeld gebruik maken van elkaars restwarmte of CO2. Bij de beoordeling van de vraag of bedrijven passen binnen deze doelstelling zal de expertise van MOED (Midden-Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid) worden ingeschakeld. Deze voorwaarden zullen ook in het bestemmingsplan opgenomen worden. In de nieuwe systematiek staat deze locatie dus op oranje en kan volgens de daarbij behorende procedure op groen komen. f. Het nieuwe regionale programma bedrijventerreinen Op basis van bovenstaande visie, uitgangspunten en onderhandelingen wordt het in bijlage 5 opgenomen programma door de gezamenlijke partijen in het RRO overeengekomen. Daarbij worden ook keuzes gemaakt mbt de status van de diverse locaties. Er is sprake van de codes groen, oranje en rood. De code groen staat voor alle locaties die op dit moment bouwrijp zijn dan wel een harde plantitel hebben, en indien gewenst tot uitvoering gebracht kunnen worden. De code oranje staat voor die terreinen, die op dit moment nog geen harde plantitel hebben en 'voorwaardelijk' zijn, dwz dat deze slechts in overleg met de regio en de provincie, en bij een concrete en aantoonbare vraag op groen gezet kunnen worden, al dan niet in combinatie met herprogrammering, waarbij het plan een ander profiel krijgt (vraaggericht ontwikkelen). De code rood staat voor die terreinen, waar de provincie (vooralsnog) geen planologische medewerking aan zal verlenen ; deze worden gedeprogrammeerd of door de gemeenten voorlopig als strategische reserve achter de hand gehouden. De locaties met de code geel zijn al gedeprogrammeerd of dit zal op korte termijn plaats vinden. In het kader van deze nieuwe afspraak brengt de gemeente Tilburg de bedrijventerreinlocaties Bakertand en Berkhoek als te deprogrammeren in (rood); naar een herbestemming hiervan wordt nog gezocht. De eerste 3 kolommen van bijlage 5 geven de afspraken weer zoals die in het RRO nu worden overeengekomen; het betreft de locaties (bouwrijp en hard bestemmingsplan) die op groen staan, aangevuld met de voorwaardelijke locaties (oranje) die vraaggericht ontwikkeld kunnen worden conform de daarbij afgesproken voorwaarden. De laatste 2 kolommen geven de overige locaties uit de vorige RRO-afspraak 2011 weer, die vooralsnog op 'hold' staan. De totale omvang van de locaties die op groen staan komt overeen met de door de provincie berekende behoefte aan bedrijventerreinen tot de periode De systematiek van vraaggericht ontwikkelen voor de oranje locaties biedt gemeenten de

12 mogelijkheid om op zich wijzigende omstandigheden te kunnen inspelen (wijzigende kwalitatieve vraag, lokaal maatwerk, ed.). g. Noodzaak van een gemeentelijk voorraadbeheer Om tijdig te kunnen inspelen op vragen vanuit de markt is het nodig dat gemeenten (via accountmanagement/bedrijfscontactfunctionaris of anderszins) een goed beeld hebben en houden van de vraag- en aanbodsituatie op hun lokale bedrijvenmarkt. Leegstand, kwaliteit van het bestaande areaal en het beschikbare planaanbod, vraag vanuit de lokale markt, et cetera zijn hiervoor belangrijke ingrediënten. Daarmee kan een gemeente een goed voorraadbeheer voor de bestaande en nieuwe bedrijventerreinen opbouwen. Dan kan ook ingespeeld worden op het tijdig uit de markt nemen van niet (meer) geschikt aanbod (bijvoorbeeld het langdurig niet gebruiken van een bestemming kan voorzienbaarheid creëren voor het omzetten daarvan naar een andere bestemming), en het tijdig planologisch voorbereiden van wel geschikte locaties, waardoor bij concrete vraag en regionale afstemming snel geacteerd kan worden. In alle gevallen zal immers vanuit de ladder voor duurzame verstedelijking aangetoond moeten kunnen worden dat er sprake van regionale behoefte is. Hoe beter een gemeente zijn beleid en onderbouwing daarvan op orde heeft, des te beter ze daarin zal slagen. h. Tijdige levering/instrumentarium De regio HvB heeft de mogelijkheden die het huidige planologische juridische instrumentarium biedt om snel te kunnen reageren op een concrete vraag, nader bekeken. Verwezen wordt daarvoor naar de notitie van februari 2016, zoals besproken op het extra RRO van 10 maart Daarin is naar voren gekomen dat er mogelijkheden zijn om binnen een half jaar te komen tot een plan met een bouwtitel. Daarvoor is wel nodig dat de gemeente dan de nodige planologische voorbereidingen al heeft getroffen en er geen bijzondere bezwaarprocedures ontstaan. Ook is gekeken naar de mogelijkheden als de Omgevingswet in 2018 van kracht wordt. Dan veranderen hier wel zaken in. We staan als regio open voor experimenten. Vanuit provincie is wel gewezen op het belang van een terugvaloptie in het huidige instrumentarium, mede op basis van de ervaringen met LPM en de Crisis- en herstelwet (Chw). In het huidige instrumentarium is het enige instrument dat voor echte zekerheid staat, het 'ouderwetse' onherroepelijke bestemmingsplan. Daarmee kunnen gemeenten tijdig leveren, immers de proceduretijd is de aanvraag voor de omgevingsvergunning. Ook hierbij moet echter opgemerkt worden dat gemeenten dan nog steeds met hun plan de ladder voor duurzame verstedelijking moeten doorlopen. Gezamenlijk/regionaal gedragen definities van concrete vraag en lokale bedrijvigheid in combinatie met een geborgde bestuurlijke procedure/werkwijze kunnen hierbij een belangrijke ondersteuning zijn om zulke plannen 'door de procedures te loodsen'.

13 i. Samenwerking en vertrouwen/wijze van overleg en afstemming Omdat HvB een compacte regio is, zien we de bestaande bestuurlijke en ambtelijke werkwijze als een belangrijk basis, die de facto te zien is als ons regionale loket. In geval van zeer grootschalige en bovenregionale logistieke vraag kunnen de betreffende gemeenten tijdens het proces zelf schakelen met de BOM en provincie in geval dat nodig is (het netwerk staat al). 1) Bestuurlijke regionale afstemming is dat voorstellen voor bestaande en nieuwe bedrijventerreinen expliciet voorliggen in het HvB-poho ROV/EZRT. 2) Het HvB-poho ROV/EZRT is voor beleidsafstemming en -motivering, niet voor een eis tot instemming. Gemeenten spreken naar elkaar toe uit dat op een voorstel een gemotiveerde uitspraak wordt gedaan. 3) De regiogemeente die een voorstel doet, bepaalt vervolgens de vervolgstappen. Bij een formele planologische procedure behouden regiogemeenten hun rechten op zienswijzen, bezwaar en beroep, et cetera. 4) Locaties voor grootschalige logistiek worden bovenregionaal afgestemd. Dit wordt door de 4 RRO-regio s en de provincie procedureel nog nader ingericht. 5) Voorstellen voor het HvB-poho ROV/EZRT worden voorbereid in de ambtelijke werkgroep(en). De gemeente die een voorstel doet, levert de relevante informatie tijdig aan. Bestuurders worden door hun eigen ambtenaren voorbereid op het HvBpoho ROV/EZRT. Vooralsnog zien we geen meerwaarde in het verder optuigen van deze overleg- en afstemmingsstructuur tot een regionaal bedrijventerreinloket, maar als de ervaringen van de komende tijd hiertoe aanleiding geven zijn we bereid om deze optie verder te verkennen. j. Monitoring vraag en aanbod, voor herstructurering, transformatie, de- en herprogrammering We spreken in dit verband het volgende af: 1) Als op bestaande bedrijventerreinen door herstructureringsprojecten ruimte opnieuw beschikbaar komt, dan mag die ruimte worden ingevuld met ruimtevragende bedrijven die op een bedrijventerrein thuis horen. 2) Bij plannen voor het transformeren van bestaande bedrijventerreinen naar andere functies wordt aangegeven of gevestigde bedrijven reeds verhuisd zijn of nog moeten verhuizen (wel/geen vervangingsvraag). 3) Hectares die vrij komen als gevolg van herstructureringsprojecten, transformaties, deprogrammering en herprogrammering worden gemonitord door het HvB-poho ROV / EZRT. Monitoring vraaggerichte ontwikkelingen en het voorkomen van overaanbod voor MKBbedrijventerreinen: 1) Uit de markt nemen van de overtollig geworden planologische ruimte door deze uit de bestemmingsplannen te schrappen (deprogrammeren); 2) Hierdoor ontstaat ruimte voor herprogrammering van afgesproken plannen en invulling van nieuwe vraaggerichte ontwikkelingen / plannen;

14 3) Vanuit deze ruimte maken we in het HvB-poho ROV/EZ&RT afspraken over toewijzing van plancapaciteit bij een concrete vestigingsvraag van MKB-bedrijven en lokaal gebonden bedrijven; 4) De regio monitort regelmatig de bestaande plancapaciteit en de toegewezen vestigingsruimte (onherroepelijke bestemmingsplannen). Plannen voor nieuwe ontwikkelingen dienen geagendeerd te worden voor het HvB-poho ROV/EZRT, zodat vier keer per jaar actuele ontwikkelingen aan de orde kunnen komen. 5) Zodra (weer) een mismatch dreigt te ontstaan zal wederom via de bovenstaande stappen gehandeld worden. Dus eerst het uit de markt halen van onbenutte planologische ruimte waardoor vervolgens ruimte ontstaat voor nieuwe ontwikkelingen.